장음표시 사용
421쪽
M praeneglexit, opinatus est enim esanaturalia casu causari,scut& multi alij: in mathematicis aut non vides
eam esse in alijs etiam dixit non inesse hanc causam, sed casu fieri ea si fiunt &c. Sed expositioni prima: vξ astipulari translatio Argyropyli ubi sic iacet,quapropter & tu mathematicis nihil omnino per hanc osteditur causam, neq; vlla prorsus ex eo fit demonstratio,quia sic est melius aut deterius, quia nemo metionem vitam Gno faciti iccirco sophistaruquidam in ipsa inuehebatur. i. cotIamathematica,nam sequitur in cete-H iis quidem inquiens artibus, Scetia sordidis,ut in aedificandi facultate,
atque suendi omnia dici, uia sic est
melius, aut deterius, mathematicas vero nullam bonorum maloruque eo. cura habere. sed Latini imitati sunt in hoc expositione Com. qui expo mens translationem Arabicam, ubi nux .eius ita iacet,& vli nullus hominum inuenit ista talem cam in mathematicis scienti js,unde quida taphistatum dimiserunt, & caetera. &ideo Com.exponeas literam erran-lcm alios etiam errare coegit. Aduerte tamen i C5m. in illo loco di-I cit unum annotatione dignum, de quo posteriores non psiderauerunt, nam superillis verbis. Deinde dixit S in scicitis mathematicorum . . Aa ista causa non inuenitur in math: maticis ideo non datur in eis in aliqua re quaesita causa finalis, neq; fit
in eis demonstratio, cuius terminus
auedi' sit ista ca. & super istis verbis suasi documentum apponens immediate subdit. & ipse dixit in tractatu de quo loquitur in principiis mathematicorum quod ordinatio, α caetera, idest ordinatio numero
& indiget hoc perscrutatione. Et est valde mirandum per vitam meam, quo nullus de hoc aliquid persei utatus sit, in quo Auer. nos admonet, plocus iste indiget perscrutation immo ista propositio passim allegatur& recipit' tansi vera apud Des videlicet 'l in mathematicis scienti js n5 est bonu neq; finis,sed hoc no est demente Arist. nam in. I 2. meta. Sc est y
locus quem innuit hic Auer.in prae- allegam au thori tale,ita scribit Arisin fine primi cap. Quonia aut bona& malum alterum, hoc quidem est semper in positione. bonum aut & Lin i mobilibus dicentes nihil dicere mathematicas scietias de bono, aut
optimo mentium , diat. n.&demonstrant maxime, non n. si non nomisenatum,opera autem & rationes ofidunt non dicunt de ipsis, boni autε maxime ondut mathematicae scientiae,&quo multorum causavr hic: dico aut puta ordo,& determinatur palam quod dicent utiq; ,&talem cam ea si ut bonu causa mo aliquo,
magis aut vere in aliis de ipsis dicemus. de mathematicis igit', & quodentia sint,& quair entia,& quo non priora. tanta dicta sunt. Consideret Migitur diligenter, qui scire desiderat ne sub imagine temerariae praesumptionis labatur in barathrum igno
citas exercitationis istius viri in philosoplita,& bona confidentia in proprio ingenio deduxit ipsum i manifestissimos errores. vides n. frater mi
quo in multis semosis propositionibus etia viri illustres deficiunt qua-doq; ,& Deus sit dator auxili j. Sed propter reueretiam authoritatis tan Cloa ani
422쪽
in toriam virorum, osso illam authoritatem de meae etiam Philosephi, & Com. tenendo ea sic, p sermς Mathematicae absblute consideratae nohabent bonitate in se, quia bonitas insequitur sermam rone qua est 1inis,& quia illo modo non considerantur, ideo ut sic abstrahunt arone boni, sic dicit Com.in. 2. phy.c5.74. α dicit hoc, ut noti sicei Ima nosequitur naturam materiae necessario ut opinati sunt antia naturaliu, . sed natura inuenit eam propter hocens sit in sua na nobilius,& ideorma quae sequitur natura entis noest dicta nobiliosivi serma math
euntes a cetro circuli ad peripheria sunt quales,ut circulus sit nobilior, sed hoc contigit naturς circuli,&io nobilius no inuenitur tu Brinis mathematicis, hoc. n. Cnobilitas no a
cidit sermis nisi fm quod est finis,&ista aut horitas adiuuat opinionem nostram, ubi diximus, bonitas noest primo entis inquan m ens. ADDI. Nam cu eadem sint subiecto entia mathematica,&nalia. h. physic. I 8. e dem lineae sunt in talibus noest ratio finis,& boni nisi ut sunt ter C mini generationis naturalis, non ut sunt in intellectu,quia bonu, & malum sunt in rebus,& quia in mathematicis talia non coni erantur nisivi sunt in abstractione intellectus, ut sic in talibus no est talis bonitas,
quae est in re. dicit. n.COm. m. mei. m. 36. balneum in anima mouecvi essiciens,& extra animam mou tur ut finis,& quia entia mathematica considerantur,ut fiant in ala, ut ut considerantur a naturali eosderantur,ut stiar extra, sic habent ro-uem boni,ut sit ut extra, & uo intra,
Scientiae fleculatiuae sint duobis.
