Explicatio musivi in Villa Burghesiana asservati, quo certamina amphitheatri repraesentata extant... auctore Guillelmo Henzenio Bremano

51쪽

eas invitarei si 8a , ad amphitheatri in universum spectacula eundem equidem censeo pertinuisso morem. Tanto autem studio ad spectacula cODeurrebat populus , ut gratuita loca interdum do media iam nocte occuparentur si 83). Minime enim gratis omnes ludi dabantur, immo tamquam ambitionem quandam vituperat cicero, quod locus vel in eirco vel in foro amicis et tribulibus ipsius aelato a nonnullis dari soleat i 843. Eliam caligulae tempore lanium aberant, ut Semper gra iis ederentur, ut Dio expressis verbis illum ad celebrandum Drusillae diem natalem gratis spectae uia dedisse eommemoraveril 18 d). Per longum Fero tempus omnes civium ordines promiscuo spectabani si 86 ; donec paullati in senatoribus , pquilibus, sacerdotum collegiis p culiaria assignarentur tota si 87ὶ. Candidis autem vestibus Epeelabant

induli, ipse editor praelex latus si 88). Tumultuosa sedebat plebs desponsionibus concitata si 89ὶ, ut in circo suclioni cuidam aurigarum, sic in gladiatoriis ludis cerio cuidam gladiatori, vel armaturae favens si so) ; etiam, id quod in theatris nostris reperimus , in amphitheatris romanis quoque fiebat , ut ompli nonnullorum levitate Plausus excitarentur tisi . Ipsi contra gladiatores, quum in publico 92 supremam coenassent, solemni pompa in arenam introducti sunt , dum , ut videtur , editore ipso , quem quum intrasset , surgens universa turba Voce ac manu venerabatur si 93). Quae autem gladiatorum fuerint arma ac vestimenta, quum salis iam expositum sit, hoe loco illud lantum moneo , Saepe munerarios gladiatores suos magnificentia insolita adornatos , iunicis auralis vel purpureis indulos coronatosque

produxisse si si) , ut in pompa Gallioni millo dueenti gladiatores FO aliter Omati cum aurasia vestibus matronarum conspecti sunt i 95 . Hadrianus vero, quum a Pharasmane ingentia dona accepisset, auratas quoque chlamydes, trecentos noxios cum auratis chlamydibus in arenam misit munera eius derisurus I96 . Torques praeterea ornamenta gladiatorum erant valde usi lata si97ὶ, atque pennae pavonum cis 8 . Processerunt autem gladiatores in amphitheatrum circumdati arenae ministris; fremebant omnia ubique apparatu mortis; hic serrum aeuebat, ille aceendebat ignibus laminas , hinc virgae , inde flagella asserebantur sis θὶ quibus vi, si gladiatorum aliquis cessasset vel dimicare recusasset, a lorariis ad pugnam vi adigeretur aooὶ . Sorte deinde comparatio parium siebat , ea quidem ratione , ut servarentur nonnulli , qui cum victoribus pugnarent 2oi), quos suppo- silicios appellatos esse constat goa . Non semper lamen ita actum esse mihi videtur , ut recentes victoribus opponerentur adversarii. Extat

52쪽

enim litulus quidam, in honorem P. Baebii Iusti positus go 2.

CAMP aniae) XI; ita ex singulis paribus occiduntur singuli , quod

rine missions dati emat. Ac gravioris fortasse momenti est, quod caracallae vituperatur crudelitas , quippe qui Balonem ter eodem die dimicare coegisset goaρὶ. Ea re peracta, arma ei, qui Spectaculo praesidebat, probanda quum essent oblata ao3 , praelusionem primo Ἀ-eiebant rudibus pugnatores , deinde quum tuba signum datum csset, lusoriis remotis dimicare decretoriis incipiebant aoM. Ipse autem, qui spectaculo praesidebat, vel pra olor vel imperator, ut tu ludis circensibus sieri solebat , sie in amphitheatralibus quoque ma a proiecta lucipiendi certaminis signum dedit. Cuius rei licet apud seriptores auliquos , quod ad amphitheatrum spe elat , mentionem sa-

