M. Tullii Ciceronis de natura deorum ... libri tres

61쪽

nentibus mundi pinibiis prosecto non poss-t, in ea uno divino si continuato spiritu continviistin . Atque haec eum uberius disputantur si fusius, ut mihi est in animo faeero isellius effugiunt Academi- eorum alumniam. Cum autem ut in solebat brevius angustiusque concluduntur, tum Martiora sunt ad reprehen dum Nam, ut profluens amnia aut vix aut nullo modo, conclusa autem aquεν secus corrumpitur; sic orationis flumine reprehensoris vitia diluuntur anguatia autem em ae orationis non iis se ipsa tutatur. Me erum, quae dilatantur a nobis Zeno sic premebat.

VIII Quod ration utitua, id melius est quam

id, quod ratione non utitur nihil autem mundo melius ratione igitur mundus utitur.' Similitorinci potest, sapientem eam mundum similiter ω tum similiter, aeternum. Omnia enim baea molio-m sunt quam ea, quae sunt his earentia nec mundo quidquam melius; εα quo emeitur, esse mundum deum. Idemque h Modo Nullius sensu rentis pars aliqua potest eam sentiensa mundi autem parte sentionis sunt: non igitur et sensu mundus.'Pergit idom, et urges anguilius: Nihil ,' hiquit, quod animi, quodquo rationi est Oxpers, id generaris

e se potest animantem, compotemquo rationis Mundus autem generat animantes compotesque rati Aiis.

Animans est igitur mundus emposque rationis. Idsmqus similitudine, ut aspo olet, ratio In conelusit hoc modo Si ex oliva modulate montes tibias nascematur num dubitares, qui inessρ in

oliva tibicinis quasdam scienιλὰ Quid, at plat ni

fidiculas ferrent numerose sonantes Idem scilicet

62쪽

dum et igneum, cietur et agitur motu autem alitur et erescit, motu quodam uti aequabili qui quamdiu remanet in no sensus et vita remanet refrigerato auten

calore, occidimus ipsi et extinguimur. Quod quidsm Cleanthes his otiam argicet, quanta vis insit caloris in omni eorenim ullum eam cibum tam 'Vem, nocte coneoquatura erius etiam in relivior iis, qua natura respuerit. Jam Veroteriae micare non desinunt, quasi quodartu animadversumque saepe est, cum

alterius evulsum ita mobiliter palpitaret, tur igneam celeritatem. Onme igitur, sive animal, sive terra oditum, id vivit psum in eo calorem. Ex quo intelligi delioris naturam vim habere in se vitalem

63쪽

Vis terrae cavemis, eontineatur ealoris eaque hismo sit densior ob eamque aurum alorem insitum interris contineat arctius. X. Longam oratio, multaeque rationes, quibus doceri possit, omnia, quae terra concipiat, semina. quaeque ipsa e se generata, stirpibus infixa eontineat, ea temperatione caloris, et oriri et augescere. Atque aquae etiam admistum esse calorem, primum ipse liquor, tum aquas declarat effusio quae neque conglaciaret frigoribus, neque nive pruimque concresceret, nisi eadem se, admisto calore liquefacta et

dilapsa, dissunderet Itaque et aquilonibus reliquisque frigoribus adjectis durescit humor et idem vi- elatim mollitur tepefactus, et tabescit calore. atque etiam maria agitata ventis ita tepescunt, ut intelligi Aelis possit, in tantis illis humoribus inclusum emoealorem Nee enim illo extemus et adventilius ha--bendus est tepor, sed ex intimis maris partibus agitati mo excitatus: quod nostris quoque corporibus contingit, cum motu atquct exercitatione recalescunt. Ipse vero aer, qui natura est maximo frigidus, minime est expers caloris. Ille vero et multo quidem calore admistus est ipso enim oritur ex respiratione aquarum earum enim quasi vapor quidam aer li Mndus est da autem existit motu ejus caloris, qui aquis continetur quam similitudinem cemero possumus in iis aquis, quae effervescunt subditis ignibus. Jam vero reliqua quarta pars mundi, ea et ipsa tota natura servida est, et caeteris naturis omnibus salutarem importit et vitalem calorem. Ex quo concluditur, cum omne mimdi partes sustineantur calore,

mundum etiam ipsum simili parique natura in tanta diutumitate servari: moque magis, quod inhillio dissi, ealidum illud atque igneumon. md M, 'Na m eam tuam, ut in eo insit Immeae ex is Q h

64쪽

atio juncta atque connexa habere aliqucipatum, ut in homine mentem, in simile mentis undo oriantur rerum arborum autem et earum rerim , qua terra, radicibus ineam principatus putat tum autem id di , quod Graeci αν νεμο quo nihil in quoquo Fnere nec potest Ipraestantius. Itaque ne me est, illud sit totius naturas principatus, eam omni omniumque rerum potestata dominatu

mum.

