장음표시 사용
131쪽
Libertas dem agendi potestas ab ambus sitis conti
ut lux nuri non aurem unquam animorum pro-φbi h pria & incorrupta natura,mutatur. Vide-' η''. mus autem in alijs omnibus quoque prommorum uenire similes a rebus externis affectiones: natura. ut cum aqua. natura frigida mollisque atque Animus fluxibilis, calescit ab igne, frigoreq, in gla- quomos ciem concrescit. quod si liberam eius refrido per gerandi humectandique & emolliendi po-h-bitu. testatem esse cogitemus, eam ab igneo caramuxςxux lore, congclationisq; duritie impediri, nec tamen propriam eius naturam statim corta rumpi, facile intelligemus. Id vero quod hic in nobis afficitur, quemadmodum iam diximus, est libera quaedam animae natura, qua tum aliquid agere,ium etiam non ages re potest at cum nihil, aut quippiam aliud, agere vult,affectiones quas aliunde concepit, eius actioni, quae nulla vel alterius ge-Nabitus neris eli,esse non possunt impedimento. ita
qu ii qui plurimis viiijs imbuti sunt, ab ijs, dum
Onς im quiescunt, ut dum dormiunt, aut dum in Pςdignu' alijs negoti s oco paptur , impediri non dicentur. stant enim haec , de quibus nunc agimus, habitus & affectiones liberae
naturae, quatenus circa res easdem versa tur. Ouemadmodum autem aquae calor externus laturalem eius impedit refrigerandi vim, non autem humectandi sic iniu-
stitia voluntatem distribuendi secundum digni-
132쪽
dignitatem, & temperantia vosuptatum immoderatam consectationem impedir, non vim intelligendi, loquendi, aut alia multa, quae sunt diuersi generis , agendi.
Quoniam tamen res rebus cognatae sunt, fere fit, ut per multa media vicina, quam latissime vim suam extendant. sic incontInentia, primo voluptatum amore, non modo emperantiae vim emollit, sed & sortitudinis robur eneruat, laborisque fuga nos ad prudentiae laudem aliquam peruenire non sinit: & falsi boni priuati desiderio tuis stitiam ipsam corrumpit. sed nos hic propriam singulorum vim consideramus. Haabitus igitur sunt assectiones liberae naturae, quatenus in hidem aut similibus negotias ipsa versetur: cum interim in alijs, ad quas assectiones istae non pertinent, obtineat primaevam suam liberam naturam. Cum Habit',
autem dicimus affectionibus istis contra- rias operationes impediri intelligimus et iis μ νψ0ς am multo magis ab is sit miles promouzri. ζeniataque prudentia propriam cognitionem rerum gerendarum affert, ct fortitudo facit,ut quaevis pericula facile contemnamus. affectiones istae cum usu proueniant, eas continuatio & iteratio, nec non impetus etiam & violentia, qua imprimuntur, ina iores facit:quia tantum fere validus motus
breui, quantum remissus longo tempore
133쪽
potest. Cdm quis itaq; diutius de frequentius in aliqua virtute , vel in aliquo vitio, versetus est, si valide conceperit eius qualitatem, vel quoniam id quod afficit violentum, vel id quod afficitur est ad affectione
admodum paratum, hoc in utramuis partem suum pondus affert. Ita melancholici, species quasdam tam pertinaciter concipiunt , ut circa eas sere perpetuo versari coissantur, a quibus in atris omnibus actioni us impediuntur: quod instrumentum corporis ad eas conseruandas & iterandas sit valde paratum. Verum hoc fere naturae, Dori voluntati debetur. In plerisque vero. veluti iam dicebamus, tant sim impeditur an Imorum motus, cum in ijsdem, S non cu in alijs diuersis negotijs versatur. Quommam igitur usus in corporis instrumentum re in liberam naturam plurimum possit, is semper ad virtutem contra vitium institui debet: sic enim in animis nostris & affectiaones bonae prouenient, & extirpabuntur mala: Continuo pulcritudinem virtutum, vitiorumque turpitudinem,diligentissim Eperpendamus,& animaduertamus, quam rationi naturaeque consentaneum sit,cuim tribuere quod illi debetur, qtiam contra rerum ordinem sit, bene meritis poenam, male meritis praemium reddere, quam insignis res sit, pro patriae salute quam is vitae discrimi-
134쪽
