장음표시 사용
161쪽
Iudae i dum enim ,& non ad maledicendum creati sumus. Vnde&Michael, cum ad uerius diata tum disputaret de Moysi corpore, ne tanto quidem malo ausus est iudicium inferre blasphe. Zach 3 miae, sed dixit : Increpet tibi Dominus. Cui quid simile etiam in Zacharia legimus: Incte. pet tibi Dominus diabolet&increpet Dominus in te, qui elegit Hierusalem. Itaque&nci cupimus increpari a Domino eos, qui nolunt cum humilitate a proximis increpari. Di cente autem Michaele i Increpet tibi Dominus diabole: et Zacharia similiter: utrum inae pet, an non increpet Deus diabolum, ipse uideriit et si increpat, quo modo increpet, ipse agnoscat. Et post multa, quae prolixum est scribere, additi Nos hoc sentimus, quod ei Centur de regno caelorum non solum qui grandia peccauerunt, uerbi gratia, sornicatores,&adulteri,&masculorum concubitores , & fures, sed& qui minora deliquerunt : ex eoi.Cor. ε quod scriptum est: Neque ebriosi, neque maledici regnum Dei possidebunt: &tam inta nitate, quam in seueritate Dei esse mensuram. Vnde cuncta pitimur agere consilio: in uini quoque potu, & in moderatione sermonis, ut nulli audeamus maledicere. Ergo cum propter Dei timorem caueamus in quempiam maledicta consore , recordantes illius ducti Iudii Non filii ausus iudicium inferre blasphemiae, quod dicitur de Michaele contra diabolum S in alio loco : Dominationes quidem reprobant, glorias autem blasphemant: quidam eorum qui libenter contentiones reperiunt, adscribunt nobis & nostrie doctrinae blasphemi-i.Cor. 6 am: super qua ipsi uiderint, quo modo illud audiant: Neque ebriosi, neque maledici regnum Des possidebunt i licet patrem malitiae, & perditionis eorum, qui de regno Des eiicientur, dicant posse saluari: quod ne mente quidem quis captus dicere potest. Cetera quidem ex eadem epistola transtulit pro hoc, quod in fine uerborum Origenis interpretat lumus. Ergo, cum propter timorem Dei caueamus in quempiam male ilicta conferre, &re liqua: iste fraudulenter, amputatis superioribus ex quibus inferiora dependent, sic coepit transferre epistolam, quasi hoc sensus esset exordium ;&ait: Quidam eorum, qui libenter habent criminari proximos suos, adscribunt nobis& doctrinae nostrae crimen blasphemia, quod a nobis nusquam audierunt: de quo ipsi uiderint, nolentes obseruare mandatum it, i.Cor.6 lud, quod dicit: Quia maledici regnum Dei non possidebunt: dicentes asserere me patrem malitiae& perditionis eorum, qui de regno Des eiiciuntur, id est , diabolum esse saluandum: quod ne aliquis quidem mente motus, & manifeste insaniens dicere potest. Conse te Origenis uerba, quae supra ad uerbum transtuli, his, quae ab isto non uersa sunt, sed euersa: & quantum inter se, non solum uerborum, sed & sensuum habeant di nantiam, perspicietis. Obsecro, ne molesta sit uobis prolixior interpretatio. Iccirco enim omnia uem timus, ut, quo consilio superiora tacuerit, probaremus . Habetur dialogus apud Graecos Origenis, di Candidi, Valentinianae haereseos defensoris: in quo duos andabatas digi diantes inter se spectasse meiateor. Dicit Candidus, filium de patris esse substantia, e rans in eo quod προβολίω asserit. E regione Origenes, iuxta Arium &Eunomium, repugnat , eum uel prolatum esse, uel natum, ne Deus pater diuidatur in partes: sed dicit sublimem & excellentissimam creaturam uoluntate extitisse patris, sicut &ceteras cre turas. Rursus ad secundam ueniunt quaestionem. Asserit Candidus, diabolum pessimae esse naturae,& quae saluari numquam possit. Contra hoc recte oriemes respondit, non eum periturae esse substantiae, sed uoluntate propria corruisse , & posse saluari. Hoc Candidus uertit in calumniam , quasi Origenes dixerit, diaboli naturam esse saluandam tquod ille salio obiecerat, hic refutat. Et intelligimus in hoc tantum dialogo ab Origene argui haereticam fit statem, &non in ceteris libris , de quibus numquam quaestio m. it. alioqui, si omnia, quae haeretica sunt, non erunt Origenis , sed haereticorum; omnes autem propemodum illius tomi his erroribus pleni sunt : nihil Origenis erit , sed eo. rum, quorum ignoramus uocabula. Non et sussicit Graecos & antiquos calumniari, de quibus, pro uetustate temporum, & longinquitate regionum, habet licentiam quidquid uoluerit mentiendi r uenit ad Latinos , & primum ponit Hilarium consessorcin , quod post Ariminensem synodum liber illius fallatus ab haereticis sit; et ob hanc causam cum in concilio episcoporum ei quaestio moueretur , proferri librum de domo sua iusterit ; qui, nesciente se , in scriniis suis haereticus tenebatur; cumq. prolatus f isset, & ab omnibus haereticus iudicatus, auctor libri excommunicatus, de concilii conuentione discesserit. Et tantae auctoritatis se putat, ut, cum hoc familiaribus suis narrat semnium, nemo ei contra confessorem ista simulanti audeat contradicere. Responde quaeso: Synodus, a qua excommunicatus est , in qua urbe fuit dic episcoporum uocabula: profer sententias subscriptionum, uel diuersitatem, uel consonantiam. doce, qui eo anno consules fiterint, quis
162쪽
, α viari e synodum iusserit congresari: Galliae ne tantum n istopi fuerint, an&It Parilae: certe quam ob causam synodus congregata sit. nihil horum nominas: sed uentissimum, & contra Arianos Latini sermonis tubam, ut Origenem defendas, diti
uentissimum, & contra Arianos Latini termonis tubam, ut Origenem deflendas,ti icatum a synodo criminaris. Sed consessoris calumnia utcumque toleranda est. triclytum martyrem Cyprianum ,&dicit Tertulliani librum, cui titulus est de
'PQrtas ineptias confutare, cum mihi mea ingeratur fabella a synodo uidelicet, & sub v o I Q cuiusdam amici Damas, Romanae urbis episcopi, ego petar, cui ille ecclesiasticas clidiandas tradidit,& Apollinariorum uersutiae describantur, quod Athanasilia
-- xv, triti nomine eius Constantinopolia Macedonianae partis haereticis lectitari. In quo' Cntitur duo. nam nec Tertulliani liber est, nec Cypriani dicitur, sed Nouatiani, iri scribitur titulo ; dc auctoris eloquium, styli proerietas demonstrat. Et supersua
ή, quod raserint, rursus scriberet, ut scilicet non ab illis fessatum, sed a me additum ocaxetur. Quaeso te, amice carissime, ut in ecclesiasticis tractatibus, ubi de ueritate dogmatum qiutritur, & de saluteam imarum nostrarum maiorum flagitatur auctoritas, huiuscemodi deliramenta dimittas, de prandiorum cenarumq. fibulas pro argumento non teneas
