장음표시 사용
121쪽
II 6tionem comparare, ita ut si ei per i mnom. hile tactus deesset, solisque semper uteretur sensationibus visus, auditus , guistus, & odorastus, numquam ad aliquid sini extrinsecum agnoscendum assurgeret, ideoque numquam agia osceret existere extra te vel entia exten.
Ia, ct solida, quae corpora die untur, vel entia quaelibet Amplicia, sed in perfecto Idealismo, hoc est in perpetua persuasione existentiae propriae dumtaxat animae, luarumque
g. Io I. Hinc autem Condi gliachii doctrinam, quatenus asserit, infantem tactu destitutum aliis sensationum generibus numquan
ad corpora di scenda perves ire posse, nos quoque veri sat onsonam tuemur his potissimum innixi rationibus I L quia odores, δε- nitus, sapores, coloresque, quos tantum in fa- hypothesi perciperet infans, ex una 'ar te nihil aliud sunt, nisi animae mmadificati6nes. nempe, idem I. 33 , Me altera vero insensibilis est mutatio , quae fit in organo, dum hae ideae excitantur in anima, neque enim quotidiana experientia teste sensi hi lis est actio, quae vel corpora odora exerincent in nervos olfactorios, vel sonora in acusicos, ves sapida in limuales, vel colorata in opticos, ita ut insanire prorsus Bussi erus videatur, dum contendit, vel ope oculorum Bersentiri resistentiam. Cum itaque ope tactus vel radii lucis tangunt nervos opticos, vel corpora lapida nervos linguales, vel odora es actorios, vel sonora actoicos, qui nobis est omnino insensibilis.
122쪽
ctus percipere non posset res stentiam causa. rum, quae hujusmodi loeas in ejus anima ex. citant hic enim, dum fingimus infantem
tactu destitutum, ponimus etiam sine ullo mandibularum, ac linguae motu posse sapores quoque percipere numquam corpora diis gnosceret. 2'. quia odores, fo itus, sapores , coloresque nullam ideam ext nsionis, ac soliis
clitatis per se exhibere possunt, cum iii illis nihil ad extensionem , & soliditatem attinens
reperiatur, ideoque nullo modo ud corporaci ignoscenda manu ducere suapte natura posis
sint. 3'. quia infans in facta hypothesi nullam sibi efformare posse t ideam distamur, quae
ut deinceps demonstrabimus, solo uinia originali' acquiritur. Cui autem nulla cognita distantia est, nulla quoque figura, ac magnitudo, ideoque nullum corpus lognitum es.se potest, cum idea corporis distantiae ideam necessario comprehendat. S. IO2. Quatenus vero Condigliachii doctri na fert, aliis sensationum generibus, in fanistem ad aliquas sibi extrinsecas c4usas non existensas, non solidas agnoscendas assurgere numis quam posse, rejiciendam esse Opinamur. Ecis
enim rerum externarum motu, & varietate
inter sensationes odoris, sonitus, saporis, colorisque nonnullas hic infans e Periretur, quas semper voluptas, alias, quas semper Dur de molestia comitatur, ut est in primo casu sapor sacchari, in secundo fragor tonitrus, sa. 8por ab synthii &e. simulque perciperet S senis tiret, has diversas sensationes a sua voluntate minime pendere, cum experimentali
sensu illi constaret, inanibus desideriis, cona. tibusque saepe se frustra nisum suisse, ut graistas sibi compararet, ac molestas evitaret,
aut deponeret. Resexionis igitur ope eo peris
123쪽
II venire deberet, ut primum suspicaretur, subinde dignosceret, has ideas non esse suae naiaturae liberae corollaria, ideoque sibi aliquid axtrinsecum existere, a quo hujusmodi ideae
g. Io3. Neque nos ab amplectenda doctrina Conuiuaehiana quoad corpora deterrent in primis ii adversarii, qui generatim opponunt, independenter a tactu noS quotidie a. liis sensationum generibus cCrpora dignosce-Te. Nam ideo nos hoc praestamus, quia jam odores, sonitus, sapores, coloresque sociavimus cum id eis exiensionis, ac soliditatis tactu acquistis, ac proinde vi hujus a clationis id is illis excit alis, corporum quoque
id lae excitentur oportρt' Logi g. 47. Sed finge numquam a nobis, quia latau destitutis, ideoque carentibus ideis soliditatis, &extensionis factam fuisse hujusmodi a tacta tionem, jam dum perciperemuS Odores, numquam suspicari possemus eos provenire ex particulis extensis, & solidis, quae commoveant nervos olfactorios, dum audiremus sonitus, nulla umquam suspicio Drjretur, causam, quae hanc eXcitat ideam, este extenissa in , solidam, ac elasticitate praeditam; dum gustarernus sapores, ignoraremus prorius particulas salinas, quae titillant nervos linguales, dum demum Color ruber, flavus, ceruleus &c. excitantur in animo, id semper contingeret sine ulla extensionis idea, ideo. que colores omnes nulla extensioue praediti
i) Quomodo autem haec id earum alla. ciatio fiat, ita eleganter declarat ei. Chri.
