장음표시 사용
191쪽
IN DIALOGOS ADVERSVS PELAGIANOS
CRIPTA lam ad Ctesiphontem epistola, in qua ad interimata respondi,
crebras atrum expostulatio fuit, cur promissunt opus ultraditurum; in quo pollicitus sum, me ad cunctas eorum, qui μιαν praedicant, quas iunculas responsurum . nulli enim est dubium, quin Stoicorum, & Peripateticorum,hocest, uetetis Academiae, ista contentio sit: quod alii eorum asserant Λαει, quas nos pe
turbationes possumus dicere, aegritudinem, seudium, spem, timorem, eradicari, & extirpari posse de mentibus hominum; alii tangi eas, regi, atque moderari,&quasi infrenes equos quibusdam lupatis coerceri . morum sententias & Tullius in Tustulanis disputati nitius explicat i & Origenes ecclesiasticae ueritati in Simmatibus suis miscere conaturi ut praeteream Manichaeum, Priscillianum, Euagrium Hyperbori tam, Iovinianum, de totius p ne Syriae haereticos, quos sermone gentili Abin & Ponin, idest, peruersos & Massilianos, Graece ἐριναι uocant: quorum omnium ista sententia est, posse ad perfinionem, & non dicam adsimilitudinem, sed aequalitatem Dei, humanam uirtutem&scientiam; eruenire; ita ut asserant se ne cogitatione quidem , & ignorantia, cum ad colammationis culmε ascend int, posse peccare. Et quamquam superiori epistola, quam ad Ctesiphontem scripsi ton' ita errores eorum, pro angustia temporis pauca perstrinxerimi hic liber, quem nunc cudere nitimur, Socraticorum consuetudinem seruabit; ut, ex utraque parte quid dici possit, exponat; &magis perspicua ueritas fiat, cum posuerit unusquisque, quod senserit. Illud autem origenis proprium est , impossibile esse, humanam a principio usque ad mortem no peccare naturam i et rursum esse possibile, cum se aliquis ad meliora conuerterit, ad tantam ortitudinem peruenire, ut ultra peccare non possit. Aduersum eos autem, qui medicunt hoc opus inflammatum inuidiae iacibus scribere, breuiter respondebo, numquam me haereticis pepercisse; & omni egisse studio, ut hostes Ecclesiae, mei quoque hostes fierent. Helui dius scripsit eontra sanctae Mariae uirginitatem perpetuam. Numquid, ut ei responderem, ductus inuidia sum, quem omnino in carne non uidi Iovinianus, cuius, o Pelagi, a te nunc haeresis suscitatur, Romanam fidem, me absente, turbauit, tam elinguis, & sermonis
putidi, ut magis misericordia dignus fuerit, quam inuidia. illi quoque respondi , ut po-Hui. Rufinus non uni urbi, sed orbi blasphemias Origenis, & -ἰ libros, quantum in ' ibit, intulit; ita ut Eusebii quoque primum librum defensionis Origenis sub nomine PD, phili martyris ederet; &, quasi ille parum dixisset, nouum pro eo uolumen euomeret. n umi invidemus ei, quia respondimus,&tanta in eo eloquentiae suere fulmina, ut mea scribent di atque dictandi studio deterrerent Palladius, seruilis nequitiae, eandem haertam instaurare conatus est, & nouam translationis Hebraicae mihi calumniam struere. num de illius ingenio nobilitatiq. inuidimus Nunc quoque mysterium iniquitatis operatur :&Grrit unusquisque quod sentit: ego selus sum, qui cunctorum gloria mordear ;&tam miser, ut iis quoque inuideam, qui non merentur inuidiam. unde, ut omnibus probarem me non odisse homines, sed errores, nee aliquorum infamiam quaerere, magisq. dolere uicem e rum , qui falsi nominis scientia supplantantur, Attici & Critobuli nomina posui, per quos,& nostra pars de aduersariorum quid sentiret, exprimerem. Quin potius omnes, qui cath Iicam sesamur fidem, optamus & cupimus damnari haertam homines emendari; aut ce te, si in errore uoluerint permanere, non nostram culpam esse, qui scripsimus, sed eorum, qui mendacium praetuleruntueritati . Breuiterq. calumniatoribus respondemus, qui sua in nos maledicta conserunt, Manichaeorum esse, hominum damnare naturam, & liberum auferre arbitrium, & adiutorium Dei tollere t rursumq. apertissimae insaniae, hoc hominem dicere esse, quod Deus est: et sic ingrediendum uia regia, ut nee ad sinistram nec ad dextra declinemus: appetitumq. propriae uoluntatis, Dei semper Gedamus auxilio gubernari. Si quis aut e tata se insimari clamitat,& gloriatur nostra sentire; tunc ue fidei probabit assensum, cum aperte δ: absque dolo adu damnaueriti ne audiat illud propheticum: Et in Rer. 3 omnibus his non est conuersa ad me praeuaricatrix soror eius Iuda ex toto corde suo, sed in mendacio. Mili oriri. peccati est, sequi malli,quod bonum putaueris,quam non audere defendere, quod bonum pro certo noueris. Qui minas, iniuria, paupertatemq. ferre non pos. sumus, quo modo fiammas Babylonis uincemus Quod bellum seruauit, pax ficta non auferat. nolo timore perfidiam discere, cum ueram fidem meae Christus reliquerit uoluntati. DIA-