veritatis. Fieri enim potest, ut, etiam si a me uerum audisti, alius, qui huius rei ignarus est, dicat a te esse compositum, & quasi mimum Philistionis, uel Lentuli ac Marilli strophaeleganti sermone conficiam. Quo non perueniat semel effrenata temeritas Post excommunicationem Hilarii. post Cypriani haereseos librum, post Athanasii me dormitante lituram, simul di inscriptionem, erupit aliquando contra ripam Epiphanium ι & dolorem pectoris sui, quod eum in epistola, quam ad Ioannem episcopum scripserat, haereticum arguit, in apologia pro Origene digerit, & his se sermonibus consolatur. Quin potius aperienda est hoc in loco ueritas latens. non enim possibile est, tam iniquo iudicio uti qu&quam hominum, ut de causa aequali non aequaliter sentiat: sed quod auctores obtrectatorum eius hi sunt, qui uel in ecclesia disputare latius solent, uel etiam libros scribere, qui totnm de Origene uel loquuntur, uel scribunt. Ne ergo plures ipsorum furta cognoscant, quae utique, si ingrati in magri strum non essent, nequaquam criminosa uiderentur, simia pliciores quosque ab eius lectione deterrent. Denique quidam ex ipsis, qui se uelut eua geli Eandi necessitatem per omnes gentes de per omnes linguas habere putat de Origene male loquendi, sex millia librorum eius se legisse, quam plurima, fratrum multitudine audiente, consessus est . qui si utique, ut ipse dicere solet, pro cognoscendis eius malis legebat; suia ficere poterant decem libri ad cognoscendum, aut uiginti certe, aut, ut plurimum, triginta . sex millia autem librorum legere, non iam est errores ac mala uelle cognoscere, sed totam pene uitam disciplinis eius ac studiis dedere. Quo modo ergo iste merito audiendus est, cum eos culpat, qui instructionis suae causa perpauca eius, salua fidei regula atque integra pietate , t erunt Qui sunt isti, qui in ecclesia disputare latius solent qui libros scribere Z qui totum de Origene loquuntur, & scribunt qui, dum sua nolunt stiria cognosci, &ingrati sunt in magistrum, iccirco simplices ab illius lectione deterrent. nominatim debes dicere, de ipsos homines denotare. Ergo beati episcopi, Anastasius, de Theophilus, & Venerius, de Gomatius, de omnis tam orientis quam occidentis catholicorum synodus, qui pari sententia, quia pari & spiritu, illum haereticum denunciant populis, lares librorum illius iudicandi sunt, &, quando in ecclesiis praedicant, non scripturarum mysteria, sed Origenis sarta commemorant ξ Non tibi suis cit passim contra omnes detractio, nisi specialiter contra beatum, & in finem ecclesae sacerdotem styli tui lanceam dirigas inus in ille, quiues ut necessitatem euangelizandi per omnes gentes, &per omnes linguas habere se putat de Origene male loquendi, qui sex millia librorum eius se legisse, quam plurima fratrum multitudine audiente. consessus est tanquamultitudine&caterua fratrum tu quoque medius eras, quando ille in sua epistola queritur, pro Origenis haeres nestria a te dogmata esse prolata ξ Crimini es dandum est, quare Graecam, Syram, de Hebraeam, de Aegyptia- eam linguam , ex parte & Latinam nouerit ergo& Apostolus,& apostolici uiri, qui linguis loquebantur, in crimine sunt: & me trilinguem bilinguis ipse ridebis λ De sex millibus
autem librorum, quos ab eo lectos esse confingis, quis credet aut te uerum dicere, aut illum potuisse mentiri si enim Origenes sex millia scripsisset librorum; potuerat fieri ut uir eruditus, & ab insantia sacris litteris institutus, pro curiositate de scientia legisset aliena. quod uero ille non scripsit, quo modo iste legere potuit Numera indices librorum eius, qui in tertio uolumine Eusebii, in quo scribit uitam Pamphili, continentur: de non dico sex
163쪽
sex millia, sed tertiam partem non reperies. Habemus epistolam supradicti pontificis in
qua huic calumniae tuae, dum adhuc esses in oriente, respondet;& apertissimum mendacium libera ueritatis fronte confutat. Post haec de tanta audes in apologia tua dicere, te non
esse defensorem Origenis, neque assertorem illius, pro cuius desensione Pamphilusti Eusebius tibi parum dixisse sunt uisi. aduersum quae uolumina, si Dominus uitae huius de terit spatium, alias reipondere conabor: nunc tantum tuis aiuertionibus obuiasse sui sciat,&hoc breuiter prudentem instruxisse lectorem, me istum librum , qui si b nomine Pamphili serebatur, uidisse primum scriptum in codice tuo ; &, quia non erat mihi curae, quid pio haeretico diceretur, sic semper habuisse, quasi diuersum esset opus Pamphili &Eusebii; pasea uero quaestione mota, scriptis eorum respondere uoluisse;&ob hanc causam legisse, quid pro Origene unusquisque sentiret; perspicueq. deprehendisse, quod primus liberis uoluminum Eusebii ipse esset, qui unus lilb nomine Pamphili a te editus est, tam Graece, quam Latine, immutatis dumtaxat sensibus de Filio & Spiritu sancto, qui apertam blasphemiam praeserchant. Vnde etiam ante annos serme decem, cum Dexter, amicus meus, qui praefecturam administrauit praetorii, me rogasset, ut auctorum nostrae religionis ei indice texerem; inter ceteros tractatores posui & hunc librum a Pamphilo editum, ita putans esse,
ut a te & tuis discipulis fuerat diuulgatu . Sed cum ipse dicat Eusebius, Pamphilum nihil scripsisse, exceptis breuibus epistolis ad amicos;& primus liber sex uoluminum illius, eadem& eisdem uerbis contineat, quae sub nomine Pamphili a te ficta sunt: perspicuum est, te ita circo librum hunc disseminare uoluisse, ut sub persona martyris haeresim introduceres. ciiq. de ipso libro, quem Pamphili simulas, multa peruerteris ; & aliter in Graeco, aliter in Latino siti fraudem tuam errori meo imputare non debes. credidi enim eius esse librum, quem titulus praeserebat, scut Het άων, de multa alia Origenis opera, plurimorum q. Graeciae tractatorum, quae aut ante non legi, aut nunc compellor legere quaestione haereseos suscitata ut sciam, quae uitare debeam, quae probare. Vnde&in adolescentia homilias tantum eius, quas loquebatur ad populum,& in quibus non tanta scandala tenebantur, simpliciter rogantibus transtuli, nullis praeiudicans, ex iis, quae probantur, illa suscipere, quae mani seste haeretica sunt. certe, ut compendium