장음표시 사용
351쪽
boni logista sint & fideles. De Artifidibus publicis. C A P. III I.
N ijs qui publicis operibus. prς- sunt, ut fabris & architectis, &corp'aptu Sarris eius qua quis q; profitetur. mma peritia de* publici. sideratur. Cosiderandii es igitur, quibus re 'b' comunib'indigeat citritas, ut te plis,aedibus, propugnaculis, machinis ,& id genus alijs,ac ad eas aνtes,quibus ea fiant piissi εἰ 'ςrimi ciues instituendi sunt: sed in i s quae per 'Π' Αμ iiDζnt ad quotidianu usum, summa fuerit 'R-ςψ δ' adhibe lac ura, quae tametsi priuata sint, tamen in tota Rempub. redundantia priuatis
enim hominibus ferme venduntur & cinuntur , sed emuntur tamen ab Omnibus,& ideo si fieri posset, ea satius esset etiam ab ipsa Repub. vendi : quod quidem a quibusdam populis, in hs rebus, qua: continuis hominum necessitatibus seruiunt, utiliter fieri videmus. Ital certe meliora, preth que minoris erunt o innia, multisque impostoribus in ciuitate no erit locus. hisce rebus qui prς erat apud Romanos magistratus, Aedales curules appellabatur. A bus,& eius generi salijs prouidendum est,ut omnia quam minimo pretio comparentur, ne quid necessarium venale non sit, ne
352쪽
quid inutilite v edatur.& ut monopolia peἄnitus ct fraudes omnes de medio tollatur. Oportet igitur ut sagaces sint, nec tantum ear Um rerum, quibus praefecti sunt, sed etiam quod difficillimum est , ut ingeniorum S captionum omnium ipsi sint periti. Veis
vestium rum non tantum in cibo & potu,sed in ve- et supeli stibus, in aedibus,& ahas haec ars adhiben- lectdium da miron us tamen praecipue,quae maxile aura. necessaria sunt ad vitam,& in quibus maxime peccatur. At quoniam etia externis hocim imbus urbes patere debent, hi non mianus, imo magis humaniter,quam ciues fuerint tractandi nam in quanto pretio semper hospitalitas fuerit, ex omnibus historijs de scriptoribus antiquis,& ex Homero Diuesso potest esse manifestum .Ergo diuerso ria publi Ua commoda sint,& tam multa quae suffiis
ea. ciant hominibus externis . nam ciues honestius domi suae versentur. In ijs omnia sint, non tantum qtiae samem & sitim tollere. sed etiam quae lassos recreare pos int: prae, secti vero tales sint, qui nemini iniuria fieis ri patiantur, viri nimirum boni, auctoritais re publica constituti : nam quantum idipissum referat,exempla multorum & experiis maiei mei ta rotis euidenter docent. Ad corporis publici. curam x portet ut medicos publicos, pharmacopolas & alios aegrotorum ministros
habeat ciuitas: nam quam optabilis sanitas
353쪽
sit, omnes quide,& ij maxime,qui aliquando aegrotarunt,optime s ciunt:at artifices qui publico iudicio sunt comprobati solent esse reliquis praestantiores. De censoribus et iudicibus. c A P. V.
ED animorum magnam cura gerere vehemeter necessarium,
summaeq; cuiusdam & virtutis est& artis. Virtutes aute & vicitia minora notabant apud Romanos Cen Centasores,qui profecto, si qui alij,maxime nece rc. sarij sunt in ciuitate bene constituta: nam animus cum corpore vel externis ullo moudo coferri nequit,& etiam ipse est,qui corporis &externa bona corrumpit. Necessa- rium est igitur,ut sint,non tantum qui sceis tera puniant,sςd etiam qui leuiora peccata, vel infamia,vel alio damno notent, nam &minima quaeq; tandem magna fieri solent. di si quis aliquid ingenuitatis habet, non minus infamiam,quam supplicium pertimescit, si hoc semper non haberet illam se is cum coniunctam. Sed oportet,ut is qui vitia reprehensurus & virtutes recte laudatarus est,ipse laudabilis admodum sit,in que nullum vituperium cadat: Oportet ut vir ioptimus sit ae eximie prudens,qualem Caiatonem illum & Aristidem legimus fui Te. Nec
354쪽
Nee tantum publicos censores veteres habebant sed iijae gentes quae comessationibus delectabantur in quibus maxima vitiis . orum materies esse soler,etia in ipsis conuiui)s iudices esse volebant, qui praescriberet comedendi bibendiq; modum: eos autem
Mna monas appellabant: qui quidem sitie
inter ceteros vchementer continentes.
