Nic. Biesii Gandauensis De republica lib. 4. multis in locis aucti quibus vniuersa de moribus philosophia continetur ... Eiusdem Oratio pro bonis litteris

311쪽

DE OPVB ares potius nullas virtuti. Vertim et amhaec externa quoque suam quandam non contemnedam dignitatem habent, omnia siquidem,etiam haec corporata,quod a o dine dona. Dei sunt,inter quς principatum optinent, primum quς ad animum conducum,utque vel oculis vel auribus percipia tincii deinde quae ad corporis valetudine,

ut qυς ad gustandi tangedique sensum perintinent. Quas autem tam stupidus esse potest, qui cum pulcherrimam istam caesilais

bricam ,et Iaconcinnam harum rerum omnium Varietatem cernit cum audit tam ul-RE,1l es tiplicem canendi ,loquendique concentu, necessi: a rebus ipsis consonum, veritatis & virtutis amore non rapiatur Haec igitur nobilitate nobilitar priora sunt, reliqua vero magis corporatate sunt necessitate . nam sine corpore mens officio Prioita . suo fungi non potest: coi pus autem confestim consumi necesse es ni continenter alimonia reficiatur. Qua propter hic primo

comparanda sunt,quibus vivamus, deinde quibus sanitate tutamur , aut cOparemus: cetera voluptatis instrumenta,vel rehcien ida sunt,vel ad animi tantum recreationem admittenda. Nihil quidem a sapientissimo Deo factum est frustra,sed purpura, colo-xes,linguae condimenta,aliaque innumera, quae 1ensus nostros demulcent, quanquam

uperuacanea fortassis videri possint,tame aliquem,

312쪽

uique mo magnum usum proculdubio praebent. Quod si singula distribueremus,

quemadmodu decet, nihil desiderari po- 'ser in tota rerum omnium natura:vel pon tius quomodocunque distribuamus,tam ut iam pediximus omnia pi ouidetiς dio uinar & uniuersitatis utilitati seruiunt, ta metsi,quoniam ijs abutimur, in nostris rebus vel priuatis vel publicis qu in plurima desiderentur.Alij quidem plus devorat,alij

Parcius vivere coguntur quam oportebat:

plurimi vestiuntur delicatriis,alii, quanquararissimi, magis rustice,quam de te at et ac hinc quoniam a nobis hominum de rerum dignitas minime seruatur,tot morbis , tot viiijs atque monstris sunt omnia plena. Iahis autem rebus externis multis modis pec εare solemus: primum quod non euremus Optima satis diligenter, ut quam optima sint, & iis sint incia optime utamur,quaecunque sunt in ciuita- uitate te deinde, quod non prouideamus,ut vilis omnia, tisimo pretio comparentur.Ita fit,vt,tametis ijs ciues si non desint ea,quibus egregie vitam suste ψpxymm . remus,luxus & auaritia nos ijs ut decet frui γ M non sinat ad mediocritatem enim vit; pro cuiusque conditione cuiq, satisfacere possent, ii non ea partim incontinentia quo radam inutiliter absumeret, partim vendenis num dolus deteriora redderet,& cariora,

quam ut ab omnibus emi possint:dum illi

313쪽

iam Ileenter omnes emptores defraudantis turpissima monopolia,consentientibus scilicet,vel saltem tacentibus legibus, vel legum potius mim stris, exercet. Oportebat aute in rebus,saltem neces arijs,optimos deperitissimos aestimatores praeesse, qui curarent ut et sangula quam optima iustissitamoque pretio vcnderentur,& etiam ut nullus eiici desectus necessariorum aut inutiis Desectui lium excessus: in quo quidem utroque pasnecessati si m velle in e latissim e pcccatu r, & in ii oc etiorum ex am quam in illo frequentius, ct magis pe-eγces ut riculost. Quanquam autem in ciuitatibus inuxxitu mbit abundare posse videatur eorum qui P ψ'pyς ς biis viti innus,non frumentum, non Vinum,

dum non obsonium,tamen horum abundantia' lux iam,maximam pestem Rerumpu. parit.

De frumento magis dcbent esse solicitet beis. ne institutae ciuitates,& omnem quam priomum tollere luxus occasionem: nunquam

enim legimus hoc vitio laborantem Rem. diu incolumen mansisse testis est Babylon, Athenae,Roma:in quibus dignitas tant diridi minui coepit,quantum luxus augeri. Cultaque legamus in antiquis bene Sormatis Menis civitatibus prascriptos fuisse per cesus cu-f miliae iusque mentae familiaeque sumptus,non Vi-υς ςςsti deo cur id facere non liceat, imo vero deν

' ψ ψη ceat apud omnes Christianos: sic enim fiea 'μμῆ' ret, ut diuitu parsimonia pauperes alerς

