Castruccii Bonamici De rebus ad Velitras gestis anno 1744. Commentarius

31쪽

,, DE REBUS .

larviebat ; adest etiam Comes Tumus Episcopus Gurcensis. Variae dicuntur sententiae. Disputatur. Cum Legati , caeterique copia rum praefecti , qui conventui intererant a Lobao vicetio cupidius dissentirent, quam tempus pollularet , atque e Concilio indignantes consurgerent et comprehendit illos Alexander Albanus . & magnopere cohortatus rogat , dis Iensionum , &. controversiarum finem sa-ciant , neu privatis simultatibus publicam caussam perditum eant et eadem agit , atque orat Cornes Tunius . Discessum tamen a Concilio eli, ut tumultuatum Potius, quam

deliberatum aliquid sit . . interea dum haec ab Austriacis geruntur Rex Neapolis ea spe lapsus , quod Austriacos , aut aequitate permotos sua , aut Sardiniae Regis periculo in alteram Italiae partem retract. s nihil quidem contra se in praesentia ausuros esse arbitrabatur, consilio omni

quietis , & cunctationis abjecto , hostibus

quam maturrime occurrere instituit . Itaque

Nondum hyeme consecta , duas ex Hetruria sua Iegiones .arcessit: reliquas ex hibernis de duci , armari, supplerique, & convenire ira tim iubet ; quasdam continenter praemittit, quae ipsa sui adventus fama hostem interim demorentur, si per causam insequendi Hispanos eruptionem in Regnum Theatem versus facere contendant ρ quod collectis, Iunctisque ratibus ad eficiendos in Truento Eotes, & praemissis nonnullis Hungaricis quilibus , conari identidem minabantur . Ipse equitatui studet , frumentum , milites,mcuniam imperat. Imperata libent isti mis

32쪽

animis Ne politani iaciunt, atque hoc etiam majori diligentia , quod summopere cupiebant removere ab se infidelitatis suspicionem, Iaam fidelissimae Civitati , temere multaustriaci jactando conflaverant. Portum Ne polis novis jam , ut diximus , extructis propugnaculis , ne quid a mari hostibus pateret , & dispositis praesidiis , machinisque muralibus communire festinabat . Praeterea naves bellicas duas , quinqueremes quatuor, totidemque biremes et & magnum actuariarum numerum expediri iubet, quae pro Caietae littore portuque in Statione sint , &auxilia Exercitui commeatusque, si opus. He-.rit , sub uehant . Dat prudentillimis hominibus negotium . ut ablente se Rempublicam suscipiant , atque administrent , idque Michaeli imprimis Regio maritimarum rerum Praefecto ν commendat ; ad quem non tam propter viri dignitatem, quam propter egregiam in moderando populo facilitatem l

l lius Urbant Imperii summam respicere Rex ' voluerat . Cum vero dubiae fidei insimul ti plures in ininculis haberentur, & tali in tempore lenicnda potius , quam exagitanda populi vis videretur , solvi eos exter Plo , liberosque abire jussit. Quo secto magnam a populo , caeteri us ordinibus gratiam iniit ,

i imp bosque ipsos , tantae mansuetudinis ad- mstatione obstupefactos , repressit ab omnil conatu novorum consiliorum . Ipse ad ho- stem proficisci constituerat , magnam Regium nomen in bello vim habere existimans , eoque , & hostes terreri , & suos in- citari, & Ducum minui controvorsias , in-ρ E 4 te1-

33쪽

telligebat : simul, si quid durius domi , so-

risve accidisset, tutiorem multo inter arma tOS , atque apud suum Exercitum fore sibi locum videbat. Accendebatur etiam Philippi Fratris exemplo , qui iisdem temporibus in Taurinis magno , sortique animo cum Rege exercitat immo gerebat hellum ; &dicebatur per eosdem dies a Philippo putre , militarium facinorum cupidinimo Re ge , incitatus per literas ad bellicam sor- ltunam , propriamque Borbonii generis laudem . Igitur domi rebus constitutis , atque omnibus ad prosectionem comparatis , Civi- ltatis Primoribus convocatis , Rex sese ad hostem iturum, & Reginam interea cum liberis Caietae quietiori in loco suturam pro nunciat . Tum vero hoc audito procumbunt

