장음표시 사용
61쪽
sigere licet, utpote quae etiam Publicam rem afficiunt (ii . Qu,
ratione ubi appellatum est ab abusu, ad voeati & Procuratores est gii omnes causae tanquam aeto seS necessarii etiam subeunt: & si partes cessaverint, eorum est apPellare , & dpPellaetionem persequi.
Et suspendit jurisdicta onem judicis, a quo appellatur S. IV. Illud vero cum ordinariis appellationibus Commune hahet ab ab usu appellatio, quod ea proposita & recepta judicis, a
quo appellatum est, jurisdictio omnino Su Spenditur, donEC de ab usu pronuncietur. Et si interim ecclesiasticus judex ulterius procedat, acta omnia in irritum mittuntur. Quod vero obtentu appellationis ab ab usu Clerici morum correctionem & criminum Punitionem evitabant, saltem in longum protrahebam, hine edicto Francisci I. in Gallia statutum est, ut in materia disciplinae & emendationis morum, aut alia causa mere personali appellatio ab abusu devolveret quidem causam ad forum laicale, at interim ecclesiastici judicis jurisdictionem non suspenderet. Idi PSum anno CII LXXI. edicto Caroli IX. renovatum est, nulla tamen actionis personalis facta
Appellatio ab abusu ubique alio nomine recept . C. V. Hoc appellationis tanquam ab abusu remedio utuntur etiam reliquae christiani nominis in Europa gentes, Hispani, Itali, Bel gae, Germani, Polo ni, quamvis non ubique eodem nomine appelletur, nec eadem formula & modo ubique instituatur (b . Galli dicunt appellationem ab ubusu, Belgae recursum ad Principem, Hispani regiam protereti nem. Vibet quoque idem remedium in regno Apuliae, sed appellatio non audit, cli peculiari forma solet expediri. Sane si ecclesiastici judices etiam in negotiis ecclesiasticis non servato juris
ordine judicent. aut alias Contra receptOS CanoaeS manifeSte procedant. patet etiam apud nos aditus ad regiam protectionem, quam& Clericis & laicis pro iure licet implorare. Et Si ecclesiastici judices regia jura & civilem jurisdictionem invadant, aut alias impe di aent, manu regia invasio & excessus cohibetur. Quod si agatur de impediendis rescriptis Romanae Curiae, quibuS recepti Canocte S, rem gia iura & quaesitae populis praerogativae infringuntur, legibus noStris remedium praesentissimum promtum est, quo agitur ad denegami tori em regii assensu S, qui per leges noStras ad eorum executionem
ra) Pragm. s. iue Citationibus.
CAP. XXXIII. DE APPELLAT. &c. IIy
Remedia capitulorum regni in regno Apuli e. VI. Sed praeter haec remedia in regno Apuliae contra judices ecclesiasticos recepta, quae appellationi ab ab usu respondent, pro dita etiam sunt apud nos remedia Capitulorum regni, quibus regia potestas violentias a Clericis factas emendat. Etenim Sunt capitula regni peculiares regis Roberti litterae pro re nata ad magistratus missae, ut in propositis speciebus injurias, rapinius & damna , sive laicis, sive Clericis per Clericos illata emendarent, vim cohiberent, & possessionem dejectis restituerent, sive de rebus Spiritualibus, sive temporalibus ageretur (a . Litterae istae datae Sunt, Cujuscunque condicionis eSsent Clerici, qui vim faciebant, sive haherent, sive non haberent jurisdictionem. Tempore Roberti Clerici ferme per omnia a magistratuum jurisdictione exempti erant,& inde audaciores facti omnia per vim turbabant, praesertim quod Epi Scopi eorum excessas non Compe SCerent, Vel compescere, ID Poterant (b . Hinc necessarium Roberto visum fuit, manu regiae Contra omnes Clericos occurrere, qui alienae possessioni vim tam ciebant. Proditus semel mos inde apud nos continuavit, paSSimque Reges nostri implorati similes litteras dederunt contra Clericos, qui vim fecisse dicebantur, ut videre est apud Chioccare lium (e . Et quoniam capitula ista, seu litterae quemque in possessione rei suae conservabant, donec legitimo judicio aliud decretum fuisset, a nostriS conserDat Ortu, verbo magiS quam SenSU inconcinno, audierunt.
Itaque apud nos, si simplices Clerici vim faciant. & alienas possessioneS turbent, locus est remedio Capitulorum regni, quod appellationi ab ab usu non continetur: & si superiores ecclesiastici per vim Procedant, duplex remedium proditum Videtur, quorum unum generalis regia protectio, alterum regni capitula Suppeditant. Regum est Canones tueri contra Diolatores. S. VII. Jam vero remedia ista, quocunque nomine Cen eantur, quibus regiae potestatis auXilium imploratur, Sive contra Ecclesiasticos judices, qui sua potestate abutuntur, sive contra Clericos . quivi aliena jura in x adunt & turbani, justissima sunt, O regiae potestati intrinseca; tantumque nomina & procedendi modus recen-ii Ora sunt, re S vero ipsa, ex quo christiani Principes Christum induerunt, semper obtinuit. Et profecto regium officium est Cariones & ecclesiasticam disciplinam tueri, pacem ecclesiastic Zm custoffire & turbatam restituere, quod Leo M. agnoscit, dummita Leonem Imperatorem adloquitur sil : debes incunctanter et uertere,
tui Cap. Ad regale futtigium, cap. Charitatit assecta S, eap. Finicis raestrati, e p. O v-
62쪽
idio INSTITI T. JUR. CAN. PARS III.
regiam potestatem tibi non solum ct i mundi regimen , sed etiam moemo ad Ecclesiae praesidium esse coli iram , ut urassius Nefarios compri mendo, G qme bene sunt statuta deferassus, O veram pacem iis vitio sunt turbata, restituas. Quin Justinianus Profitetur. tantam dili gentiam a Principibus adhibendam esse eustodiae Canonum . ut poctiorem legum ecclesiasticarum, quam ci Vilium rationem habere de beant sa). Atque hinc sponte sua Sequitur, Pro jure Suo debere Principes cognoscere, si ecclesiastici judices Contra Canones, & recepta jura aliquid attentant; nec enim alias ausus temerarios Pos- Sunt comprimere, & quae turbata Sunt, reStituere.
Regum est contra Dim cides tueri.
