M. Tullii Ciceronis de natura deorum ... libri tres

71쪽

C p. 2 2I DE NATURA DEORUM. splurimum, xxx fere annis curaum suum conseit in quo cursu multa mirabiliter effetens, tum anteeedendo, tum retardando, tum vespertinis temporibus delitescendo, tum matutinis rursum se aperiendo, nihil immutat sempitemis seculorum aetatibus, quin eadem iisdem temporibus meiat Insta autem hanc, propius a terra, Iovis stella sertur, quae Φαεθων dicitur eaque eundem II signorum orbem annis XII eonficit, easdemque, quas Satum stella, mei in eursu varietates. uio autem proximo inferiorem orbem tenet πυροε , qua stella Martis appellatur: eaque IIII et XX mensibus VI, ut opinor, diebus minus, eundem lustrat orbem, quem duae superiores. Inha hane autem stella Mereuri est. Ea στίλβων appellatur a Graecis quae anno sere vertente, signia serum lustrat orbem, neque a sole longius unquam unius igni intervallo discedit, tum antevertens, tum

a sequens. Infima est quinque errantium, terraeque proxima, stella veneris, quae βωσς ορο Graece, Luelle Latine dieitur, eum antegreditur solem eum subsequitur autem Hesper's. a cursum anno Gn-ficit, et latitudinem lustrans signiferi orbis, et longitudinem quod idem Reiunt stellas supinores et neque unquam ab sole duorum signorum intervallo lo gius diseedit, tum ante dens, tum subsequens. XXI. Hane igitur in stelliseonstantiam, hanc tantam tam variis cursibus in omni aetemitate eonu ruentiam lamporum, non possum intelligere sine mente, ratione, consilio. Quae eum in sideribus inesse Videamus, non possumus ea ipsa non in deorum numero reponere. Ne vero stellae eae, quae ine rantes Vocantur, non significant eandem mentem, atque prudentiam; quarum in vinae N , mu niens, constansque eonv-o ' Ἀ- - sin ' te T

72쪽

Maia In QIDinque eo tantia, de rant in

mentem emo divinam ut haec ipsa qui deorum vim habere, is nihil omnino se

videatur. Nulla igitur in coelo ne fortuna, nee nec erratio, ne vanitas inest contraque Veritas, ratio, conatantia quaeque bis rutila et falsa plenaque erroris, ea circumfra lunam, quas omnium ultima est, in Masantur. Coeleatium ergo admirabilem oreredibilemque constantiam, e qua emsalus omnium omnia oritur, qui Vacare mi ipse mentis expers habendus est. Hau opinor, er Vero, si a principe investiganda

hujus disputationis principium duxero. XXII. Zeno igitur ita naturam definit, eat ignem eas artificiosum ad gignendurdientem via. Conset nim artis maxime esse creare et gignere quodque in operibrum artium manus assiciat id milli δε-is.

73쪽

ut caetera natura suis famini a quaeque gignuntiu . augeaeunt, continentura sto natura mundi omnes

motus habe voluntarios, ematusque, et appetitioneas quas ὀρμα Graises vocant : et his consentaneas a tions ala adhibes, ut nosmetipsi, qui intimis movemur et aensibus. . Talis igitur una mundi num sit, obeamus ea am via prudentia via providentia appetilari redis posait, Grave anim προνο- dieitur haee potissimum providet, et in his maxam est eupata, primum ut mundus quam aptissimus sit ad perinan--dum, diando, nulli re Neat, maximo autem ut in eo eximia pinchritudo fit, atque octinia matus. XXIII. Dictum est da univera mundo dictum est suam do ariambus ut 9-Immmodum apparint

multitudo ne comantium deorum, ne ea quas agant molientium eum labore operoso ae molesto. Non enim venis, et nervis, et ossibus ontinentur, nee iis eaeis aut potimibus vescuntur, ut aut nimi aeres, aut nimia convivisa humores olligant ne iis eo poribus sunt, ut aut enaua aut tus extimescant, aut m os meisunt ex desiligatione membrorum. Quae Veraeis Epicurea monogrammos deos et nihil agentes maximentus est. Illi notum uiserrima sema pro

diti, purissimam in , one odii ollaeati, ita seruntur moderanturque curaua, ut ad omnia eonae vanda et tuenda oonsensimo videantur. Multae autem alias natura deorum ex in uia b neficiis eorum, non sine ausa, et a Graeciae sapien- timimis, et a majoribus matris, constituta nominatasque sunt. Quidquid enim magnam utilitatum generi afferre humano, id non sin divina bonitate erga homines fieri arbitristantur. Itaquo tum illud, quod erat a deo donatum, nomine ipsius da nuneu