clam esse non invenerim , satis lamen auelori latis inesse credo di-plrchis quibusdam consularibus a Gorio edilis go4' , quibus consules cernuntur sellis curulibus, sceptris , lota , qualis postera Bel te sunt, magnificentia ornati, mappam vero complicatam dextra lenentes ; in inferiore autem eorum dipt Ichorum parte seratum re praesentantur certamina. Quod vero ad aetatem posteriorem hi displIchi pertinent , de illa sententia me demovere non potest, quum , quae consuetudines in eiusmodi rebus obtinent, ex antiqui Mimis plerumque temporibus originem ducunt, praeterquam quod ex ipsa iam circensium institutione de spectaculorum quoque amphitheatralium ratione colligere nonnulla licebit. Nequo signa solum tuba dabantur , sed per lolum certaminum lempus tubas ae cornua libiasque sonuisse dixerim. Ae libias suisse in usu ex epigrammale quo

dam graeco colligo go 5): lubas autem et cornua puguantibus a Sonuisse gemma quadam floschiana probatur , in qua amphitheatrum cernitur duos quidem gladiatores exhibens pugnantes iisque adsonantes tubicines atque eornicines go 6 . Aderant porro dimicantibus magistri adhortaules , aut dirimentes so73. Quomodo autem gladiatores dimicaverint , arma submiserint , qua deinde ratione populus pollicis motu de vita eorum aut morte iudicium tulerit, satis notum atque ita a Lipsis expositum est , ut nihil sero quod adiicere possim , equidem habeam 2o8 . Hoc tantum moneo , saepe a Populo praeter numerum gladiatorum , qui dicebantur , ordinari rum aosin i alios nonnullos vel sortitudine vel crimine insignes ab imperatori hus esse postulatos , qui hanc ob caussam postulat illi appellabantur aio . Praemia autem victorum eorollaria erant et palmae, saepe quoque rudis tauquam liberialia insigne tali . Oecial

53쪽

in spoliarium portabantur aia); ibi ii quoque., qui graviora vulnera acceperant, interficiebantur aι3ὶ, foedissimumque eorum fiabat funus, nisi sorte munerarius gladiatoribus, qui sortiter dimice verant, honestum sepulcrum dedit ai M. Iam paucis de animalium exhibitionibus disserendum est, qua imperatorum tempore iam arcle eum gladiatoriis muneribus eranteoniunctae , ut iusium ac legitimum munus id tantum appellaretur , cui bestiae nou deessent g i5). Λlque matutino sere edebantur tempore a i6J. Committebantur autem hostiae cum hestiis satr) aut cum hominibus , his quidem vel inermibus vel armatis si 8 . Praetereae sedilibus spectatores nonnimquam bestias tulerficiebant sal q). Νeque singulae solum bestiae in arenam immittebantur, sed multae potius uno saepe tempore ; quin magnam invenerant i a navis speciem machinam , qua quadringeniae serae simul omittebantur ago . Praeter seras autem bestiae quoque dabantur herbariae sive herbati eae aa i , quae saepe quidem ad pugnam erant destinatae , saepe lamen diripiendae populo osserobantur. Quod speetaculi genus silva nominabatur saga propter arenam in silvae speciem exornatam. Iam supra quum historiam spectaculorum amphitheatri breviter exponeremus, de illo ludorum genere nonnulla attulimus , quo homines quidem inermes , propugnaculis lamen quibusdam conira se rarum impetum muniti , qui corporum pernici late cum iis certarent, in arena exhibebantur : quod quidem ludicrum posteriore stelale magis invaluisse probare studuimus. Fusius de hoe cassiodorus agit, ipsisque eius verbis ad varia eius genera describenda hie utendum esse censeo. M Primus, ait, fragili ligno confisus currit ad ora belluarum i et illud, quod cupit evadere, magno impetu videtur ppetere. Pari in se cursu festinat et praedator et praeda , nee alter lutus e se potest, nisi huic , quem evitare cupit, occurrerit. Tune in aere gallu eorporis elevato quasi vestes levissimae supinata membra iaciuntur, el quidam arcus corporeus supra helluam libratus, dum moras diseedendi facit, sub ipso velocitas serina diseedit. Sie aeeidit, vi illa magis possit mitior videri, qui probatur illudi. Alter angu- Iis in quadrifaria mundi distributione compositis rotabili facilitato praesumens , non discedendo sugil , non so longius faciendo diseedii ; sequitur insequentem, poplitibus se reddens proximum, ut oravi let ursorum. Ille in tenuem regulam ventre suspensus irritat exiliabilem seram. Alter se gestabili muro cannarum contra saevissimum animal ericii exemplo receptatus includit sie isto eoasutili erate praeeinelus munitior redditur tragilitate eannarum. M-