S. VIII. Praeterea eo etiam nomine de ecclesiasticis iudicibus, qui contra Canones aliquid attentant, ii CZt regiae PoteStati cognoscere, quod Revis est vim emendare, quam nemini inferri civitatis interest. Nihil quippe magis inimicum Civili Societati quam vis, utpote quae civili imperio directe adversatur; in civitate enim natu ratis libertas intra modum legis coercita est, & judicia jure & legibus exerceri debent. Remota justitia, inquit Perspecte Augustinus ib), quid aliud sunt regna, nisi magna latrocinia s Pertinet vero ad Regis officium vim amovere & emendare, quicunque sint, qui vim faciant, maxime si qui in potestate sunt, suae Potestatis modum excedant, & facto, non jure judicent. Etenim vis feri intelligitur, Non tantum si m nus & arma adhibeantur, verum etiam si judices neglecto juris ordine procedant, aut alias manifeste leges infringant; nam quidquid contra legem fit, id violentum est. Dee quod ecclesiastici judices sint, qui vim inferunt, id facit, ne regia potestas violentiam emendare possit ac debeat, nam vis, a quocunque fat, ipsius Civitatis fundamenta convellit, & cives ad vitam immanem & e X legem as Sudicat. Quin adeo proprium est regiae potestatis vim emendare, & oppressos tueri, ut Reges ne queant hoc ius abdicare, niti una regiae poteStati renuntient, quod Salgado recte observat (c . Exempla praeclara imploratae regiae si otectionis. S. IX. His rationibus accedunt exempla praeclarissima, quibus constat, in veteri disciplina viros sapientia & metate spectatis si mos contra vim judicum eccleSiasticorum regiam potestatem implorasse. Ita S. Athanasius in Synodo Tyria per vim & injuriam damnatus ad Constantinum M. Summa libertate confugit, & de VI illata conqueStus eSt, Postulavitque, ut ipso Imperatore praesente deNi
CAP. XXXIII. DE APPELLAT. &e. Iar
vi conqueri posset, idque Constantinus aequum judicavit. I aliud
postulaesi Athanasius, sunt verba Imperatori S a), quam ut vos hue Docari juberem, quo nobis praesentibus, quae per vim passus erret, conqueri posset. Ouod quum mihi aequum, si temporibus meis congruum Videretur, scripto Uybis denuntiatum uolui, ut, quotquot S nodum ori abso Distis, siue omni tergiυersatione ad praetorium nostrae clementiae CouDeniatis re ipsa, quantum se Peritatis integritatisque sit tu vestris sententiis, coram me Oso declaraturi. Ite in B irilius Diaconus & Archimandrita, Thalassus lector & Monachus, aliique stNestora o Episcopo Constantinopolitano contra Canones vexati Imperatorum Theodosii Valentiniani auxilium implorarunt (M. Et, ut alia exempla mittam, in ipsa Synodo Chalcedorsensi Eusebius Episcopus Doryleensis, Photius Tyriorum Epirumcopus, & universus Clerus metropolis Nicosnediensis contra vim judicum ecclesiasticorum ad Valentinianum & Marcianum supplices confugerunt (c . Quae taal ia Clericorum ad Principes coniugia, quae in veteribus monumentis prostant, appellationi ab ab usu, Seu ri giae protectiorii rimpondent, errantque profecto quotquot ex novitate nominis appellationis ab abusu etiam rem ipsam novitiam faciunt. Episcopi adeunt Reges ad receptae disciplinae tuitionem. g. X. Praeterea indubiis monumentis demonstratur, Episcopos ConSuevi SSe Principes, quasi custodiae Carionum ab ipso Chiisto
Praepositos interpellare, ut Sua auctoritate novorum decretorum Contra reCeptoS Canones executionem impedirent. Illustria exempla
suppeditant duae Caroli Calvi ad Hadrianum II. & Joannem VIII.
Pontifices epistolae, quas Caroli ipsius nomine Hinem artis Remensis, rei canonicae peritissimus, scripsit. Una agit de causa Hinc- mari Laudonensis Episcopi, qui trium Synodorum judicio depositus Romam appellaverat, quemque Romam mitti Hadrianus praeceperat, ut judicium retractaretur, quod erat contra Canones tu in in Gallia receptos. Auctoritate Pontificis veluti oppressi Gallicani Antistites Carolum adierunt, ut hanc novitatem ttnpe liret. Itaque Carolus ad Hadrianum II. Scripsit, alienum esse a Canonibus, ut judicium istud Romae retractaretur (d . Altera agit de Presbyteris damnatis & poenitentiae canonicae addictis, qui Romam adeuntes a summo Pontifice suscipiebantur, & inde litteras reportabant, que judiciis Episcoporum refragabantur, eoaque aut eorum V Arios Romam evocabant, ut iis praesentibus de criminibus accusatorum Presbyterorum disceptaretur: quod etiam receptis Canonibus adversabatur. Hinc eundem Carolum EPi Scopi convenerunt, ut aue-
63쪽
YAE, INSTITUT. JUR. CAN. PARS III.
toritate sua rebus novi S Ob Sisteret : rogatus Vero Rex ad Joanne in VIII. litteras dedit, quibUS gravi ration Um pondere contendit , nihil contra receptos Canones innovandum (a .
Satisfit objectioni contra regiam Protectioncm. S. XI. Non desunt, qui implorationem regiae protectionis vel ui minus aequam ira ducunt, eoque prae Sidio OP us non ei se tradunt contra clerico & superiores Ecclesiasti eos, quando praesto est
ordinatium appellationis judicium , quo apud superiores judices ecclesias ricos querelam de iniquitate Episcopi I aliorum judicum eccle-
Siasticorum proponere licet. Sed esto, contra judices ecclesiasticos, qui contra Canon s judicant, proditum esse Ordinarium appellationis remedium rum id tamen non facit, ne oppressi possint regiam protectionem implorare, quo casti judices ecclesiastici contra Canones ficiunt, & receptam disciplinam in Vertunt. Etenim per appellationem res deducitur ad ordinarium judicium, morosum quidem & satis longum, vi pote quod Per juris amb3ges exercetur,& tribus demum conformibus sententiis finitur; quum tamen judicia de infractis Canonibus prompa iam, S expeditum judicium requirant, quod tantum ab ip3is Summis magi StratibUS, qui e X traordinaria cognitione procedunt expectandum est. Porro rejecta regia protectione vix incorrupta Sta hii recepta Ecclesiarum disciplina, si abusio ex reScriptis Romanae curiae proveniat; mor se enim& sine effectu sunt appellationes, quae ad futurum Concilium, aut ad Pontificem melius instructum interponi CODSUEVerant. sfugistratus maiores judicant m csusis regi oe Protectionis.