moius,umu numera turpropter iexercitium,sicut mathema i
lica: alius propter perfemone per qua ipsum
s Cribitur Τpositio ista ab Auer. in prologo suo iuper libro physi
Scire autem debes pro declaratione
eius mstientia incoi Aristo. teste in ηprincipio sexti primae philosephiae, ς ςnti prima sui diuisione diuidi tui in aeti λψ v
uam,factivam,& theorica, siue speculatiuam,quod idc est,nota est autdfia inter agere,& tacere ex s. ethic. Theotica aut diuiditur prima sui diuisione in tres partes,in naturalem, mathematica,Sc diuina. vir istae tres
sciae Qtummodo sunt speculatius,illarum. n. finis est veritas, unde plerunq; veritates nuncupantur, a fine .n. Vnu quodq; denominare fas est, ut dicit Arist. In. 2. de anima. tex. . 9. unde Auer. I. de anima. com. 2.
inquit,exponens quid Arishintelle- νXerit per omnem veritatem ad qua cognitio sciae de anima videtur multum proficere, quod intellexit scieti
theoricae finis est veritas,& practicae opus,&fm sententiam Auic. in priocipio suae logicae, sicietie oes, ut ii intde rebus si non sunt ex nro arbitrio vel opere,& tales dicuntur speculatiuae,aut sunt de rebus q sunt nostra opera, dicuntur activi. finis primet est scire tantum, sed finis activae no
est v t sciat un, sed ut sciat sid de tet ii agere
423쪽
cap. 2. Sermo in talibus non cotem
flationis gratia filiquemadmodum
is c teris,non. n. vistiamus quid sitvutus, na sic nulla eius foret utilitas, sed ut boni simus perscrutamur. et enim ut ibi de cap. . testatur in virtutibus scire ipsum parum est,aut nihil,ut vero & exercere plurimu, immo totum valet utpote quae ex frequenti actione iustorum modesto
rum'; proueniat. res. n. tunc iusta,
&modesta dicitur quando talis est qualem iustus,& modestus ageret, iustus aute& modestus non qui hoe
N agit, sed qui se agit ut iusti,& modesta agiit. bene igi dicitur quod qui
iusta agedo iust sit,& modesta modestus, non agendo autem nullus ut bonus sit,nec curare quidem uti sed pleriq; non ita factu liverum ad ver
Da disputationemq; conuersi putat se philoΕphari,atq; ita viros bonos fieri,aegrotos imitari,qui verba modicorum audiunt quidem diligenter, faciunt autem ninil ex his quae praecepta sunt sibi.ut ergo illorii corporibus non bene erit,qui ita curantur,sic nec illoru animi qui ita philosophantur. Et voluit Auic. ubi suI pra.φ speculativa dignior est comparari scientiae ex isto fundamento, quia finis eius est sciretatum. Tum etiam quia diuisio scientiae per theoricum,&praeticum, videtur esse diuisio aequivoci analogi in analog ta,nomen autem tale abselute prolatum stat pro nobiliori, declaratu est aut in prooemio metaph. φ sciae speculatiuae nobiliores sut practicis,
quia illi sunt gratia sui, sed practice
sunt gratia alterius,un Arist. in. o. ethic. ca. Io. In cognitione sciatum speculatiuarum videtur ponere consistere hominis felicitatem. Et si be- 'lane consideras, scientiae speculatiuae comparantur practicis,&activis, sicut causa ad causatum.vii videmu multa principia tales accipiunt ἀspeculati uis scientiis,nam ut scribit
Com. primo de anima. com. 2. Scia
moralis sumit a scientia libri de anima ultimum finem hominis in e quod est homo,& scientia suae su uantiae quaesit. Et similiter mediebna quae est scientia factiva subalter . natur philoiphiae naturali meristo principiorum, naturalis. n. est sanitatis &aegritudinis prima inuesti Eare principia,ut testatur Aristat. in Lhb.de sensu,& senato. hinc e quod ubi desinit physicus,inde incipit medicus. Amplius autem scietiae acti-uae,& artes imitantur, & derivantura cognitione scientiarum speculat, uaru, sicu i declarauit Alex. & Auer.