Vidomus autem, in partibus mundi ii omni mundo, quod non para univensonsum et rationem. In ea parte igitur, di inest principatus, hae inesso necesse quidem atque majora. Quoeirca sapient

dum neeesse est naturamque eam, qui complexa teneat, persections rationis excideum esse mundum, omnemque Vim re

65쪽

CAP. II-l2 DR NATURA DEQRUM. ει praesertim cum is ardor, qui est mundi, non agitatus ab alio, neque extem pulsu, sed per se ipse, ac sua sponte, moVBatur. Nam quid 'test esse mundo lentius, quod pellat atque moveat calorem eum, quo ille teneatur pXII. Audiamus enim Platonem, quasi quendam deum philosophorum cui duo placet esse motus,

unum suum, esterum extemum esse autem divinius. quod ipsum ex se sua sponte moveatur, quam quod pulsa agitetur alieno. unc autem motum in solis animis esse ponit, ab hisque principium motus esse ductum putat. Quapropter, quoniam ex mirudi ardore motus omnis oritur, is autem ardor, non alieno impulsu, sed sua sponte movetur animus sit, necesse est Ex quo esticitur, animantem esse mundum.

Atqus schoc quoque intelligi poterit, in eo inesse intelligentiam, quod certe est mundus melior quam

ulla natura Ut enim nulla pars corporis nostri est, quae non sit minor quam nosmetipsi sumus; sic mundum universum pluris esse necesse est, quam partem aliquam universi. Quod si ita est, sapiens ait mundus necesse est: nam ni ita esset, hominem, qui est mundi pars, quoniam rationis est particeps, pluris esse quam mundum o-- oporteret. Atque etiam si a primis inchoatisque naturis ad ultimas persectasque volumus procedere, ad deorum naturam perveniamus necesse est. Primo enim animadvertimus, a natura sustineri ea quae gignuntur e terra, quibus natura nihil tribuit amplius, quam ut ea alendo atque augendo tueretur. Bestiis autem sensum et motum dedit, et cum quodam appetitu accessum ad res salutares, a pestiferis recessum 'omiani hoc amplius, quod addidit rationem, quiu eg --tur mami appetitus, qui tum resinistinum, UMMUM 'tinerentur.

66쪽

sit Oceanique alatur humoribus, quia npastu aliquo possit permanere necessimilis sit igni, quem adhibemus ad uvictum aut ei, qui corporibus animi

netur.

Atque hic noster ignis, quem usus consector est et consumptor omnium ; cumque invasit, euneta disturbat ac disε ille corporeus, vitalia et salutaris, omnlit, auget, sustinet, sensuque assicit. esse dubium, horum ignium sol utri sitis quoquo efficiat ut omnia floreant, et i genere pubeseant. Quam, cum solis eorum ignium sit qui sunt in corporibus

solem quoque animantem esse oporte liqua astra, quae oriantur in ardore aether, vel coelum nominatur.

67쪽

Cap. 1 17 DE NATURA DEORUM. GXVI. tenim licet videre aeutiora lagmia, et ad intelligendum aptiora, eorum, qui terras ineolant eas, in quibus ει sit purus ac tenuis, quam illorum, qui utantur crasso coelo atque concreto Quinetiam et , quo utare, inter se aliquid ad mentis aciem putant. Probabile est igitur, praestantem intelligentiam in sideribus esse, quae et aetheream mundi partem incolant, et marinis terrenisque humoribus, longo intervallo extenuatis, alantur. Sensum autem astror hatque intelligentiam maximo declam ordo eorum atque constantia nihil est enim, quod ratione et numero moveri possit sine consilio, in quo nihil est temerarium, nihil varium, nihil fortuitum Ordo autem siderum, et in omni aetemitato eo tantia, neque naturum signifieat est enim dena rationis,