314쪽

i . LIBER III. 1 in re angustiae familiarum multos,qui tatun seruiunt ostentationi, vel potius consum ea ' dis frugibus, e Auderet, ad utilem aliqua

operam citi itatis.Nunc maxima pars famulorum inutili tantum pondere familiam, imo Rem p. premit.Quid, quod hoc exemplum plures ad otium prouocat, idque ci- . Ues eneruat,& Remp.exhaurit. Sed nec in alio quouis negotio quod per pauciores fieri poterat, plures unquam fuerant admittendimam maioribus opus est ad illos omnes alendos expensis.Id enim semper carius eminecesse est, in quo plures versantur: cum omnes ad vitam necessaria lucrari co- egantur. Ergo tabernς paucissima: re Tabernabus magis necessarios tantum instructae. tantum Nunc autem cum magno magistrat Uude- necessar. 'decore videmus us potius esse refertas ci- sint in Uitates,quae no tantum necessaria no sunt, ciuitate; sed quae prouocant ad luxum, ad ebrietatem,&ad aliam omnem Reip. corruptela: unde quam multa mala proueniant, satis

nos omnes cum magno nostro malo sentimus. Videmus in regionibus, in quibus homines ad commessationes propensi siqnt, magnam urbium partem ebriosorum diis λuersorijs impleri: ubi non tantum inutiles eat ponum greges aluntur, cum uniuersis famili)s, sed per ingluuiem ferme tantu absumitur, quatum uniuersae ciuitati sit satis.

315쪽

Quid,quod ns tantum luxus perditorum

hominu fouetur, dum vitioria occasiones omnes exhibentur, sed pe niuersas etiam urbes effunditur , dum boni ciues a maliseontinuo corrupuntur.Ira sepius una licenαtia multor u vitioru procreatrix est,& totas Resp. infelices reddit. Omnes autem ansae

malorum undique diligentissimὸ tollendae simi,ῆraecipue tamen illae,quae frequentissime facilli pieque arripi solent. Aliae regi oranes ad libidinem procliues sunt,& illic quq cunque prouocant ad lasciuiam sunt potis, simum interdicenda: non ullae pronae sunt potius ad os elationem,quibus inanis gl6riae materia prorsus fuerit auferenda. Multi homines crapulam maxime sectantur,& itali vehementissime costringendi sunt ad fra galitate iam contrariisque semper exercit tionibus diligentique cultura pullulascen- tibus vii Is est occurrenduna, quae sine magno detrimento bonae segetis nunquam adolescunt,& adulta no perinde facile possunt euelli. Tellus hominibus alendis,no expleta dis voluptatibus seruit, & quod impenditur in ebrietatem , aliorum necessitati deri trahitur.Cum autem ijdem agri no possine multis usibus inseruire , nimius potus necessario frugum penuriam secu affert, nec ' Nnium in cibo potuque modus est serua- 1lus. sed pec semper, ncc omnibus omiHa ibor uti

316쪽

LIBER I in 1 gessiorum genera sunt permittenda Non

enim decet pauperem alique ditissimi cuisiusque sumptu viuere, nec etiam datissima aliquem ingentibus pecunijs e longinquis regionibus immedicabilis suς gulς remediu accersire: sed potitis, ut ijs quisque vescaatur, que regio copiosissime producit,& inister ea,qmeliora sunt salubrioraq;, reliquis anteponat: ita tamen, ut si h qc no fassiciar, alia non omittantur,qus vitam conseruare Possunt. Itaque piscium esus, prς ter alias viilitates hanc non paruam affert , quod homines etiam e mari victum quaerere com Piscium gant: quod nisi fieret, in tanto praesertim esus. luxu, terra nobis sufficere pullo modo pol siet: nam quod alioqui vix aliquis futurus sis, quin carnes pisci ous, prς sertim non admodum delicatis praeserat, dubium no est, ut nec istud, quod piscatores ob exiguum ct incerium lucrum se maris periculis c6-

mittere nolint. Hic autem etiam externam

csimoditate im, et corporis atq; animi salute spectamus. Vtilitas externa ueruabitur, si dies,quibus piscibus nobis vescendum est, ijs anni temporibus constituantur, quibus cplurimi pisces facillime capiuntur et co sertiantur,cuque propagationis eoru minima iactura. Corporis saluti costuletur,si,cu Olytimi sunt minimeque corrumpuntur, piscibus,et ijs marime temporibus vescamur,

317쪽

quo corpus exiguum alimentum et aduersus pra sentem ac instantem aestum, frigida et humectum requirit. Animo vero prospicietur,si cum maxime ciues in luxum et libidinem, mi ore multitudineq; sanguinis Vcrgpnt, tenuioris frigidiorisque cibi alimentum praebeamus. ciuod si hec tria gelnera bonorum consequi non possumus, plura maioraque eligemus .ci. At quod anim Us corpori,corpusque rebus externis pretferendum sit, iam est manifestum. Sed animus legibus pro pusicis regi potest: et corpori etia potest alijs rationibus prouiderio

Naturam vero rerum nobis mutare non litacet qua potius his temporibus,ῆ alijs,plures pisces proueniunt et meliores, minoricum damno et periculo capiuntur, et facilius conseruantur: quod diligenter fuerat a legislatoribus conliderandum, et efficiendum etiam, ut ciues in supellectilibus atque vestibus reliquisque rebus omnibus suam teneant mediocritatem mulla nanque Res

nisi frugalis, fuerit unquam beata. Frugalibus hominibus paucis ferculis opus est, &paucis vasculis,nec admodum pretiose elaboratis: nune vero non satis est aedes extruere tam amplas, quarum maior pars nulli seruiat,nis etiam marmoreae sint,& artificio longo variegatae, niti omnia ferme laquearia sint laboriosissime inaurata: non.' satis.