distula I prologo suo superlib.phycubi de utilitate pertractat. inquit. n.& cum hoc consequitur cognitione scientiae speculativae de moralitate virtutum, quoniam scientes istam scientiam quum erunt ρm ordinem naturalem, oportet eos de necessit te esse virtuoses in omnibus speciebus virtutum moralium &c tera.& M rimo coeli.com. 1.scribit. Lex & arsicet sint res voluntariae, dum Veraeponuntur insequuntur naturam αOpus eius, regula autem est, ut scribiti Com.in. 8.physic. com. 77. no
men dictum de aliquibus secudum
prius de posterius,illud quod p prius
participat illud nomen est causa posterioras cum igitur Auic. sententia speculativa sit dignior nomine sci ii comparatio eius ad theorica erit comparatio qualis est causae ad causatum. Dicamus igitur si, cum scicsu
424쪽
A subalterfiata non ponant innume- dum Plato,&Hippoe. , alij Iapienrum cum subalteinantibus,quia no tes no habuerint logica,na quo fuit nisi accidetali differetia distinguun et v I tur, sicut homo,& homo albus sola tres in genere scientiarum speculatiuarum sunt sciae. videlicet,natura Es, mathematica, &diuina, tu quia sunt de rebus quς no pendent ex nostro arbitrio, tum et quia finis istaru est notio veritatis, & non opus. Πα fiere De logiea autem tres fuerut opini 2 2'.' nes. Stoici. n. voluerunt philo phia' diuidi 1 speculatiuam,activam,& in organicam. Vnde logicam dixeriit, neq; speculatiuam, neq; activam es B se, ted organicam. Academici autedixerunt logicam in se tantum con
ansent scietes sine dem rone,& arte demo strandi si verti est,q, di in diffinitione dem ronis φ est sy liis faciens scire. na licet logica P doctrina non acquisiverint sciam. credendum est illos habuisse logica per inentione. Alij dixerunt φ pro quato deserui ut architectonicis,& machinis,& picturae ideo dilressepp exercitium. Sed hoc stare no poliquiaetia natis d serruit medicinae. &scia libri de ala deseruit morali,q sunt sciς practiciis
fili scientia natis confert operi nautaru, nam in. 2. metheor. ubi agitur
de causis salsedinis maris,declaratur Ophaliop
sideratam este partem philosophiae, φ aqua salsa est desior aqua dulci sed ut est in v Q,esse instrumentum. 1eu insipida, & ideo magis sustinet Peripatetici autem utrunq; de losica asseuerant,& quod sit pars philosoph iae,& est etiam philosophiae in
strumentum. non . n. in conuenit ide
respectu eiusdem alio,& alio respepondera, si d ulcis, unde nauigan tes p flumina onustis nauib' periclitatitur,&in naturalis non dr Pp exercitium. Alij aut dixerunt scias mathematicaseepp exercitium memoriae, Aliorum positioctu coparatum dici partem, & dici na vi inquit Arist. in lib. de memolnstfm : sicut manus alio & alio respectu &pars est humani corporis,&etiam in lirm, sicut bene declar uit Boethius sup Porphyrio,& Auic. taliou etia in principio suae logicae. Dixe- C runt aut quida in declaratione propositi Theorematis, scientiae mathematicae non sunt propter homiaria,& reminiscentia,Ordo multu co- fert ad reminiscentia. inquit. n. v cuq; ordinatione lint aliquam, sunt magis reminiscibilia, sicut mathematIcarquet aut praupgrauiter. Sed
nec ista soso satisfacit coplete declarationi propositi Theorematis, quia
noostedit quo limoi exercitium sit nis finem,qui est felicitas,scit solum finem hois potiusa dialectica, desunt propter exercitium. na inquisit aliae artes,sive potetiae dictae. Alij aut Opimata. od antiquitus erant loco dialecti dixeru n t,' sciae speculatiuae con se- t ad felicitatem,sed distereter. Dalis. n.co seri pro quato demrat sudas iabstractas erised diuina pro quanto illas con tepiatur, sed sciet mathematicae nullo mo deserui ut, sia sunt de solis magnitudinibus, & numeris. Sed hic opi. stare non pol, quia. I lita ab Aris Amplius no est creden meta. tex.co. . Astrologia confert