II BER. I. st distrimina subire, quamque sit ignauianiami, pro leui periculo,deserere communem salutem: reliquaque cuncta secundum v ritatem assiduo mente concipiamus,& illa velle atque facere diligenter assuescamus: ita non tantum veritatem rerum animis nostris continebimus, sed actiones nostras omnes, quae non sunt adhuc in rerum natura, consentaneas illi, rationi atque virtuti reddemus, ct assiduitate longa qualitatib. Virtutum nos imbuemus, quibus ad actiones laudabiles paratissimi simus. Is enim . qu, naturam secit, tales illi leges dedit, vemelioribus aut deterioribus actibus omnia meliora deterioraque ,& ad bonas vel malas operationes promptiora reddantur, &vt beneuolentiae diuinae lux in animos no si os affluens, hs etiam foueatur aut extins guatur: nam bonum sena per cum bono, diuinum cum humano, no autem unquam cum malo consentit. Actus autem isti vel circa veritatem vel circa bonitatem vero santur, ut saepe diximus, in quibus omnib. nos prosecto summam diligentiam adhibere decet. quae quanquam x propter naturae primae differentias, &i propter naturam consuetudine comparatam, in omnibus hominibus par non sit, tamen in Ominnibus vltima potestas quadam est&summma , quamuis in unis quam in alijs sit pon-
135쪽
deris tr alo ris vel minoris: qua nos ad res bonas prosequendas, malasque vitandas uti debemus: ct in eo summam cuiusq; dio rigentiani constituimus. Incredibile vero dictu, quam pulcer sit eorum animus, qui
innumeras purissimae veritatis species am- ta, bitu suo continet: omnem hanc totius nast orae varietatem, gratiis omnibus affluentem, tam diuersos hominum mores, Orbium coelestium admirabiles illos circuitus. ut incorpoream interim naturam omitta,
immensa sapientia bonitateque undiq; plenam.Si quis aut di haec omnia mente comis praehendit, & habitu virtutum semper sieparatus ad actiones suas omnes secundum ipsam rationem componendas, singulari Dei Opt. Nax.fauore semper fretus, eo certe nihil praestantius hic excogitari potest :, et contra, nahil turpius, nihil eo perniciosiotis,qui non latum istis omni b. ornamentis suis destitutus, sed etiam propria foedissimorum vitiorum labe fuerit pcnitus contaminatus. Cum ergo noster animus tib ram potestatem habeat, ad omnem actionem naturae limitibus circum scriptam.
Habitu oportet ut, sicuti men , ab initio tanquam strix xi tabula quaedam , ii, qua nihil est depicuim. hφ' per senilis varijs formis veritatis Oxorna- η ' iur, quae discussis tenebris, mentis assiduo motu in clarissimam cognitionis lucem tandem
136쪽
LIBER I. ssvndem facile, cum libitum nobis fuerit, exponantur, sic & voluntatem , virtutum exercitatione sublatis impedimentis, quae multa inagnaq; esse solent,una cum instrumentis corporis actionibus suis continuo similem, ac ad eas iteradas promptam redadi: si modo quicquam eximium est unqua effectura. At si impedimenta virtutum,& adiumenta vitiorum , crescere sinat, suum imperium pulcerrimum in turpissimam profecto seruitutem commutabit. Pram vero vitiorum semina maxima cura tollenda sunt,abhs qui virtuti, fructum aliquem sperare volunt: nam eorum tanta tacunditas est, in hac corrupta natura, Vt aliquid, . imo multum mali proferre nunquam desinant, & tandem in magnas & firmas propagines excrescant: semina quoque bonoarum,quς pauca nunc sunt et marcida,si salis inesse velimus, diligentissime certe fouenda sunt: ut te in per aliquid ad res bene gerendas producant, quod auctum in animis
nostris & consuetudine corroboratu, contra vitia tandem promptas & tutas,ad omnia virtutis opera, reddat nostras actiones:
idque non tantum in ijs quae iam di i mu', Albitu, sed in reliquis etiam actionibus est Obi ζr- eorporequandum, in quibus corporis prima cura
multum potest. Nam cum efficiens omne,
sicundum finem propositum,instrumentis
137쪽
DE REPUB quibusdam proferat aliquid , neeesarium
est,ut haec omnia si modo praeclarum opus futurum sit, inter se bene conueniant,& ut instrumenta corporis, dum frequenter e Lficientis animi vim concipiunt, ejus actiomnibus aptiora continuo fiant. Quod si vero externa usu deteruntur, in quib. artifex ab
instrumentis, & haec sunt a materia subietaeta diuersamam & secures & terebra,& alia eius generis hebetari continuo videmus iniss quae nobis proposuimus hoc loeum lia ibere non potest, cum hic artifex animus in ipsis suis instrumentis versatur, quae propterea exercitatione continuo promptiora
fient, ut manus ad fides pulsandas ad peniis cillum ducendum , ct ad aliud quiduis agendum: modo tam immoderatus usus notat, ut maiorem aliquam vim afferat naturae. Affectuum etiam instrumenta quaedamnatura nobis dedit,irae bilem flavam, moestitue nigram, & reliquis etiam omnibus sua, qtubiis animus tanquam artifex praeesset: quae frequentibus motibus efficientis actionisque maiorem quoque vim acquirunt. sic ira biliosos, tristitia vero melanacholicos homines reddit: qu pniam talia ferme sunt opera, qualia sunt operationis instrumenta, taliaq; sernae sunt instrumen-ra, qualia vitis & consuetudo fecit. Quais
propter scdulo prouidendum est, si Remp.