S. XII. Causae , in quibus regia protectio imploratur, EX majoribus sunt, & pro P erea majores judices requirunt, qui vel pro jure suo, vel eX Principis detegatione cognoscant. Et in Gallia quidem in causis appellationis ab ab usu, vel Rex ipse adiri Solet, vel suprema regni auditoria, quae pro Sua juri dictione procedunt. Similiter in Hjspania, Belgio, Germania suprema Regum consilia
in causis imploratae regiae protectionis judices sedent. Et apud nos querelae contra dioece Sanos Antistites & regularium superiores, qui non servato juris ordine procedunt, aut alias vim inferunt, Regi offeruntur, qui ea S ad Cameram regalem, vel Delegatum jurisdictionis mittere Solet pro relatione, quae accepta ipse maturiore consilio statuit quid juris erit aptius ad majorem Dei cultum & populorum tranquil itatem. Cognitio vero an bullae & rescr1pta pontificia execti ioni mandari debeant, olim ad Collat exale Consilium, nurie P jrtinet ad Cameram regium, quae praeviae Capellani majori 1 elatione illa exequi, aut retineri iubet. Et causae, in quibus a
CAP. XXXIII. DE APPELLAT. &c. Ias
iudicibus ecclesiasti eis regia jurisdictio invasis, aut laesa dicitur, veluti jure proprio Per peculiarem magistratum, qui Delegatus iurisdietionis dicitur, cognoscuntur. Qui quidem magistratus Philippo II. Rege Primum institutus est; tum enim uni de Colla terati Congilio negotia regalis jurisdictionis committi coepertini: demum per Carolum VI. proprius magistratus nomine Delegati jurisdictionis crea
siui judicant ex forma capitularum regni. S. XIII. Quod vero spectat ad iudicia ex forma capitulorum
regni, ea non exercemur jure magistraturum, Sed sunt extraordinaria, ct ex Regis seu ejus, qui vice regia fungitur, delegatione Procedunt. Nimirum capitula Regis Roberti non sunt leges perpetuo valitum, sed potius peculiares delegationes Pro re nata factae, ut magistratus in propositis speciebus violentias a Clericis factas emendarent: & licet semel la Surpatae delegationes semper continu Arint, tamen lex generalis nunquam lata est, qua capitula illa in ordinariam magistratus alicujus juess dictionem abirent. Itaque non Proceditur ex forma capitulorum regni, nisi Rex ipse, aut qui vice ejus est, imploratus judicium concedat. Imperantibus apud nos Aragonensibus Sacrum Consilium absque delegatione ex forma Campitulorum regni judicia instituebat, aut magi, Curiae vicariae committebat; at id factum est, quod ea aetate Sacrum Consilium per
omnia Regem ipsum referebat. Sed inde sub Austriaciq delegationes istae Collateralis Consilii propriae factae sunt ibi. Nunc vero Regalis Camera regia vice hac in re fungitur, eique integrum est judicia
ex forma capitulorum regni concedere. Delegare vero consueverunt
ejusmodi judicia Reges nostri justitiariis seu praesidibus provinciarum, magnae Curiae Vicario, Capellano majori, Sacro Consilior nunc vero ferme soli Sacro Consilio, sive ab ipso Rege, sive a Camera Regali committi solent. Omnibus lieet regiam protectionem implorare. S. XIV. Licet vero omnibus tam laicis quam Clericis contra iudices ecclesiasticos regiam protectionem implorare, quo ea Su ivli Contra Canone , & non servato juris ordine procedunt. Certe Reges omnibus civibus Suam debent protectionem, & Clerici per Domini Sortem cives esse non desinunt (e . Quin regia protectio praet- Cipue debetur Clericis, qui modestiam, persectionem & sui abne- g tionem profitentur, atque ideo majore protectione indigent (d .
Nec quod Clerici fori privilegio aucti a fori civilis jurisdictione
lio Cons Troylus Hist. Neapol. tosta. q. Part. S. ea P. s. n. I - Coiit. Auctor. Histia ei vil regni NEApol lib. 22. c. q. uo Coiit Espeii. de Reeursu ad Principe In cae p. i. scit Eous. Salgado de Proteet. regia Praelud. R. II. T .
64쪽
i ad INSTITUT. JUR. CAN. PARS III.
eximantur, id facit, ne jure possint regiam protectionem implorare etenim fori privilegium tantum eximit ab Ordinaria magistratuum jurisdictione, non item a Suprema Prinei pis potestate, qua regiae Protectio continetur, & quae suprema Regum auditoria agere in telliguntur, dum in causis abum S Procedunt etiam sine speciali Regis delegatione. Etenim non potuerunt Princi PES, NEC adhuc pos sum Clericos in suis regnis constitutos ea libertate donare, ut ne ipsi quidem summae potestati Sub5Int: SUmma nimirum PotEStas omnes cives complecti debet, alias PrinCipes non eSSem totius civitatis Principes, aut exempti non Cives, spSi quoque Principes, qui Cle-xicos a civili jurisdictione exemerunt, conceSSaS EXem P ioneS POSSunt restringere, mutare, & ejus usum Certis finibus includere, prout civitatis interesse videtur. Guibus casibus concedenda regia protectio. S. XV. Quemadmodum vero ex doctrina in regno Galliae recepta tantum appellatur ab abusu, Si notorius Sit judicum ecclesiasticorum excessus ; ita in aliis regnis & provinciis regia protectio non omnium querelas debet e Xcipere, Sed tantum Si ecclesiastici judices aperte sua potestate in rebus gravibus abutantur. Nimirum ubi judicum ordinariorum pote Stas facile eluditur, homines nequam veluti legum patrocinio fiunt nequiores in civitatis perniciem & eversionem. Et S. Bernardus apud Eugenium III. recte expostulabat, ex frequentibus appellationibus, quibus tum Romana sedes indiscriminatim omnes excipiebat & fovebat, Clericos in suos Praelatos evadere contumaces, laxari nervum ecclesiasticae disciplinata nec deinceps audere pios in bonos Episcopos suis Ecclesiis
Per Sententias canonicas providere, aut Suorum Clericorum exces-SUS compescere. Prorumpunt ad ustellandum, inquit vii Sanctus tu , Nora tiam Crudsiti, quam gradare Golentes. Haec eadem rerum facies esset, si Reges omnibus faciles praeberent aures, nam quisque specie regiae protecta oriri Episcopi Sui emendationem e Vaderet , Saltem in longum differret. Hinc summa circumspectione impertirI debet regia protectio, Si nempe manitas, & graves sint iudacum ecclesiasticorum abusiones: quae doctrina in Hispania, Saba uda a,
Belgio ab omnibus inculcatur; & inde in supplici libello exprimi
debeti species oppressionis, qua con Stare pOSSit, num ju Stum Sat, regia r nu violentiis occurrere (b . Inde etiam in Belgio non recipiuntur appellationes ab abusu ab ecclesiasticis & religiosis personis interpositae, si de morum emendatione & criminum punitione agatur, idque ne obtentu regiae protectionis morum emendatio Neriminum poenae evitentur to). Quae eadem jurisprudentia obtinet an
CAP. XXXIII. DE APPELLAT. &c- . . TU
Hispania, ubi regia protectione non juvantur religiosi, qui in claustro Per SUOS Superiores corriguntur & Funiuntur (M. Luibus in eausis judicium ex regni capitulis instituitur. S. XVI. Similiter in regno Apuliae non ex qua vis violentia a Clericis illata locum habet judicium ex forma capitulorum regni, sed tum demum illud recte instituitur, Si duo concurrant, possessionempe Seu quasi po sessio ejus, qui auxilium implorat, O violentia per Clericum illata. Et pos essio quidem justa esse debet, hoc est, quae justo titulo nil tur, quod ex ipsius Roberti Regis litteris Constat, quum juste castrum Cottiti possideret (li), & in alia specie, quum possideret auctoritate litterarum Apostolicarum (e). Auctoritas nimirum Sedis Apostolicae justam facit possessionem; nam juste possidet, qui auctore praetore possidet (d . Deinde necessaria censetur
violentia notoria & recens, quae vel cum armis Vel sine armis facta possessorem 1 possessione, vel quasi dejiciat, vel in ejus usu tur-het. Ex his principiis docent doctores nostri locum non esse regni
capitulis, si dubia sit possessio, vel pateat injustitia seu instrusio illegitimi possessoris, vel si quis sine vi possessionem occupet; judiciumque tum jure ordinario in foro ecclesiastico exercendum (e).
