장음표시 사용
81쪽
paratim, sed uniuersae compositioni reseraia tur acceptum . ut forma ferri eum specie magnetis coniuncta ad ferrum accedit orma oculi cum specie coloris videt, vel po- 'tius forma instrumeti interni, quod in mea dio cerebro natura collocauit. idque cum reliquis animantibus nobis est commune, quatenus animam ct ipsa, formam nimissi sui corporis,habent. Internum itaq; principium motus cum externo per speciem se coniungit ad talem aliquam actionem, quae utrique debetur: ut dum videmus, duaudimus, dum bonum expetimus I quam actionem utriusque virum solum principiisum motus si proferre posset, aliud motus principium non desideraret. At nunc ab eiuscemodi principi)s plerasque nostras ctiones non prouenire videmus,& propterea aliud adhuc principium motus inqui .rendum esse putamus, quod nos liberum,
non autem naturale vel necessarium esse censemus. Verum autem semper est, quod
Philosophi dicunt, nihil unquam sine cautas a fieri, nec ung effectum aliquod causse
suae maius esse:ne Deum ipsum,aut aliquid ρVxi maius unquam, cum prius no esset fieri edula es pQxuium credamus. nam si caussa non re-it4uieu' quiritur ad alicuius effectionem, Deus necta cau, cessarius non erit, &ipse quoque temerEsa requis fieri potuerit; quemadmodum & reliquarunt. cuncta
82쪽
LIBER I. 33euncta: fieri poterit etiam aliquid eo mais ius, squidem effemim caussa in suam superare potest. Uerum est etiam quod dicunt, omnem actum & energiam ab eo prouenire,quod iam est energia: nam quod non est energia, sed tantum ut aliquando sit ap- . titudinem quandam habet, tanquam in reis rum natura non esset,liaberi potest: quod quidem eatenus nullam adhuc obtinet agendi potestatem, quae potestas agedi proprie potestas nominatur. Est alia potestas 7- met nimis a Peripateticis usitata,qua aliquid es P Υ 'se, hoc est habere quippia potest,ut materia hac forma vel illam, substatia vel hoc vel illud accidens : & haec quidem potestas ima
proprie nominatur: nam prioris significaistio magis est ab omnibus gentibus recepta: nihilominus quae talem existendi poteis statem habent, necessario sunt etiam in hac rerum natura, nec ipsa quicquam unquam
emetent, nisi potestas illa fuerit a genere
prioris potestatis in actum prius redacta. Tametsi vero forma totius corporis & sinis 'gularum partium , quatenus illud assiduo compraehendit, semper est energia: tamen
quantum ad actiones, quas non exercet, nouam energiam ab alio: quod iam energia
sit, requirit, quae cum priori se couiungat. Anima semper est forma ventriculi, cumq, energia caloris moderati cibum praesente
83쪽
concoquit : quod quidem eo nimiid siti
propter conrinuam formae atque cataris energiam. Actiones aliae propter diuersas caussas sese intermittunt,ut audiendi actio, Quando nullum corpus diverberatur. Idῆ de sensu interno I appetitu in omnibus a nimalibus est dicendum: speciern enim notauam horum instrumentorum forma postulat ad actionem, speciem scilicet veri, boni,vel mali,cuius actus cum animae actu se co- iungat ad nouas intelligentiae atque desideriJ actiones. Verum anima naturaliter αnecessario, quatenus forma corporis est,a-
boni ina git,atque animantia rei sens bilis praesentia tellζctu temper sentiunt,& semper expetunt,cogni J0'VR iadpeeie boni vel mali. Atqui iam quaeri- -xi P0 mus an homines aliam quandam babeant, ς'- di quid ein liberam non naturalem di ne- ad ener . cessariam, agendi potestatem,a qua virtu-giam. In tes & vitia laam originem ducant. Quod tellectus si vero anima quatenus est actus de forma
autem et corporis, de alterius actus praesentia comis
Olunta mouetusinon semper aliquid neeessariosati, PQις cit, clam nihil sine caussa fiat , oportet noss- , ctu aliam quandam priorem caussam motus et ijbς ξ0' quietis inuestigare: qua quide animus hu- tineius.' Inanus quatenus propriam tuam naturam viui quia denem non tantum aliorum actuum potestatem habet, sedec habitus veri boniq;, hoc eiὲ, perfectiones concipere poσ