54쪽

ler labenti rota seris offertur , eadem alter erigitur, ut perieulis auferatur. Alii tribus, ut ita dixerim, dispositis ostiolis , paratam in se rabiem provocare praesumunt, in patenti area cancellosis se so tibus occulentes , modo facies, modo terga monstraules , ut mirum sit evadere, quos ita respicis per leonum ungues dentesque milia lare a sa33. Quae omnia melius intelliguntur inspoetis aliquot, quas edidit sorius, diplychorum tabulis , quibus varii ludi illis, quos casaiodorus deseribit, similes conspiciuntur.

56쪽

AD OTATI DIES AD PARTEM SELLIDAM.

ti Teri. de speet. 12.sa CL Cic. pro P. Sext. 6έ ; qui vehementer invebitur in Clodium, quod Oxergastulis empto nominibus gladiatoriis ornarit, et sortito alios samnites , alios pro ocatores seeerit.

3ὶ CL cap. I. 58. I multas passim inseriptiones , quibus honor aliquis alicui decerni tur, quod sua pecunia munus ediderit ; e. g. Grut. p. 4οέ , a; Murat. 6r 7, 4;Geut. 4o9 , 3 ; 4έo, 1 ; 1 3 , 4 ; itidem huc pertinent, quum, quamquam vocabula pecunia sua non adduntur, earum tamen tenore appareat eandem rem esse indicatam.

5 CL quem paullo ante laudavi Cio. Pro Sext. 64. , , No de venalibus quidem homines electos emerat cet. ., quo loco salis declarari mihi videtur, iam hunc gladiatores comparandi modum non magna laudo dignum esse habitum. 6 Cie. pro Sulla r9, 55. Caesar, quum in Gallia commoraretur, gladiato. res suos tirones nequo in ludo, neque per lanistas , sed in domibus per equites romanos atque etiam per senatores armorum peritos erudiebat, Suet 26 i l Cl. Capitol. Gord. 33 ; Salinas. ad Spart. Hadrian. I9.is Suet. Cal. 27. I9l Continent plerumque inscriptiones eiusmodi dedicationem statuae ali- euius , vel bigae ob merita curatoris munerum. Ct. Gruti P. 42 , t ; quae melius descripta extat apud Murat. 684, 3; 479, 3a, Mur. 61 S, a ; 3 ; 4, 638, i ;a ; 3 ; 6i , 5. Munerarii contra voce ab Augusto inventa ii die uniue, qui ipsi sua pecunia munus edebant: cf. Florus IlI, 2ο . inscr. apud Murati sit 6, r ;ap. Murat. 63S . 3; 6; Calpurnius Celsus curator etiam muneris publici inu. nerarius dieitur, quod sine dubio non solum publico muneri praefuerat, sed ipse quoque sua Pecunia aliud ediderat. ito CL Cie. pro P. Sextio 64, gladiatores venales. Etiam homines nobi les gladiatores suos loeassa demonstrat Cic. ad Att. IV. 46 : Gladiatores audio pu .gnasse mirifice. si locare voluisses, duobus liis muneribus liberasses. De eoε- menda gladiatorum familia. cf. praeterea Cic. de os s. II, 17, 53 ; pro Sulla r9,5έ; ad Quintum fratrem II. , 6 all. iiij Isid. Origg. X. pag. a 7 ; inser. Grut. p. 333 , 3, a. Lanistarnm la. miliae magna quondam sterilitate ab Augusto urbe expulsae . Suet. 42. eL Oros. VII, 3. Glossat , ap. Lipa. Sat. Ι. 5; lani in λαυδατραρος μυομαχαρορος,

57쪽

Cruti p. 333. Laniatarum enim nomen semper summa ignominia assieitur , ita ut una cum lenonibus saepe commemorentur; el. Iuv. Sat. II , ais. De la nistis rebusque ad eos portinentibus Lips. Saturn. germ. 1. S. 33 CL Cic. in L. Pis. ia , 27. Rel. Spart. Hadr. 6: Lenoni et lanistae ervum vel anetllam vendi vetuit. causaa non prae4tila.