74쪽

dedieatum. Quid Opis quid Salutis ieordias Libertatis Victorias quin

rerum quia vis erat tanta, ut aene deo res ipsa res deorum nomen obtinuit. Quo

Cupidinis, et voluptatis, et Lubentinaeuabula eonsecrata sunt, Vitiosarum rerum

turalium, quanquam Velleius aliter exitamen ea ipsa vitia naturam vehementiuisant. Utilitatum igitur magnitudine eorii dii, qui utilitates quasque gignebant. quidem nominibus, quas paulo ante dietaquas Vis sit, in quoque declaratur deo. XXIV. Susesset autem vita hominum dinuo ommunis, ut beninetia Molloni elum sitima ac Voluntate tollerent. in hine Castor et Pollux, hinc Esculapius, etiam : uno die Liberum Semel natum quem nostri majore auguste sancteque LiCerere et Libem conmeraverant quod qu

75쪽

cap. 24, 25 D NATURA DEORUM. afluxit multitudo deorum, qui induti apsese humana

sabulas poetis suppeditaverimi, hominum autem VI- tam superstitione omni referserunt. Atque hie loeus a Zenone tractatus, post a Cleanthe, et Chrysippo, pluribus verbis explicatus est. Nam vetus haec opinio Graeciam opplevit, o fetum Caelum a filio Satumo, vinctum autem Saturaum ipsum a filio Jovo Physica ratio non inelegans inclusa est in impias Abulas: solestem enim inissimam aether

eamque naturam, id est igneam, quae per sese omnia gigneret, Mare Voluerunt ea parte eorporis, quaseonjunctione alterius egeret ad procreandum. XXV. Salumum autem eum esse Voluerunt, qui

eursum et conversionem spatiorum aetemporum contineret, qui deus Graeco id ipsum nomen habet. Κρονος enim dicitur, qui est idem χρόνος, id est,

spatium temporis Saturnus autem est appellatus, quod saturetur annis. Ex o enim natos comessa fingitur solitus, quia eonsumit aeta temporum spatia, annisque praeteritia insaturabiliter expletur. Vin tus est autem a Iove, ne immoderatos ursus haberet, atquo ut eum siderum vinetis alligaret. Sed ipse Iupiter, id est, buvans pater,' quem conversis casi bus appellamus a juvando Iovem, a poetis pater divumque hominumque dicitur a majoribus autem nostris optimus maximus; et quidem ante optimus id est, beneficentissimus, quam maximus, quia majus est, certeque gratius, prodesse omnibus, quam

Opes magna habere. Hune igitur Ennius, ut supra dixi, nilneupat ita diem

Adspice hoe a limo eandena quem invoeant omnea Jovem.

planiusque alio loco idem:

Nunc etiam augure nostri, eum Meunx, ' -

76쪽

anter mare et e lum, Iunonis nomine quae est soror et conjux Jovis, quod ei aliaetheris, et cum eo summa conjunctio. runt aulam eum, Iunoniquo tribuerunt,

est eo molli Sed Iunonem a juvanominatam. Aqua restabat et terra, ut fabulis tria regna divisa. Datum est igitualtero Jovis, ut volunt, fratri, maritimum

num et nomenque productum, ut Portunussio optunus nando. ' paulum primis mutatis Terrena autem via omnis ali Diti patri dedieata est, qui Dives,' ut icos μουτων, quia et recidant omnia in oriantur e torris Is rapuit Proserpinam,

corum nomen eat ea enim est, quaB Graeco nominatur quam frugum semen

abaconditamque quain a matro fingunt. tem est a Frendis frugibus Ceres, tanquam casuque prima litera itidam immutata, ut

77쪽

minantur. Nam Vestas nomen a Graeeis est exeat anim, quae ab illis Eστία dicitur via autem ejus ad aras si soco pertinet. Itaque in ea dea, qua eatraeum ustos intimarum, omnis et preeatio et sacrufieatio extram est. Nec longe abaunt ab hae vi dii rinatos, alvo penu' dueto nomine, est enim omne, quo Vescuntur hominos, senus,' sive ab eo, quod sinitus insident: ex quo etiam ' penetriaec a letis voeantur. Iam Apollini nomen est Graecum, quem solem eam volunt, Dianam autem, et Lunam eandem eam putant eum sol dictus ait, vel quia solus' ex omnibus sideribus at tantus, vel quia, eum est exortus, obscuratis omnibus 4olus' adiparet Luna lucando' nominata sit eadem est enim Lucina. Itaquo, ut apud Graecos Dianam, eamquo Lueiseram, si udi tros Iunonem Lucinam in pariendo in voeant quae eadem Diana omni- Vaga dieitur, non venando,V sed quod in septem numeratur tanquam vagantibus.' Diana dicta, quia noctu quaa diem officeret. Adiabatur autem ad partus, quod si maturescunt aut septem nonnunquam, aut plerumquB, -- luna cursibus qui, quia mensa spatia conficiunt, Menaea nominantur.

