장음표시 사용
171쪽
externis factorum argumentis, in aliorum& quidem eorum praecipue , quos magni facimus, conspectii fuerit demonstratum. Suam q, enim nos facile consolemur, dum ad virorum sapientium Dei que tu, icium respicimus,in quo rerum & animorum veritas est propri)s suis lineamentis &coloriribus depicta, quae in tabulis oc monumentisapsius aeternitatis conseruetur, tamen eum tria genera bonorum sint, fere fit, ut& in i)s hominum de se iudicium quis'; sequatur, & eo quoque se feliciorem arbitretur: utque id in bonis etiam numeretur. Deinde quisque fretus hominum opinione multum praesidium ad res omnes bene gerendas habet : quoniam homines illis maxime fauent, de quibus praeclaram existimationem conceperunt. Itaque cum ex hominum iudicio quisque suam auctoritatem adsequatur, ea bonis adimi & malis hominibus tribui fine maxima Rei p. perranicie nequit,quam plobi viri aequo animo ferre non pollunt.
De auxilij ferendi ratione, deque Iustitia
. distributit aer commutatilia.
172쪽
E D nos iam ulterius pergamus, ct reliquorum etiam beneficiori. runa vim & naturam considereis
nore contenta sunt,ea scilicet, quae cum indeficiente vita fruantur, opera nostra non habent opus, inter homines certe nemo stam perfectus est, quin alterius adiumenta requirat : nam nec summi. Principes sine
multis subditis esse possunt, & sanctissimi viri hic in ulta quq ad vitam necessaria sunt, ab alijs quotidie sumere coguntur: ita fit, Auxiiij
Vt non tantii in honorem ipsi mereantur, ferendi sed via horum etiam iublidium exposcant. ratio. Qi latenus igitur aliquis praestantior, & nobis utilis est, nec operam nostiam requirit, eatenus honor lolus, alioqui potius Opera nostra quaepiam illi debetur. Cum autemn OS non uni tantum, sed plurimis serviam mus, perpendendum est rursus, qualis siequis ;,& quomodo nobiscum comunditis. Nam videmus in reliquis rebus & in corporibus humanis, partes proximas, & is Lidem operationibus magis destinatas, in malis quidem pariter affici, ae in bonis a se inuicem potius iuuari,& tarnen nobilioris totiusque incolumitatem semper praeferri.
Ergo per dignitatem cuiusque,quae sibi ipα si iusticiat, honoris discrimen, &per villi*tatem publicam vel priuatam, quam affert
173쪽
quii ire, si nostram operam expetat, illius
compensationem inueniemus. Inutilitate vero publica magnum est inter ciues dis crimen. Non enim pariter in priuatos omnnes redundat,& eatenus tamen ab iis compensationem suam meretur. Conseruato res Rei p. maius beneficium in potentes Se . diuites conferunt, quam in eos,qui non magis ab una quam ab alia Rep. pendent.&id est quod antea dicebamus, qualis quisque est, talem operam ct compensationem ab eo desiderari, a superioribus nimirum superiorem : ut qui plus accipit in Re p. plus etiam reddere cogatur. Nam ab hac iustitiae parte, quam distributivam appellan Geometricam analogiam obseruari dictit: quod quidem quomodo verum sit, iam
paucis considerare libet. . Vocant autem Geometriciam analogiam , cum quemadmodum primum ad secundum ita se tertium habet ad quartum, & quemadmodum primum ad tertium, ita quoque secundum ad quartum: quod in monade, ly ad e,tetrarade, & ogdoade cernere licet, si isti numeri
inter se conserantur. Eiusmodi numerori, comparationes Cicero, media nominat , Platonici medietates appellant, ac i)SOmα ne in rerum naturam in unum coniungunt.
In medietate Geometrica, qualis est numerorum, talis est differentiarum analogia:
174쪽
dyas enim ad monadem, & tetras ad dyade duplam analogiam facit, & inter tetradis& dyadis differentiam,& eam quae est inter dyadem & monadem, eadem dupla nimirum, est analogia: idq; etiam in reliquis omnibus Geometricis numeris usu venit.Cum autem in hac distributione, de qua nunc agimus,ct res S personae cosiderandae sint. Oportet ut hic ambarum differentiae simiolem analogiam observent: & quemadmo, Iustitia dum personarum dignitas est diuersa, si e distribuaci res inter se differant: res inquam, & quae iv pe dignitati cuiusque debentur,& quas digni 'QRR V ias aliis debet. Iam conllat dignit xζm pς propor, sonarum vel ab animo, vel a corpore, Vel a ionem
rebus externis prouenire, & nec ex reri a Geomes cum corpore, nec corpus cum animo re- tricam re
che conferri, nisi quatenus deteriora prae- quirit. stantiorum instrumenta quaedam else solent: ita qui pecum; s abundat, facilius sarinitatem adipiscitur, & auxilia multorum hominum, quae statim quoque potentem eum reddunt. Ergo consideremus quae boona quisque possideat,& inde quid ab unoquoque iustitia requirat, inueniemus. Ab eo qui animo corporeq; multum valet de diuitus abundat, ni stitia postulat, ut alios
meliores reddat, in periculis defendat, in penuria subleuet, & honore sit ipse conton ui; qui Iamen tanto maior sit, quanto is cui
175쪽
Desin' solus bonum ali, quod nomeretur DE REP v B.