quod antiquitus I pugna m. Sed hoc quide stare non potest, ga Auer.absblute dicit scientias mathematicas esse propter exercitium, sed naturalem,& diuinam dicit esse
patet, P rpe Auer.erat ia logica Psecta tra- propter finem, propter que fit is exercitium, manifeste autem pa
425쪽
G quo adnuniersi orbiti,&intelligen- i. Ppria tiarum venandum. Propter hoc igitur reiectis alio sermonibus in hoe loco dicendu puto iuxta ea quς superius declaraui, scientiae mathema ticae purae, ut Seometria,& arithmetica non conliderant de substantia, sed Qtu magnitudines, & numerus, set a. n. mathematicarum astrologia de substantia theoriam facit, ut seri bit Arist.in. . primae philoisphiae. tex .co m. 4. Et lucidi stimus Them. in paraphrasi libri primi de ara. cap. 9. scribi t. Est & genus tertium,siue id affectione vocare, siue accias malis. H quod quaquam non pol a corpore naturali euidenter seiungi, inest in
in corpore,ut naturale non est quo, numero sunt illa,rectum,inflexum, triangulum,concauu deuexum. d
mum in orbus qu sibi mathematici contemplantur,naturales affectiones a consipectione sua reijciunti Solas merasq; magnitudines, & nuda atq; inania spatia aestimant: finiendis his, neq; materiam, neq; natura lem qualitatem adiungunt. Quia aut felicitas humana cosistit in speculatione nobilissimi entis, oportet v eum substatia sit prior natura coI gnitione,diffinitione, & tempore, ut
tate igitur tale ens est nobilissima suba, talis aut Deus est: unde Aristo. ' quens de hin5ihois continuatione. 12. meta. tex.c5. 3'. Deduetio autequalis optima paruo tri nobis. Sic .n.semper illud est nobis quide impossibile. qui verba declarantur per Aueriin fine com .pr cedetis. videlicet in G. 38.inctuit. n Et ex hoc quidem apparet bia φ Ari.opinat i soria ' . ma holum in eo qd sunt holes, non est nisi P continuationc eorum cum intellia,qui declarasin lib. de ala esse nprincipiu agens nos,& mouens nos, intelligetiae. n.abstractae in eo quod sunt abstractae dicuncesse principia eoru quorum sunt principia duob modis, fm qd sunt mouentes, & fm quod sunt finis. Intelligetia.n. ages inquantu est abstracta,& est principiu nobis necesse est,ut moueat nos m quod amatu amans,& si Ois motus necesse est vico tinuetur cii eo a quo fit fm fine necesse est,ut in postremo continuemur cu hoc intellectu abstracto,ita φ erimus depe dentes a tali principio a quo coelum d pendet,qua uis hoc sit i nobis in mo Ddico ipe,ut dixit Arist. Quia igitur sciae de substantia cosiderantes prae cipue sunt scientia naturalis,& diuina,alio tamen & alio modo, sicut docet Auer. in. I 2. metaph. comentis. I.& s.& 2'. Naturalis. ia. via transemutationis ostendit prima materia& via motus localis ostedit esse primi motoris,qui est abstractus a magnitudine. Diuinus autem praesuppositis istis declarationibus factis pnalem PhiloQphum,& habitis pro constanti declarat ex cosideratione substantiarum inquantum entia,&inquantum subitati et sunt, quod ta- Milis virtus abstracta a magnitudine e prima Brma, & prius fiuis Oium eutium inquantum entia sunt, & ideo Com. dicit in. I 2. meta. c6.4 .P per acq uisitione istius scie diuinae ab homine homo inuenitur s sua ultima persectione essendi, ita in tali co- initione cosistit vltimata hominis licitas, ut voluit Alpha rabius, aut . salte tanqua in dispositione ultima ta q est prquia ad vera dilicitatem, est sm Auer. per intellectum adeptat ut tenet ipsem. 2. me Ph. ciam. vlto α