Quod si vis facta non sit, sed feri timetur, non Convenit inter nostros, num regni capitula locum habeant. Sed non minus regium est vim illatam emendare, quam futuram repellere; quin ipse Re X Robertus professus est, se etiam ob minas regium praesidium
Cognitio in causis regiae protectionis est de plano. S. XVII. Cognitio autem in causis appellationis ab abusu , seu regiae protectionis non per ordinarias & solemnes judiciorum ambages instituitur, sed potius de plano & extra ordinem procedit, adeo ut nec acta, quae judicio summario insunt, in hoc judicio requirantur. Itaque ubi recepta est querela de judice ecclesiastico, qui per abusum judicasse dicitur, Regii magistratus illi mandant,
ut acta judicialia , unde abusio innoteicit, ad Se tran Smittat, quibus inspectis sententia profertur. Ecclesiastici vero judices tenentur petita acta magistratibus exhibere, alias abusus , & illata vis innotescere vix posset, I regia protectio ad nihilum redigeretur (gj. ipse Constantinus M. Episcopos Synodi Tyriae , qui per
65쪽
ias INSTITUT. JUR. CAN. PARS III.
ipse modum procede' it cogno geret (- , quod aequivalet usui te copto , quo ecclesiastici judices ju si peta judicialia magis tr sit ibit. exhibent. Quod si agatur de ex Cuti octe rei riptorum Romanae Cuiariae, iudicium ex ipsa rescriptorum iectione pendet, nee opus est alia judicii instructi ine. Nimirum sic instituto judicio abusus odi dens & notorius magistratibus evrilit, dc iri notoriis aliae probatio non requiritur (b . Quin in Gallia ut dignitati ecclesiasticae con sulatur, severe cautum est, ne Episcopi eorumque vicarii se iudicio sistere cogantur, quum iis de judicati ab usu instituitur, etsi in ordinariis appellationibus etiam judex, qui sententiam dixit, au
Forma judicii in causis capitulorum regni. S. XIII. Iudicium vero ex forma capitulorum regni, quo violentiae ab omnibus Clericis illatae in nostro regno emendantur, pleniore cognitione in Struitur, quae ab ipsu Rege Roberto, & inde
a Regina Joanna I. proposita est (d . Nimirum ubi Rex, seu qui
vice sacra fungitur, judicium delegavit, in loco controversiae, vel alias in loco publico, ubi illa egoria eSt, proponitur generale edictum, quo nuntiantur omnes, qui Sua interesse Putaverint, ut Certo peremptorio termino (veluti novem dierum spatio) compareant dicturi, cur non sit regale praesidium vim paSSis exhibendum, & simul visuri productos teSteS Sacramenta praestare. Ita per edictum ei tantur Clerici, qui vim fecerunt, ut veluti sponte sua & tanquam actores in judicium veniant. Si elapyo termino nemmo comparuerit, citantur testes, & summariae cognitio instituitur, qua exposita facta probari debent. Justa posSessione & violentia probatis, decernitur, praestandum esse regale praesidium, donec justa POSSeSSionis Causa duraverit : quo edito decreto Regi vel Regali Camerae fit relatio, ut decretum manu regia contra Cler ICum executioni mandetur. Interim adversus decretum de impertiendo
regali praesidio usu fori reclamatio & nulli tates admittuntur. Quod
si in termino ad comparendum dato Clericu S Compareat, aSSeratque Se juste possidere, nec vim fecisse, ordinario jure judicium
Cur ex regni capitulis Olerici ei tantur per edictum qS. XIX. Hic opportune quaeret aliquis , cur placuerit Regibus nostris potius specialibus delegationibus & citatione per edictum, quam e X generali legum Statuto de directa citatione judicia conir
CAP. XXXIII. DE APPELLAT. &e. Ia
Clericos vim facientes institui y Causa ex moribus & placitis mediorum saeculorum, imo etiam ex genio Regum Andegavensium repetenda eSt. Nimirum mediis saeculis Clerici ab jurisdictione civili ferme per omnia exempti erant, id que jure divino institutum plerisque credebatur, & inde nefariae censebantur leges, quae in ipsos Clericos jurisdictionem magistratibus tribuerent. Erat quoque Rex Robertus de more suae gentis Pontificibus Romanis addictus, nec ei opportunum videbatur cum illis de ecclesiastica iurisdictione
disceptare. Ita tempori cessit Re X prudentis Simus, satiuique ei Visum extraordinariis modis violentias a Clericis illatas repellere, quam de violata libertate ecclesiastica notari, Si ea de re directam cognitionem magistratibus demandaret. Caeteriim quod ait Robertus,au Ctoritatem suam Contra Clericorum Per Sona S communiter non eXten
di (ii , id non ita accipiendum est, quasi ille in ea opinione fuerit, Clericos nec ipsi regiae potestati subjectos esse: Sed potius Clericos non Subjici civili jurisdictioni ex communibus de vulgatis legibus,
Secundum quas foro Episcopi addicti erant, quo verbum communiter Spectare Videtur. Et certe ipse Roberius contestatus est, sibi Competere in omnes regni personas merum imperium & omnimodam Coercitionem nullo proreus excluSo, cujuscunque Praeeminentiae, dignitatis , usit conditionis exist at. Magistratus in causis regite protectionis cognoscunt de facto. S. XX. Dum in causis appellationis ab abusu, Seu regiae Promtectionis de non servat is Canonibus, seu de rebus ecclesiasticis judicant suprema Principum auditoria, non de ipsis rebus ecclesiasticis directe inquisitione instituunt, nec quae juris Sunc, Per serutantur; (cognitio eni in de rebus sacris Ecclesia: tantum competit sva potius judicant de facto, puta si ecclesiasticus judex vim fecerit, an decretum receptis Canonibus & patriis legibus adversum Sit, nee ne, quod Covarruvias b), Espenius aliique observant. Et certe S. Athanasius id a Constantino M. postulavit , ut de facto de de vi in Synodo Tyria sibi illata cognosceret, & ipse Imperator professus est, non de jure, sed de facto se cogniturum. Magna libertate , inquit Constantinus sc). nihil alitid postula dit Athanasius,
quam ut et os hic elocari juberem qlio Vobis pra sentibus, qine per Ut npulsi I est, conqueri posset. Quapropter de ahusu in causis ecclesiasii Lis cogno Scentes supremi magistratus, non itura Sacerdotum USUr- Parat, nec de rebus sacris iudicant: nam quae fa Cti Sunt, temporalia esse non ambigitur: I de rebus temporalibus quis unquam negavexit, laicos recte judices sedeta Instituto autem judicio si magistratus
66쪽
idis INSTITUT. JUR. CAN. PARS III.