Comparanda est alia inseriptio apud Fabr. Io 3 , pag. 39. qua multorum dom norum gladiatorea recensentur sine dubio ad unam pertinentea lamiliam ; deest enim eius initium , ita ut pro certo de hae re nihil proferre ausim. ii 5ὶ ritat tessera gladiatoria apud Murat. 3o3, 1 , verba exhibens:

SP. III. NON. IUN. L. SUL. L. SULP.

ii 6ὶ Da thraeibas et gallia suffieit meminisse ips rum armaturarum, quae illorum nomina designantur , de quibus paullo poat sermo erit , sicut εο-

58쪽

rum quoqua gladiatorum, qui Spartam duee Capuae e Lentuli Iudo effugerunt, quos i liraeel et gallos suisse scimus. Cl. I. n. 33. Ipse Spartaeus fuit ilirax . de stipendiario milea , da milite desertor, inde lateo , deinde in honorem virium gladiator. Flor. III, ao. Germanorum mentionem facit Senem, Lucii. 7o.li V. tab. III . apud Grut. p. 333 , 8. 9, in enimus Praeterea retiarios duos alexandrinum et phrygem, vel secvadum Mutati 6ra , έ, tricem

sive threeem.

ii 3ὶ Bellerophon, Talamonius, Meleager . Callimorphus. de quibus postea in ipso opere burghesiano explicando pluribus. Bato in celebri illo monumento villas pamphilianae edito a Winehelmanno Mon. inad. II. 399; quem Batonem, Caracalla imperator, quum ter eodem die dimi eare coegisset, interfectum sepul. tura magnisca honoravit. Dio 77. 6; Hippolytus in sepulero Scauri. quod Pompeiis exat; Tetraides, in inser. pompeiana; apud Oreli. 25έε. Borysthenes. Callisthenes, Zosimus , Carpophorus . Miletus. Prosodus. Demosthenes , Eleutherias . Zoilus. Diodorus , in inser. ap. Oreli. 2566. Marini Iaeria. Alb. p. 12. Scu. tillo dei eollegio gladiat Philargyrus. Philomusus, Eleutherus. Pamphilus, Apollonius, Philodamus, Myrtilus . Demetrius, Bato. Anthus, Olympus, Hermias, Hyllus passim in tesseris gladiatoriis. sis Cs. QuintiL Deelam. IX de gladiatora inscripta. αοὶ Suet. Vit. 12.sai in V. Senecae, Tertulliani, Laetantii loeoa apud Lipsium , Satur. aem.

SP. ID. IUN.M. LICIN. GN. II NT. CL Burghisius, in bull. deli' instit. di corr. archeo l. . a. I 342, p 3i :

CVRTIVS PRO CVLVS

SP. VIII. K. DEC. M. VETTIO , Μ, ΑΒ. . . Alia quaedam tetiera nominat etiam gladiatorem quendam rom num: FI ORONIVS.

59쪽

Grae eum quidem nomen sine domino in te aera apud Murat. I995 , 7:

Ex inseriptionibua es. quam antea n. I 4.) laudavi apud Fabr. p. 39, ctoa iin qua C. Masonium , C. Alsdium, C. Lepidum Pitim sine domini nomine habemus t alterumque Fabrotti Io3. p. 39. quae in magno gladiatorum servorum numero, C. Perpernium, Q. Fabium, C. Memmium , C. Clodium , M. Cale ilium . Q. Cranium tamquam liberos exhibet. a 3J C s. Marini. Iseriet. Alb. p. ra.; Otellium. Delectua. 2536 ; praeeipuε5eutillium De eollegio gladiatorum cet. a4l Mutat. p. 5oi , 3 ; iniuria hie eitatur.