426쪽
Se 1 de anima. G. 3s Quia igitur stlicitas hois non potnaliter homini contingere, nisi multis actionibus, ista n. est conditio illorum inferio-
Ium S gnabilium, sti quanto aliud
est nobilius,& perfectius altero, tan to pluribus actionibus coniungitur suo fini,ut scribit Com. In. 2. dc coe-la & mundo in co. 63. Et quia natura in suis operationibus no facit sal tum, nec progreditur de extremo ad xxtremum sine medio, ut dicit saepe Arist. in libris de natura at alium. cuentia de quibus intellectus human' scientiam speculari uam capere poti sint in triplici differentia Quaedam
Dua illi . n. sunt in uno extremo,& talia conPu sunx cernunt materiam fm esse,& dissi nitionem. Quaedam sunt in alio x- . tremo,' videlicet abstrahunta materian pin esse,& secundum dissinitionem. Tertium genus entium est illotu que quodamodo sunt in materia, & quoda modo sunt a materia seiuncta, & talia sunt entia mathematica,& fm aliquos in hoc genereentium est scientia de a7a,ut videtur i. Tb Themist. in sua paraphrasi in principio libri physicae auscul. inquit.n. ponendo clivisionem sciarum specu C latiuarum. Alterum vero genus, in conspectione du laxa si & aestimatione rerum sola constitit. Cuiusq; finis est veritas gnati vocabulo spectatiuu, contemplativumq; appellari voluere. Iterum genus hoc poste-aius secatur in spes, nam ea speculatio quae circa res a materia non separatas versatur,quq auxilio sensius,
ct visionii ope ipsum intellis piatis
perficit,n alis scia nuncupatur ea ratione quod & circa eas res,& i his naconsiliere videatur. Eam aut contemplatione quae circa rea materia omnino carentes,&potissimam iu- Dtellectus agentis actionem, nuc non circa illum actu intellectus versatur pratis,qui una cum intellectu agete conficitur diuinatu rerum sciam, &
cam vocant,quia spost naturalium rem1 traditionem miti tuta illa, &ot dinata esse videatur. C terum ea in gnitio cui subiectae sunt res, partim coniunctς matellae,& partim abstractae mathematica,& scientia de ala
nuncupatur. Etenim mathematica
rum rerum substantiam assinitate quadam,dcinteistitio utriusq; naturet ancipi tem esse atq; intermediam Elautumant. Eoi si usitatem atq; in coe species naturae sint expertes, si dimensum ipsum discretioneq; particularem ac sensilem a ma disiungi, atq; auelli non possint. Idem de ala dicitur,ex sensibus nanq; & imaginationibus, atq; illo ipso intellectu
potentiae multum in ed materiae colligunt,ex agente vero intelsu, quem caput animi Arist.ostendit, aiunt malam ab omni materia abiunctam, qua uis non idem Alex. videas. Haec ille. Vbi aduerte non fuisse, mente infrax Q
Themistii scietiam de ala esse in nu 'ς δ '
mero sciarum mathematicarum,ut Fintellexerunt vulgares. Sed est constituta in numero illarum sciarum, ciconsiderant res quodamodo iunctas materi ,& quoda modo a materra seiunctas.queadmodum. n. entia mathematica in unconsiderata a
stra hut a materia, in particulari aut&fm esse signatum quod ii fit extra animam a materia diuelli non pfit, ita ut inquit est de aia.Nam quo ad Vegetamium, sensitiuum, & intellectum potentili scientia de anima videtur tractare de his, quae multum
427쪽