ius cognoscant, ordinem jUdiciorum e Se SerVatum, & Cano neu haud violatos, causam ad ecclesiasticum judicem discutiendam transi.
Esseetus regiae protectioriis manu tenentia. S. XXL Instituta cognitione in Caviis a P Pellationis ab abusu, sive regiae protectionis, si appareat, judices ecclesiasticos vim fecisse aliente posses ioni, Regii magistratus justos POSSeSSores tuen tur, eorumque in poSSeSSione confervant, idque donec per judicem competentem Servato iuris ordine quaestio juris expendatur, & illimae possessionis jure eXcidisse declarentur. Hoc judicium formulis nixis consultorum interdictum uti possidetis dicitur: at in foro nova voce manutenentis appellari ConSuevit, qua Si Per eam Principes vel
eorum auditori a justos POSSeSS res in quieta POSSESSione tenent, Ser vant & quasi manritenensso Sua auctoritate t Uentur. Plenius vero accipitur in nutenentia, ut etiam interdictum tande Ut complectatur.
Etenim ubi quis per judices ecclesia Sticos Omnino dejectus est rei suae pos ensione, in eandem auctoritate magistratus restituitur, &in quieta & pacifica POSSeSSione Potenter Conservatur. Ad rem Damauhe erus, ait judicium POSSessorium introductum fuisse infa- ωorem finitiae G sis is, Prar cipue eorum, qui Oliquando Vel ex quortin- clam malitia, Det ex iniquis delationibus, Gut suspicionibus ex suis o
Diis , beneflciis, es possessiossibus cum mulia s. e injuria G dedecore exturbantur (a .
Puce tuetur possessores etiam in spiritualibus. i. XXII. Interdictum vero uti possidetis, seu manu tenentia in causis regiae protectionis tuetur possessores tam in temporalibus,
quam in spiritualibus. Et ita si Clericus interdicto uti possidetis in quasi possessione beneficii conservetur, & ipsa bona beneficii Possidere pergit, & functiones Spirituales beneficio adnexas pro
ure suo exercet. Et Si Parochus per uiolentas censuras ab Iudice ecclesiastico functionibus pastoralibus interdicatur, per regiam Protectionem & manu tenentiam eaSdem pergit eXercere, non iecuS aCeas ante interdictum obibat. Id enim importat manu tenemia, ut Dossessor Constituatur in quieta POSSe8Sione omnium jurium, quae ei ante violentiam competere Poterant. Nec interim dici potest, re Hos magistratus jura Sacerdotum usurpare ; nam Regia sudiceSmanutenentiam concedentes tantum judicant de facto & de an vasa possessione, nihil vero attingunt de rebuS SparitualibuS, puta non cognoscunt de jure ipso, Sed potius pacificam posseSsionem Conmservant ei, qui legitimus possessor erat Constitutus; possesSIo autem res facti, non juris est, quod late Espenius exequitur (bl.
CAP. XXXIII. DE APPELLAT. die.
De remediis cassationis in catis is de abusu.
XXIII. Porro supremis magistratibus, qui de judicibus ec- dies i. sta Cis jurisdictione sua abutentibus cognoscunt, jus est irrita declarare acta judicialia, & sententias, quibus Ecclesiae Camaenes,& leges & consuetudines patriae aperte laeduntur de labefactantur: quod jus in Gallia appellationi tanquam ab abusu continetur, in Belgio remedii cassationis nomine venit (a . Princi Pis nempe est Ecclesiae Canones, jura imperii & patriae legi S conser Vare S tueri adve SVS quo Scunque, qui sua potestate ali utuntur in Ecclesiae de civitatis perniciem. Certe Leo M. acta praedatoriae Ephesi nar Synodi, quibus Flavianus Episcopus Constantinopolitanus aliique Episcopi violento judicio depositi sunt a Theodosio Imperatore rescindi postulavit ; ecce mo christianissime G Denerabilis Ilverator, cum Consacerdotiburmcis ... ObSOCriam ras... ut Omnia in eo statu esse iubeatis, in quo fuerunt ante omne judicium, donec major ex toto orbe Sacerdotum numerust
congregetur (b . Et Pascli asinus aliique Sedis A post olicae Vicarii de eadem Synodo Marcianum Imperatorem defrecantur, quatenus pia lesie sanciat, neque si nodum illum, quae post primam in Epheso fucta
est, Nominari, neque qtii quam, q&od in ea Octum est, et nere. infer-
dum Vero non ipsi magistratus irrita pronunciant acta judicialia in foro ecclesiastico etiam de rebus spiritu i libus procusa, sed ipsis judicibus ecclesiasticis irrita I nulla declarari mandant. Necessarium
Erat Principes tanta potestate armari, ne alias bonorum christiano
Tum Conscientiae, & pax publica turbarentur. Concilium Tridentinum an obstet remediis cassationis yS. XXIV. Verum enimvero huic magi tratum Po est ali , qua mandant judicibus eccle iasticis, ut nulla, de ei arent 'en' en ias &i Prias Cel Suras, quae contra Canones ita erint, obStant Tridentini Patres, qui nefas esse edicunt, siecti lari cuilibet magistri tui tirohiber e eo. clesiIstico D iici, ne quem excommunicet, Out mctra irere, ut latcim ex communicut iovem redocet sub praetextu , quod contentu in praesente decreto Non sim obseroata: quum non ad surculares , sed ad ecclesiasticos
haec cognitio pertineat (c . Sed hac genera lit te verborum non videtur ablatum Speciale remedium, quo occurratur judicibuS cclesia si icis, qui per violentiam censuras irrogent. Certe Didaeus Couarrmi sinagni nominis Episcopus, Concilio intererat hoe i P empore, quo hoe decretum editum est, quin unus suit eorum, quibus datum est de Creta reformationis conficere & ordinare, & laimn constantera aerit, Posse vi & censuris oppressos adire regios auditorei & con
67쪽
iso INSTITUT. JUR. CAN. PARS III.
filiarios, ut vim auferant, & compellani judice S ecclecia 'ticorum ab ea inferenda cessare scr). Quod argumento ebi, Synodum nihil statuisse de regia protectione, quae Vi OPPreSSi S OPitula iuri n.'m Saltem Co varruvias admonuisset lectores de Contraria S nodi Sentemia. Interim ne hujus decreti occasione regia PoteSta S contra Synodi mentem laederetur , decretum illud, nec alibi, nec apud nos receptum est,
ut nihil dieam de Regis Philippi Il. Senientia, qua Concilium Tridenti num in regno Apuliae publicati voluit, salva in omnibus Principis auctoritate & potestate.