192쪽
ATTICVS. IC mihi Critobule: Verum ne est, quod a te scriptum audio, posse hominem l sine peccato esse, si uelit, & ficilia Dei esse praece CRITOBVLVS Vetrum, Attice; non eodem sensu ab aemulis accipitur, quo a me dictum est. - ATTICV S. Quid enim ambiguitatis in dicto est, ut diueris intelligentiae tribuatur occasio nec quaero, ut de utroque pariter respondeas. duo enim a te proposita sunt, unum, posse hominem sine peccato esse, ii uelit; alterum, sicilia Dei esse praecepta. Licet ergo smul dicta sint, tamen per partes singulas disserantur: ut, quorum una uidetur fides, nulla sit in sententiarum diu tate contentio . CRITO. Ego, Attice, dixi hominem abiaque peccato posse esse, si uelit, non, ut quidam maledici caliumniantiir, absque Dei gratia; quod etiam cogitare sacrilegium est; sed simpliciter posse, si uelit; ut subaudiatur, cum Dei istia . ATTI. Ergo & malorum in te operum auctor est Deus λ C RIT O. Nequaquam ita ut autumas: sed si quid in me boni habeo, illo suggerente & adiuuan te completur . ATTI . Non de natura qiuero, sed de actu. quis enim dubitat Deum omnium creatorem hoc mihi respondeas uelim: quod agis bonum, tuum est, an Dei CRITU. Meum est,&Dei, ut ego operer, & ille adiuuet. ATTI. Et quo modo haec omnium opinio est, quod Dei au-isas gra iam, &, quidquid homines agimus, propriae tanisi asseras uoluntatis C R IT O. Miror, Attice, cur erroris alieni a me causam rationemq. flagites; &id quaeras, quod scruptum non est; cum perspicuum sit, quod scripserim . Dixi hominem sne peccato esse posse,s ueliti numquid addidi, absque Dei gratia Z A T TI. Sed ex eo, quod non addidisti, uideris negare. CRITO. Immo ex eo, quod non negaui , dixisse existimandus sum. neque enim, quidquid pon dicimus, negare arbitrandi sumus. ATTI . Confiteris ergo, posse hominem sine peccato esse, s uelit, cum Dei gratia CRITO. Non solum fateor. sed & libere proclamo. ATTI. Errat emo, qui Dei gratiam tollit C RIT O. Errat. Quin potius arbitrandus est impius: cum Dei nutu omnia gubernentur; & hoc, quod sumus, de habemus appetitum propriae uoluntatis, Dei conditoris sit beneficium. ut enim liberum rossideamus arbitrium, &uel ad bonam uel ad malam partem declinemus propria uoluntate; eius est gratiae, qui nos ad imaginem & ad similitudinem sui tales condidit . ATTI. Nulli, o Qitobule, dubium est, ex eius cuncta pendere iudicio, qui creator est omnium quidquid habemus, illius beneficio deputandum. sed quaero, hoc ipsum, quod Dei asseris gratiae , utrum ad condicionis referas beneficium; an in singulis rebus putes esse,quas gerimus, ut scilicet illius in omnibus utamur auxilio; an semel ab eo liberi arbitrii conditi, nostra uoluntate, uel uiribus agamus, quod uolumus noui enim, plerosque uestrum ita ad Dei cuncta referre gratiam, ut non in partibus, sed in genere, hocest, nequaquam in singulis rebus, sed in condicione arbitrii intelligant potestatem. CRITO. Non est ita ut autumas; sed a me utrumque dicitur, ut & Dei gratiae sit, quod tales conditi sumus, & per singula opera illius adminiculo sulciamur . ATTI . Constat ergo inter nos, in bonis operibus, p*st propriam uoluntatem, Dei nos niti auxilio , in malis diaboli . CRITO. c onstat, di super hoe nulla contentio est. ATTI . Male ergo sentiunt, qui per singulas res. quas agimus, Dei auferunt adiutorium:& illud, quod Psalmista canit: Nis Dominus aedificauerit do mum. Psal. 11sin uanum laborant qui aedificant eam: Nisi Dominus custodierit ciuitatem, frustra uigilat qui custodit eam: & cetera huiuscemodi, peruersis interpretationibus, immo risu dignis, ad alios sensus detorquere nituntur CRITO. Quid mihi necesse est contra alios dic