longi sermonis faciam, sicut ego ostendo me ab his accepisse librum, qui de tuo codice transcripserunt; sc tu doce, a quo exemplar acceperis ; ut, qui auctorem libri dare alium non potuerit, ipse falsitatis reus teneatur. Bonus hi xth homo de bono cordis theseuro profert illa, quae bona sunt; atque ex pomorum dulcedine generosi seminis arbor agnoscitur. Scribit fater Eusebius, se apud Astos episcopos, qui propter ecclesiasticas causas ad comitatum uenerant, epistolam quasi meo scriptam nomine reperisse, in qua agerem paenitentiam, & me ab Hebraeis in adolescentia inductum esse testarer, ut Hebraea uolumina in Latinum uerterem, in quibus nulla si ueritas. Quod au- Matth. is diens obstupui. et quia in ore duorum uel trium stat omne uerbum; uniq. testi nec Catoni creditum est; id ipsum multorum me ex urbe fiatrum scripta docuerunt, sciscitantium an ita se haberet,&, a quo ipsa epistola disseminata esset in uulgus, lacrymabiliter indicantium. Qui hoc ausus est facere, quid aliud non audeat Bene, quod malitia non habet tatas uires, quantos conatus . perierat innocentia, si semper nequitiae iuncta esset potentia;& totum, quidquid cupit, calumnia praeualeret. Stylum meum, qualiscumque est, & sormam eloquii uir disertissimus exprimere non potuit; sed inter ipsas praestigias, ct alterius personam, qua se staudulenter induerat, quis esset ostendit. Ergo ille qui epistolam sub
nomine meo paenitentiae finxerat, quod male Hebraea uolumina transtulissem, obiicere dicitur, me in septuaginta condemnationem scripturas sanctas interpretatum: ut, siue filia sunt, siue uera, quae transtuli, in crimine maneam ; dum aut in nouo opere sereor me errasse, aut recens editio ueteris condemnatio fit. Miror, quo modo in eadem epistola homicidam , & adulterum, & sacrilegum, & parricidam me esse non dixerit, & quidquid potest tacita mentis cogitatio intra se turpitudinis uoluere. Gratias ei debeo agere, quod, cum tanta sylva si criminum, unum mihi erroris uel salsitatis crimen obiecerit. Ego ne contra SNptuaginta interpretes aliquid sum locutus, quos ante annos plurimos, diligentissime Edatos, meae linguae studiosis dedi, quos quotidie in conuentu fiatrum edissero, quorum palmos iugi meditatione decato tam stultus eram, ut, quod in pueritia didici, senex obliuisci uellem uniuersi tractatus mei horum testimoniis texti sunt. commentarii in duod cim prophetas & meam& Septuaginta editionem edisserunt. O labores hominum semper incertit o mortalium studia contrarios interdum fines habentia. unde me putabam bene mereri de Latinis meis, & nostrorum ad discendum animos concitare; quod etiam Graeci uersum
164쪽
'Latino post taritos interpretes non Astidiunt: inde in culpam uocor, & nausean Da his in νηῖ luxuim sit, si innocentia criminosa est I)ormi o. ivpς ii in tuit. Extonii nauit uineam aper de Matth. t 3
non meae loquuntur ωntra Psal.7scrimen,&crimen in toto orbec''fiteor. Heu mihi inater mea, ut quid me ge- Hieras
nil viain, qui iudicet,&discernar omni terrae Omnespraefatiunculae ueteris testamε parte exempla subieci, huic rei testes sunt. Et superfluum est, quod in illis as. Ei t, lit 3 tu in idi dictum est, scribere. Incipiam igitur a Genesi: cuius proloeus
Laesi freti nam desideratas accepi epistolas, qui, quodam praesagio suturorum cu rib i, Π0men, Obsecrantis ut translatum in linguam Latinam de Hebrom seri i orat Mntateuchum nostrorum auribus traderem. Periculosum opu o patelis,qui asse uni in Septuaginta interpretum fugiat noua pro is ac tingenium quasi uinum probantes: cum ego i iis me testatus sim disce Pyra uirili portione in tabernaculo Dei offerre, quae possim, nec opes alterius aliorum Diapertate foedari. quod ut audaem, Origenis me studium prouocauit, qui editioni antiquae translationem Theodotionis miscuit, asterisco,& obelisco, idest, stella, Suetuopus omne distinguens; dum aut illustria iacit, quae minus ante fuerat ; aut si perflua quae que iugulat, di confodit, maxime'. quae euangelistarum de apostolorum auctoritas promulgauit. In quibus multa de ue eri testamento legimus, quae in nostris codicibus non habentur ut est illud : Ex Aegypto uocaui filium meum. Et: Quoniam Naharaeus uocabitur. Eti Matth. a Videbui, in quem compunxerunt. Et: Rumina de uentre eius suent aquae uiuae. Et: Quae 30 λ snec oculus indit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascenderunt, quae praeparauit Deus diligentibus se,&multa alia, quae propria σ-m desiderat. Interrogemus ergo eos ubi haec scripta sint; & cum dicere non potuerint, de libris Hebraeis proferamus. Primum testia monium est in Osee, secundum in Esaia, tertium in Lacharia, quartum in Prouerbiis quin Ο ςe tum aeque in Elata. quod multi ignorantes, apocryphorum deliramenta sectimur Hibe in naenias libris authenticis praeserunt. Causas erroris non est meum exponere. Iudaei pru- denti sectum dicunt esse consilio; ne Ptolemaeus, unius Dei cultor, apud Aebraeos etiam duplicem diuinitatem deprehenderet: quod maxime iccirco iaciebant, quia in Platonis do ' .gnia cadere uidebatur. Denique, ubicumquesecratum aliquid scriptura testatur de Patre& Filio&Spiritu sanem, aut aliter interpretati sunt, aut omnino tacuerunt ; ut de regi sa-: i. s. nt , 'Fcanum fidei non diuulgarent. Et nescio quis primus auctor septuaginta cellulas Alexandriae mendacio suo extruxerit, quibus diuis eadem scriptitarint; cum Arist as, eiusdem Ptolemaei mari . ,&multo post tempore Iosephus, nihil tale retulerint . . sed in una basilica congregatos contulisse scribant, non prophetasse. aliud est enim uatem. aliud int 'retem esse. ibi seiritus uentura praedicit: hic eruditio,& uerborum copia ea. quae intelligit, transfert. Nisi Arte putandus est Tullius oeconomicum Xenophontis & Platonis 'otagoram, & Demosthenis pro Ctesiphonte orationem afflatus rhetorico spiritu transtulisse: ut aliter de eiusdem libris per Septuaginta interpretes, ali er per apostolos Spiritus lanctus testimonia texuerit: ut, quod illi tacuerint, hi scriptum esse mentiti sint. Quid igitur damnamus ueteres minime: sed, post priorum studia,in domo Domini quod Liumus, laboramus. Illi interpretati sunt ante aduentum Christi;&, quod nesciebant dubiis pro fere sententiis. nos, post pasionem de resuriectionem eius, nsi tam prophetiam quam historiam scribimus. aliter enim audita, aliter uia narrantur. Quod melius intelli gim us, melius&proserimus. Audi igitur aemule, obtrectator ausculta. Non damno nsireprehendo Septuaginta, sed confidenter cunctis illis apostolos p ero. per istorum os mihi Christus sonat, quos ante prophetas inter spiritualia charismata positos lego : in ovibus ultimum pene gradum interpretes tenent. Quid liuore torqueris quid imoeritorum animos contra me concitas Θ Sicubi tibi in translatione errare uideor, interroga Hebraeos dia