neque seriunam, quae amica arietati, instantiam respuit Sequitur ergo, ut ipsa sua sponte su sensu ac divinitate moveantur Nee vero Aristotelis non laudandus in eo, quod omnia, quas OVentur, aut natum moveri censuit, aut vi aut cluntate; moveri autem solem, et lunam, et fidem omnia quas autem natura moverentur, hae aut pondero deON sum, aut levitate in sublimo si quorum neutrum astris contingeret, propterea quod eorum motus in Orbem circumquo ferretur Nee vero diei potest vi quandam majore fieri, ut contru naturum astru moveantur; quas enim potest major esse Restat igitur, ut motus astrorum sit voluntarius quae qui videat, non indocto solum, verum etiam impis faciat, si de esse neget Nee sane multum interest, utrum id neget, an eos omni procuratione atque actione privet mihi enim, qui nihil agit, esse omnino non videtur Esso igitur deos ita perspicuum ein, x,

68쪽

notIone anam praesentiamus, primum ut sodsindo ut in omni natura nihil eo sit pra hanc praesensionem notionemquo nostrideo quod potiua aecommodem, quis hunc ipsum mundum, quo nihil fieri potest, animantem amo et deum judieom. volet, Epicurus Metur, homo non aptissis candum, minimeque respiciens patriam et non posse intelligero, qualis sit volubilis edeus tamen ex hoe, quod ipse etiam nquin me movebit. Plaeet enim illi stas necosse sit praestantem esse aliquam atrnihil sit molius Mundo autem certe Ilius. Nec dubium, quin, quod animans que sensum, et rationem, et mentem, id quam id, quod his careat. Ita efficitur, a

sensus, mentis, rationis mundum esse equa ratione, deum ess mundum, concludhaec paulo post facilius cognoscentur Fipsis, quas mundus officit.

69쪽

cap. 3 Is NATURA DEORUM. Mossensionis potest, nihil inessum angulis, nihil ansi a tibus, nihil eminans, nihil laeunosum Cumqua duas formas praditantes sint, en solidis, globus, si enim Σθαιραν interpretari plaeet, ex planis autem Hreulus, aut orbis, qui Κυκλοα Oraso dieitur; his duabus

sormis ontingit solis, ut omnes earum parte sint inter so simillimus, a medioque tantum absit axu

mum, quantum Hsm a summo quo nihil sin potist aptius. Sed si has non videtis, quia nunquam eruditum illum pulvorem attigistia ne hoc quidam physiei intelligere potuistis, hanc aequalitatem motus, constantiamque ordinum in alia figura non potuisse sororid tam nihil potest sma indoctius, quam quod a vobis assimari solst Noe mim hune ipsum

mundum pro certo rotundum eam dieitia : nam posse

fieri, ut sit alia figura innummabilesque mundos, alios aliarum esse formarum. Quas, si bis bina quot essent, didicisset Epicurus, oris non diceret. Sed, dum palato, quid sit optimum, judicat, meli palatuni ut ait Enni in non suspexit. XIX. Nam eum duo sint gensra siderum, quorum alterum, spatiis immutabilibus ab ortu ad oeasummmmdiuas, nullum unquam cursus sui voatigium in-nsetat altosum autem continuas conversionas duas iisdem spatiis eursibusque conficiat; π utraque re et

mundi volubilitas, quas, nisi in globosa forma, sis

non posset, et stellarum rotundi ambitus cognoseim-tur primusque s0l, qui astrorum obtinet principatum, ita movetur, ut eum terras larga tuo comple.. verit, easdem modo his, modo illis ex partibus, pacet. Ipsa enim umbra terras, soli ossiciens, noctem incit noctumorum autes spatiorum eadem est ae quabilitas, quae diumorum4 ejusdem Ad Uiui uram accessus modici, tum Megina,

70쪽

oum sinu annuos cursus spatus menconsequitur cujus tenuissimum lumen mus accessus ad solem, digremus autem quisque plenissimum. Neque solum duissima mutatur, tum crescendo, tum desectitia recurrendo, sed etiam regio, quae tum naris, tum australis. In lunas quoquo

brumae quaedam et solstitii similitudo ne manant et fluunt, quibus et animani augescantque; et pubescant maturitaten quantur, quae oriuntur e terra. XX. Maximo oro sunt admirabiles, quinque stellarum, quae salso Mantur erraenim errat, quod in omni aetemitate conigressus et regressus, reliquosque motus,

et ratos. Quod eo est admirabilius in his sdicimus, quia tum occultantur, tum rursus ltum adeunt, tum recedunt, tum antecedunt sequuntur, tum celerius moventur, tum in omnino ne moventur quidem, sed ad quoddi