Poenae contru judices ecclesiasticos in causis de ab usu. S. XXV. Qv od si judices ecclesiastici contra decreta Supremoriam magi Stratuum, quibuS vel turbato S m possessione tuentus , Vel actus judiciales tanqhi am nulloS declarant, Nel Sententias latas ab ipsis ecclesiasticis irritas pronunciari Iubent, ulteri u S resistant, &Contumaces Sint, poenarum re me Cio Princi Pes utuntur, S . id Obedientiam ecclesiasticos cogunt. Si huicis modi poenarum comminario, inquit Salgado (b , Principi hermissa non fuisset, in titilis jes et retg ii
ccursus in vocati', qui raro, aut nunquam desisteret judex a semet illato Diolentia. Nec enim alia ratione saeculi Principes intra Ecclesiam potestatis adeptae culmina tenent, qUam ut pcenarum ii roga tione disciplinam ecclesiasticam muniant, quod Synodus Paridis rasis an . INCCXXIX. observavit c). Et veteres quidem christiani imperatores etiam Contrae Clericos legum, aut Canonum temeratores multas & ipsum ultimum supplicium irrogarunt ( Verum recentiora POPVloriam usu poenae iStae sunt multae dictio, bonorum temporalium
Sequestratio, aut publicatio , exilium & civici juris ademia o le . Et
in regno no Stro etiam ad frangendam judicum ecclesia Stacorum conmtumaciam aliquando eorum consanguinei carceri manCl Paeti.
Regia proiecito hodie Proeto ue NecessIctris. XXVI. Jam vero regiae tuitionis imploratio contra Supera D res ecclesiasticos jurisdictione tua abutentes, magis hodie, quam olim videtur necessaria. Et olim quidem ab ipsa Ecclesia facile pOrerat emendari vis omnis, quae ab Episcop1s inferebatur: bis enim in anno cogebatur Synodus provincialis, in qua ex regu IS Al Clemnis expendebantur ab Episcopis latae censurae, an indignatione Veicontentione, aut alio quolidet Episcopi vitio irrogatae est en 2 (J Item iudicia ecclesiastica non a solis Episcopis , Sed potius an Sem
di i inde usi se sust.. a. u. C. Ne sanctum Ba Ptiima iteretur
CAP. XXXIII. DE APPELLATI N. rge
natu seu presbyterio, aut in Synodis tractabantur (o , & idcirco non tam facile erat vim adhibere, & Canones violare. Sed deinceps mutata est disciplina, Synodi provinciales raro admodum celebra bantur, & judices ecclesiastici non in senatu , sed soli coeperunt judicare. Ita crebrior in judiciis ecclesiasticis vis evasit, nec facilis emendatu . Nam si per appellationem ad judicem superiorem causa deseratur, per juris ambages cognitio instituitur, & in longum pro . fertur et Scitumque etiam est, judices appellationis non jure, sed indulgentia contra Episcopos aliosque Sibi subjectos praelatos Saepe uti. Quo factum, ut in nova disciplina magis regia protectio evaserit necessaria sli .
Definitio restitutionis tu irategrum. I. Qui appellationis remedio destituti sunt, auxilio restitutionis in integrum contra judicis Sententiam juvantur, non tamen omnes, nee semper, sed qui id bcneficium intra legitimum tempus petere possunt. Generarim restituere est aliquid in pristinum statum reponere: & hinc restitutio in integrum describi Potest, redintegratio amissae causae , quae beneficio magistratus laesis ob ju tam causam conceditur. BreviuS definitur a Paulo est redintegrandae rei, de causae actio sc): quo loco res dicitur, quae promis 'a & tradita est; cauSa vero, quae est tantum promissa, non etiam tradita (d . Praeterea lato sensu restitutio in integrum dicitur actio, quatenus postulari debet, nam alias idem Paulus re ete observat, reStitutionem in integrum actionem non esse (e . Nimirum restitutio in iistegri lan tota constat praetoris cognitione, cujus decreto amissa ea usa r(dintegratur. Et fortasse actio dicitur , Paulo pro actu, ut potius sit ipsius praetoris restituentis aetus, quam actio , quae jure ordinario Conceditur. Restitutio in integrum est remedium extraordinarium.
S. II. Restitutio in integrum, qua amis Sa cauSa redintegratur, locum tum habet, si negotia sint ipso jure vaelida , & aliud desit ordinarium remedium, quo laesi succurrantur. Nimi iam 'udtilitate juris civilis saepe actus validi sunt, S tamen, quod in eorum ex
68쪽
i a INSTITUT. JUR. CAN. PARS III.