uerserum urbium magistros consule quod illi tabe. ita Christo
'iud est, si contra se postea ab apostolis usurpata testimonia probauerunt ; & emendatiora
sunt exemplana Latina, quam Graeca, Graeca, quam Hebraea. In libris quoque Samuelis &Malachim, quos nos regnorum quattuor nominamus, post catalogum diuinae scripturae haec intuli. Quae cum ita se habeant, obsecro te lector, ne laborem meum reprehensionem existimes antiquorum. In tabernaculo Dei offert unusquisque quod potest . Alii aurum D a& argentum , di lapides pretiosos, alii byssum, & purpuram, & coccum offerunt, & hiacyn mum. nobiscum bene agitur, si obtulerimus pelles, & caprarum pilos. Et tamen Apost Ius
165쪽
i.Cor. ia lus contemptibiliora nostri magis necessaria iudicat. Vude& tota illa tabernaculi pulcluitu Exod. 3 do, & per singulas species Ecclesiae praesentis futurm . distinctio, pellibus tegitur, dociliciis, ardoremq. solis & iniuriam imbrium ea, quae uiliora sunt, prohibent. Vide, quanto con tra Septuaginta interpretes tumeam supercilio, ut illos aurum, de pretioses lapides, de purpuram, me pelles, de pilos caprarum in taber aculo Dei obtulisse profitear. Ponam & aliud
testimonium 1, ne nunc me rerum necessitate compulsum dicas mutasse stat entiam. In libro temporum, id est, Paralipomenon, mai Hebraice dicitur mammari Dibre halami in , adcinctum Chromatium praefatiuncula uius sum. Si septuaginta interpretum pura, dc, ut ab eis in Graecum uersa est, editio permaneret; sit perflue me, mi Chromati, episcoporum sanctissime, atquedoetissime impelleres, ut tibi Hebraea uolumine Latino sermone transseri P. quod enim Iemel aures hominum occupauerat, de nascentis Ecdicta roborauerat fidem, iustum erat etiam nostro silentio comprobari . nunc uero, cum pro uarietate regionum diuetia ibantur exemplatia ; de germana illa antiquaq. translatio corrupta sit, atque uiolata; nostri arbitrii putas, aut ex pluribus iudicare quid uerum iit, aut nouum opus in ueteri opere cudere , illudentibusq. Iudaeis comicum, ut dicitur, oculos confisere. Alexandria, de A,
gyptus in Septuaginta suis Hesychium laudat auctorem. Constantinopolis usque ad Antiochiam Luciani martyri sexemplaria probat. Mediae inter has prouinciae, Palaestinos codices legunt i quos ab Origene elaboratos Eusebius de Pamphilus uulgauerunt, totusq. orbis hac inter se trifaria uarietate compugnat. Et certe Origenes non solum exempla coni suit quattuor editionum, e regione singula uerba describens i ut unus dissentims, statim, ceteris inter se consentientibus, arguatur: sed, quod maioris audaciae est, in editione Septuaginta, Theodotionis sditionem miscuit, asteriscis uidesicet designans quae minus fuerant, de uir sulis quae ex superi tuo uidebantur apposita. Si igitur aliis licuit non tenere, quod semes sim sceperant; de post septuaginta cellulas, quae uulgo sine auctore iactantur,singulas cellas ape ruere ; hocq. in ecclesiis legitur,quod Septuaginta nescierunt: cur me non suscipiant Latini mei, qui, inuiolata editione ueteri, ita nouam condidi, ut laborem meum Hebraeis,&, quod his maius est,apostolis auctoribus probem Scripsi nuper librum de optimo genere interpretandi, Osten jens, illa de euangelio: Ex Aegypto uocaui filium meum: et: scion iam Nazareus uocabitur: et: Videbunt in quem compunxerunt: et illud Apostoli: Quae oculus non uidit, nec auses audiuit, nec in cor hominis ascenderunt, quae praeparauit Dominus diligentibus se. ceteraq. his similia, in Hebraeorum libris inueniri. Certe Apostolus & euanges istae, Septuaginta interpretes nouerant. et unde eis hoc dicere, quod in septuaginta non habetur Et Christus, dominus noster, utriusque testamenti conditor, in euangelio se Ioan. 7 cundum Ioannem, Qui credit, inquit, in me, sicut dicit scriptura, flumina de uentre eius suent aquae uiuae. Vtique scriptum est . quod saluator scriptum esse testatur. ubi scriptum est Septuaginta non habent, apocrypha nescit Ecclesia. Ad Hebraeos igitur reuertendum, unde de Dominus loquitur, de discipuli exempla praesumunt. Haec pace ueterum loquor, de obtrectatoribus meis tantum respondeo, qui canino dente me rodunt, lin publico detra hentes, legentes in an ulis, iidem de accusatores de definis res ; cum in aliis probent, quod
in me reprobant: quasi uirtus, Scuitium non in rebus sit, sed cum auctore mutetur. Ceterum memini,editionem Septuaginta translatorum olim ὁ e Graeco emendatam tubuisse me nostris ; nec inimicum debere existimaricorum, quos in conuentu fratrum semper edissi
ro. Et quod nunc jn ' di bre halamim, idest, uerba dierum interpretatus sum ; iccirco feci, ut inextricabiles moras, de siluam nominum, quae scriptorum confusa sunt uitio, sensuumq. labyrinthos apertius, dc per uersuum cola digerilam, mihimet ipsi de meis iuxta Hismeniam canens, si aures surdae sunt ceterorum. In Esdrae quoque uolumine similia praefatus sum. Si post multa haec addidi. Quod illaturus sum, aequissimum est. Edidi aliuquid, quod non habetur in Graeco; uel aliter habetur, quam a me uersum est. Quid in te pretem laniant Θ interrogent Hebraeos, de , ipsis auctoribus, translationi meae uel arrogent, uel derogent fidem. Porro aliud est, si clausis, quod dicitur, oculis mihi uolunt maledicere: de non imitantur Graecorum studium de beneuolentiam: qui post Septuaginta translatores, iam Christi euangelio coruscante, Iudaeos de Hebionitas, legis ueteris interpretes, Aquilam uidelicet, Symmachum, de Theodotionem, curiose legunt, dc per Origenis laborem is ecclesiis dedicarunt di quanto magis Latini mei grati esse deberet, quod exultantem Graeciam cernerent aliquid a se mutuari. Primum enim magnorum sumptuum est, de infinitae diis cultatis, exemplaria habere omnia. denique de qui habuerint, di Hebraei sermonis ignari sunt, magis errabunt, ignorantes quis e multis uerius dixerit. quod etiam