G sint eonnexa matellae,sed in illa parte in qua considerat de intellectu agente dicitur cosiderare de re abiuncta a materia. ita cli conuerso modo videtur esse quantum ad hoc de sciade anima,&de scienti js mathematicis, nam ille primo ut usitate spectat sic sunt expertes materiae, sed scietiade anima pro maiori sui ambitu res materiae innexas conreptatur, & pro minori rem a materia seiuncta. Et ista est via eius, qua etiam ur imitari Boethius in prima editione super Porphyrio in princi Dio,sicut poteris videre, sed quicquid sit de hoc oporH tet intellta ante si provehatur ad intellectione entium totaliter separatoru a materia,& fm esse, Ic fm rationem praeexercitari in cognitione istorum entisi,quodammodo in materia,&quodamodo a materia separatorum. Nam credendum est,t ordo sit in intellectu in ipsa cognitione,'n ascendit ad sua ultimam perfection sicut bii declarati Co. In. . de anima. in com. 36. Sic igitur b ne intelligere potuisti quo scientiae mathematicet sunt propter exercitiuintellectus,vsi antiquitus scieti mathematicet dicebant' progymnasma-I ta. i.pr exercitamenta intelli Ppter pr dicta causam, & ista est antiqua sententia Platonis in. 6. lib. de republica,&ita exposuit Ammon. super Porphyrio,& est vera expositio in se. ADDI. Et nota ut alias dixi, quod ista authoritas magis est ex intentione
Platonis,qui theoricsi tum in duo diuisit, theologicum,&in physiologicii, mathematicum aut apud Platonem no est sub theorico, sed sunt progymnasmata, de exercitamenta
Intellect' modo declarato, sed Arist. sex to primae philosophiae collocauit
tertium membrum mathematiciI, N& hoc adde hie . Naturalis autem& diuina,quia istet scientiae considerant de substantia quibus ex mathematicis adminiculatur astrologia, Ietiam sola inter mathematicas scie-tias de substatia sempi terna consideratastae directae sunt propter hominis fine, vel ultimatu, vel saltem inrone prquiae disponas Imediate praeparantis intellectu ad illius finis co- sequutionem, secudum diuersias opiniones scut .iximus.
Omne agens,agis propter finem. P Ropositio ista patet inductive,
nam ex. 2.physi. Omne ages aut
agit per intellectum, aut agit naturaliter. ibi aut Arist. probat ta agens naturale,s agens aproposito a gere propter fine,ut patet in. 2. phy. a tex. m. TF. Vsq; a teX. com. 87. Nota tamen,quia est differentia in numero agen trum,quia quesam si int necessaria,& qu dam sunt continge
tia sicut ista quς sunt hic. In ageti- Agentiabus necessariis dicimus nos,ista est δ' duplici
dilpositio eorum t ipIa non unippsuam actionem, sed actio eorum sit
propter ipsa, &ista necessitas est in Mrebus aeternis. ita scribit Com. in. 2.phy. in com. 88. ubi animaduerte,ut scribit Auer. in. 2. coeli & mundi. m.
cipue aut. 2.coeli tex.com. I . ubi dicit Arist. in litera. Dei aute operatio immortalitas,inquit, necessario est,
ut actio rei diumet sit ternitas, actio enim rei diuinae est ipsa, de se ii esse cum non sit propter aliud. Et quia appropriatur ab alijs entibus, & di- ninguitur in esse. Contingit quod actioeius quod est subum esse no est
428쪽
X nisi propter ternitate. i. t ternitatem
sui este. Actio autem alioru entium ei non sunt aeterna, no est primo nisi
lorum G sit re aliud,v.g l actio hominis prima intentione non est πέuum esse,&ipse etia non est nisi pecomplementu diuisionis huius este,sm hoc eri t actio huius pri ma intentione propter aliud, secundo propter se,in rebus aut diuinis est econue se. Loe actio eorum prima intentione est pmpter suum esse, & secunda propter aliud,& hoc est quod ponendum est,&declarandum in scia di-
a uinali, unde Arist. I L. meta. tex. co.
