장음표시 사용
201쪽
dominus potestatem habet: propter gentium & ciuium consensum, a quibus etiam, si sit opus, suppetias sit habiturus: ita coroporis dominus actiones animae honestas Potestas ct etiam medias excitare vi potest. Ad vitia nulla te, vero nullam quis auctoritatem in alios, ted gittima in se liberam potestatem, & propter hanc φd Vitiu- corruptam naturam, potius in deterius vergentem habet: si tamen haec potestas,qu*vergit ad vitium, & non potius imbecilliatas,debet appell*ri.Certe cum efficiens ecfectψ natura similest, ct in defectu vitium
Omne ponatur, eo necessarium est homines debiles, contra vero per Virtutum ros bustos reddi. Virtus enim diuinum quidradam esti& etiam omnis vera potestas,queraadmodum paulo ante dicebamus .Pec vitium igitur,ctum istud interiora suapte natura faciat omnia , quis alteri superior essς nequit. Quanquam autem genitum Omnkum legit timo consensu, quibus homines prauati resistere non possunt feruitutes introductae sunt, & cuique in se suosq; poteactas lit concesta, tamen propter libertatem Christianam, hae seruitutes a multis nostrae religionis gentibus sunt explosae: quorum omnium caussas latius explicare est alteriaus considerationis. Subditi vero quibusdapactis se quodammodo redigunt etiam id
ia gistratuum α inciputia potestatem.
202쪽
Sed Domini imperium longe diuersissim si Idib. ra
estab hoerimperio magistratus: hic enim prineiois tantum a vitiis quae hedunt euidenter Remo diuerso . pub. & ad virtutes demum quae magnum ab impeis aliquod emolumentum allaturae sunt, ille rio Doη vero ad suum commodum &ad res medias mini. eogere potest : atque adeo magis liberam habet in seruos suo a potestatem. Magistratuum enim potestas legibus ciuitatis seruit,
ct ob id subiecta quoque est ipse ciuium
legitimae voluntati. Ita ciuium reliquorum ct magistratuum potestates & seruitutes mutua suam comparationem habent, quae legum & aequitatis arctissimo vinculo continetur: Magistratuum tamen potestas consensu populorum in ciuitate superior est, quoniam ipsi quamdiu magistratus sunt, aliis secundum leges imperare possunt. Vearum quomodo quis sub alterius potestate fiat, & res suas pactis transferat, pro instituto iam est satis manifestum. Quamuis aut is in alienae ullam auctoritatem obtineamus, ii aestimatio tamen, rei nomine intelligi solet, loesi suo tam ipsam proxime referat, . & saepe sit in plet. 'nostra potestate : &ex his quidem contra Actuum caussis, eorum naturam omnem inatelligere quis facile potest. Nihil enim aliud esse videntur, quam propter utilem aliquem finem voluntatum coniunctiones,de ijs rebus, quae in arbitrio nostro sunt sitari
203쪽
Oratio interpret nda. Formus heiuris.
quas quidem effecta quaedam comitantur, quae non mutantur, nasia caussis, quae parem in diuersum potestatem habent: quoniam natura comparatum est, ut nunquam
id quod superius est, ab inseriori vincatur. Oportet autem voluntates certis quibusidam indicijs ostendi, & earum praecipuum indicium oratio est, cuius tamen etiam du .plex est difficultas, una quidem in verbis, alia vero in sensu. Verba loquendi communis usus, sensum etiam ratio demonstrat: quod si vero haec cum verbis non consentit,& ex adiunctis, antecedentibus & consequentibus aliquid euidens sit, quod cum re proposita conuen; ire nequit, oratio fuerarit in alium sensum interpretanda. Ergo non tantum verba, sed rationes negotioruin quirendae sunt, & ita ex omnibus lignis diligenter inuestigandum est, quae fuerit in contractibus omnium voluntas. Vt autem melius cognosceretur, formulae quaedam iuris fuerant olim ad inuentae, quae ii pauca sint, euidentes & quam maxime negotus quotidianas qccommodatae, varietatem illam litium procreatricem, & communis i tranquillitatis perturbatricem, quam ve. hementissime legislatores detestatur, proacul excludent, & hs certissime facili meque quiuis utetur. Tametsi vero iure gentiunt quisque rerum suarum.& orationis liberap o i a ' habeat
204쪽
habeat usum, hic tamen utilitatis publicae, caussa certis terminis a iure ciuili potest oeum e definiri. Euidentia sane negotiorum in luα uidentia dichs magnam auctoritate in habet. Itaque utilis. firmiora negotia sunt, quae publice sunt
transsecta, quae literarum monimentis sunt mandata, quae bonorum virorum testimonii, quaeque iuramentis sunt comprobata. Modus etiam dicendi in considerationem venit: quaedala enim sic proferuntur, Ut po rius ioco quam serio dicta sideantur, quae- - dam etiam violenter extorquetur: at quo niam volutas cogi nequit, oportet, ut liber sit omnium contentus. Nec vero tantum oratio , sed etiam actio saepe voluntatem demonstrat:. ut si res non tantum vendita,
sed & tradita sit, re etiam diutius possessa.