166쪽
nuper apud Graecos accidit: ut, interdum scripturae sensum relin Nos autem, qui Hebraeae linguae salori e scientiam;& Latinus nobis utcumque sermo non deest i & de aliis Hamus iudi are;&ea, quae ipsi intelligimus, in nostra lingua exprimere. Tranquam Origenes obe , in , ante annos plurimos Latino semioni datum ; cum rursum iuxta idiu rem; sici Huriis sum. gor per singulos stilpturae diuinae libros, ad
2 c cci - ΗΠ represtensionem Septua' sibi : quasi non &apud Graecos Aquila,Symmachus, ct Theodo
1eroum e uerbo, uel sensum e sensu, uel ex utroque commixtum dc mediae tempe-
Urius translationis expresserint;& omnia ueteris instrumenti uolumina Origeneso, e 'R cristisq. distinxerit; quos uel additos, uel de Theodotione sumptos translationi inseruit, probans defitisse quod additum est. Discant igitur obtrectatores mei r toto, quod in partibus susceperunt, aut interpretationem meam cum asteriscis suis in ere . neque enim fieri potest, ut, quos plura intermisisse perspexerint, non eosdem etiam in quibusdam erras fateantur, praecipue in Iob r cui si ea, quae sub asteriscis addita sunt , subtraxeris, pars maxima detruncabitur. Et hoc dumtaxat apud Graecos. Cet rum apud Latinos, ante eam translationem, quam sub asteriscis & obelis nuper edidimus septingenti serme aut octingenti uersus desunt ;ut decurtatus, & laceratus, corrosusq. liber' seditatem sui publice legentibus praebeat. Et post multa, quae studio breuitatis praetereo 'haec in fine subiunxi. Audiant quapropter canes mei, iccirco me in hoc uolumine laborastis, non ut intraretationem antiquam reprehenderem ; sed ut ea, quae in illa aut obscura sunt, aut omissa, aut certe uitio scriptorum deprauata, manifestiora nostra interpretatione fierent: qui & Hebraeum sermonem ex parte didicimus, ct in Latinopene ab ipsis ineunabulis inter grammaticos, & rhetores, & philosephos detriti sumus. Quod si apud Graecos, post Septuaginta editionem, iam Christi euangelio coruscante, Iudaeus Aquila, di Symmachus, ac Theodotion Iudaizantes haeretici sunt recepti ; qui multa mysteria saluatoris subdola interpretatione cesarunt, & tamen in exaptis habentur apud ecclesias, & explanantur ab ecclesiasticis uirist quanto magis ego Christianus, de parentibus Christianis natus,&uexillum crucis in mea fronte portans, cuius studium ibit omissa repetere, deprauata corrigere, & sacramenta Ecclesiae puro & fideli aperire sermone, uel a fastidiosis, uel a malignis lectoribus non debeo reprobari Psalterium quoque, quod certe emendatissimum iuxta Septuaginta interpretes nostro labore dudum Roma suscepit, rursum iuxta Hebraicum uertens, praetitione munies:& sic in parte prologi sum locutus. Quia igitur nuper cum H braeodisputans, quaedam pro Domino saluatore de psalmis testimonia protulisti ; uolensq. ille te illudere, per sermones pene singulos asserebat, non ira haberi in Hebraeo, ut tu de
Septuaginta interpretibus opponebas; studiosissime postulasti, ut, post Aquilam, Symmachum, di Theodotionem, nouam editionem Latino sermone transferrem. aiebas enim te magis intereretum uarietate turbari, & pro amore, quo laberis, uel translatione, uel iudicio meo esse contentum. Vnde impulsus a te, cui, & quae non possum, negare non debeo, rursum me obtrectatorum latratibus tradidi, malui l. te uires potius meas, quam uolunt tem in amicitia quaerete. Certe confidenter dicam,& multos huiuς operis testes citabo; me
nihil dumtaxat scientem de Hebraica ueritate mutasse. Sicubi ergo editio mea a ueteribus discrepat; interroga quemlibet Hebraeordi & liquido pervidebis, me ab aemulis frustra lacetari ; qui malunt contemnere uideri praeclara, quam discere, peruersissimi homines. nam cum nouas semper expetant uoluptates,&gulae eorum uicina maria non sufficiant; cur in solo studio scripturarum ueteri sapore contenti sunt nec hoc dico, quod placessores meos mordeam , aut quidquam de his arbitrer detrahendum, quorum translationem, diligen- 'tissime emendatam , olim meae linguae hominibus dedi; sed quod aliud sit in ecclesiis Christi credentium psalmos legere, aliud Iudaeis singula uerba calumniantibus respondere. S lomonis etiam libros, quos olim iuxta Septuaginta additis obesis&asteriscis in Latinum uerteram, ex Hebraico transferens,& dedicans sancti depiscopis Chromatio& Heliodo- praefatiunculae meae fine subieci: Si cui Septuaginta interpretum magis editio placet, habet eam a nobis olim emendatam. neque enim sic noua cudimus, ut uetera destru
mus. Veniam&ad Esaiam;& partem prologi eius super Septuaginta interpretatione ii iungam. Quem cum magis euangelistam, quam prophetam dicerem, eo quod uniuersa Christi Eeclesia mysteria sie ad liquidum pei secutus esset, ut non de iaturo uaticinati, sed
167쪽
de praeitatis historiam texere crederetur; etiam hoc addidit Unde coniicio noluissem ne temporis Septuaginta interpretes, fidei suae sacramenta perspicue ethnicis prodere; ne sanMatth. 7 ctum canibus, & margaritas porcis darent . Quae, cum hanc editionem legeritis, ab illis animaduertctis abscondita. Nec ignoro, quanti laboris sit, prophetas intelligere ; nec facile quempiam posse iudicare de interpretatione, nisi intellexerit ante, quae legerit. Nos quoque patere morsibus plurimorum, qui, stimulante inuidia, quod consequi non ualent, despiciunt. Sciens ergo & prudens in flammam mitto manum: et nihilo minus a fastidiosis lectoribus hoc precor, ut, quo modo Graeci, post Septuaginta translatores, Aquilam ,&Symmachum, & Theodotionem legunt, uel ob studium doctrinae suae, uel ut Septuaginta magis ex collatione eorum intelligant; sic & isti saltem unum post priores habere dis nentur interpretem. LNant prius, &postea despiciant; ne uideantur non ex iudicio, secrex odii praesumptione ignorata damnare. De Daniele autem breuiter respondebo; me non negasse eum prophetam, quem statim in fronte prologi prophetam esse confessus lam ; sed quid Hebraei dicerent, & quibus argumentis suam niterentur probare sententiam, uoluisse monstrare . & docuisse lectorem, ecclesias Christi hunc prophetam iuxta Theodotionem legere,& non iuxta Septuaginta translatores. Quorum si in isto libro editionem dixi multum a ueritate distare,&recto ecclesiarum Christi