36. declarat quo intelligetia mouet In ratione sinis amati, &desiderati, ubi M. mouet qone in com. & tamdem concludit i motus intelligentiarum no est propter exitum illarii formarum de potentia ad actu, non
ita φ illud est perfectio eoru prima, sed ita φ illud est pias primam persectione eorum. ver. g. qui exercitacadconseruadam in i ta te per aliquam operatione alicuius artis, primo in-rindit ad conseruandam sanitatem suam,secundo aut intendit illa operationem. in hoe igitur consistit, si-α cui vides natura agentium a ternorumqd ipsa non sunt implet suam actionem prima intutione,sed econuerse,sed natura agentis corruptibilis primo est propter suam actione, ae propter alia,&s udo propter se. Sed quaeres causam Epter quid hoc contingat, nisi esset, quia natura de possibilibus semper facit quod melius est, ut dicit Aris in. 2. celi.in teX.com. 3 .&in libris de generatione salium frequenter, quia natura in istis corruptibilibus perpetuari non
potest indiuiduli iudidit Deus,
& natura naturale desideri u ad con D seruandam speciem,& ideo spes est
deprima intelione naturae, &pphoc, pater nati desiderio plus amat
filium,si seipsum, & pi' nepotem, qfilium,hoe est quod dixit Auer. 2.deaia.com. 3 4. Solicitudo diuina cum non potuerit facere ipsum permanere fmmdiuiduum miserta est in d do ei virtutem,qua possit perman re in specie,& hoc no est dubium. Cl melius est in suo re, quod habeat iliam virtutem qua si non habeat. Sed tunc contra praedicta est difficul Dubium ias, quia si agens corruptibile sit Pp sua actionem, tuc sequeretur φ ipsa Loperatio esset finis operantis,& cum operatio ipsa sit qualitas, accideret cum finis sit nobilior ordinatis ad finem, tune igitur substantia esset impersect ior accidente,hoc aut non capit intellectus,&hoc est quod multi non intelligunt. Nisi esset,l hoc solutῖα sic debet intelligi, quod complemeatum rei ex rebus q sunt hie est quando actualiter operantur,& simi in actu secundo. Nam ut inquit lucis dissimus Themist in primo de an lama. cap. 8. illud quidem defendi 1,5potest, ut aliquod ociosum natura creaverit. Est enim compertum hoc anihil in natura torpere, nihil feriari, sua in singulis ingenia rebus conti neri,ossicia quaeq; , & gestiones suas agnoscere agitareq; , di quasi pensa persbluere.vnde Com. in .'. primae philosophiae in co. 7. contra loquentes in sua lese, inquir, Moderni auteponunt unu agens omnia entia sine medio. s. Deum.Et contingit isti ut nullum ens habeat actionem pro riam naturaliter. Et cum entia n5abuerint actiones proprias,non habebui essentias proprias. Actiones enim
429쪽
D enim non dἰuet ἀtur nisi per essentias diuersas. Et ista opinio est valde extranea a natura hominis. Et qui recipiunt limoi non habent cerebruhabilitatum n aliter ad bonum. hoc autem non dicit lex nostra Christianorum. Na ut inquit beatus Augusin lib. de libero Arbitrio . Deus res quas condidit sic administrat,ut eas proprios motus agere sinat. Dico igitur,o agens etiam corruptibile nondresse propter suam operationem
principaliter,ita q ipsa operatio absolute considerata in se sit finis,& rsectio ultimata ipsius apentis princin palis. Na ut scribit Arist. in. . politicae semper deterius est melioris gratia,patet hoc in his, ut inquit, & que
m artem sunt,&qu sunt fm nam, sed est inquatum illa coniungit ip- sim agensenti quod est causa finalis eius,quia Oia entia non intendutp suas operationes nisi, ut assimilentur perfecte nobili,' est deus sm qclin natura eorum est acquirere de assimilatione, ut dicit Com. in. 2.c li. com. 64. Sic enim ignis per motum ascensus,& per suam leuitatem vn tur suo fini,&graue per suu descensum,& suam grauitatem consequi-
η tui finem suum,sic homo etiam per intelligere unit' primo principio qd
est selicitas eius. omnia. n. partici
pant bonitatem primi per suas oporationes fim quod possunt,unde etiaprima materia per naturale desiderium,quod nihil aliud est,ut scribit
etus ille quem habet materia ad recipiendum formam. Na materia fm quod accidit ei priuatio est innata appetere se assimilari primo: princi- Pio. Et sic ola agentia quae sunt hic agunt no solum re suam operationem, & pp subsessost'. vergetiani , T sunt irpalique finem, qui est causa
finalis eorum,& hoc est quodda ordine seruato. Nam ut scribit Aristo. in. 8. physi. tex. com Is. Nihil inordidi natum est eoru quae natura,& fm
natura sunt, natu ra. n. causa omnis
ordinationis est,& 3.coeli&mundi. tex. m. 2 . Ordo,propria sensibi, lium natura est,immo bonu totius uniuersi in ordine consistit, ut patet
I 2. meta. tex.cOm. . Sic igitur dicimus materiam re propter sermai 2. physic. tex. com .' I. Et elementa propter mixta. Vt patet. 3 .cCeli. 67.&m Ixta propter vegetabilia. & vegeta Lbilia propter animalia in quibus est ma3is ordo,u in vegetabilibus, ut patet cundo physic. tex .com. 8 3. Et animalia propter hominem. Nam.