Regi ad pedes Neapolitana: Civitatis Principes , & multis precibus orant, atque ob secrant ; si ipse abesse cogitur Reipublicae caussa , Reginam quoque discedere ab ipsis

ne Pallatur: maximo hanc rem Neapolitanis hominibus non dolori tantum , sed etiam dedecori fore, cum videri post aliquid Neλ' poli subesse , quod cavendum Reginae vitan dumque fuerit . Enimvero Rex negat Con iugjs suae , quae gravida sit , valetudinem pati, ut gravius etiam satigetur Imperii occupationibus, iisque rerum incertis, quae tur' bata pace in magna facilius multitudine ac cidere possint : bono essent animo, ne Ve ad injuriam interpretarentur facta , quae ali omnino , iustaque de causa fierent. De eo rum autem fide eo se minus dubitare dicit, quo magis perspicuam ipsorum erga se Vin

34쪽

AD VEL 1 TRAs GEs Tys. 23'luntatem videat; & videre ipsi possint, nullum sese pro eorum incolumitate periculum recusare . Hortatur denique , quando de ipsis

non male meruerit , suum ut honorem ab ho1tibus defendant, & necessaria conserre ne

graventur ad iustissimum bellum , quod non intulerit ipse , sed propulset illatum . Equidem quo mea me dignitas , & vestra salus

vocat, abeo , inquit ; at quaecumque acciderit fortuna , utinam , cives , saluti vestrae consulere possim , dignitati meae certe con-1ulam . Ad hunc orationis exitum flentibus omnibus, qui aderant, eui a Conjuge, & liaberis discedit Rex . Discedentem lacrymis , Vorisque prosequitur infinita hominum multitudo , quae subitae prosectioni; nuncio commota emergebat enim tum maxime dubiis In rebus erga mitissimum Regem populi amor iam ad Regiae domus fores conuene rat, & longo perpetuoque agmine suburbium usque , sora, viasque omnes oppleverat, Re gis discessum , suam moerens solitudinem . At Regni Principes , quibus major a digniatate metus erat, aut spes , eandem Pleri cuti. iam sertunam adire parati , inhelli Illum labores , ac pericula comitati

sunt.

Neapoli ad diem IV. Kalendas Apriιis profectus Capuam eodem die venit. Postridie Regina Legionis Italicae , & Legionis Helveticae Excubitorum parte , & quinqua ginta Cultodibus Corporis stipata Caietam

cum liberis concedit: Rex Uulturnum amnem non longe a Venafro ponte transgressus .

quem Ipse pontem jampridem e lapide extrus

35쪽

Dg REB Us ad ornatum commodumque Regionis iureis rat, Venafrum altero a Capua die pervenit. Apenninum inde superare instituit , qua id iugum , cujus dorso tota Italia dividitur , a Campaniae finibus in Uestinos excurrit , &eum Apulia continens est ab ea parte , quae spectat in orientem Solem . Loca erant ardua , aspera , praeruptis rupibus confragosa , ipsoque anni tempore horridiora, & vere incipiente plurimae Coelo nives deciderant , quae veteribus cumulatae iter impediebantusque adeo, ut quamvis discussa nive glacie que . incedere tamen sine casu , aut prola psione aliqua miles non posset , & per prae- .cipites saepe , lubricasque altitudines provolverentur jumenta cum oneribus , intolerandaque frigorum vi vexarentur homines, &exanimarentur etiam aliquot. Tantis in dis ficultatibus nihil tam militibus faciebat animum, quam Regis exemplum, quem eadem a Coelo , locique asperitate perpeti, eosdemque , alacri vultu excipere videbant labores, ad quorum patientiam assiduo ipse venatu obduruerat . & regio animo pericula omnia

minora ducebat. Maxime igitur difficili via per Rivi nigri , Montisque Vallonii saltus ad Castellum Sangri proficiscitur . Oppidum

est opportuno loco stum , nomenque a flumine habet, quod prope oppidum sertur cui quidem oppido Rex non ita pridem Civitatis nomen , & Iura dedit , ut Dominae Loci Familiae vetustillimae Caracciolae gratificaretur ; utque perpetuo constaret , non in

vitum ipsum ibi Regem mansisse, Sed Rex partam jam copiarum praemi serat per Iatissimam ν