o et aia Istic mimeren sis eis r Spon. Inscr. P. 36o, N. οέ , 3 os, ros, qui bus inier graeca nomina , roinana quoque nonnulla commemorantur. α6j CL Burghe,ium in buli. Nap. I. XII . 95 ; qui observat . sententiam quoque voeabuli armaturae apud suetonium, Tit. 8, hoe titulo extra dubium positam e se. asisl Hoc tamen aliter quoque ea sicarἱ potest; nam fortasse gladiatores Caesaria sunt , ita Di domini nomen addere non ait ne eesse r id quod ea quoquere milii probatur. quod alter euratorum Augusti libertus eat. Cum Seutillo autem ludos eollegia diei posse persuadere mihi minime possum , es. De eoll. tiad. 27. ia7l Cuius saeramenti verba extant apud Petron. sat. 77. eL Bor. Sat. Il. 7. 53. , , Quid resert uri. virgis, serroque necari Auetoratus eas γ ubi vetua commentator: , , Cladiatores ita se vendunt et eautiones saei uni r uri . virgia ferroque neeari l et mox: , qui se vendunt ludo , appellantur aueiorati. Au-etoratio enim dieitue venditio gladiatorum eum eonditione emptoria. , , CL Senecae ep. 37 ; praeterea vide Lipatum . Salu . serm. II , 5. Legitimi gladiatores . nescio num dieii sint servi illi laniatae, an potius omnea , qui revera eon- doenibus ausceptis steterint. sa3ὶ Iam Cicero . Tu seul. II cto. 46 nullos metu gravias mas arenae plagas ferre dieit . quamquam interdum quoque gladiatorea summo ardore, ut eommitterentur, flagitarunt; et Seneca De prouid. 4 ; Arrian. Epicti Dissert. l. 29. sa9ὶ Invenimus enim pro auetorandi voeabulo, ludo sese vendidisse; es. quem modo laudaui Horatii eommentatorem.

magni eommemoratur.

60쪽

PUBLICE OPTULERIT eet. Tae. Ann. XV. 46 . expressis quidem verbis ludum

Non nominat, sed gladiatorea narrat apud oppidum Praeneste tentata eruptione. praesidio militis . qui eustos aderat , eo8rcitos es e.

sari Quintil. Deelam. IX, p. ra9, ed. Lugd. pro gladiatore r In ludo sui,

qua poena nullum ulteriorem scelera noverant . euius ad comparationem erga-aiulum leve est moratae inter sacrilegos , ineendiarios . et quae gladiatoribus una laus est, homieidas, inelusus turpiori eustodia, et sordido eellarum silures. Limium I , i 4. 38j Cladiatoria sagina multia loeia ab antiquis aeriptoribus eommemoratur; aio a. Tae. Bist. II, 33. Propεrt. IV. 8, α 5 ; Quint. Deelam. IX, p. 3 8 ed. Lugd. - Alebat gravior omni time sagina Cel. M

cet. Unctorem habemus in inser. ap. Marini, Iser. Alb. p. ra, ubi Seutillua vietorem emendare vult. Seut. De colleg. glad. p. 38.i4il Cs Murat. 6 a 3, 4. 1n laua sermo st de T. Flavio Germano euratore triumphi salieissimi gεemaniel seeundi. donato donia militaribus , torquibus II et armillia II, eorona aurea, hasta pura exornato. sacerdote splendidissimo , cet.

lo ) Magiater famnilium, Cie. de orat. III. a 3. 86; doctor se elatorum, Fabreti. p. a 34, 6ia; doctor thraeum, Fabr. p. a 39. 434; doetor dirimillo. Num. Murati voa9,6; Donat. II. p. 3 a1, 5. Doctor sagittariorum s Murat. p. 954, Fabr. p. a 34, 6is 3 ad militiam spectare videtur. Mentio st praeterea doctorum ap. Fabratt. p. a 34, 6I4, 6 i5, ubi quum doctores monumentum ponunt provoeatoribus quibusdam , doctorea provocatorum indieali esse videntur ; es Lipsius x. IS. 48l Martialia Epigr. V. a S, B ermetem et gladiatorem et magistrum sui se dicit. Lipsius eonira I, 15. Quintilianum laudat dieeniem 1 in ludo suit: suerunt doetores , mediet . et ministri, neque tamen illo gladiatorum nomine

tenentur.