84쪽
illi liberum actum habet , aliquid agit, qui
tamen se cum prioribus ad ad tionem coniungere solet. Quod autem species boni vel mali saepe praesto sit, nec eam tamen sequamur,est manifestum. Q uid,quod in ip-. Jam speciem multam potestatem habemus:
nam eana,ctim libitum fuerit, in mentis tabulam , quam prius descripsimus, deduci-NIuS, rursui que expungimus, & aliam subis stituimus in eius locum . idque non faciamus, quatenus anima corporis forma est, tu species boni vel mali se coniungit: eatenus enim,ut dii alimur; du videmus, energiam actio necessario sequeretur. Otronimam igitur uno bono vel malo proposito,illud proseqtii vitare ue, vel etiam quiescere; di pluribus bonis aut malis propositis, alta - terom alteri praeserre possumus, oportet . . actiones istas ad aliquam aliam caussam referri, quae tamen cum sena per non agat, difficile cognitu, quomodo & a quo dum quiescit, redigatur ad actionis energiam. Plato nostram animam a se moueri dicit quae quidem eius sui motus aliud princi- Pium non requirat. Verum, si motus ille naturalis est, non pertinet ad hunc locum: i oluntarius, quaerimus unde sine noua caussa proueniat nouum effectum. Cum Intel lectus atq, Voluntatis in nobis potestatem
habeamus a quae subinde redigitur in hanc
85쪽
et illam energiam, oportet ut eaussa quoque noua, nouam energiam,& eam rursus
alia praecedat. nec tamen in infinitum spatium progredi licet, per quod nihil unqua fieri potest. sed oportet, ut aliquando motum sistamus, ct ad ultimum aliquod perinueniamus: quod si a seipso moueri nequiti immobile iure statuemus, quanquam siue immobile, vel per seipsum mobile statuaωHPheid mu ,non refert. Dum enim animam nostra suapte natura mobilem dicit Plato, non eam gigni vel corrumpi, non augeri vel dia minui, non incalescere vel refrigerari, nec etiam pex locum moueri putat, quemadmodum est a nobis alibi disputatiun : sed eam sui metipsius energiam & actum quenis l. a. de dam esse vult, in qua sententia & Aristo tetiani. les quoq, fuit:vt potius esse de nominibus, quam de rebus omnis illa contentio vid atur. sed Aristoteles immobilem naturam eius esse vult, a quo reliqua suum motum . . habent, nec eius quod est immobile, cum Am ipsum non moueatur, motus quaeri causithhi 'ni' dcbere putat.Verum,libenter interrois ruit Aii, g*υς rim,quomodo ab eo quod est immois stoe. reli. bile,quippiam primo moueatur,quod anaqui mo, rea quiei bat. Non enim, ut sepius idemtus causi repetamus,nouum essessitum sine noua caussim . sa prouenire posse, videtur : unde mundi
perpetuitatem idem Philosophus asserere
86쪽
χ1BER I ., 34ebnatur, quod Deus nimirum immobilisu undi auctor sit,& citra caussae mutatione aliquam, quod prius non erat, putet proovcnire non posse..
Quomodo Voluntas fit libera. c A P. VILV O NI A M itaque natura, de
qua nunc agimus. libera est ad. omnem suum moturn , ct etiam quiete, quomodo cum simplex sit,iam diuersa continet & cur, cum antea quiesceret, sine caussa nunc magis uniusquam alterius est operis effectrix hoc .n. est quod hactimus tantopere quaerimus, &inuentu difficillimum esse iudicamus. λtis qui si suapte natura magis unius quam alterius caussa esset, i psa certe libera pon esset,sed illud quod potius esset, perpetuo faceret. lic ignem calefacere, Solem l Ucere, eunctaque naturae suae consentaneum aliquid agere videmus. In hac autem agendi caussas naturales & necessarias statuere nodebemus, nisi plane naturam, quam libera esse dictinus, euertere velimus: quamuis e nim boni maliue specie si pius excitetUr, notamen semper cogitur. Libera enim diciis tur . quoniam omnia pariter fisa potestate Iibera eom praehendit, quaecunque diuina prouidentia eius imperio subiecit; imo ve-
Libera potestas inanimis este ussa
exerit, nec causisam antecedente requirit, cultost Umop' tribues batur, quamuis excitatura reb. e terniS.