36쪽

AD VELITRAs GESTI s. a ream , ut in montibus , planiciem c quin que enim millia passuum in longitudinem patens , a mensura nomen accepit ) iisque Imperat ut , adventante hoste , Hispanis celeriter subsidio irent: ipse cum reliquis copiis, modico intervallo . suis , Hispanisque

auxilio suturus subsequebatur . Sed cum n stium impetus languescere videretur , atque eiusmodi languoris causa ignoraretur adhuc ,

Rex ad Caltellum Sanari subsistere interea loci constituit , haec spectans; Si Austriaci a

Piceno sese in Uellinos effunderent , ipse ut Hispanorum Exercitu statim coniuncto validior hostibus occurreret , ibique decertaret , ubi facilius coercere ipsos propter locorum iniquitatem polset, eademque ratione Equi. tatum ipsorum , quo multum valebant , ad rem gerendam inutilem essiceret: sin Restionis natura oppositaque Aterni arce , & duorum Exercituom conjunctione deterriti tenerent sese , neque progredi auderent, tum ii ipse quoque sedens, itinera hostium circumis spectaret, quaeque apud ipsos gererentur, c gnosceret, & consilium pro tempore, & prore caperet. Interim certos homines circum finitima loca miserat , qui de re frumentaria providerent, vecturasque Civitatibus describerent , curarentque uti facile, & continenseter necessaria ad Exercitum comportarentur.

Quidquid etiam Truentum, Lyrimque amnes interiacet , atque Asculanorum, & Fregella norum fines attingit, id omne praesidiis occupaverat , & maxime quacumque penetraturus hostis videbatur ; atque ita militum

manus per praesidia disposuerat, ut colligi de

37쪽

signo dato convenire in unum extemplo posisent . Haec apud Regem belli ratio erat. At Romae Troianus Aqua viva Cardinalis , Hispaniarum , Neapolitque Regum ad Pontificem Maximum Legatus cum bellum in viis cinia arderet , & plurima , ad bellum quae

pertinerent inter Austriacarum partium fautores in Urbe agitarentur . impigre omnia prudenterque attendebat. Tantum autem p

terat consilio , gratia , auctoritate , diligentia , opibus , nihil ut Austriaci Duces in Castris , nihil Romae Legati molirentur , quod ipsi lateret in tempore . Per hujus istitur viri literas Regi renunciatur , LobcOvicato esse in animo, deposito his de causis , quae supra demonstratae sunt, invadendorum Uelianorum consilio , bellum in Cassinatem transferre, indeque commodiore itinere Neapolim petere maxima cum spe , quam vani etiam rusores alant , fore ut per occasionem, & pro- inquitatem Exercitus sui Campania Omnis apsaque arx , & caput Regni Neapolis ad re- hellandum consurgat ῆ qua in rerum pertur' batione , inclinantibus nonnullis ad Austria-Cum nomen , novasque res, valde illum confidere probam sibi potiundi Regni occasionem dari posse . Hisce Rex cognitis rebus, copias omnes suas a Vestinis iter avertere , atque in Cassinate contrahi . eoque Hispanorum etiam Exercitum per Celanensem , Soranumque agrum contendere iubet .' ipse a Castello Sangri Idibus Aprilis prosectus in Campaniam regreditur , & cum Venafri propter rationem belli aliquot dies esset commoratus, eodem sere tempore , quo sese a Piceno Lob

38쪽

ΑD VELITRAS GESTIS. 29 novicZius commoverat, & iam per Umbriam suas copias transducere coeperat, ipse ad Sanget manum Cassi natis agri oppidum , & Marci quondam Varronis doctisIimi hominis villam , Pervenit . Quo cum in Oppido Rex esset , Hupaniensis , ac Neapolitani Exercitus Ductores primos , qui eodem venerant, consulere de bello coepit , eique consilio interfuit etiam Mutinensium Dux constanti e ga Borbonios fide clarus ; neque absuit Montalle 'rius , quem auctoritatem a ud Regem habere diximus , & qui ex gravi morbo in itinere suscepto , tum primum convaluerat. Erant nonnullorum sententiae , qui Regem ad Regni fines opperiri Austriacos arbitra. bantur ; nam Cassinatem saltum custodiri obloci angustias iacilius posse aiebant , & melius domesticis copiis rei frumentariae ali Exercitum , quam aut in aliena terra quaesitis, aut longe comportatis .' populares autem, uquid intestini motus timeatur, vel nihil moturos Regis praesentia coercitos , vel acrius etiam pugnaturos pro patria in conspectu suorum . At Gagius , de quo supra diximus, Hispanorum Imperator , non expectandum esse dicebat , dum hostium irruptione domestica quies obturbaretur , & Populares , quo cumque animo essent , irritarentur agrorum Populatione , caeterisque belli cladibus : quam longissime a finibus submovendum esse hostem . turbarum , & seditionum spe appro. Pinquantem .' neque de commeatibus desperandum , quorum eo maiorem in dies copiam