Concinnequis, ut millia, Timaeua; qui eum in historia dixisset, quam is natus Alaxander esset, eadem Dia pas Ephesia templum dotagravisse, adjunxit, 'miis iam id vias mirandum qim Diana, eum in partu Olympiadis adeam voluisset, absuisset domor Quae autem dea ad res omnea ,snu et ' venera nostri

nominaverunt, atque X ea potius Venustas, quam Vinus ex Venustate.

XXvIIL Videt a igitur, ut a physicis rebus

78쪽

iit apud Homerum, cum duos exercitus

dii in alia parte defenderent, sed etiatrianis, ut cum Gigantibus, propria NHaec et dicuntur et eroduntur stultimi sunt utilitatis summaeque lovitatis. Sed tamen, his fabulis spretis a relpertinens per naturam cujusque rei, Ceres, per maria' Neptunus, alii per intelligi, qui, qualesque sint, quoque eo

suetudo nuncupaverit, hos deos o venedebemus Cultus autem deorum est qque castissimus atque saneti,simus pietatis, ut eos semper pura, integra, mente et Voce Veneremur. Non nimium, verum etiam majores nostri, superstigione separaverunt Nam qui totos diu et immolatant, ut sui sibi libo ssent, superstitiosi' sim appellati quorea latius patuit Qui autem omnia, qt

deorum pertinerent. diligenter retineti

79쪽

Cav. 2'. 30 DE NATURA DEORUM. 77 videntia mundum administrari. agnus sane locus,

et a Vestria, Cotta, vexatus ac nimirum obiaeum omne certamen ost. Nam Vobis, Vellei, minus notum est, quemadmodum quidque dicatur vestra enim solum legitis, Vestra amatis, aetem causa incognita condemnatis. Velut a te ipso hestem die, dietum est, anum fatidicam Προνοιαν a Stoicis induci,

id est, Providontiam. Quod eo errrore dixisti, quia Oxistimas ab his providentiam fingi quasi quandam

deam singularem, quae mundum omnem gubemet et

regat. Sed id praecise dicitur. Ut, si quis dicat, Atheniensium rempublicam consilio regi, desit illud,

Areopagi sic, cum dicimus, providentia mundum administrari deesse arbitror, deorum plene autem, o presset sic dici existimato, providentia deorum mundum administrari. Ita salem istum, quo caret vestra natio, in irridendi nobis nolitote consumere: si mehercle, si me audiatis, ne experiamini quidem.

Non deest: non datum est: non potestis. Nec vero hoc in te uno eonvenit, moribus domesticis ac nostrorum hominum urbanitate limato sed eum in reliquos vestros, tum in tu maxime, qui ista peperit, hominem sino arte, sine literis, insultantem in omnes, sine acumine ullo, sine auctoritate, sino lepore.

XXX. Die igitur providentia deorum mundumst omnes mundi partes, et initio constitutas esse et omni tempore administrari eamque disputationem tres in partos nostri sere dividunt quarum par priam est quω dueitur ab ea ratione, quas docet esso

deos quo concesso confitendum est, eorum consilio mundum administrari. Seeunda est autem, quae docet, omnes res subjectas esse naturae sentienti, ablataque omnia pulcherrime geri quo constituto, Rid mox

80쪽

tratione deorum agitur consilio adminisi si aliter est, aliquid proseeto ne as eat et major vi praeditum, quam deos, quε

est, siVe inanima natura, sive noeemitas

citata, hae pulcherrima opera metans mus. Non est igitur natura deorum prquo excellens, si quidem ea subfoeta est tali, Vel naturae, qua coelum, maris, tentur. Nihil autem est praestantius deornecesse est mundum regi. Nulli igitur obedisna aut subjectus deus omnem e naturam. Etenim si emeedimus inteldeos, concedimus etiam providentes, et rimaximarum. Ergo utrum ignorunt, qumae sint quoque hae modo traetandas et vim non habent, qua tantas res sustinem At et ignoratio rerum aliena naturas decsustinendi muneris propter imbecillitatei minime cadit in majestatem deorum.

tur id auod volumus deorum Timuid '