138쪽
LIBER I. sonostram incolumem esse velimus, ut a priam is statim annis, continuoque per reliqua r
aetatem omnem, Omnes animorum cor
porum motus ad res omnes bene gerendas incitentur, & virtutum omnium promptitudo firmitudoque multis voluntatibus &actionibus comparetur: nec enim una hirundo ver nec operationes,nisi frequentes,
habitum facere possunt. Cum autem de ata Virtus etiones quibus virtutes comparantur, & in media ct etiam virtutes omnes, ad bonii aliquod Osrix ις .rectὶ nos ducant,siquidem immoderatum aliquid bonu esse non potest,constat, quod
in commoderatione quadam naturam suisam habent. Quemadmodum enim in reli- quis omnibus accidere videmus, ut suae natiturae consentaneam obtineant efficiendi mensuram, ita verae virtutes modum & lia mitem actionis humanae nunil excedent. Nec tantum humana quaedam mediocritas
est , sed etiam homines singuli suam quandam officii mensuram habent. Itaque dum virtutem inter excessum & defectum eollo Camus, eam ad vires & operationis finem conferimus. Considerandum enim quod bonum nobis aecommodatissimum esse possit, & ad illud vires omnes sunt intendendae, nec unquam ad ullam partem est nobis nimium progrediendum. Cum au- . tam una tantum mediocritas sit, &abea
139쪽
ra quam virtutes virtutu generR.
plurimi sint desectus & excessus, hinc est quod plura vitia sint quam virtutes,& pluores homines mali quam boni: quanquam, ut diximus, singuli viri boni mediocritate
suam ab alios diuersam a natura tenent, in tra quam cum virtute consistant. Sed hactenus in uniuersum de virtutibus satis.
Quoisint genera Virtutum. c A P. NIMC deinceps earum singula
K genera consideranda sunt, Vt e actius cognoscamus, quantum I particulatim omnes ad Rem P. conducant. Quoniam igitur ex oblato bono vel malo vari, motus in nobis concitantur , qui nos in diuersissimam partem impellunt, in ijs recte gubernandis duae praescipuae virtutes occupantur, quarum alte in ram temperantiam, alteram vero sortituadinem appellamus. Illa motus, qui proue. niunt ex oblata specie boni, haec eos, quos mali species secu affert, moderatur. Quod si vero semper talis esset tantaque res proposita,quam a nobis videtur,no esset quod ex motibus inde prouenientibus magnam admodum laudem aut vituperium commereremur : si quidem ubique certas ob caussas,& secundum rectam rationem imis pelleremur. Nunc autem cum deterior aut
140쪽
LIBER I. M melior sit quam appareat , ' aliae meliores sint aut deteriores, quae nos potius debe- ant in hanc aut in illam partem commouere, si quod vid crur corporis aut eXternubonum pro vero animorum bono contempserimus, continentiae laudem conse quemur: quae sic dicta viderur, quia ea hos continemus, nec per fucati boni speciem nos a vero bono patimur abduci. Fortes autem appellabimur, si non sinamus a falsa mali specie nos in id quod vere malum est detrudi. Verum hic bonum aut malum VO- ico, quod cuique magis est expetendum aut fugiendum: fucatum L falsum, quod cum natura teneat inferiorem aut infimum lo- , Cum,corruptis hominum mentibus se mais 'iore quadam et meliori specie offerre soler. Ita etiam in reliquis oriambus motib. conis Conceo ceptas vires pro concipientis natura muta- Ptε vires
ri vel optimos a gustu deprauato sapores s00ςipi infici, Solisq; lucem purissimam vitrico exi. R. ut Ore tingi videmus. Sed temperantia & for - ritudo potius in ijs rebus versantur, quae R μ ' singulos homines priuatim attingunt. In ijs autem quae spectant societatem generis
humani, virtus est, quam iustitia in nuncupamus : quae prohibet ne falsum nostru in alterius vero bono malo ue anteponamus. Verum nunc bonum dico, quod in Repub. naturaque rerum maioris est momenti: