장음표시 사용
181쪽
utrunque priuatim valeat, & rerum ac ita numque dignitas, utrinque diligenter est
perpendenda: vr aestimationes omnes sint pares: nam circumflantiae variae sunt & arisi illae, quae non nisi oculis valde perspicuis acutis cerni volunt. Duplex autem obscuritas hic proponitur, altera voluntatia, altera reliquae naturae: α utraque magnam
intelligendi lucem requirit, antequam bene possit cognosci. Nam quanta sit in rerum natura difficultas, sciunt illi qui mulo
tum in ea cognoscenda laborarunt. Voluntates vero, tanto sunt etiam Obscuriores, quanto caussas minus certas ct necessariistis habent. Sed oportet ut hae se semper aca commodent ad rerum propositarum naturam , & ut omnia pulcerrimis analogij sin absolutissimam uniuersae Rei p. faciem
volunta componantur. Voluntates humanae tan-xe hum' quam artifices sunt, quibus natura rerum gerendarum accommodatissima praebet PrxiΠςςδ' instrumeni a. Oportet autem non tant Vm' ut artifices singuli cum sitis instrumentis,et xum rea quemadmodum haec lac etiam illi inter se
Jogiam conueniant, sed etiam ut suppleant indu orgifices fria,si quid forte dcflaita ex multis Suarijs
instari instrum ciatis una quadam Cificetna fiet omiscebent. nibus rebus instructa, ct ex multas operib. unum abibitrium opus, cui multi artifices diuersis ordinibus, locis lcmporibus v-
182쪽
iIBER Iti si Artisieritianam iter praesint. Ordines dIuersi diuersi θλςiunt Resp. sunt, quae singulae singulis ciuilibus, inst V omnes aurem communibus gentium naQ 'tituraeque legibus, tanquam artis praeceptis o Lutuntur, ad totius humanae Rei p. finem aio rque felicitatem,& ad dignitatem totius o. i. peris magistri. Is multa Vitae praecepta D cepta ars turae rationisq; tabulis inscripsit, quae Vultei, elui, ab omnibus hominibus seruari: quaedam lis, quae etiam descripsit literis magis arcanis, quae nos inii tantum intelligant ij, quibus sunt animi strumen multo magis diuini. Ita gratiae,rationis na- is pro turaque legibus in unum omnia coniunis p ix Suntur , quibus oportet ut consentanea J V quoque sit voluntas humana.in consensio bi ρυ' ne vero voluntatum cum dignitate rerum l. Eu, α personarum iustitia versatur, & id circo sacri, rerum uniuersa natura debet a legislatori turalib. bus& magistratibus sedulo considerata, si &ciuilis ne cuius cognitione frustra nos speremus bus mas
res vel publicas, vel priuatas recte constitu gn qu ere posse. De Pactis. c A P. VI
dam ars constituitur . 'ED quoniam iam breuiter
monstrauimus, quomodo secunt' cono, i dum dignitatem rerum & per i' 'Π'
l ὰ ς , ', .rri. Voluntas sonarum omnibus omnia riuu tumea
tia distribui velit, nunc reliquam aequiraxi dignita. partem in pactis sitam consideremus, qua: te cuiuis M a ιam quet.
183쪽
iam in expressa voluntate vim suam habetrii ne qua quidem multa sunt, velut hominuerga Deum, & filiorum erga parentes, ob
ligationes. Verum, ut haec omnia quoque melius intelbgamus, more nostro rem propositam paulo altius repetemus. Iam consitar, non tantum hanc rerum naturam,qua oculis nostris cernimus,sed de aliam,quam ne cogitatione quidem compraehendere
possumus,libera Dei potestate,& ea quoqὴ
nostram omne potestatem contineri.Conmstat etiam,post Deum Opt. Max.nos in has res imas Dei beneficentia summam quanindam obtinere libertatem. Omnibus hominibus quoque semina quaedam veritatis insita sunt a natura, praesertim in ijs rebus, ex quibus insignes fructus salutis communis prouenire possunt,secundum rationem vero veritatemque conspirantibus homiis num voluntatibus nihil hie potentius esse potest:in eoque consensu communi praeciis PNe ius gentium collocamus: quo factum ctiam est, ut pro locorum temporum Gngeniorum varietate diuersis Resp. constituerentur, in quibus plurimorum quoque consensus, secundum rationem, commuin nemque felicitatem, suam autoritatem obatirieret. Eo communi consensu quoque statutum est, ut e communibus quisque cupriuatim tum publice partem occuparet,
184쪽
A. In ea quae iure tenerer, liberam potestate haberet. Primum igitur locum libera Dei potestas obtinet, secundum ex illa locum habet gentium omnium, tertium ab eo clauium omnium & singulorum libera pote. stas: posterioresque potestates semper a prioribus robur suum acquirunt, de hinc quoque pactorum vis, quae in duorum plurium uetusto consensu est, suam obtinuit
autoritatem. Quod enim priuatorum iusto consensu statutum est, publicus consensus ratum esse vult:&quod inter Resp.iure conuenit, gentium ias Dei que voluntas seruari cupit, & inferiores a sit perioribus ad executionem quoque voluntatum compellutum nisi aliquid intercidat, propter quod aliter diurna prouidentia fieri patiatur. Sic , ergo Dei libera potestate libera potestas hominum est constituta , quae secundum
rationem, omnibus euidenter insitam, de rebus communibus in unum coenueniens,
gentium ius effecit, a quo Rei p. quoque priuataeque suam sunt consectitae. Ratio vero communis hoc postulabat, & in id ipsum publica gentium potestas quoque conspis
rabat, ut, quo terra melius coleretur, quo reliquorum omnium cura maior habereatur,& homines inter se minus decertarene.
quisque libere frueretur hs rebus omnIb. quas iure pollideret. nili diuersum utilitas
185쪽
publica suaderet, propter quam est propri
etas dominiorum instituta.semper enim fini,quem hic esse dicimus Reip.selicitate omnia quae contendunt ad eum, ac comismodari debent. Propter naturam humana communem omnes parem habemus poteis statem: quatenus enim homines sumus,nuIlum inter nos discrimen habemus: propter cultisque propriam naturam alii tenent aliis potestatem superiorem : superiorem inquam , non in ea quae prioris ordinis sunt: nam propria natura communem illam, e uertere nequit, sed in ea quae prioribus aequabilitatis legibus non sunt definita. hs concessiim quidem est, ut quisque quod tuo
Aeduabiret renc rex, possideret,& liberam recte utentis condi di transscredique potestatem baberet, quaetio ho, par eria in in Omnibus honiani b. esset, que-minum. admodum ct humana natura. Sed cum haec aut melior aut deterior, vel a natura singulari fiat, vennuitutione, personarum hoc discrimen operationibus quoque nostris& legibus constituendis sequi debemus. Siponderis eiusdem ornnes essemus, primam istam aequabilitatem liberae potestatis divoluntatis tantum obseruarcsnus: nunc
quoniam alij sunt alijs meliores & diligentiores, hinc est exortum magnum dignitatum discrimen. Nec tamen idcirco, quia ρῖnum hic pei&tiarum rerumque discri mcn
186쪽
LIBER II. 84 men est, aequabilitas prima non seruatur: nam omnium consensu cuique quod ex communibus occuparet est iure concessu, in eoque communi pacto par fuit, aut esse debuit, singuloru hominum voluntas. Sed quia praeter illam communem naturam multis modis homines inter se disserunt, hinc est, qu5d per voluntatum ommu parem consensum , alij sint ali)s superiores, qui nimirum virtutibus antecellunr, qua in oceu pandis communibus fuerunt diligentiores,& hominum voluntatem fortunamque magis habuerunt aspiran rem. Et tamen semper aequabilitas prima voluntatum nicthi Iominus manet, qua cautum est, ut quicque suis uteretur ut propriis, communibus Vt communibus, & ab alienis prorsus abis stineret: ut in res suas omnem non inhonestam, in alienas inuito domino nullam, tiabertatem haberet: sic est aequabilitas omnium ubique seruata. Non enim Vnus aliena Aequabim agis quam alius inuadere, nec suis minus litas mas uti potest: sed tamen in alienis aequabilitas ior in boest maior. In iis enim non unus plus quam ni alida alter,imo vero nemo quicquam,in pro primis autem quisque multum potestatis habet: quonia non tam interest tranquillitatis co . munis, ciues rebus sui quam alienis, abuisti : Quanquam autem in rebus nostris lariaga nobis est utendi transferendique relicta
187쪽
DE RE PUBpotestas attamen in i)s diligenter rerum et personaru discrimen obseruare debemus. ut quanto personae singulet, lato sint & ipsae quoq, res maiores, quemadmodu antea dicebamus. Leges enim de minutissimis quia busque serri non potuerunt, & ideo multa, quae tamen facere non decet, inobis libera reliquerunt. Sed nunc, quoniam in uniue sum hominum de his rebus uniuerso con sensu diximus quid in pactis tenendum sit, consideremus. Primum, dubium esse nea quit, quin ut in reliquis omnibus, sic&m voluntatibus humanis debeat aliquis esse Pactoru propositus finis . Cum agitur bonum finis bo/omnium reriam finis oportet, vDJ Vm' qui contrahunt, eum quoque sibi proponant. Itaque contra religionem, naturam, Rei p. vel contrahentium omnium utilitatem, pactum nunquam esse debet ratum: visi ad impietatem aut alicuius rei inutilem interitum referatur. Inutilem autem inteα ritum voco, qui caussa non est alterius aliis
CG ., cuius boni: nam in natura, quam nos om
nes imitari decet, quicquid interit semper alterius seruit procreationi. Non ipitur legitimis pactis quicquam in uniuersa rerum . natura deterius fiet, nasi transeat in alterius alicuius aut in communes usus, praecipuὶ vero communes, qui semper priuatis sunt
anteferendi.Itaque si quid quibuidam xii lesuturum
188쪽
suturum est, sed Rei p. damnosum nunquavilo modo fuerit a legibus admittendum, nec etiam aliquid quod utrique contrahentium est obniturum: non autem est verisimile,quod aliquis sanae mentis seipsum vn quam laedere velit. Cum vero multiplex damnum, animi, corporis & externum sit, cumque minimum animi bonum malum ue reliquis omnibus vel maximis multo ma , loris sit momenti, permittcndum non est, ut quis animo deterior sit. quo vel ipse, vel
Mia Huic sum numanarum vi cogi poHunt: responderim, Operationum N euentorum
caussa voluntates se ferme fleetere vel in hanc vel in illam partem , nec illis impeditis has admodum solitas esse commoueri , dc nos hic non tam voluntates, . quam executiones perpendere, quas publicus consensus ad malum finem 5estinatari non sinit. Non igitur quicquam, quod ad malum exitum tendat, terendum eli,nec etiam corporis detrimentum pr.O emolumento externo, nisi fortassis corporis damnum cxternis bonis possit compensari. Ita pro diuiti js, quibus ad vitam necessaria cora parantur , varicas labores suscipi videmus,
m commmus, alios quidem labores &
189쪽
nbri, molemas utiles, alios pro iis diuitias poIII
quaedam ceri: vises autem Voco, quae prosint quiise . terna dem alteri, pro quo suscipiuntur , nee ta- quibus naen vehementius, quam par est uo nocerdam cor auctori. Nam si quis aliquid promiserit, Poris bo quo valetudinem suam insigniter frangar, nis prae ct ipse profecto insanus S alter iniquus sit, ferςHd si pactum seruari velit. Qui tamen sui corporis detrimento possit incolumitatem de vitam alterius praestantioris tueri, recte fecissh dicetur , si pro ea non dubitauerit quod uis vitae discrimen subire. In animi vero bonis haec comparatio locum non habet: non enim per vitium unius alter melior reddi solet. Considerandum autem est, quales res sint, de quibus homines pacincuntur, & an per pacta Reip. minus utiles fiant : ut si de interitu alicuius rei, qui nulli scrutat, inter se consentiant. Nihil enim per . contractus in tota Re p. deterius fieri, sed
unius alicuius damnum in alterius utilita tem irras ferri potest. Haec externa quanis quam dominos mutant,'psa tamen manet, ct etiam si mutentur, transeunt in alios usus
4 communes: quod ni fiat, non debent permittere leges, ut quis stultis suis pactis naturam rerum peruertat. Qua nil autem concltractus nunquam quidquam in uniuersu in deterius facere potest, quod tamen priua torum incommodo Resp. iuuari de boat, etiam
190쪽
etiam Apostolus satis probat, dii pro Iudςα is suis se libenter etiam anathema futurum dictimi mirum si id postulet ipsa prouidentia Dei. Sed quemadmodum reliqua cundita. sie& hoc pulcre factum est, ut qui salutem suam pro communi salute Deiq; gloria exponere non dubitant, eo solo magnubonum commereantur & adsequantur: &qui sibi potius quam alijs & Deo studensi eo quidem statim & ipsi mali sint, sibique
mali plurimum accersant. Singula diligen- 'ter cum alijs omnibus conferenda sunt, de semper minus malum bonumque praestantius est eligendum. Quisque ergo res externas omnes perdat, quo tueatur hominem, α laedat alienum, quo ciuem & Christiana iuuet, ac potius sibi consulat & amicis. qua alijs & inimicorsic tamen,ut communis lu- .stitia non violetur. Non entin quo iuvemus tu titi
amicos aut inimicos ridamus unquam In - . . .
vitiam inferre debemus. Dedit amici pi i-labilis Uati sint, inimici vero principes & viri boni nam etiam inter optimos contcntioneS
susceptas esse videmus cquidem constat corpus uniuertum partibus, & partes praecipuas reliqui , & virtutem vitiis, ct gratiam Christi reliquis omnibus debere praeferri. Per corpus autem uniuersum, non v-
nam tantum aliquam priuatam intelligimus, sed totam ctiam Rempub. humanam. Itaque