Institutiones psychologiae ab Andrea Aloysio Farnocchia in Lucensi lyceo philosophiae ac mathesis professore in suorum auditorum commodum elucubratae

131쪽

- - .

recensendam, vel pecvitari quodam humorum involucro, quod casu in tundo oculi hujus adolescentis fuerit, esse explicandam, quare ex illa tamquam ex fundamento in eis luctabili inferri non posse , oculum origina rie non percipere distantias, ac magnitudines. g. Io6. Ut has difficultaces eo ordine, quo expositae a nobis sunt, diluamus, in primis Meriano respondemus, verum quidem esse, judicia nostra esse metienda ex praesenti statu noli raru in facultatum, sensuum, & ha

bituum,s serino sit de praesenti vi harum facultatum, sensuum, habituum, at id esse omnino falsum, si haec judicia versentur circa praeteritam, ac praesertim ordinariam vim. Et quidem si velimus de vi praeterita, aenostrarum facultatum, sensuum, &habituum ex praesenti eorumdem statu dijudicare, jam cum modo legamus, scribam unque , judicandum erit id nos etiam in cuinnis praestitisse; cum modo incedendi potentia polleamus, judicandum erit, eadem Potentia nos praeditos fuisse, statim ac orti fuimus; cum modo liberi simus, viresque intelligentes excultas habeamus, judicandum erit, eadem libertate nos semper usos fuisse, semper eadem cogitandi facultate fuisse donatos . Igitur ex eo quod nos modo vel sine . tactu aliis sensibus, ac praecipue oculis corpora dignoscamus, judicandum non est, lic Rsensus hac potentia semper ac originarie praeditos fuisse, cum demonstretur ex sqla idearum associatione hanc potentiam oriri, illaque tantum comparari g. Ioa). Bulli erus perperam ponit, ideas rerum tangibilium easdem esse cum id eis rerum visibilium, nam ideae rerum tangibilium resi. ueutiam exhibeat, ideae vero rerum visibilium

132쪽

lium nullam resistentiam praeseserunt. Porro resistentia a non resistentibus toto coelo discrepant. Deinde si id eae rerum tangibilium,& visibilium eaedem forent, ideae sonorum aes, porum, vel odorum eaedem etiam pari jure dicendae forent, quod non minus absurdum , quam ridiculum eis. Tandem Iso sita veritate propositionis Bullicri, sequeretur idem omnino esse cernere , ac tangere, quod sane non minus est absurdum ac dicere idem esse audire, ac gustare, vel odorare.

Lethnitius & ipse quoque perperam ponit

geometriam .caeci nati eamdem futuram esse cum geometria paralytici, qui numquanx tactu usus fuisset. Etenim geometria caeci nati vera est geometria, Cum caecus natus tactu sibi comparare possit ideam extensionis, a ejus proprietates accurate dignoscere, ut Vel unus cia Saunderinius apexte demonstrat. Contra paralyticus a nativitate nemo enim

negat adulto homini, qui in paralysim ceciderit omnem extensionis rationem esse peris spectam) cum numquam tactu uti potuerit, ideoque numquam extensionis ideam sibi comis paraverit omni geometriae notione carea

necesse erit LPrimum Diderotii argumentum ita distingui.

mus: si tactus visioni opitulatur,. non minus visio. opitulat ut tactui, idearum a sociatione concedimus, ante quamlibet asociationem. negamus. Cum a teneris usque unguiculis ideam extensionis solidae tactu acquisitae cum idea colorum oculis comparata a claverimus, ac proinde in unam veluti id eam coaluerint extensio solida, ct colorata, non minus oculi extensionem solidam, quam tactus coloratam exhibent. Sed finge numquam factam

fuisse hujusmodi associationem, jam visio opia F 4 tuis

133쪽

Iy8tulari non posset tactui, euin nulla extensio visione perciperetur. Alterum pariter argu mentum ita distinguimus: Visio non indiget tactu ad colores dignoscendos, δε colores veluti animi sensationes cum eodem identiscatas usuris pes, concedimus, s eos ad supersicies externorum corporum referas, ac veluti ab anima: sepa. ratos accipias, negamus. Si enim hoc secundo modo colores considerentur, jam oculi

indigent id eis superficierum, quae solo tactu percipi possunt; indigent, ut eXternis superis ficiebus coextendantur, quod solo tactu fit. Hinc intelligitur, cur oculi indigeant tactu ad reliqua dignoscenda , nempe, ad dignoscundas figuras, magnitudines, atque uno verbo corpora.