iudicio reprobatam: non est meae culpae, qui dixi; sed eorum, qui legunt. in promptu sunt quattuor editiones, Aquilae, Symmachi, S ptuaginta . & Theodotionis. ecclesiae iuxta Theodotionem legunt Danielem. ego quid peccaui, si ecclesiarum iudicium secutus sum Quod autem refero, quid aduersum Susannae historiam, & hymnum trium puerorum , &Belis draconis fabulas, quae in uolumine Hebraico non habentur, Hebraei L leant dicere: qui me criminatur stultum, se sycophantam probat. non enim, quid ipse sentirem, sed quid illi contra nos dicere soleant, explicaui. quorum opinioni si non respondi in protrio breuitati studens, ne non praefationem, sed librum uiderer scribere, puto quod statim subiecerim: dixi enim: De quo no est huius temporis disserere. alioquin dc ex eo, quod asserui Porphyrium contra hunc prophetam multa dixisse, uocaui q. huius rei testes Methodium, Eusebium, & Apollinarium, qui multis uersuum millibus, illius vaesaniae responderunt ; me accusare poterit, quare non in praefatiuncula contra libros Porphyrii scripserim. Qui istiusmodi naenias consectatur, & script rae Hebraicae ueritatem non uult recipere, audiat libere proclamantem. Nemo enim cogitur legere , quod non uult. Ego petentibus scripsi, non fistidiosis; gratis, non inuidis; studiosis, non oscitantibus. Et tamen miror, quo modo Theodotionem haereticum di Iudaietantem legit, & qualiscumque peccatoris Christiani translationem fastidit. Quaeso te, amice dulcissime, qui tam curiosus es, ut etiam somnia mea noueris; omniaque, quae per tot annos absque metu futurae scripsi calumniae, in accusationem uocas; ut respondeas, quomodo eorum praefationes librorum nescias, quos accusas: quae , quodam uaticinio, suturae' calumniae responderunt, implentes prouerbium: Prius antidotum, quam uenenum. Quid
nocet ecclesiis nostra translatio ξ Magnis, ut scio, sumptibus redemisti Aquilae, & Symmachi, & Theodotionis, quintaeq. & sextae editionis Iudaicos translatores. Origenes tuus,& ne sorte queraris figurata te laude percussum Origenes noster nostrum uoco ob eruditionem ingenii, non ob dogmatum ueritatem) in omnibus libris suis, post Septuaginta interpretes, Iudaeorum translationes explanat, de edisserit. Eusebius quoque,& Didymus idem ficiunt. praetermitto Apollinarium, qui bono quidem studio, sed non secundum scientiam de omnium translationibus in unum uestimentum pannos assuere conatus est,& consequentiam scripturae non ex regula ueritatis, sed ex suo iudicio texere. Apostolici uiri seripturis utuntur Hebraicis: ipsos apostolos& euangesistas hoc secisse perspicuum est. Dominus, atque saluator, ubicumque ueteris scripturae meminit, de Hebraicis uolumini-Ioan. et bus ponit exempla i ut est illud: Qui credit in me, sicut scriptura dicit, flumina de uentre Matth. 17 eius stuent aquae uiuae. Et in ipsa cruce, )anas: na, ν , Ne Eli Eli lammamauiani: quod Pssi i interpretatur: Deus meus, Deus meus, quare me dereliquisti: non, ut a Septuaginta positum est, Deus Deus meus, respice in me, quare me dereliquistii & multa his similia. Nee hoc dicimus, quod Septuaginta interpretes suggillemus, sed quod apostolorum & Christi maior sit auctoritas;& ubicumque Septuaginta ab Hebrem non discordant, ibi apostolos de interpretatione eorum exempla sumpsisse; ubi uero discrepant, id posuisse in Graeco, quod apud Hebra os didicerant. Sicut ergo ego ostendo, multa in nouo testamento posita de ueteribus libris, quae in Seu tuaginta non habentur; de haec scripta in Hebraico doceo: sic accusator ostendat aliquid scriptum essem nouo testamento de Septuaginta interpreti- . bus
168쪽
bus, quod in Hebraico non habeatur: & finita contentio est. Ex quibus omnibus approbatur ; & Septuaginta interpretum editionem, quae legentium uetustate firmata est, utilem esse ecclesiis, dum ante gentes audiunt Christum uenturum esse, quam ueniat; &ceteros interpretes non reprobandos; quia non sua, sed diuina uolumina transtulerunt;& familiarem meum id a Christiano & amico debere suscipere , quod magno sumptu sibi a Iudaeis describere festinauit. Excessi epistolae modum; & qui contra nefariam haeresim iam stylum
fixeram, pro me respondere compulsus sum , expectans tria amici uolumina, & ad congeriem criminum eius tota mente suspensus: nisi quod leuius est, professum inimicum cauere, quam hostem latentem sib amici nomine sustinere.
APOLOGIA HIERONUM Iaduersus Ruffinum.
ECTIS litteris prudentiae tuae, quibus in me inueheris, & laudatum quondam tuum, quem uerum collegam loquebaris & fratrem, nunc libris ad respon- dendum prouocas, terresq. criminibus; intellexi illud Salomonis in te esse com si plerum: In ore stulti baculus contumeliae. Et non recipit fatuus uerba pruden- Pro. 1 .istiae: nisi ea dixeris, quae uersantur in corde eius. Et Esaias, Fatuus, inquit, fatua loquetur, a, ct cor eius uana intelliget; ut compleat iniquitates, & loquatur contra Deum mendacium. Quid enim necesse filii accusationis uolumina mittere, & maledicta proferre in medium; situm ultima parte epistolae , denunciata morte, me deterres, ne audeam respondere criminibus, immolaudibus tuis Eadem quippe & praedicas, &accusas, &de uno sonte dulce Iae. 3 amarum q. procedit. Vnde , obsecro te, ut uerecundiam & pudorem, quem a me exigis, prior ipse exhibeas; & qui mendacii alterum criminaris, desinas ipse mentiri λ Ego nulli scadalum facio, nec accusator interim tui sum. non etenim considero, quid tu merearis, sed quid me deceat: &saluatoris Eloquium pertimesco, dicentis: Qui scandalizauerit unum de Matth. is pusillis istis, qui in me credunt; expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius, & de mergatur in prosundum maris. Et, Vae mundo ab scandalis . necesse est enim, ut ueniant seandala: sed uae homini illi per quem scandalum uenit. Poteram&ego in te falsa conger re ; di dicere me ues audisse, uel uidisse, quae nullus norati ut apud ignorantes impudentiaueritas, & furor constantia putaretur. Sed absit ut imitator tui sim; di quod in te reprehendo, ipse faciam. Ille loquatur spurcitias, qui potest spurca comittere. Malus homo de malo Matth. x xcordis thesauro profert ea, quae mala sunt. Ex abundantia cordis os loquitur. Habeto in t rim lucrum, quod amicus quondam tuus, nunc accusatus, turpia tibi non uult obiicere.