124쪽
II93. Io . Neque pariter aliquid negotii nobis facessunt multi, & quidem magni nominis
sophorus Sarti in suo Psychologiae spe ei.
mine pag. I 2O, ct seq. Manu sorem apprehende, atque hune
se modo eminus, modo cominus contrecta.
,, Illud necessario fiet , ut appareat nunc, , , nunc vero di parcat, aut sauem langue-
, , scat ipsa sentatio. Q i id tum p Dubita hises ne odorem ad idem objecti genus perti.
, , Nere 2 Reyrie experimentum, una simul, , externae fcnlationis relationem repetes.
, , Quumque consuetum humanae naturae sit, eo effectus referre, quo causa ipsa refer- , , tur, si videris te ad floris positionem O. , , dorem praesentire , eo autem carere, ubiis flore destituaris, velis, nolis ad eum aem, , florem ipsam tui sensationem referes.se Quod in odoratu locum habet, idem, , de auditu dictum puta. Si enim corpus, is quod sonorum sit, manu apprehendas, it is ludque quaquaversum agites, data hujus- , , modi agitatione ionum senties, eademque , , ablata, una simul ipse sonitu 8 evanescet. , , Novum eXperimentum , nempe, novum, , sonori corporis agitalionem lumito. Creis is de mihi non arnpuus tua, sed ejusdem sis. o, nori corporis ientatio est. Quod si habi , , tum , ct consuetudinem acquisi, ris te exis, , trinsecus referendi, dum sonitum aure peris es ceperis, jurabis, sonitus qualitatem in ci- ., thara, in tintinnabulo, ceterisque sonoris is corporjbus reperiri.
125쪽
nis adversarii, qui opinati sunt, oculo prae .sertim, originarie, & absque ulla tactus ii iis stiri , , Veni nunc ad gustatum. Cibos, atque M alimentum sumito. Κxpone nunc illud pa-
, , lato, nunc mande dentibus, nunc ab eo is, , dem palato remove, ct procul ab ore,, projicito. Eadem tibi erit, quae in flore, , , ac sonoro corpore suspicatio. Conjectabis D ad alimenta referri saporem. Hinc tibi vel ,, ipsa certitudo inerit, quoties repetitis viriis cibus experimentum institueris. Proseque- , , re . Jlm habitu contracta referendi disci- , , plina est. Jam cum coquo tibi aeternae de , , iBgrato epularum sanore quaerelae. Iam il- , , lud Martialis familiare tibi ad objurgari xionem :Namque coquus domini debet habere gulam. Uberior de tactu , quod ad visus iusti., , tutionem attinet, habenda oratio est. Et, , quidem primum de distantiis disserendum, D probandumque, eas, solo tactu praecipien- , , te ab oculis cerni. Fac enim te ad quam- dam spatii mensurandam longitudinem o- , , culos Primum aperire. Presto tibi sint ra- , , dii lucis, qui ad visionem concurrant. Ar- hi traberis me nihil aliud deesse tibi, quo is exploratam distantiam videasP Falleris heu
is quantum t Quod ut intelligas , finge tibi
, , ea cum ignorantem baculi longitudinem , ,, interim vero eodem baculo viam perten- tantem. Sciscitare ab eodem caeco, nurno distantias sola ope ejusdem baculi notas
126쪽
stitutione percIpi non solum colores, sed etiam magnitudines, ct figuras, ideoque cor-
