Nic. Biesii Gandauensis De republica lib. 4. multis in locis aucti quibus vniuersa de moribus philosophia continetur ... Eiusdem Oratio pro bonis litteris

91쪽

veri bonique sibi proponat, & cum speelea

externas per sensus concipiat, & ab iis afflaςiatur, affectionis actus cum actu libertatisse coniungit ad actionem, in qua fere vomluntas tenet principatum . quemadmodum di oculi vel auris forma dum videmus aut audimus :ms tam violenta species sit, quae sibi vendicet summam potestatem. Quamuis enim in animis nostris esse liberam potestatem dicimus, non tamen omnino libearam in rebus omnibus esse putamus: talis enim est sola potestas Dei,cuius nos tamen imaginem quandam habemus. Eiusmodi vero naturam esse quandam in nobis hinc etiam intelligere possumus, quod videamus ingenia generosissima, quaeque mini-

mb falli solent aibertatem semper plurimi secisse. Nihil est etiam quod Dei Opt.

Max. sapientiam magis illustret:qui non solum tot, tantorumque corporum coelesti Um, tam Varios motus & vires, tam multiisplicem elementorum per omnia tempora compositionem,ut interim innumeras illas mentes aethereas omittam sxactissime nomuit,sed ,quod longe maximum est,quo momdo voluntates, quibus nihil est obscurius, cum vicissitudine rerum omnium conuemant,in summam eius gloriam, & huius niuersitatis exornationem. Ergo libera fa

92쪽

imago quaedam eius potestatis,qua constituta est rerum omnium naturat quoad factum aeterno,quod semper Optimum, cum animoru' eo quod saepe pessimum, quodque multis imago violentis casibus obnoxium, cum eo quod potestas extra vim omnem positum est, conserit po tis diuis te st. Omnia certξ Dei Opt. Max.similitudi- nae. Dein quandam, sed eam animi humani in- , signem gerunt, in quibus quidem & naturam & voluntatem quoque consideramus: aliam intimam,qua vere funi, & hac rerum uniuersitate fruuntur: hanc extrorsum Vergentem,per quam ex illa noua cum illi liis bitum tuerit, indies emergunt energiae: vidum aliquid facimus, dum animos nostros cogΠltione veritatis exornamus, dum eos virtutum & vitiorum qualitatibus imbutamus.

De similitudine Naturae Humanae cum Diuulas. c AP. π III. E D ut omnem libertatis vim rectius adhuc intelligamus, quoniam nostram naturam diuinae quodammodo similem esse diis ximus,lianc,quamuis potius admirari, qua intelligere velle debeamus , eius immensa bonitate semper freti, priusquam ulterius progrediamur, paulisper consideremus:

93쪽

nam inde plurima, quae ad res propositas

maximi momenti sunt, facilius cognosceis mus. Exemplaris enim simulaeriquemvis tua comparatio, cognitionem utriusque continuo facit ili ustriorem. Dens igitur eum immensa purissimaq; sit energia, quae propria, indiuidua, summa de incompraehensavi. per omnes & ante omnes aeternimtatis tractus, nullius unquam alterius indiga, consistat, sine qua vis vlla aut potestas esse nequir, nullam certe potestatem, si bavoluta, vim aliquam afferentem, agno ieere potestnDei. Vnquam: in qua quidem voluntatem nondum intelligimus . nisi quoad in ea violenatum nullum esse scimus: sed est in Deo potius immensa sapientia& amor. Voluntas autem in eo magis propriὸ dicetur, qualemnus ad hanc naturae fabricam eius aeterna MV V vis libere emanat: quae fabrica,si naturaleqst φpVβ eiu opus esset, ab opifice suo non diuersa, V0 RDx εnd eunt eo pariter perpetua atque immen μ ' se suisseti oportet igitur,ut ea diuinae volutati referamus acceptam: quae veluti iam dicebamus, vim nullam agnoscit seminper est cum summa sapientia coniuncta. Plo. l. deliaq; recte dicunt Philosophi, primum rea liber. rum principium nec esse fortuitum, nec etiam esse coactum,sed plane liberum: in ijs vero, quae sequuntur hoc principium , neiseessitatem eue collocatam. Nam cum iam

aliquid

94쪽

LIBER 1 38 aliquid est in hac rerum natura, non esse plane nequit, ne Deum pariter aliquid velis te R. nolle dicamus. Ergo quae facta furet, quamuis aliter csse nec debcant , nec possint, nihilominus omnia soli diuinae voluWtati debentur: cui nihil esse potest vel adiumento vel impedimento, ct ipsa sempersectam summam apientiam habet, aqua

stant omnia suam'abs in tam naturam conisecuta: ct anter ea voluntas humana quoq; continetur, quae, quemadmodum α rei quacumsta, tuam vim omnem voluntati duimae debet. unde fiat, vi haec abs oluteti