pjicatione homines laesi dicantur, justum virium fuit, de fac ente . iri juris remedio, laesis succurrere, O negotia in eum Statum reduce re, quo erant antequam fierent. Sic negotia Stricti juris metu conia tracta jure civili valebant (o ; at quuniam iniquum visum est. tili quem obligari, ubi consenSus nora ex libera Voluntate processit, in re difficili & utili in velata est reεtitutio in integrum , qua metu laesus in pri tinum statum re Ponitur. lnvessit Vero ejusmodi remeadium praetor, cuius erat novis inventis iti Vocabulis juris ci xilis a saperitatem Se rigorem emollire. Et quis mVi S in Veletibus monumentis restitutio in integrum aliquando legi tribuatur (b); tamen lex ista ipsum jus honorarium seu praetorium est, quod generali legis nomine quandoque venit. Succurrit Vero praetor Per in integrum restitutionem, ubi aliud derat remedium . dam Si actus ipso jure non subsistit (c , aut alias praesto est taxile remedium ordinarium (d), in integrum restitutio dari non Solet. Atque hi TC Patet, Cur res titutio in integrum remedium e X re ordinarium dicatur , quatenus nempe in subsidium S aliis actionibus deficientibus conceditur. Causae restituetionis in integrum. S. III. Datur in integrum restitutio eX justa Cala Sa , nee enim sine gravi causa negotia alias jure valida rescindere licebat. Causa vero talis Sufficere vi Sa eSt, cui aequitas a SSi Stebat, quam xis nullum haedentis delictum occurreret. Et tales Causae justae & aequae sex istae videbantur , met Us, dolus, aetas imperfecta, Staius mutatio, absentia , quae rei publicae causa alia Ve justa ratione contingebar, eti alienatio judicii mutandi causa, quae omnia brevi Verborum compendio in edicto expetesSa erant. Paulus quidem jurisconsultus, omissa alienatione judicii mutandi causa, audit justum errorem (ei; eoque vulgo referunt generalem illam edicti Clausulam. item si qtuo alia mihi justa causae esse lidetur . Sed Paulus dubio pro trespexit restitutionem ejus, qui cum Pupillo, falso tutore auctore, contraxit eX justo errore; de qua restitutionis specie praetorem est,min edicto egisse ex legum in Scriptionibus Constat aen. EI causis me- ius, doli , mutationis status, absentiae & alienationis judicii mutandi causa omnes ela minores S majores laesi in integium reStituuntur, Et propter aetatem tantum aetate minores, de quibus aliquid in specie monendum eSt. Mi-
CAP. XXXIV. DE IN INTEGR. REST. ias
Minores lubrico aetaris laesi res istiuntur. IV. Minor aetas, quae iure Romano exactis viginti quinque primis annis ab Solvitur, fragilis. infirma S multis subiecta captionibus visa est ( i). Hinc aequitate p Cetoris minores in negotiis laesi, sive fraude alterius, sive lubrico aetatis in integrum restituunt Ur iij. Ut laesio quidem intelligitur non tantum, si quod habebant, amiserint, verum etiam Si lucrum quod facere Poterant. omiserint . aut oneri non necessario se obligaverint (ci. Parum vero interest. num laetio magna vel parva sit, semper enim restitutio datur, modo per restitutionem minoris rei vel Summae majori rei non praejudicetur sil): nam, ut obServat Paulus juri Sconsultus, non oportet majori cognitioni per minorem causam fieri praejudicium (e . ita vero laesi minores restituuntur, si fraude alterius aut fragilitate & imprudentia sua damnum Senserint, non iridi Stincte in Omnibus negotiis: Si enim g nerali beneficio donati es Sent, nemo profecto cum eis contraheret , quod tantundem erat a C SI quodammodo et S commercio interdiceretur. Hinc si minor sobrie rem suam administrans, fato laedatur, non restituitur f , Cur enim restituetur Ob aetatem, qui fecit, quod faceret, Si es et majory non igitur eventus indulget damni restitutionem, sed facilitas inconsulta. Ubicumque vero laesio lu-hrico orta tis contingat, minores Omnes, etiam PubereS, PatreStamilias, aut alias doctrina & muneribus distineti, restituuntur, O quidem contra omnes, qui cum ei S aliquid gesserint, eriam fiscum se . Quin restituuntur etiam si Curatorem hii beant, & ejus auctoti a te
gesserint (h , etiam judicis decreto accedente (iq.
S. V. In integrum Uero reStituuntur minore S in negotiis omni-hus, quae vel e Stra judicium, vel in judicio geruntur, di inde
damnum Senserint. Nimirum PrZetor edi Xit , Se re Stituturum. suo teum minore quam Digint i quinque annis 'Irat gestum esse dicetur sis. Gestum vero lato sensu acceptum est a jurisconsultis: Sive contractum sit Cum minore, sive ille aliquid extra iudicium. vel in iudicio
gesserit, sive contra illum judicatum (l . Quin in quacumque pa te judicii laesio contingat, conceditur restitutio, veluti si probandi ter-
69쪽
r g , INSTITUT. JUR. CAN. PARS III.
minus lapsus sit, si instrumenta non edita , Si sententia in rem iudicatam transiit, aut aliud Contra eam civile remedium non suppe tat. Et quamvis non facile Patia r Salus Publica, Sententia , quae in rem judicatam transierint, iterum tr/C ari , tamen negotia quaedam excipere placuit, juris quidem subtilitate valida, ted quibus:e ita tas naturalis plane nota a Sistit. Concedit ur Vero in integrum restitutio tam si sententia dicta Sit ab judice inferiore, quam a su
periore , etiam ab ipso Principe (u : quamvis raro & solum ob no vas allegationes soleat Princeps restitutionem permittere, & in auditorium suum induci, qui lubri eo aetatis se captum dicit ib . Sit
vero amplissima gesti Significatio, non tamen e iam complectitur delicta . in quibus minores non restituuntur, quia malorum mores infirmitas animi non excusat (c , nisi delictum Potius ex imprudentia. quam ex malo animo Contingat, imprud(ntia enim miseratione digna est: qua ratione mater minor, quae lubrico aetatis lapsa
filiis impuberibus tutorem non Petiit, ab haereditate filiorum impuberum non excluditur (ci .
Ouibus in causis minores non restituuntur. S. VI. Sunt vero multi casus, in quibuS minoreS, etSi laesi, restitutione non juvantur; ut ecce ceSSat reStiturio, Si adolescens major factus ratum habuerit, quod minor gessit (e): quid enim in te
rest utrum major gerat, an quod minor geSSit, major approbe tyRatum quoque Ceri Setur negotium, Si in minore aetate inchoatum in majore absolutum sit. Item CeSSat re Stitutio, Si minor impetrata per
Principem aetatis venia mobilia alienavit (f): quemadmodum etiam Cessat, Si minor Se majorem Simulaverit, idque fraudulenter (el; secus si per simplicitatem (hi , cujus tam eri adseveratio Statim rejicitur, si juratus in instrumento majorem se adfirmaverit (r . Nec restituitur mictor adverSus minorem, qui laesus aeque proponatur (M,
in pari enim Causa iS, Cum quo agitur, Potior habetur: quod si unus hesus captusve Sit, non item alter, aequum eSt, Capto afversus alterum succurri (l . CeSSat etiam reStitutio adversus parentes& patronos in iis, quae eum liberis, aut libertis gesserunt, idque ob reverentiam debitam, quae non patitur, eorum nomen Sugillari apud probos viros, Petita in integrum restitutione (m). Favore quoque
te) L et g 1 di seq. D. de Minorib. . I 2. C. Si maior factus ratum habueriti P C t. & s. C. de His, qui veniam aetatis impetraverunt.