Locus etiam multum a ferre solet: iic aliam
vim habent hie aut alibi di sta vel facta, ut in templo, in iudicio, in s y in potio,ii ij quorurum res agitur absentes fuerint aut praesentes. Ratio vero maximum ubique momenα tu habet: nam tunc optime rem quanqi tri- relligimus,cum propriam caussam eius scimus. Sed cum veritas potius in animis nostris sit, quam in oratione, tu id si verbis aut actionibus tantum , & non voluntatibus consentiant f Equidem manifestum est, ii constet utrunque contrahentium noluisse,
nullum essς contractum: sed quid si quam o ab
205쪽
quas quidem effecta quaedam comitantur, quae non mutantur, nisi a caussis, quae parem in diuersum potestatem habent: quoniam natura comparatum est, ut nunquam
id quod superius est, ab inferiori vincatur. Oportet autem vo untates certis quibus, dam indicus ostendi, & earum praecipuum indicium oratio est, cuius tamen etiam duis plex est difficultas, una quidem in verbis, alia vero in sensu. Verba loquend i com munis usus, sensum etiam ratio demonstrati . quod si vero haec cum verbis non consentit,&ex adiunctis, antecedentibus & consequentibus aliquid euidens sit, quod cum re proposita conuenire nequit, oratio fueαrit in alium sensum interpretanda. Ergo non tantum verba, sed rationes negotioruin quirendae sunt,&ita ex omnibus signis diligenter inuestigandum est, quae fuerit in contractibus omnium voluntas. Vt autem melius cognosceretur, sormulae quaedam iuris fuerant olim ad inuentae, quae si paucae sint, euidentes & quam maxime negotus quotidianis Rccommodatae., varietatem illam litium procreatricem, & communia tranquillitatis perturbatricem, quam ve. hementissime legislatores detestatur, proacul excludent, & hs certissime facilimeque quiuis utetur. Tametsi vero iure gentium
quis que rerum suarum, & orationis libera S habeat
206쪽
habeat vim, hic tamen utilitatis publicae Negoei,
caussa certis termanis a iure ciuili potest oeum eis definiri. Euidentia fane negotiorum in au uidentia dic ijs magnam auctoritate in habet. Itaque utilis. firmiora negotia sunt, quae publice sunt transacta, quae literaru in monimentis sunt mandata, quae bonorum virorum testimonio, quaeque iuramentis sunt comprobata. Modus etiam dicendi in conliderationem venit: quaedam enim sic proferuntur, ut potius ioco quam serio dicta videantur, quae- - dam etiam violenter extorquetur: at quo niam volutas cogi nequit, Oportet, ut liber stomnium consentus. Nec vero tantum oratio , sed etiam actio saepe voluntatem demonstrat: ut si res non tantum vendita,
sed & tradita sit, & etiam diutius possessa.
Locus etiam multum asterre solet: sic aliam
vim habent hie aut alibi di ista vel facta, ut in templo, in iudicio, in sympolio,ii ij quorurum res agitur absentes fuerint aut praesentes. Ratio vero maximum ubique momen αtu habet: nam tunc optimὸ rem quanqi m- relligimus,cum propriam caussam eius icimus. Sed cum veritas potius m animis no
stris sit, quam in oratione, quid si verbis aut actionibus tantum , & non voluntatibus contentiant Equidem manifestum est iconstet utrunque contrahentium nolui illa, eontra.
pullum essς contractum: sed quid si quam o ab N s ut oratione
207쪽
Vis antea noluerit, iam tamen alter velit At oratio nullius efficaciae fuerit sine voluntare: quod si voluisse se dixerit, alterum &etiam iudicem defraudarit: unius autem voluntatis contractus vllus unqua esse nequit: ne tamen aliqua fraudi detur occasio potior eius erit caussa, cuius oratio cum voluntate consentit, nisi alter iustam suam
ignorationem , euidenter demonstrarit. t Ouaedam autem tacita quodammodo pari ista sunt: ita qui sanguine maxime coniuncti sunt, voluntatibus etiam putantur Opatime ebnuenire: & hinc est quod ad proximos ius defunctorum transeat, nisi fuerint aliae voluntates legitime significatae; sic etiam qui diutius alterum rebus luis uti patitur, in dominii transsationem consentire videtur. Interest etiam Rei p. ne bona priuarorum maneant ignota. Quanquam autem
a gentium iure paeta suam praecipuam ob
tineant auctoritatem, eo ramen non singualis tantum hominibus est concessum, ut ex arbitrio suo rebus suis utantur, sed etiam multis hominibus, in unam vitae societate congregatis dati potestas est, qua statuant in communes suos usus, quae ciuium omnium aut plurimorum opinioni, rationi naturarq, consentanea videntur : re hinc omnis vis luris ciuilis est, cui quide necessariuest priWatos omnes suas voluntates accommmodare.