bera dici non mereata ir,ciarn diuinae voluntatis imperio regatur. Nec etiam in i)s, in quibus cst libetra relicta, plenum suum Ora peris imperium obtinet: siquidem multa velimus, quae certe consequi nunquam possimus. Deinde voluntas nostra temeritate ducem frequenti s si me sequi, atque adeo plurimas & maximas pestes in naturam humanam inuehere solet: Dei vero voluntas summam sapientiam perpetuam duce hambet, et omnia summae bonitati contentanea facit. Quod autem addunt Philosophi, bonum non fortuito, sed ex necessitate pariter atque voluntate prouenire, cum in hummanis nego ius bonum non modo ne cellarium non sit, s ed in i)s potius multum malum continuo versetur,de bono diuino tan

t sim

Quae sue

aut scies runt per Dei vos luntates necessitate in ha, bet, quae cum imimu labiis

lis sit, nopossunt non esie vel fuisse Voluta

nostra non est

absoluidlibera. Plo.l. deliber. Tametsi

bonum Hecina ario flat,

non las

me illud De' tacit

coactu.

95쪽

tum intelligi potest. Quamuis enim,ut ea

tiam aiunt ipsi, Deus,cum summum bonusir, malum ullum afferre nequeat unquam, non propterea bonum, cuius auctor est ipse, voluntarium non erit: nam tametsi cunis

2 a neccssaria quam optime fiant, sunt niis hilor inus in euis libera potestate, &ab eis ius unius bonitate proficiscutur, quae qua tenus in matrim vergere posset. potius inambecillitas, quam potentia, vere diceretur. Quanquam igitur ad huius mundi fabricam necessitas eum libera potestate se coniungat, in Deo tamen nihil coactum & vi- volutas olentum esse potest : & eius quoq; generis

Dei tota omnia censeri debent , quaecunque praeter non est lcges huius naturae fiunt: qua certe naturah ς Π tu noluit Deus omnem suam liberam potesta λςψp Ptem continera , sed innumera sibi ieruare

ς' μ' uoluit qua . cu illi visum fuerit, non a causi Misaeli, naturalibu=, sed diuinis, in hae natura re la multartim e istunt. Innumera quoque sunt non fiunt in huius, sed alterius naturae, quae nobis, nisi dies, qu ab eo edocti simus, cognoscere minime li-debctur ecl. Ergo tota reru uniuersitas liberae Dei causiis Opt. Max. porc flati extrorsum vergenti, diuini - lioc est, eius voluntati debetur illi debetur δ' in etiarn, quicquid in ea praeter ordinum nanis adho xv xx prouenit,& quicquid illa altera natu-cocnosia ra gratiae continetur. Quamuis autem voce reposta luntas multiplex esse videatur, ac ad huius sumus & alterius naturae varietatem sese exten'

96쪽

LIBER I. 3s

tendat omnium principia illa puris ima Lib. a

continentur essentia, quam exordia succes. susq; rerum suis temporibus & locis

tantur: nec propter rerum mutationem a-

Iiqua mutatio fit in Deo, cuius aetcrna potestate voluntateque libera, temporii omnium,locorum & rerum Ulcissitudines cO- praehenduntur: quae partim sunt huius, partim alterius naturae, quemadmodum iam dicebamus:& h*nc quidem naturam mentis de corporis oculis videmus, nec aliam ius generis unquam inuestigare debemus. Quemadmodum enim, si cui tabula proposita sit, quae totum terrae circuitum cum omnibus regionibus, montibus, suminibus,urbibus, roto P maris tractu comple- ictatur, stultus fuerit, si extra eam, vel regionem, vel urbem aliquam quaerat: ita cum haec tota uniuersitas tanquam tabula sit emente diuina expressa ,extra eam nullo modo nos decet aliquid hisce rebus simile de

siderare. reliquam autem voluntatem di- uinam , nyturae nostrae legibus non com- praehensam , hac acie nostra cernere minime possumus: de qua nos quicquam pronunciare non licet , nisi quatenus eam vel ipsemet, vel per inter nuncios notae sancti,tatis expressit: cum ipse solus scire possisiquid velit, ct ij quos suae voluntatis participes facere dignatur, ac habeat tolus Om