318쪽

LIBER III. I4'fabs est argentea plurima vasa possidere αaurea, ni argentarij multi sculpendo locu pletenturm ec sat est habere vestes innumeis vas atque mollissimas,nis plurimis suturis

iterum exasperentur. Ouid ego nunc mundos muliebres recenseam, quibus magna

ex parte Rei p. pecunia continetur. Necesse fcst ab ultimo terrarum orbe quaerere gemmas, quibus scilicet preciosarum istarum feminarum inexplebilem inanis ostentati- Onis libidinem expleamus. At ineptissimi sumus,qui non videmus hoc pacto nimis

Onerari premique Res p. aut si videmus &negligimus scelerati atque nefarii sumus. Hinc opus est tot architedtis,sculptoribus, pictoribus argetarijs, fartori biis , alij q, id genus hominibus,nec his tantum, sed alijs

innumeris, qui istis etiam serviant. Ad venitum opus est fartura multiplici, mercatura, textura tinctura, lanificio , pecuaria, ipastura,&harum artium quaeque tot alias . habet co iuncias, ut mirum sit aliquam esse tam fertilem Rem p. quae superfluam hanc multitudinent alere possit: pia sertim cum etiam ipsi artifices in eode ferme luxu ver sentur. Non autem nimius tantum sumpta Sestium rus prohibendus est, sed etiam vestes suam tψζι - , dedentem formam habere debent: decente

appello formam , non eam quae moribus hominum est accommodata, s ed quae veri

' i V s decoris

319쪽

decoris speciem refert. Nam in natura re rum semper aliquid est, quod quamq; rem. Personam, tempus locumque maximὸ delaeet: quod hic etiam diligenter est obserua-dum, nec an vestibus vlla leuitatis aut sordium indicia sunt admittenda,quae musquaferme manifestiora quam in iis esse solent Constituendus igitur vestiedi modus erat, region tempori, personis accomodatus, nec vel hie vel alibi quicquam immoderatum fuerat tolerandumon fuerat permitte da tanta leuitas , presertim in sis hominibus, qui graues titulos gerunt, quanta bom ni viri sine magno pudore videre non pQ sunt. Recte profecto Lycurgus qui unam annuam vestem, nec eam quide tam sum' ' liuo iam , quam honestam , suis prςscripsit: irecte veteres illi summi duces, Themisto- cles, Aristides, curius, antius, quorum in aedibus,cum sua paupertate Rempub. ditare vellent,nihil erat non omnino frugale.

Publicus Publicum tamen splendorem,si diuitiae sus

splendor ficiane non modo non reprehendendum. Milis. sed etiam laudandum esse puto: nam,ut an rea diximus,omnis pulchritudo nos in admirationem rerum diuinarum ducit & cois munia tingula, ciuibus omnibus seruit trε priuata v cro necessarium est ut inulta sint,

quae profecto difficillime comparentur,vLinterim omittam,quod potius ad fastu in- citcnti

320쪽

citent, quam ad vimitem Sed tamen unu ni NitorquQnque moderatis pro magnitudine diui modera tiarum uti licebit: nam iis etiam Platonemtu Yx. ipsum, continentissimum sane virum, legionitis suisse delectatum: immoderata vero

semper multorum malorum caussas praebent. Res p. tam diligenter a magistratibus fuerit exoneranda, ut in ea,quatenus temporum rerumque natura patitur,nihil omnino superfluum relinquatum nec id tantu,

sed etiam cura luna;vr no deficiat aliquid, quod necessarium videatur ad vitam. Quapropter & reliquis omnibus, de maxim Eprospiciendum est an non tempore vilitam eis, di apparatui bellico tempore pacis: nu,

Ium enim malum grauius est, quam inopinatum . sic videmus innumeras ciuitates,improuiso vel bello vel fame facillime oppressas. Quamobretra omnia quae crinia te malunt opportune sunt convehenda,quq vero eam corrupere possimi. consertim sunt expellenda. Dicent,nec ciues expelli nec necessarijs operis omnes praefici posIe: &ideo ciuitates, quae olim pulcherrime fuerant institutae cum se frequentia ciuiti gra- Mari sentirent ut interdum maior prouentus hominum quam frugum, & alibi maior abundantia frugum quam hominum esse solet eos qui minus utiles essent, propositis praeiu js in optimas quasque colo