208쪽
imodare. Quapi opter, Vt inquit Iurisco Π- Cori ea, quod conditor legis statui etia contrahen ctus aici. te, tacite voluisse & fecille finguntur. lus re civili igitur ciuile iis pactis, quae necessari sunt vim haa
ad ustum vitae communis,venditionibus, loα bent.
cationabus,&avijs eiusdem conditionis, auectoritatem suam adiungit, qua, si nolimus, cogimur exequi quicquid rito polliciti su-
natis: eam autem auctoritatem obligatio
sola naturalis non habet. Ita quanquam ex iustis pactis omnibus obligationes fiant, quibus tanquam vinculis quibusdam conrifciendi promissi teneamur, quoniam ta-nien voluntates sunt inconstantes, & varium etiam in hominibus cogendi resistendiq, robur, utilitatis publicae caussa Legii etiam cauilium potestis accessit, qua, qui pactum vult haberi ratum, adiutus, vel ino uitum aduersarium per iudicium in suam sententiam trahat: eam ab eius operatione actionem appellant, quam definiunt etiam tui co n. ius, debitum in iudicio perseque
d . Instrumentum autςm legitimarum acti. monuin est obligatio, quo vo tantas alicuius, 'ρ publica iam corroborata, iustum contractum ad exitum suum perducat. Si vero a primis ad ultima velimus ordine progrea di, potestas animorum nostrorum sutiamulo cum tenet: secundum autem habet eo- um in unam voluntatem coniunctio: term tium
209쪽
tium hule adiuncta voluntas legislatoris
obtinet locum , quae iam ex pacto contra. ctum facit,& efficacem actionem parit: postea iudicium publicum est,& tandem hoorum omnium effectum ultimum, in quod , scilicet inter se, qui contraxerunt, putatur consensisse.Verum quoniam illa prima vis animorum, cui leges etiam seruiunt, est libera, quς se non tantum in voluntatem,sed) m materiam, in executionem & effectum extendat, quamdiu potestas tantiim est. eiusdem etiam conditionis est voluntas leogissatoris, vis scilicet & ius agendi, qua, si velit, quis uti possit. Cum autem potestas
animorum exit in voluntatem euidentem,
cum hac etiam efficax voluntas legum coniungitur, & similiter potestas agendi transit in certam operationis iudicialis forma, quam per auctoritatem publicam effectus vltimus pactorum sequatur: sed hoc loco Pactoria non sunt haec latius explicanda. Quoniam dissolu/ vero contraria semper a suis contrari stol-xi0- luntur, manifestum est , qu bd contractus statim dissoluitur, si vel finis, bonum scilicet, vel efficiens humana voluntas rite in
diuersum mutetur. Voluntas autem oportet ut in dissoluendis pactis rursus sit viriusque , de ut res etiam adhuc si in eorum, potestate: quod si contigerit, posterior contractus priorem tollit. Alioqui vero quoa
210쪽
LIBER II. ssest recte eoniunctum distrahi nequit: nam eorum qui contraxerunt S etiam gentium est una facta voluntas, non duae tam malὸ coniurictae, quae ab altero paciscentium subito distrahantur. Unam autem eiusmodi voluntatem ,unus effectus quoque comitatur eius rei, quae suerat illi subiecta. Sed, si recte perpendamus, ut praeterita factationsiit,ullo modo fieri nequit,quanquam nouum quippiam dissimile vel contrariu fieis ri potest: ut si vendat emptor rursus eanderem venditori, de ideo non tam id dis luistio prioris, quam nouus contractus merito videatur , qui tamen prioris effectum tollat dc notium effectum introducar. Ver una harum rerum tractatio potius Iuris consultis est relinquenda.
De Supplicijs. CAPUT IX. . a V M vero Magistratus non ta tum in his quae iam diximus, sed etiam in suppliciis inferendis versentur,& haec iustitia pars plurimum ad incolumitatem Rei p. conducat, nune eam paucis explicemus. Non autem setis est scire,quomodo virtutes sequamur, sed oportet, ut etiam intelligamus quo pacto vitia coercere debeamus, differetiae ve