se derit affirmando, nonne risu commove in
is beris 2 Sed quid rides 2 fabula de te narra- , , tur. SolareS enim radii lucidissimi quidam is sunt bacilli oculos inter objectasque res,, interpositi. Quemadmodum igitur eaecus, , ad mensurandas distantias primum sibi ta- , , ctu comparat baculi longitudinem sui, ita se ne tu quoque ad insaniam caecutias, adhi- hendo tactum, movendoque te ipsum ra- , , diorum quasi longitudinem dimetiere. Id se si effeceris, duplex , mihi crede , idea - , , rum genus GPDuabis, cujus arcta cogna- , , tione fiet, ut tandem solo oculorum a d. ,, jumento de distantiis absque ullo erroris, , periculo judices. Atque id quidem prin- , , Cipio manu, brachiis, itu, red j tuque in , , mediocribus distantiis facies; cetera sola, , tibi analogiae ope cognita investigaberis.,, Qua vero ratione judicas de distantia, ea. se dem profecto de rerum situ , figura, dc
, , magnitudine ad judicandum accedes. Sunt, , enim haec distantiae similia, tantum abest, , , ut ea solis oculis assequare. Redito enim ,, ad caecum. Quippe, Di derotio observavis te, ut recte videamus, nobis est antea, , caecutiendum. Ipsi baculos trade, quorum non modo longitudinem, sed inclinationem, is sed paralleli um, sed convergentiam,/ῶ- , , Vergentiam, uno verbo, angulos quoque se ignoret penitus. In hoc rerum statu quod- , , nam caeci judicium de situ rerum, de il- ιι l .
127쪽
pora, nam eorum rationes. s attente perpendantur, id non evincunt. Antequam eas referamus, diluamusque, abs re non erit in primis observare,& ratione, & factis evinci , oculum independenter a tactus institutione non percipere, .nisi eo torcs veluti avulsos a corporum supersciehus, &quidem Omnino simplices, nullaque extensioue praeditos. Ratione quidem, clam si oculus originarie perciperet etiam extensionem, cum ea tactu quoque originarie percipiatur, jam horum duorum sensuum provincia diversa non foret, ideoque unicuique sensui non esset amplius determinata ratio objectorum . Nulla agitur esset causa, cur non diceremus, sonitus, qui a nobis originarie percipiuntur auditu, posse etiam percipi vel olfactu, vel eusu, sapores, qui percipiuntur gustu, possex etiam, , larum figura, & magnitudine esse possit,
non intelligo. Eum namque latet, quaS Obri jecti tangat partes, latet, quantum Prae M istae partes invicem Uistent, ac quae illa - rum dextrorsum sint, quae snistrorsum,
quaeve infimum locum teneant, quaeve premum, prorsus nulla cogitatione LOM- , , , prehendit. Idrm in Ocudo solo radiorum lumine Midente contingere exploratum, , est. ID cognita enim uobis radiorum est, , longitudo, abdita inclinasio, parallelismus , , , convergentiari divergentia, anguli demum M longe procul a cognitione intuentium po-
,, siti. Nisi ergo tactum adhibeas, nisi essus,, utare Draesidio, actum tibi de rerum sive,, situ, sive figura, sive magnitudine.
128쪽
etiam percipi auditu, vel olyactu: quae quam
sint absurda, nemo non videt. Deinde factis; nam omnes ii, qui cataractarum morisbo a nativitate laborabant, quibusque illustris Cheseidenus in hac arte peritissimus cataractas depressit, cum primum videre coeperunt, oculo nullam extensionem percipere potuerunt, sed tantum colores, ct quidem avulsos a corporum superficiebus . Ex peculiari scripto typis edito, in quo Chesel denus cujusdam Angli nobilis adolescentis historiam narrat, si Smithio fides praestandast, id evidenter colligitur. Historia autem Angli adolescentis est nujusmodi. Anno IT 29
nobilis adolescens angius tredecim circiter annorum' a nativitate cataractarum morbo
laborans, post quam diu reluctatus esset, tandem legendi, scribendique cupiditate incensus potestatem Chesel deno secit , ut sibi
cataractas deprimeret. Depressa prima cataracta, cum videre coepit, solo oculi usu nullas corporum distantias percipiebat: corpora enim ab oculo dissita videbantur cornea adhaerere, scilicet, putabat, nullam inter oculum ci corpora distantiam esse. Nullam etiam figuram, nullumque colorem veluti corpori coextensum cernebat. Quae retea rotunda, α angulosa expertus erat, a se invicem non amplius distinguebat. Tanta autem
alli erat magnitudinum inscitia, ut persuadere sibi non potuerit, cubiculum, in quo
morabatur, tota domo minus esse. Iteratoitu, redituque ad idem corpus, attrectatione angulorum , ct superficierum , colloquendo cum ceteris, sic potissimum cum amantissimo liberatore, secumque sermocinando coepit oculo distantias, ac magnitudines percipere, coepit colores corporum superficiebus coex-F a teno
129쪽
Ia tendere. Sed quae in uno objecto discebat, Obliviscebatur in altero, quaeque hodie sibi perspecta esse videbantur, ea postridie sibi
ignota fatebatur. Ita enim de propriae reminiscentiae infirmitate conqueri solitus erat: Disco equidem millia quotidie, cum interim tantundem eorum quotidie obliviscar. Ventum est alterius cataractae depressionem, ac Eadem, quae antea, contigere hoc tantum di. scrimine, quod illusiones tantisper minores fuerunt, ac citius correctae, emendataeque
3 Ios. Ita oculi originaria facultate perpensa, videamus quid praecipue apud cl. Sarti
pag. 93. & seq. Opponant adversarii. I Q. Merianus in monumentis Academiae Regiae Berotinensis mon. 2. Par. I. g. I. ad an . ITTI
contendit, judicia nostra niti debere praesenti statui nostrarum facultatum, & a quotidiano usu nostroruni sentuum, ci ab habilibus, quos habemus, esse metienda, illum autem, qui hunc in modum sua judicia regit, nullo modo dubitare posse, se vel sinatactu, aliis sensibus, ac praecipue oculi be-ncficio externa corpora percipere Bulli erus de anima Brutorum asserit, ideas rerum visibilium, ac ideas rerum Iangibilium, quamvis diversis adventitiis perceptioni huS constent, easdem tamen suapte natura esse, ideo. que cum in id eis rerum Uingibilium vis in- si corpora percipiendi, eamdem quoque reperiri in id eis rerum visibilium . IV. Lejbnitius in novo spectinine intellectus humani opponit, geometriam caeci nati ad amussim ri spondere geometriae paralytici. qui cie figuris abique tactu judicaret, ideoque solo visu non se homines figuras, ne inpe, corpina percipere. 4'. DiuerOcius in epistola de catis in
130쪽
estrum usum, qui vident, ita argumentatur: si tactus visioni opitulatur, non minus visio G uitulatur tactui, quod constat experientia Sed vel sine visione ope solius tactus externa dignoscimus: ergo vel sine tactu externa
debemus solius visionis ope contemplari τRursus; si visio tactu non indiget ad colores dignoscendos, cur nam tacto indigeat ad reliqua dignoscenda 2 Alambertius in Il. Iuctrationibus elementorum Philosophiae tom. .
Miscellaneorum propugnat, extensionem esse necessarium visionis obj cctum, ac nos oculis promptiorem extensionis , quam tactu ideam acquirere, id Coque nos oculis corpora percipere . 6ψ, F. Marius Masset in suo opere, cui titulus: TLeoremata Metaphasicae Tom. I. pag. so. ita urget: Distantia est objectum oculi, corpus enim in contactu cum oculi pupilla constitutum videri nequit; non est autem objectum tactus, nam si corpus vel tantillum a tactu distet, percipi ope tactas non potest, dummodo nulla emutat efflavia.
Quid ergo asseris, animam percipere distantias ope tactus, cum hujus objectum non fit distantia, non autem percipere solo ministerio oculorum, quibus pro objecto est ipsa distantia 2 7'. Optici ita queruntur: Si oculus originarie non inservit distantiis, figurisque percipiendis, eccur cΘrporum imagines in oculi fundo pinguntur, S ita pinguntur,
ut eo majores sint, quo corpora sunt propiora , eo vero minores, quo remotiora 2
cur pro diversa objectorum distantia diversa est axium opticorum inclinatio, & lens chrystallina propius ad retinam accedit, vel recedit tandem nonnulli opponunt, historiam caeci Chesel deni vel inter poetica deliramenta esse