Et hoc dico, non quod accusationis tuae gladios pertimescam; sed quod magis accusari uelim, quam accusare; & pati iniuriam, quam facere ; sciens praeceptum ab Apostolo: Non Rom. 1, uosmet ipsos ulciscentes carissimi, sed date locum irae: scriptum est enim: Mihi uindicta, &retribuam, dicit Dominus. Sed, si esurierit inimicus tuus, ciba illum: si sitierit, potum da illi. hoc enim faciens, carbones ignis congeres super caput eius. Qui enim se ipsum uindicat, ultionem Domini non meretur. Attamen antequam respondeam epistolae, expostula
re tecum libet: uenustissime monachorum, bone presbyter, imitator Christi, fratrem tuum potes occidere; quem si tantum oderis, homicida es Hoc a saluatore didicisti, ut uerberan t Ioan. 3ti maxillam praeberes & alteram Sic ipse respondit percussori suo Θ Si male locutus sum, te- Matth. 1stimoni ui et hibe de malo: si bene, quid me caedis λ Mortem minaris, quam & serpentes Io n. Is inferre possunt. Mors omnium est, homicidium pessimorum . quid enim, nisi tu me occideris , ego immortalis ero quin potius habeo gratiam, quod lacis de necessitate uirtutem . Nonne & apostoli, saluis inter se amicitiis, dissenserunt; cum Paulus & Barnabas propter Ioannem cognomento Marcum stomachati sunt; & separauit eos nauigatio, quos Christi euangelium copulabat Nonne idem Paulus in ficiem Cephae restitit, quod non recto pede Gal. 1. iincederet in euangelio Et tamen praece rem suum, & columnam Ecclesae uocat i & exponit cum eo praedicationem, ne in uacuum curreret, aut cucurrisset. Non de in religione etialiberi a parentibus, & coniuges a maritis, sesua pietate, dissentiunt ξ Vos, si ita habetis, ut habemus, cur nos odistis ξ si aliter creditis, quid uultis occidere An, civi a uobis dissens rit, occidendus est Testem inuoco Iesum conscientiae meae, qui & has litteras & tuam epinstolam iudicaturus est, me ad commonitionem sancti Papae Chromatii uoluisse reticere; &finem sacere simultatum, di uincere in bono malum i sed quia minaris interitu, nisi tacuero; . Pp respondere N
169쪽
respondere compellor; ne uidear tacendo crimen agnoscere; & lenitatem meam, malae conseientiae signum interpreteris. Hoc est uerum dilemma tuum, non ex dialectica arte, quam nescis, sed ex carnificum ossicina & meditatione prolatum. Si tacuero,criminosus ero: si respondero, maledicus. Tu me ergo & prohibes, di cogis ad respondendum. In quo utruque moderabor; ut& obiecta diluam, & ab iniuria temperem. quis enim eum non timeat, qui est paratus occidere sequarq. uestigia propositionis tuae, seruans cetera illis eruditissimis libris,quos, antequam isserem, consutaui. Dicis te accusationem meam ad eos tantum misisse, qui meis uerbis laesi fuerant, & non ad plures: quia non ad ostentationem, sed ad aedificationem Christianis loquendum est. Et unde, oro te, librorum tuorum ad me fama peruenit quis eos Romae, quis in Italia, quis in Dalmatia disseminauit si in scriniis tuis & amicorum tuorum latebant, ad me quo modo mea crimina peruenerunt Et audes dicere, te no
ad ostentationem, sed ad aedificationem quasi Christianum loqui, qui de sene senex tanta
confingis, quanta non diceret de latrone homicida, de scorto meretrix, scurra de mimo qui parturis mihi montes criminum, & gladios, quos defigas in iugulum meum, tanto ante tempore exaeuis λ Iccirco ne cereales & anabasii tui per diuersas prouincias cucurrerunt, ut laudes meas legerent λ ut panegyricum tuum per angulos, & plateas, ac muliercularum textrinas recitarent Θ Haec est tua illa sanista uerecundia, haec aedificatio Christiana: sic mod stus es, sic pudens, ut cateruatim de Occidente uenientes mihi tua maledicta narrauerint, ita memoriter, & consentanee, ut ego cogerer non scriptis tuis, quae necdum legeram, sed scriptorum respondere opinionibus, & uolantia toto orbe iacula falsitatis, clypeo ueritatis excipere. Sequitur in epistola tua r Noli multo auro redimere notarium meum; sicut amici tui de meis Gν schedulis, nondum emendatis, nondum ad purum digestis, secerunt; ut facilius falsare possent, quod aut nullus haberet, aut admodum pauci. gratis a me mi Lsum suscipe codicem, quem censu magno cuperes comparatum. Non te pudet prooemii Ego auro redimerem notarium tuum λ ecquis talis, ac tantus est, ut audeat cum Croelb, &Dario pugnare diuitiis ξ ut subitum Demaratum, & Crassum non pertimescat Vsqueadeo Esa. as ne obdurasti frontem, ut mendacium ponas spem tuam, & existimes te protesi posse mendacio; &, quidquid finxeris, tibi credendum putes Quis Bethlehem de cubiculo fiat iis Eusebii furatus est epistolam laudatricem tuam Cuius artificio, & a cuius ministris in sane Fabiolae hospitio& uiri Christiani &prudentis oceani, inuentus est codex, quem illi numquam uiderant ξ An iccirco te existimas innocentem, si, quidquid tuum est, in alios conseras Quicunque te offenderit, quamuis simplex, quamuis innoxius sit, illico crimi Reg. 1 nosus fiet ξHabes enim, per quod Danaes est uicta pudicitia, quod Giezi magistri praetulit sanctitati, propter quod Iudas tradidit Dominum suum. Videamus tamen, quid meus necessarius de schedulis tuis, necdum emendatis, di nondum ad purum digestis, falsaueritidi ob id facilius ei falsiatae fuerint, quod aut nullus eas haberet, aut admodum pauci. Et
ante scripsi,&nunc eadem, Deo audiente , pro testor, me non m probasse accusationem
eius, nec cuiusquam Christiani in Christianum . quid enim necesse est, in multorum scandala ruinam q. proferri, quae secreto aut corripere ualeas, aut emendare Sed quia unusquinque uiuit stomacho suo; & amicus non statim Dominus est alterius uoluntatis: sicut accus tionem etiam ueram reprehendo; sic talitatem schedularu in lancto uiro non suscipio. quid enim homo Latinus de interpretatione Graeca potuit immutare aut quid subtraheret, uel adderet in libris ubi sic contexta sunt omnia, & alterum pendet ex altero, ut, quidquid tollere uolueris, uel addere, quasi pannus in uestimento statim appareat ξ Quod ergo me mones, ipse iacito: paululum Lutem humani, si n6 Christiani pudoris assume: ne,dRpecta, & calcata conscientia tua, uerbis te purgatum putes, qui rebus urgeris. Si Eusebius auro redemit inemendatas schedulas, quas sellareti tu profer tuas, quae sit satae no sint:& si probaueris nihil in eis haereticum, tunc ille crimine tenebitur Alsitatis. quamuis mutes,, quamuis corrigas; catholicas non probabis. s enim error est in uerbis, aut in paucis sensibus; possit ni detruncari mala,& bona pro his reponi. ubi autem tota disputatio aequalis est;