cur debetur praestantior est,& aliorum bonis miniis habet opus: sic ut semper rerum ct personarum eas analogias seruemus, de quibus iam dicebamus. Sed clim hic nemo tam felix sit, quin aliorum auxilijs illi sit Oispus: considerandum ei quibus maxime rebus indigeat quisque, I quis illi commodissime opem ferre possit, ut omnium ciuium defectus, aliorum tanquam excessibus suppleantur, ct si fieri potest in tota Rep. m Di omnino desideretur, sed dadi accipiendicii vicissitudine in unum perfecte eunαcta conspirent. Ergo perpendat quisque, quid praestare possit, quod alius requirat, ct in eo distribuendo Geometricam analogiam obseruet: at si reliqua paria sintolli qui magis opus habet, potius succurrat: si
vero reliqua paria non sint, discrimen omisne personarum diligenter animaduertat,&illi bonorum distributionem accommodet. Discrimen autem illud in bonis est,&eorum vario defectu. Desectus solus nihil Omnino meret Ut, cum ipse tantum manem quandam habeat naturam : sed unius boni defectus eum alio bono coniunctus,a viris bonis supplem debet, ut cum Virtute paupertas aut aegritudo. Considerandum ita Pquis deiectus cum quo bono si & secundum analogiam Geometricam est illi subueniendum, tanto scilicet magis, quant cibonum
176쪽
bonum est maius,cum quo coniungitur,&ctiam quanto maior est descistus. Ita quanisto quis melior est, tanto potius vel sanari vel ali debet, & etiam quanto aegritudo vel fames fuerit maior. Ouod si vero bonorum I defectuum numeros omnes cogno
uerimus, facile secundum iustitiam omnia distribuemus. Debet enim talis res distri. bui, quae suppleat defectum, & secundum eam, de qua diximus, analogio m. in rζd Benefi, dendis autem beneficijs non santum pQrso' cia quo is narum, sed habenda ratio beneficiorum ac modo coceptorum , ut haec& illa similem teneant pensen analogiam. Si ab uno duplo maius quam tuta ab alio beneficium fuerimus adepti, utruqὸ simili quadam analogia compensemus,&illi a quo dupi iam accepimus, duplo maius beneficium quam alteri reddamus. Praestaret quidem eadem mensura in accipiendisci reddendis beneficijs uti: nam aequabili
Ras monadem , rerum omnium conseruam .
tricem proxime refert, ut est apud Philosophos. & ipsa est omnis analogiae procreatrix, a qua numerorum, Omnes comparationes desumantur: sed tamen iustitia non constringit nos ad ea quae nullo modo fieri possunt. Fieri vero nequit i semper omnibus parem gratiam referamus. Attamen interim voluntas referendi saltem par, imo
Potius maior esse debet, ut animis supple
177쪽
amus, quod rebus ipsis deest. Ergo cuni
persectam aequabilitatem adsequinon pos . sit haec natura, sed ad uniuersi complemen- tum oporteat esse diuersos rerum de personarum gradus, qui tamen omnes per anam logiam mutuam pulcrE conuenirent in visnum, id etiam in operationibus nostris dies ligenter obseruabimus,ut si non possint est se pares, saltem iustis suis numeris sint di
mensae. Quod si quis itaque duobus quid
debeat, quod omnino persoluere non posisit, debitorum analogiam consideret, di e- Obligabiam omnem soluendo seruet. Debita verotio. nascuntur ex obligationibus, quibus aliis quis constringitur ad aliquid faciendum Obliga. aut permittendum. Obligationes partihitiones solius iuris naturalis sunt, quae communis duplice tantum aequitatis vinculo continentur,partim etiam ciuilis, quae positivi quoque iuris autoritate constituuntur. Naturali ob- . ligatione parentibus vitam & educationem
debemus, ct ipsi quoque nobis similitudinis suae conseruationem & propagationem debent. Principibus Reiq; pub. nostri tu, telam & hanc ciuilem felicitatem referimus acceptam. Hic autem praecipuὸ neces.sitas ct dignitas cuiusque consideranda veni ut scilicci indigentiori melioriq; potius opem feramus, quemadmodum antea dicebamus. At magis quemque sibi quam auteri
178쪽
MBER II. go teri si ieeurrere poscit ipsa natura. Nam si necessitas aliorum suadet, ut illis , si possumus, opem seramus, nostra vult, ut potius nobis consulamus. Iam, cum vel singulis singuli,vel singuli multis, vel multi singulis, vel multi multis obligati simus, manifestum est,quod commune debitum,si reliqua pa- .ria sint debeat ab unoquoq; praeferri. Rur-' us,cum aut nobiscum nascantur obligationes, aut postea contrahantur, hae quoque
diligenter fuerint inter se discernendae. Inα ter eas vero quae postea contrahuntur, vi tus principem locum tenetataque diligenter perpendendum,quantum quodque vavi leat,& quod cui sit pi aeferendum: personae cum personis, res cum rebus,& hae cum il- ilis sedulo sunt conserendae. Multum quidem prima natura potest, plus tamen viratus & plurimiim utilitas comm Unis, aqua quidem virtus seiungi nequit. Itaq, clarisasimos viros legimus interdum etiam proprios filios, ch sese pro virtute Req, pub. certae morti notant sim periculis obiecisse.
Ipsa vero dimensio beneficiorum difficilis
non est in rebus istis externis , quandoquidem eam nummorum vis egregie demonstrat, cum in suas partes diuisi sint, quibus . etiam conueniar aestimatio rerum. Si dui, ' ''ς
est reruenim unam aliquam mensuram te De x, non externa.
erit difficile ea internoscere, quibus illa rum. potest
179쪽
potest accommodari: sed corporis Vsus & rni bona, longe difficilius Gimantur. In
facultos omnibus autem usus atque facultas tam 30 Qbli dantis quam accipientis consideratur. Sanitas δ' vita necessaria quidem sunt, nec ea
L Pu quisquam cum externis bonis permutarit;
cum tamen facilius, quam pecunia, 'Medioctis inueniatur, & ex multis unus eligi pos sit, hinc est, quod huic moderato precio sa- tisfiat. Non enim Medico tanti constat manum admouere , quam aegroto pecuniam: quaerere: nec etiam dat sanitatem Medicus, sed operam suam praestat,quae potest numininis compensari. In reliquis etiam vir tibiis idem perpendendum: quam nec est aria scilicet egregiaque sint opera, suam luet vehen enter hic operam, aestimationem ille requirat: ut nec unus alteri plus vendere, nec alius aliunde viliori precio comparare possit. Idque semper tenendum est, siue res vel
Operas inter se, siue res operis aut contra, - . . . vel haec omnia pecuniJSaestinae mus. Aequi-
5iti a ta . semper medium hic locum inter lucru sua an a -d mi Um habet: ct hinc est quod in
iooiam iustitia commutata tia dicut Arithmeticam arithime Obseruari analogiam. Quei rem venditam licam ser tradit, eatentis damnum patitur, quoniam uat. bonis suis destituitur, sed hoc damnu pretio recepto restituitur: ita em prori quoq, pretium traditum aestimatione rei compensaxurs
180쪽
ntur, & uterq; quodammodo inter lucrii di damnum consistit. Quod si vero quaedam intolerabilis inaequalitas sit , ut siquis ultra dimidium iusti preth fuerit de .ceptu equitaris in inister uni tantum damni alterique tantum adiudicat lucri, quanotum sufficiat ad rationi consentaneam aequalitatem : sic a medio quodammodo sunt utrinque pares lucri damnique portiones, quae cum differet, iijs numerorum Arithmeticorum similitudinem gerunt. crum enim unius alterius damno par est & utrunque iudex in locum alterius vicissim commutat dum,quod quis ultra i sum pretium adsecutus est, ad iudieat alteri: quanquam eiuscemodi contractus suadite natura non solent e sse rati. Sed nos hie vim iustitiae commutatruae consideramus, quae vult aestimationem rei. traditae prethoque accepti esse parem. Eadem etiam in o-Peris ratio manet: temporis enim & laboaris iactura damni vicem gerit, quae semper vult alio lucro compensari. Tametsi vero corporis de animi bona cum externis bene nequeant aestimari, tamen his illa facilius Comparantur,ut antea dicebam us, ct apud
pauperes certe non exiguum momentum habent: ac ideo numerantur in partem eo
pensationis. Videndum itaque quantum unumquodque tum publice, tum apud