Dum cl. Alambertius a serit, extensionem esse necessarium visionis objectuna I R. intelligere non potest extensionem puram, nisi ad corporeos sensus traducere velit, quod opus est solius abstractionis aQ. neque pariter in istelligere potest extensionem solidam, qua lis.lida est, cum saliditas sensu tactus, non ocu- 'lorum dignoscatur. Reliquum igitur est, ut de extentione solida colorata, qua colorata est sermonem instituat. Hoc autem posito ita ejus propositionem distinguimus: Extensio colorata est necessarium visionis objectum p*t associatas ideas colorum, & extensonis, concedi inus, ante hane aissociationem negamuS. An te factam id earum a clationem oculus, ut jam demonstravimus, non percipit nisi colores, & quidem omnino simplices, avulihnque a corporum superficiebus. Quod si sublata extensione, nihil amplius cerni potest, id probat, extensionem necessariam esse, ut radii lucis pertingant ad oculum, atque ita colorum iduae excitentur in animis. Ex hoe .

itam

134쪽

itaque est inserendum, extensionem esse conis ditionem nece Pariam ad visionem , non necessarirrum visonis obiectum . Pariter si nos modo promptius oculis , quam tactu extensionis Id eum acquirimus , id quoque associationis heneficio est tribuendum; hae enim associatione non solum oculus ad externa corpora dignoscenda transfertur, sed etiam hac inre' ita exercetur , ita perficitur, ut magis

promptus, ct e editus ipso tactu fiat, quam is vis saepius ejus judicia uos in errorem arripiant ,

Ex eo quod videli nequeat corpus in Conintactu cum oculi pupilla constitutum non in ἀferes cum F Mario Mamei distantiam esse octili obiectum , sed eam esse conditionem neces Iariam, ut radri lucis ad corporis superficient pertingant, ct reflectantur ad oculum. Cain enim cli stantia sit extensio, nonnis post idea rum associationem oculo percipitur. Simi- Iiter ex eo quod eorpus, si tantillum a tacta distet, hoc organo non amplius Percipiatur, non, colliges cum laudato Auctore, dictantiam tactu non percipi, sed inde legitime deis duces ad distantiam tactu percipiendam ne-

'cessarium esse motum, quo succestave tactus

diversis distantiae partibus applicetur, quod quidem' in in omni ex tensione originarie tacta

Percepta conirngisse novimus.' Vulgarium opticorum querelae plurimi amplius faciendae non sunt, postquam insigniores Optici s' Gravesandius, Smithius, Surianus , Muschem,oehius, Catilius, Paquierus docuerunt, figuras, & magnitudines objectorum non ex sola figura, & magnitudine imaginum in retina depictarum,. aut anguli optrugi a nobis aestimari. Exempla hominis in planitie constituti, & sensita, ac successive ais

135쪽

, so

beuntis, exempla militum :n acie disposit rum id satis evincunt , demonstrantque. It que diversae i imagines, quae in oeulis pinguntur, diversis associationibus ossiciendis nobis inserviunt. Repetitis enim experimentim adhuc pueri tactu didicimus, majora esso objecta, si majores sunt hae imagines, mi nora, si minores. Pro diversa pariter objecti distantia lens crystallina accedi ε, aut recedit a retina, ut imago objecti in retina pinisgatur; sed haec imago ideo utilis est ad objectum dignoscendum, quatenus cum illa unam potius, quam alteram extensionem sociavimus. Utio verbo hae imagines, hi motus lentis Chrystallinae ass0ciationibus eruiendis inserviunt, ac originarie externa corpora non rei erunt. Quod adeo verum est, ut si eaedem imagines minoris lucis intensitate in oculo

pingantur, statim idem objectum & imminutum, S magis djssitum appatet. Puer ,, enim inquiι cl. Tesa in Disseitatione: Deis sev m ou in perquirenda vervate pag. TO ,

D repetito experimento didicit, objecta, quo, , longius abeunt, eo luce minus vivida ocu- , , los assicere. Majoris ergo distantiae ideam, , , cum obscuritatis idea consociat. Quidquidis ergo sub atro colore oblitum fuerit, id ., puer aequo distantius judicabit, intuebi is turque . Hinc fit, ut i ulcis ea coloribus Pictores illiniant, quae remotiora videri