Moribus plane perditis coercendis prςpbinsiti iudices sunt, qui pro peccatis magnis
magnam poena mi imponunt. Quoniam au-
te non omnia, vel nulla potius paria sunt: Iudices hinc magnu est suppliciorum discrime,sed
crimina omnia tamen in tria genera redigere licet, ς in externorum iacturam,in dolore & corporis damn ,& in mortem: sed de supplici js inferendis antea satis est ductum. Cum vero iudice prς ceteris oporteat esse iustu. ab eo diligentissime prouidendum est,ne cuiquam ciui Icl extero,vel Reipub.iniuriam faciat, sed ut in omnibus leges ciuitatis exaetissime sequatur. At qua nil omnis iniuria detestabilis sit, maius tamen corporis damnum est quam externum,& vita nullis ali)s bonis via si compensiatur: quapropter in ultimis stipphchs inseredis summo quoa Iudices dam consilio est opus. Sed tame& iudices x '.' rerum externarum etiam sint valde circum uilium specti titistitia nimiruesse vult admodueX-
acta,nec unqukne in minimo quide ab vl-
355쪽
L I B ER Irrr lo, minimum tame a iudice violari.Videtur autem etiam iudices reru ciuilium,partim
circa animu, partim circa corpus & extera na versari. volutas enim animς sum tava pars
est,cuius ipsi vim & differentiam omne sed potissimum in his rebus externis dii ceranunt.Cosiderant enim quid voluerint plures homines ct quid potuerint, ut etiam an itea dicebamus: id aute cum freque ter ad modum obscurum sit necessariu est, ut talii, quam alij iudices omnes habeant metis oculos valde claros , ut magnu consiliu&deliberationem adhibeant, quemadmoduest apud iuriscosultos,& etiam ut velint id quod sciunt, ut nullo fauore vel in hanc vel in illam parte trahantur, sed rectum rationis diuinarq, voluntatis iter semper obsertae nec tantum iustas, sed etiam certas &claras sententias dicant. Verum huius instituti no est haec omnia latius explicare. Reis
bus magnis & comunibus gubernandis solet praeesse superior senator u &consulum magistratus: sed haec in diuersis Rebus*.o 'nu εnia iunt diuersa. Romani etiam tribuno ς ς 'habebat,apud quos plebs erat ab optimatibus quodam modo diuisia : unde frequenter graues seditiones natas videmus. Semper enim optimum est, quicquid ex Omnibus suis partibus in unum est maxiis me coniunctum.
356쪽
sed quibus officiis publicis veteres usi sint.
non proposuimus nobis explicandu : qua multa vero in bene formata Rep. requirantur officia, rerum & hominum multitudo demonstrat. Si census publicus amplus est, ct frequentes ciues, multis magistratibus
est opus.Videndum est quibus rebus qui homines s Ustulant,ut nihil usquam delit,
nec etiam abundet: nam cum magistratussu mptibus publicis ferme vitiani,no decet Ut sint plures quam quos Resp. commodὸ alat. No autem tantum officia rebus & hominibus, sed & officijs officia praeesse deis bent: sic in bello multi Decuriones sunt αCenturiones,qui omnes legionis suae duci parent δε omnibus ducibus unus superior est Imperatori id etiam in ossicijs pacis est obseruandum ut videamus non solum qua multae quamq; magnae res in Re p. sint,qua- /m multos & quales gubernatores requirant,sed etiam quam multis sit opus, apud quos alia offici) sui rationem reddant. Ita quoniam facilius est iudicare quam agere,& quia plures iudicio paucoru subflci poscsunt,continuo gubernatoribus gubernatores praeeste oportet,donec a multis ad paucos,& a paucis ordine tandem perueniamus ad unum.Quod si rursus a summis ad ima descendere velimus, bonus Princeps a
bonis consultoribus cognoscet, quid ipsi ab
357쪽
LIBER ior. ic, tib aliis acceperint, & a tertiis seeundi,do- nec deuentum sit ad postremos. sic ab imiq- ad summa rerum cognoscendatum & cois ficiendarum rationes in pulcerrimam aria logiam conspirabunt a supremis imperandi,ab imis ordo parendi confluet in optati mam & tutissimam Rei p. totius compOsitionem. ii lacipibus Reipub. CAP. V i. ERV M inter eos qui summum aliquem gradum tenent, nonduomnes sunt pares. Ouida enim Ph ne iiii subditos suos omnem Opti .. si disse,
i nent auctoritatem , vel de bonis externis rentiae. - vel etiam de vita, cum rudicandi tum exequendi,& eam legibus non definitam, sed planὸ liberam habent,quis interim unum' aliquem aut plures superiores agnoscunt: qui licet ipsi alijs plane imperet,in qbusda- tamen rebus, quae scilicet communem dci magnam regionum utilitatem continent,