affuturam , quo magis integrae a belli vastitate Provinciarum opes fuerint : hostes ipsos

39쪽

multum animorum , atque audaciae demissit. ros , cum videant Exercitum nostrum non modo non cedere eoium adventu , sed etiam propius accedere i sortiores enim videri semper qui provocant . Tantum es 4 militum, tantum in militibus virtuti. , ut non quae rendis latebrir , saltibusque, sed apertis viribus , atque acie dimicari possit . Potiremo Regis dignitati consulendum , cui quidem

magis ad gloriam conducere videatur obviam

hostibus ire , quam domi sedendo eorum im petus excipere . Gagii oratio momenti habuit plurimum ad persuadendum , propter auctoritatem viri militari favore , longoque tot bellorum usu partam , & quia utilior Regi , atque honorificentior visa ςst ; plerisque etiam , ut in bello , ferocior place bant . His agitatis rebus continuo Rex a San- germano discedit, justoque itinere Arpinum, atque inde Verulas , mox Anagniam pervcnit . Anagnia Ernicorum in Latio oppidum est editiore in colle positum . Subiecta Orpido planicies est satis magna , quam undique montes cinerint . Castra ibi Rex facit pulcherrimo aptissimoque ad copias explicandas loco i atque ibi primum cum Neapolituno Exercitu Hispaniensis conjungitur , una

lue bellum iid ministrari coeptum est . Ergnt

Iispanielisis Exercitus Legionet peditum undecim , Equitum turmae tres , masis robore , quam numero praestantes , quippe qua admodum extenuaverant itinera , praeliaque,& perfugarum frequentia . Erant praeterea quingenti serme excellenti virtute sagittarii

Equites Regii , hisque adjecti erant tercentums

40쪽

AD UETIT RAs GESTIS. ἔτtum , quos custodiae suae eausa Mutinensium Dux habere instituerat , &. leeta Hungaric rum Equitum ala ,.qui ad Hispanos superioribus annis transfugerλnt . Hispanienti Equitatui praeerat Atrisci Dux, qui manu promptus , feroxque habebatur . Praecedebant agmen Montani pedites serentarii audaK ad procursiones genus , dc nihil minus , quam ho

stem mortemque metuens . Neapolitanum

exercitum duodeviginti peditum legiones, Equitum turmae quinque conficiebant , si Provinciales legiones quinque modo conscriptas

cipias , veteranae omnes , e peditionibus,

atque altero iam Italico bello exercitatae, ea rumque plerasque omnes Regi Filio Hispaniarum Rex concesserat . Huius Exercitus Imperium permissum erat Castropiniam Duοι , quem e Gallica legatione accersitum propter bellicam laudem fuis Rex copiis iampridem prae

fecerat . Erant etiam machinae campelires, tormentaque omnis generis , quorum magnam partem summa adhibita celeritate adquxerat

in Castra Comes Gaetola Praefectus Fabrum Regis Neapolis , & qui inter arma , studi

que versatus , singularis erat propter Maenermatices notitiam in re militari praestantiae. Conjunctis copiis, lustrato Exercitu, congla rioque militibus dato tanta exarsit alacritas, studiumque pugnandi, ut eum MX equo car cumveheretur castra, laeti omnes ad aspecIum Regis conclamarent, expectari diutius non oportere , quia ad hostes iretur , utque ad hostes ducerentur , magnis crebrisque vocibus peterent . Rex postquam suos tam egregie

Raimatos cognovit , postridie ejus diei An