97쪽

nem & hane & alteram naturam in sita stabera potestate. sed nos iam in considerati Cnem rerum diuinarum nimis alte progres Liberta, si sumtis. Cum autem quς non inrelligimustis nostri velle nequeamus, ct cum plurimam igno-cu diuir rantiam scientiae nostrae coniunctam habeisna com annis, cumque voluntas nostra mutabilis P/Vδxio, si atque saepius ociosa,& in eius quod volumus executioriem, exiguam potestate iri teneamus, ac omnia diuinae voluntati semia per debeamus: & cum Deus omnia semper intelligat, eiusque voluntas perpetua sit, ac omnia voluntatem eius sequantur, hinc Hiscite rerum & nostrarum S diuinarum dita ferentiam cognoscemus: & tamen obscuram & angus iam quandam similitudinent diuinae potestatis di voluntatis liberae gerimus , quamuis ea frequenter ut decet non utamur.Cum vero tota Dei libera potestas semper ad bonum sit, non enim summum bonum seipsum unquam euertet, recte fi et una est, ut alis naturae liberum etiam moratum ad malum haberent, quo tamen commune bonum illustrarent et promouerent:

quod quanquam imbecillitatis cuiusdam sit,uti Philosophi dicunt, si nos scilicet potius cum Deo, quam cum reliqua natura conscramus , praestat tamen ad virtutem pariter atque vitium quam nullam omniano nos habere libertatem, & ideo quae liberam

98쪽

potestatem habent, reliquis naturae membris sunt longe nobiliora. Deus i itur omnia, atque adeo libertatem nostram bona

fecit, quae quamuis in illius libertate sit, &a summa sapientia dilucidὸ cognoscatur, non tamen vi semper impellitur, sed sui fe- τε iuris est a Deo relicta. Quod itaque Phi, losophi dicunt, libertatem in te se, non aut i, ς 'in ullius alterius esse potestate collocata, de diuina quoque tantum intelligi debet: nam etiam nostra libertas est in libertate Dei. Quoniam autem in hoc intelligendi tractu, quo plenius omnia percipiamus, nos interdum a sum in is ad ima, rursusque ab imis ad summa progredi decet: omniuabiectissimum locum materia tenet,quam Philosophi primam vocant, quae tantum

formarum conceptioni, non autem est ulli actioni a natura destinata. Formae simpli Qx ψ ces,ut caeli,ignis, aeris, aquae, terrae, totam istam uniuersitatis materiam occuparunt: quae vim suam in proxima quaeque, quemadmodum diximus , effundunt: & ea vis, quatenus a formis concipitur,accidens no minatur. Iam ex simplicibus,tusta quadam analogia, compolitionis formae consentanea, reliqua cuncta fiunt,& compositionis forma vim quoq, suam in proxima transmittit. Inter alias autem compositionis formas , quae sunt alus praestantiores, animae

99쪽

sunt appellatς.Hς cu actus etiam sint suoru corporis, q quidem constant ex formis simplicium, di subiecta materia, vim suam cuvi simplicium corporum contingunt, &eatenus naturales actiones exercent: alimentum trahunt,retinent, cocoquunt, exocrementum expellunt, vitalem Operatione

per uniuersum corpus distribuunt, quemadmodum a Medicis cognosci potest Cori iungunt etiam formae vim suam cum spiritali perspicua quada substantia: quae, quaarenus intelligentiae luce fuerit illustirs, speis

cies rerum externarum concipere potest: unde ex vi formae & ipsius insti umenti, va- rq proueniunt sentiendi atque mouendia eius: qui sunt Omnes adhuc naturales, &cum reliquis animantibus nobis commuis nes. Sed quaedam formae animae scilicet nostrae, non tantum corporum suorum, Ve- , rum etiam actus proprij sunt: quae propterea primos illos motus, praesertim sit non sunt violentiores, sequi non cogutur quoniam libertatis sit periorem &assiduum actu habent, a quo reliqua intelligendi mouendique mutabilis potestas redigatur in hanc vel in illam, vel etiam in nullam ener

giam. Actus illi proprij reliquos,qui cum

corpore communes sunt, continent in sua potestate : ut cum appetentiam , quae pro uenit ex specie boni, formaque corporis,

100쪽

Iiberὶ moderamur. In intelligentiis autem

a corporatura separatis talis erat libertam .atque potestas, ut primus actus boni vel mali perpetuam faceret voluntate. In Deo vero voluntatis & intelligentiae actus semper est cum libertatis, bonitatis & sapienistiae actu, quemadmodum paulo ante dicebamus. Sed quanquam de his rebus maximis nilnis multa dici nunquam possint,tamen hactenus de libera potestate satis, cuius notitia ad exactam virtutum & vitiora tractationem planE necessaria videtur. De motibus Animorum. c A P. x IIII.

V N C quibus rebus noster ani- in mus impellatur, & quomodo in

alios motus libera potestas imperium habeat, consideremus: atque imprimis praecipua motuum genera describamus, quae quidem in nobis, quia variae boni malique i pecies animam , quatenus diuersarum corporis partium actus est, attingunt,sunt admodum diuersa. itas saporibus altricem niurbs animosam, Venereis facultatem generis propagatricem Commoueri videmus. Imo etiam ipsa antama, quatenus est diuersarum in eodem corpore forma, seipsam varios modis commo