alterius imperium sequi cogantur: quidam iudicandi tantum secundum leges,& non - omnino liberam in lubdiros tuos potesta item obtinuerut.alij vero summi sunt in re bus humanis, nec alterius imperio quas .solius De enentur, & aliae quaedam, vel - etiam ex his mistae differentiae sunt,quq par
358쪽
tim ex hominum consensu, partim ex alia qua violenta potestate,vel potius omnes 2 diuina prouidentia suam originem habuerunt, nec hoc loco latius sunt a nobis inuestigandae.Sed in iluotcunque partes pote, fas publica diuisa sit,antea iudicauimus eviam omne in optima Rep unius imperio de PAG bere contineri. Quoniam itaque monaree sis chiam inter ceteras Resp. volumus esse pretsummus stantissimam , in ea summus aliquisi prin- qualis ceps sit qui ut potestate,ita virtutibus, qua- ei se tum imbecillitas humana patitur,adimit debeat. tionem Dei Opt. Max. proximius accedati L delζg- ,ri scriptum est apud Platonem , nec reliquis animantibus animantia sed homi-HςPμψ' nes potius,nec hominibus homines,sed vel
dij vel di)s simillimi prieesse debent. Prinmceps igitur intentissimis oculis ad diuinam voluntatem semper aspiciat , ad eam instituat omnem rerum chrn priuatarum tum
publicarum gubernationem,nec princeps tantum, sed reliqui quoque magistratus, ct etiam omnes ciues, praecipue tamen ille qui. praecipuum in Rep.locum Deoq; proxiis inum tepet.Cum autem Dei voluntas sancta sit,opus illi fuerit summa quadam pi rate cumq; nobis partim sacris partim naturae literis sit descripta,eximia pariter illi, vel consultoribus saltem eius, eruditione
fuerit opus. Operaepretium est igitur, ut
359쪽
Pimeles sancti sint di prudentes,sanctisq: consultoribus,ut inquit Iurisconsultus ,δ
eruditis utantur: aulas eorum oportet esse' gymnasia quaedam sapientiae & pietatis, un
i de ciues omnes Omnium virtutum exemta
: pla sumant. Omnibus itaque virtutibus in-- fructus sit,&se tanquam amusti in rebus , ... omnibus princeps utatur: nam ipse tant ZR.ini quam exemplar quoddam rerum gerenda,
rum est, euius lex est opus disimilitudo. Le - gis autem finis ius & aequitas appellatur: αquitate vero subditorum quidem utilitas. α fatus,sed hac tamen etiam principis feli- citas continetur. Tam bene siquid om res A istor omnes inter se consentiunt, Vt is qui pro l. .c. dest alijs sibi non possit non prodesse : sed Polit. ramen felicitatem publicam non suam ab eo praecipue spectari decet. Vt autem eam suis omnibus postpositis consequi sciat de velit,& ut quod mente conceperit exequi Prinspossi in eo virtus sola satis non est, nisi osis ceps re.
sch quoque sui exequendi habeat auctori-r-tem. Quapropter opus est ut diuitsis & p xς ε ministris abundet: vs quanquam amore be 'm' neuolentiaq, nihil melius est, si quid Foepacto confici nequit , auctoritate & iusta
quadam violentia fiat .Recte tamen Plato monet, ut virtus Principis magis admirabilis si quam sortuna,potiusque velit is esse
360쪽
eius virtuti sipote, quam potestati perusta:
obsequatur: quoniam pulcerrima quaedares est hoc modo liberis hominibus imperare. Quapropter iubent Philosophi ut Princeps tam multos ministros habeat,qui sufficiant sceleratis, non autem omnibus ciuibus coercendis. it itaque princeps vir optimus, summus Rei p. amator, sapientis. limusq; gubernator, bonis amabilis, sceleratis & hostibus, nisi iam hi deuicti sinti meruendus. An autem ad clementiam pora turre, quam seueritatem,inclinare debeat,in uniuersum definiri nequit : sunt enim homines, tempora, negotia, quae clementiam potius, sunt etiam quae propter scelerum masnitudinem, severitatem requirant .Reis die profecto Rex quidam, qui cum aliquis qui capitale crimen commiserat,a ludice fuisset absolutus, pro illo reum,pro secundo scelere,quod hic postea perpetrarat,iudicem ipsum, quod eum prius absoluisset, tanquam eius posterioris sceleris auctore, conciem nauat. nili tamen grauius aliquod malum timeatur, princeps magis ad cleo mentiam sit propensus, quam in Omnibus principibus semper maxime laudatam,qua uis in paucis incorruptam fu isse videmus. Cn. pompei iis multos reges deuicit et multis etiam post victorias regnum reddiditista tamen supplices eos iecit. Caesar ille, qua animi