CAP. XXXIV. DE IN INTEGR. REST.
libertatis non auditur minor contra datam libertatem , ne si dolo quidem se inductum dicat ad manumissionem (:. : quemadmodum etiam non auditur, qui Semel in eodem negotio Petitam , & ab iudice denegatam restitutionem iterum Pet.lt, ni Si nova adsit causa b). Respublica H Ecclesia veluti minores habent restitutionem. VII. Jure minoris in causa restitutionis in integrum ex reguli v legum Romanarum censetur re publica (c quo nomine nori
tia civitates, munieti pia tu oppida veniunt (d . Plicuit vero, respublicis jure minoris uti, quod altorum Cura reguntur , nota SE-cus ac minorum bona a Curatoribu S administrantur. Universitatum
numero et ii m est EccleSia, quae Sc j pSa jure mitioris censetur, &idcirco laesa in integium restitutione juvatur (e . Ecclegiae nomine venit conventus ipse fidelium, cujus nomine Episcopi & bi nesciarii aedministratio item habent; non item ipsi Clerici, qui si laesi in bonis propriis fuerint , beneficio restitutionis non iuvantur. Resistitui ut Ecclesia & contra privatos homines & contra aliam Ecclesiam , modo quae restituti lanem petit, agit de damno vitando, alteri de lucro captando (f ; nam si utriumue par Conditio sit, una
Ecclerum ab mira aliam non re tituitur, ut Pote quae pari privilegio utuntur. Melior vero est Conditio Hoelesiae, quam minoris; etenim minor in contrici ibus juratis non restituitur, at Ecc esia etiam si praetiatus
jurejura n do coarraxerit, & laesa fuerit, habet in integrum restitutionem (gi. Eodem cum Ecclesia jure censentur hospitalia, & omnia pii: loca ecclesiastica, & idcirco ubi laesa fuerint in integrum resti
Restitutiones in integrum causa cognita conceduntur. S. VIII. In integrum restitutio ex quocumque titulo petatur, non nisi causa cognita conceditur. Omnes in ius grum restitutiones,
inquit Modestinus (i , causa connitu d se octore promittuntur. Fuit id praetore dignum , nec enim in t i seri minati m de temere rescindi oportebat negotia alias jure valida. Hinc non indulgetur, ni rumi pro tribuniti & vocito ad verbatio: certo jare, quod quaecumque causae
Cognitionem desiderant, ea per libellum, idecit de plano & non
70쪽
ist, INSTITUT. JUR. CAN. PARS. III.
vocato adverSario , fieri nequeunt. Causae vero Cognitio eo spectar ut justitia & aequitas earum Causarum, quarum ratione restitutio petentibus promissa est, Cognoscatur Quo resert vir eruditus Getardus Noodi verba alias obScura in edicto de minoribus : quodcuvi minore, quam Digint i utraque ctrariis nutu gestum esse dicatur, utiquarque res sit, animui eri Grai, hoc e t Cogno Scam, S prout res erit ex consilii infirmitate, aut recto CUI Silio ge ta, decernam (ij. Ania madvertere nimirum hic est animum ad rem vertere, & animo volvere; ut proinde meriso m retur vir summus, animadversionem hoc
loco accipi Solere pro mi Sto imperio , seu toto juris dicundi officio. Itaque ubi petitur in integrum re Stitutio, ante omnia videndum, num qui petit, ex iis Sit, qui beneficio juvantur: num causa idonea sit, an alias petierit, S ex Cluiu S fuerit, & quae sunt hujus generis alia.
udices, qui in integrum restituunt. IX. Potestas in integrum restituendi ex principiis Romani iuris non taretum praelori , verum et D in Cae eri S populi Romani m1-gistratibus competit : est enim ex iis, quae potes latis excellentioris
sunt, & podius Ad impe tum, quam ad Ju isdictionem pertinebat. Et opinior jus restituendi ex jure edicta proponendi, quibus juris civilis subtilitas emendabatur , derivasse. Ergo restituunt in integrum praetores & magistratus, qui certae administrationi , cui &jurisdictio adhaeret , prepositi sunt, quales erant praesides aliique ordinarii ma gistratus; itemque in integrum res illuunt ii, quibus ama gistratibus jurisdictio mandata est, & qui delegati sunt a Principa ad causae totius diseussionem (U . Contra in integrum non restituunt arbitri & judices pedanei, ur Pote qui tantum notionem, non juri dictionem & mistum imperium habebant; item magistratus municipales hi j, quibus non licebat CauSAS examin Are, quae e XCellentioris imperii & Potestatis es Se censebantur. Sententia juris civilis in decretalibus Confirmatur, ubi ait Gregorius lX., ea VS a S restim tutionis in integrum coram judicibus ordinariis , qui administrationem habent, & Coram delegatis ab eis tractari Po se: non item coram delegatis, qui tantum facultatem judicandi habent, (intel
ligit juffices pedaneos ex sententia juris civilis & arbitris, nisi
coram eis restitutio mota fuerit incidenter (e et quo casu cognoscunt quidem, at Vetantur pronuncia re. Restituunt vero magis r ratus contra Silam, Vel decessorum , magistratuumque inferiorum, non ad
CAP. XXXIV. DE IN INTEGR. REST. is
ver us superio cum Sententiam (a . Moribus hodiernis juris diei ionicolia ret jus in integrum restituendi, nec excellentioris imp rii sse censetur, atque idcirco magistratus etiam municipales restituunt. Tempus, quo petenda in integrum restitutio. S. X. Tempus ad petendam in integrum restitutionem , quod attinet, illud veteri jure Romano erat annus Uillis; animum erat m gi Sirma Im officium, nec diutius durabant actioneS praetoriae res cis oriae. Utilis annus ignoranti non currebat, & praeterea Lo runcolat i nebantur dies, quibus agere non licebat. Sed Justinianus quam
driennium continuum con Cessit, ex quo annus utili S currebat, numine Candum (b , excepta doli actione, quae biennio expirat (c . Itaque quatuor annorum spatium metu laesis currit a die sciem tae laesionis; absentibus & militibus, a quo abesse desierint; minoribus a primo die post finitam minorem aetatem (dj, aut a die veniae ma
lis judici intimatae te). Sed quum numeratio ista ad Ecclesias &
alias societates , iquae jure minorum censentur, a Pyli Cari nequeat, quadriennium in causis Ecclesiarum Currit a tempore cognitae laesionis, veluti a tempore confessionis a praelato factae, Si per eam
Ecclesia laesa fuerit (f). Quod si legitimum tempus elapsum Sil. EccleSia non reStituitur, ni ei praevaricationis aut manifestae fraudis Commentum intervenisse probet, aut aliam causam allegeri, quae judicem ad restitutionem movere debeat (g . Currit vero tempus tam Si actione, quam si exceptione restitutio petatur th ; quam v Is enim regulariter omnes exceptione S perpetuae Sint; tamen haec regula locum non habet in iis, quae per modum actionis Pr OPUni
vectus postulat id es impetratae resti titZonis. S. XI. Effectus postulatae in integrum restitutionis est, ut Omnia in suo statu stare cubeant, donec cognitio finiatur (il, ideo que impeditur Senientiae execinio, ac si appellatio interposita suis-εet. Quod si ex praesumptionibus probabile videatur, victum per Calumniam, aut EXCogitatam malitiam velle petitione res si tutionis sententiae effectum impedire , sententia e XeCUtioni mandatur, Pt ae tita tamen a Victore idonea cautione de re Cum omni Causa res ituenda, Si victus postea Praevaluerit, quod Innocentiu S III. re Sponi ' dit