Tandem qui historiam caeci Cheseident inister poetica deliramenta recensen L, severi . .ris criticae leges ignorent necesse est. Haec enim historia refertur in Transactionibus Anglicanis n'. 4oa. ad an. i 728. Eam dein seriolt Smith in sua Optica . De ea loqui.

tur Diderotius in Epistola De eacii inrum

136쪽

-ου um , qui vident . Eanr retulit Coridi vitaech iis, Buisonius, Volta irius, Rogerilis , . atque Acta Berotinensia ad an . I Ii. Chesel denus, a quo hanc historiam recensiti iv ctores desumosere; fuit vir doctus, ac iuarte chirurgica peritissimus . Fit vir pro.' hus, neque eX eius is 'ribus, neque ex coastinuorum testimonio ad mentienduim aut natura , mi dolo com Paratus A. Suam operationem

in furtum conspectu fecit, qui certoe hane historiam in nugnatant, si ille falsa scrip itaset. Omnes itaque Criticae leges ignorentur oportet, ut haec historia veluti fabula. ha heatur Log. g. 2o6 . Pariter qui peeuliari quodam humorum involucro bane historiam . explicare volunt, confingunt δε pothe im, &- qvidem sano philosopho indienam. Primo hypothesim, quiae hoc involucrum ponitur, ac nulla observati e probatur L Deinde sane philost'ho indignam 2 quia & scimus, minois res fuisse illusiones in hujusmodi caeco, dumas alterius cataractae depressionem ventum fuit, & ex auctoritate ipsus Cheseident con stat, idem, quod in hoc juvene, contigisse etiam in aliis eaecis a nativitate, quibus

ille cataractas depressit c g. I . , Huet ae-

. cedit ex experimentis, quae in catulis recenter natis ri Soaves instituit, quaeque statim referemus , compertum esse idem in hisce animantibus contingere. Quot invol cra aliae aliis minora ast insaniam fingenda forent, ut ita haec facta explinarem I -- rito itaque Condigliachius, qui hsnc historiari, involucro quodam humorun, explicare tenis tauerat in Libro et De origine' cognitimum h manarum se re meliu& perpensa, sententiam

mutavit in posteriore opere et Tractatio de sensati ibuJ.

137쪽

hoe Caui te exposuimus , evidenter patet . quomodo resolvendum sit celeberrimum Molinaei problema , de quo tantopere disputatum fuit, cujusque tot habentur sis tutiones, ut viis

dere est, si vacat, apud cl. Sarti Psγchologiae Decimine pag. Io2. N seq. Quaesivit olim Mois

linaeus, , utrum caecus a nativitate, cui so-ret usus distinguendi ope tactus ,. interis globum, ct cubum ejusdem materiei a ,, magnitudinis, si ex improviso illi videndiis facultas daretur, posset oculis inter glo- , , bum & cubum; discernere Ex doctrin, hactenus a nobis propugnata palam est, hujusmodi hominem oculis principio, nequae globum, neque cubam percipere , ideoqust non posse inter primum & secundum disceris

nere, nisi prius longo experimento discat , ideas tactus cc Mus asisciare, nisi eo lores tactus ope noscat ad externa referre . Juvat hic nonnulla tradere, quae circa solutionem

hujus Problen intis habet cl. P. Soaves ita sua Lokii editione pag. 7 T. Molineux ris ponde nempe quoad suuntis problema) di no. Imperci occho, dice esti,

, , sebbene it cieco abbia appresio per es pe- , , rien Aa Pimpressione, che fanno at suo latis to it globo, e it cuboe, non sa perti an- , , cora, che cici, che ferisce it latio net ta- , , te, o tal modo, abbia pure net tale, o,, tal modo a percuotere gli occhi, ne che,, P angolo risaltante, it quale preme la mano, , in una mani era ineguale, debba pure alla,, vista appari re, quale dimostrasi at latio. ,, Loke si dichiara ancor egit interamente

M dello stesta parere . L 'Abbate di Conditis ,, lac vi si opposie net Degio sulι origine