87쪽
jd nihil aliud est ipsa, si agendi quies end
que libera quaedam potestas, quae suum avictum cum actu corporis, qualitatumque conceptarum coniungit: ut dum bonum malumve volumuS aut nolumus, quod viis' demus, quod audimus, quod cogitamus. Libertas Iudicamus agitur ab huiusmodi quadam est natu, natura libera, de qua libertas tanquam nam rate quid turale& proprium quiddam dicitur, Om-dam, no nes has energias, in quibus virtutes sunt de eXtemudivitia, non autem a sola prouenire ociosa εἰ stixi potestate, quae nouam aliquam agentem x umma causi am operationis necessario requirat,
. cui totUm opus referatur acceptum. I pla
τ' enim libertas, hoc est agendi libera pol nas, Operationis praecipua caussa est , quae voluntariam omnium actionum suarum vim habet, quemadmodum ignis calefaciuendi naturalem & necessariam. Haec autem: si non agendi, sed habendi existendiq; potestas tantum esset, aliam agendi potestatem, qua redigeretur ad energiam, desideram et, quemadmodum paulo ante dicebamus. Nec ab eo quod non est, aut sine . caussa fieri quicquam dicimus : est enim in animis nostris verὸ libera quaedam energia, quae continet omnes voluntarias . actiones, & eas exsita potestate ad energiis
am redigit: qua,velut ignis, qui iam est in natura reru calcfacit,ita quippiam volu- i mus
88쪽
mus elim libet. Haec igitur energia multiplices voluntarias energias profert, quas omnes sua agendi potestate continet, ita ut
illa libera agendi potestas semper vere sit
in rerum natura: hae vero,quae tantum in illius potestate sun ex ipsa,iuis temporibus
in naturam emergunt. At potius has Proseri quam alias energias, quoniam ad omnes liberam naturam habet, in qua quidem est principium motus voluntarii consstitutum. C tanquam autem actio prius non fuerit non enim semper hoc volumus aut illud) libera tamen natura, hoc est libertas, semper inanimorum nostrorum actu fuit, quae suapte vi & impetu voluntariarum actionu principiti est et caussa ,a qua reliqua potestas intelligendi atque agendi redigitur ad energiam , etiamsi externis quoque motibus excitetur & prouehatur, quemadmodum iam dicebamus: est insiliberum actionum principium , quam diu nondum exljt in aliquod opus. Tunc enim hoc naturae necessitati subhcitur, qua, spfactum est,infectum nullo modo fiat.Queis admodum autem Solis & Lunae, reliquorumque syderum intimam quandam esse naturam scimus, e qua lucem, in hoc uniuersum huius uniuersitatis spatium effundi non ignoramus, quae tota virtute sui prinsipij contineturaic etiam energias liberas,
89쪽
hoe est animos nostros dum aliquid voluismus, dum aliquid intelliginalis & facimus,
non necessario sed voluntarie vim suam in sese& in res externas emittere, iudicare debemus: cum interim omnis ea vis in intimo otio da in sui principij actit, hoc est in
animorum nostrorum natura, consistat rqui quidem intimus D naturalis actus, in omnes alios suos actus voluntarios suam habet certe potestatem. vr, quoniam liberae cogitationes nostrae sunt, si liberum in igne calorem intes ligamus , quamuis aliquando non calefaciat, interim nihilomiis tuis & nomen suum & naturam retinebit.
Non enim ipse calor , sed quod calorem, profer tognis est & appellatur. Ita duas hie energias, ignis scilicet, & caloris, quarum una principium alterius sit, iam habemusrunde quodammodo intelligere possumus, quomodo ab energiis liberis aliae quaedam energiae naturales proserantur. Naturales appello, quae iam sunt in ipsa rerum natuis
ra Actus igitur intimus animorum nostrorum naturalis est, quoniam in rerum natura versatur, di ad alios tamen comparatus,
, quos habet in sua potestate, merito liber Actiones appellatur. Oportet autem ut habeat sub- habent semateriam in quam sese exerceat. siesubjς' ign is nec calefaciet nee vrer, nisi sit aliquid,
90쪽
nisi perspieuum sit, quod illustretur. M te volunt
ria voluntatis sonum vel malum est, quod is i. aper speciem in intellectu, quem practicum actionuvocant,sese offert. Ea vero materia simplex materia. esse nequitiam in v a potestatem el=gendi non nabemus. Iraq; cum unum aliquod solum sese offert, ut in repentinis motibus
fieri solet, in eo liberum imperium locum suum non habet: sed ubi vel plura bona vel mala, vel utraque pariter sese offerunt, vel unu , t facere vel non facere possimus. Ea materia proposita cii fuerit, iam libere potestatis actus,qui prius veluti visus in teneabris erat, elucescit: & quidem sui iuris est,
quam diu circa materiam oblatam alique voluntatis actum non produxit. Animus Antans autem humanus no tantum potestatem su- habet iriam in materiam oblatam habet, sed dum se potes species veri bonique in cogitationis tabu- statem. lam exponit, tanquam materiam, in quam
sese exerceat,ipse tibi facit: in quam etiam suam obtinet potestatem: & sic utramque quodammodo agendi di concipiendi vim habet. tabulam intelligentiae depingit reruomnium figuris, quibus uniuersitatis fabrio cam imitatur, ct etiam alus, quas haec uniuersitas non vidit. Quod si vero hae figurae saepe rebus ipsis non res pondent,omnia tamen semper respondent intelligentiae voluntatique Dei.Cum igitur animus species