ut scribit Com.in. 2. de anima.comis 31. Complementum animalium,&finis eorum,qui intendebatur in generatione quem curti natura potuit
pertingere stetit, est modus animalium habes virtvtem speculativam cogitativa.i. intelligibilem. Et Arist.
in. 2. de anima. tex. comen. 37. Sicut
. n.intellectus gratia huius facit, e dem modo & na tura,& hoc est ipsi finis, huiusmodi autem in aralibus Manima,& secundum natura, omnia enim physica corpora animae instrumenta sunt sicut animalium sic,&plantarum, tanquam gratia animae xntia. Vnde ronabiliter dictum estatam quodamodo esse ola.Nam estola sensibilia per sensum, & est ora in telligibilia pintelῖm,ut patet. 3 .de
do procedit et ascendendo ad primu principiu, na si ordo reperic in istis gnabiliae &corruptibilib'loge magis. g nobiliori mo repit in eclesti
430쪽
Α &abstractis substantiis, in abus neque cassis, neq; malum repetatur, Vt
scribit Aristot. in . s. primae philosb-
multum deridet antiquos, qui posuerunt cassim in corporibus coele. stibus,& non in istis generabilibus,& corruptibilibus,& erat merito sicut dicit econtrario fieri. Sic igitur intellexisti,quo modo omne agens siue sit a natura, siue ab intellectuagens agit propter finem,& intellexisti differentia inter agentia aeter B na,& corruptibilia. Est& alia dinferentia nam in corruptibilib'quato aliquod agens suerit nobilius, tato pluri actione coniungitur suo fini, secus est in agentibus ternis, Hascribit Com. in . 1. coeli & mundi. in commen. 63. Tertia disturetia est, quia agens per intellectum cognoscit finem,propter quem agit, quia agit cum cognitione, secus est de agente naturali,quia agit sine cognitione , licet in suum hnem ordine ab intelligentia non errante. Vnde
Con . I 2. meta. co m. I 8.dicit ex sen. tentia The m. opus naturae reme-h moratur ab intelligentia. Et ex hoe exoritur quarta dissere ita, quia finis propter quem agit agens naturale semper eu bonus. Non semper autem est bon' finis propter quem agit agens cum cognitione, licet apareat bonus, unde Arist.descnbens nem .in. 2. phys .auscult. inquit. in
tex .co m. l.quod autem cuius cau
sa potissimum est, definis aliorum voluit esse differt autem nihil quidem dicere bonum, vel ἰvideri eu bonum. ubi Coin. in calce com .ponderans hoc inquit. Et dixit hoc ut descriptio sit cois Iebas voluntaIiis , dc naturalibus ', qEi ultimum intent si I,
in rebus voluntariis multoties videtur bonum. Et non est in rei veritate, intentum vero' in rebus naturalibus est bonum verum, de ratio est illa quam diximus quia asens natu rate licet agat sine cogni tione, tamedirigitur in suum finem ab intelligentia non errante. Nam quemadmodum sagitta tendit in determinatum signum ex directione,&oradinatione lagittantis: sic agens naturale in finem sibi praefixum disponitur.& dirigitur ab intelligentia. Et
quia illa errare non potest, hinc est, Q, talis finis semper est bonii veru . Esecus autem est in nobis, nam ratio humana quandoq; errat, & ideo nosemper bonum verum appetimus,auci. n. dignoscere possunt vera ona, atq; illas multum diuersa remota. Erroris nebula, ut dicit Iuvenalis. Est etiam alia dria inter agoelia in materia', & inter agentia abstracta a materia penes hoc, quia ita abstractis idem est,q, mouet ut finis& quod movet ut agens. In istis aut quae sunt in materia diuersificatur, unde Auer. I x. primae philosophiae. com. 36.scribit. haec autem disserui in nobis.c illud quod mouet nos in. FIoco ει quod est agens,&o mouet nos in loco secundum quod est finis , & habet duplex esse in anima ,& extra animam, quod autem inianima est,est agens motum, Vero quod est extra anima est moves m finem. v.g. qm balneum duplice habet forma in anima, & extra anImam . Et propter illa formam qu est in anima desideramus aliam sorma,quae est extra alam. Forma igitur animae balnei inquantum est invia,est agens desiderium, dc motum.