138쪽

,, teneta net Traitato delis Sen betioni. Angi sa, , questo egit sostlene, che un cieco, id quais,, te comm ci a Vedere per la prim volta . ,, non solo e inca ace a clistinguere ua,, globo da uo cubo, Ina incapace pur an - che a discernere nitina figura. Io sono,, plenamente desto stessio avulso. Tre ca- ,. gnolini nati ad uia ibi parto io nil socis ,, latio ad elaminare diligente mente at primo ,, istante , che comin clarono ad a prir gli,, occhi. Posti Ii su d una lavola, lasciat, cheis cias cuno secondo varie direxioni si in cam-

,, minasse. Qua udo ne i loro moto si vidi benis notati c moto lento perci, pol cnh erano,, costretti a illisciarsi, non sapendosi anco- , , ra reggere sulle gambe) oppost a cla sche-

, , duno una mano. Ciai cuno vi urto, e s ense tendo i 'ostacolo, si volle ad aura parte.

Avviati, che ri vidi di nuovo, vi opposi

is mento dieci, o dodici volte, ne segu sem pre P istesso effetio. Alla mano sostituit , , un Coryo ravido, per v edere pure, te lepuniure, che urvandosi ne risenti vano, ,, potessero meglio determinare la loro at- , , tenZione: per quanto ne replicatsi te pro ,, ve restet to non solo at primo glorno, ,, ma per pili gior ni successivi fu ognor lo,, steta. Presi ii partito di metior presso lo-s ,, ro la madro per vedere se alme no uni is oggetto Fl famigliare, oggetto, Con cui,, sta vano contin ineme, fiastessero pur ri- ,, conoscere. Il tempo era quelio , in cui, , i cagnolint trova v in si pili famelici , ef , , quello per conic gue D Za, In cui a eer Care,, la madre dove vano a vere pili interesse. Con tutis cio coricata questa loto a due

139쪽

stanet a d due palmi cogit oechi volti ver- ,, sista Madre; ei non seppe pili ravulsaris ,, lar andat acco standolo a poco a poco, eiis volgea la testa dati' una parte, e dat ratas, tra, come se Oechi pur non avelle; solo,,. allorquando ne fa lontano di cinque, o sei, , pollici guidato dati' odorato diretia mente ,, vi coris. Ε' inutile Paccennare, che lo,, stesso a vvenne degli altri pure. Tutae queri ite einerienZe io andar replicando per piligi orni di seguito senEa v edere in essit nivis,, no a vanZamento notabile, se non dopo,, una settimanae ali in circa. Niora comin. ,, clarono a dar segna di aver qualche po- ,, eo approfitiato, allor gli occhi , che das, prima erano immobili sempte, come se,, statν fostero di cristallo, comin claronoi a ,, muoversi: in uo ostacolo vi urta vano ris, prima volta, O la seconda, ma non vi

140쪽

vano gia riconoscere: i progressi sulle pri . ,, me cori tutio cici furon lenti, ma in po- ,, co tempO dive ero pol rapidissimi, edis em impararono a vedere, come i pili adulti . - este esperien Ee mi sembrano desciis is sive . Tanto e iungi, che un Cieco pos G distinguere at primo a prir de gli occhi le,, pic cole differenae tra te figure dr un cu-- ho, o di una sfera, che i cagno lini dari me es a minat, implegar do vellero Atte glomi e pili per arrivare non dico a. diis, , stinguere te djSren Ze minute, ma ancheis solo a ri levare l' immagine in grande di, , m oggetro cost interessante per loro, co- ,, vi familiare, a loro noto gia per tuiti gliis altri sensi, e a riconoscere ii quale dat ,, soccorso degli altri sensi put erano ajM- - tati. Le sensa Eioni a Iunque, chre hannosi peνla vista, non sono a principio, che mero,, sensagioni ne I significato pju rigoroso. Loimpressioni devii oggetti colorati non deis is stano ne is animae, che semplici modifica ,, gioni . Queste non diveneano rappresenta- , , a ni ris petio a let, se non dopo ch 'ella ,, ha appreta a trai portare sopra em te sueri proprie sensamoni, e a riserite ad ogni,, punio di u Π oggetto ogor impri stione,, ch'ella seste. ι ' tuto degli altri sensi h,, a citi necessario. Quindi i ' A b. di Condit.,, lac a tutia ragione pretende net Tratiato,, delle Sensationi, che la Statua da lui sup- ,, Polla, qua lora non vesse, che ii solo senis ,, B della vi ita , mai non arri vere e ne as, coctoscere, ne a sospetiare pur anche t 'es, sistenga de' corpi esterni .