ut uniuersae rationabiles creaturae, quae propria uoluntate corruerant, in unum postea reuertantur statum; ut rursum ex codem principio aliae sint ruinae: quid habes emedare, nisi cuncta mutaueris ξ Quod si secere uolueris, iam non libros alienos interpretaberis, sed condes tuos. Hoc autem cuiusmodi argumentum sit, non intelligo. Quia, inquis, inemendatae,& nondum ad purum digestae crant schedulae i iccirco secilius ab Eusebio fidiatae sunt. Aut ego tardior sum, aut mihi istis situum & obtusum uidetur . Si nondum emendatae, nec ad purum digestae erant schedulae : error earum non Eusebio imputabitur, sed morae&tarditati
170쪽
tarditati tuae,qui emendare cessasti. Et in eo solo erit ille culpabilis, quia scripta tua cito dis seminauit in uulgus, quae tu paulatim emendare decreueras. Sin autem, ut tu uis, eas falsa uit gusebius: quid causaris atque praetendis inemendatas, & necdum ad purum digestas in publicum prorupisse Θ et emendatae enim& non emendatae similem recipiunt falsitatem. Nullus, inquis, eos habebat libros, aut admodum pauci. In uno sermone quanta diuersistas Si nullus eos habebat, quo modo apud paucos erant si pauci habebant, cur nullumbabuisse mentiris Cum autem dicas apud paucos suisse ; de te ipso confitente subuersumst, quod nullus habuerit: ubi est illud, quod quereris auro redemptum notarium tuum Dic nomen notarii, quantum auri datum sit: ubi, per quem, aut cui datum. Vtique pro ditorem tuum abiecisti a te, & tanti facinoris reum a tuo c6sortio separasti. Vide ne magis illud uerum sit a paucis illis amicis tuis Se Eusebio & ceteris data exemplariat quae ita inter se congruunt, atque consentiunt, ut ne puncto quidem alterum ab altero disserat. Deinde cuius prudentiae est, dare exemplar aliis, quod nondum emendaueras Scriptae ad purum non erant schedulae ; & emedandos errores tuos iam alii possidebant. Sentis ne non haerere inter se mendacium ξ Et quid tibi in articulo temporis profuit, ut episcoporum sententias subterfugeres, patere discusssum, & tuis te uerbis redargui Ex quo apparet iuxta inclyti oratoris elogium, te uoluntatem habere mentiendi, artem fingendi non habere. Sequar ordinem epistolae: & ipsi ut locutus es uerba subnectam. Eloquentiam, ut dicis, tuam & in praesitione mea laudasse me fateor, et etiam nunc laudarem, nisi tu eam,contra Tullii tui sententiam, multa iactantia faceres odiosam. Vbi iactaui eloquentiam meam, qui etiam a te laudatam non libenter accepi An hoc dicis, quia non uis lubdola praedicatione palpari Aperte accusaberi si ut qui laudantem respuis, sentias criminantem. Imperitiam autem tuam, notam stultus eram, ut reprehenderemi quam nemo potest sertius accusare, qua tu ipse, dum scribis. Sed uolui ostendere condiscipulis tuis, qui tecum non didicerunt litteras, quid per triginta annos in oriente profeceris: qui procacitatem disertitudine, de maledicere omnibus, bonae coscientiae signum arbitraris. Nec tibi, ut dicis, ferulas adhibeo , neque athenogeronta meu scutica & plagis litteras docere contendo, sed quia fulmen eloquentiae tuae atque doctrinae omnes tramiores ferre non possumus, & ingenii acumine praestringis oculos nostros, in tantum, ut omnes tuos invidos putes: certatim opprimere te cupimus: ne, si semel in scribendo obtinueris principatum, & in eloquentiae arce steteris, cactis nobis, qui aliquid scire uolumus, mutire non liceat. Ego philosophus, rhetor, grammaticus , dialecticus, Hebraeus, Graecus, Latinus,trilinguis. Hoc modo & tu bilinguis eris, qui tantam habes Graeci Latiniq. sermonis scientiami ut&Graeci te Latinum, de Latinite Graecum putent,&Papa Epiphanius φαγλιν , quia quinque linguis contra te,&amasium tuum loquitur. Simul q. admiror qua temeritate contra tantarum artium uiru m aud
as dicore i tu qui tot disciplinarum oculis uigilas, quo modo uenia donandus es, si errau
ris, de non pe tuo pudoris silentio contegendus Quod cum legissem, & me putarem alicubi in sermone lapsum, qui enim in uerbo n5 peccat, iste persectus est & suspicarer eum aliquid meoru prolaturum esse uitiorum i subito intulit: Ante biduum mihi quam proficisceretur harum baiulus, in manus uenerunt, quae in me declamasti. Vbi est ergo quod munatis & dicis, quo modo donandus es uenia, si erraueris, & n6 perpetuo pudoris silentio cotegendus Nisi sorte prae angustia temporis non potuisti ea in ordinem digerere. aut aliquε de eruditis conducturus eras, qui in opusculis meis gemmarum eloquentiae tuae orname ta perquireret. Supra scripsisti, gratis a me missum codicem suscipe, quem censu magno cuperes csiparatum: de nunc humilitatis praestigiis loqueris. Imitari te uolui; sed refestina te eo qui ad te remeabat, malui paucis ad te quam ad alios pro tuis maledictis latius scribe. re. Et interim audacter filii tot imperitia tua. Sem clenim confessus es , dicens, superflua tibi reprehensio filii in paucis, quae professa nobis habetur in omnibus. Nec reprehendam , quod comparatum codicem pro empto posuerisi cum comparatio aequalium sit, emptio pretii annumeratio r & resestinante eo, qui ad te remeabat, sordidissimae elocutionis euae γia . tantum sensibus respondebo, &te nequaquam selaecistam, ac barbarum , sed mendacem, subdolum, impudentem esse conuincam. Si ad me tantum epistolam scribis , ut me commoneas & emendatum uelis, ne ceteris scandalum facias, & aliis furentibus iugulentur alii i cui libros contra me scribis ad alios, & legendos per satellites tuos toto orbe uispergis Vbi est syllogismus tuus, quo me irretire conaris, & loqueris i Quem in hoc magia si et optime emendare cupiebas, si illi ad quos stabis nihil desiquerant Si me quem ars is; non ad me scripseras. Et otii is tibi respondebo sermonibus . Quem emendare cupis