re, cum meum responsum habeas ATTI . Tuum responsum cuiusmodi ρ eos bene sentire, an male CkITO. Ecquae me cogit necessitas, ut contra alios promam sententiam ATTI . Disputationis ordo, & ratio ueritatis. An ignoras, omne, quod dicitur, aut esse, aut non esse , ct aut inter bona, aut mala debere numerari hoc ergo , de quo interrogo, aut bene dici, aut male, ingratis tibi fatendum est. CRITO. Si in sngulis rebus, quas gerimus, Dei utendum est adiutorio: ergo & calamum temperare ad scribendum, & tem- Peratum pumice terere, manumq. aptare litteris, tacere, loqui, sedere, stare, ambulare, currere, comedere, ieiunare, fiere, ridere, & cetera huiuscemodi, nisi Deus iuuerit, non poterimus A T TI. Iuxta meum sensum,non posse perspicuum est. CRITO. In quo igitur liberum habemus arbitrium, & Dei in nos gratia custoditur, si ne hoc quidem absque Deo Rr possumus
193쪽
possumus secere ATTI . Non sic donata est liberi arbitrii gratia, ut Des per singula tollatur adminiculum . CRITO. Non tollitur Dei adiutorium, cum creaturae ex semel dati liberi arbitrii gratia conseruentur . si enim absque De γ, &, nisi per singula ille me iuuerit, nihil possu agere: nec pro bonis me iuste operibus coronabit, nec amiget pro malis; sed in uir que suum uel recipiet, uel damnabit auxilium. ATTI . Dic ergo simpliciter, quod Dei auferas gratia . quidquid enim tollis in partibus, necesse est ut&in genere neges. CR ITO. Non nego gratiam; cum ita me a Deo asseram conditum, ut per Dei gratiam meae datum stuoluntati, uel iacere quid, uel no lacere . ATTI . Dormitat ergo Deus in operibus nostris, semel data liberi arbitrii potestate: nec oradus est,ut in singulis operibus nos iuuet; cum uoluntatis nostrae sit, & proprii arbitrii, uel facere, si uolumus, uel non iacere, si nolumus. CRITO. o π O in ceteris creaturis condicionis ordo seruatur: sic, concessa semel liberi arbitrii potestata nostrae uoluntati omnia derelicta sunt . ATTI. Ergo, ut dixi, non debeo a Deo per singula auxilium deprecari, quod semel meo datum est iudicio Z CRITO. Si in omnibus ille cooperatur, non est meum, sed eius, qui adiuuat, im mo qui in me cooper Rom. ν tur, praesertim cum absque eo tacere nihil possim . ATTI. Oro te, non legisti : Non enim uolentis, neque currentis, sed miserentis est Dei Θ Ex quibus intelligimus, nostrum quidem esse uelle, & currere; sed, ut uoluntas nostra compleatur, & cursus, ad Dei misericordiam pertinere; atque ita fieri, ut & in uoluntate nostra, & in cursu, liberum seruetur arbitrium ; ct in consummatione uoluntatis, & cursus, Dei cuncta potentiae relinquantur. Scilicet nuc mihi scripturarum testimonia replicanda sunt, quo modo per singula Dei a sinctis flagit tur auxilium ; de in singulis operibus suis, illo adiutore& protectore uti desiderent. l e t tum psalterium, omnes sanctorum uoces: nihil erit, nisi ad Deum in cunctis operibus deprecatio . Ex quo perspicue ostenditur; te aut Dei negare gratiam, quam tollis in partibus ;aut, si in partibus ὸederis. quod nequaquam te uelle manifestum est, in nostram sententiam transire; qui sic liberum homini seruamus arbitrium, ut Dei per si uia adiutorium non negemus. CRlTO. Captiosa ista est conclusio , & de dialecticorum arte sescendens. mihi autem nullus auferre poterit liberi arbitrii potestatem; ne, si in operibus meis Deus adiutor extiterit, non mihi debeatur merces, sed ei, qui in me operatus est. ATTI. Fruere liberi arbitrii potestat ei ut contra Deum armes litinuam tuam ; & in eo te liberum probes, si tibi liceat blasphemare. uerum, super hoc quid sentias, nulli dubium est, & praestigia confessionis tuae apertissima luce claruerunt . Nunc reuertamur ad id, unde disserere coepimus.
Dic mihi: si tibi uidetur hoc , quod cum Dei adiutorio paulo ante dicebas , posse hominem non peccare, si uelit; in perpetuum dicas, an ad tempus, & breue C RIT O. Superflua interrogatio est. si enim, ad tempus, & breue, dixero; nihilo minus reseretur ad per peritum. quidquid enim ad breue dederis, hoc concedes de in perpetuum. A T TI. Quid dicas, non satis intelligo . CRITO. Ita ne durus es, ut manifesta non sentias A Τ T L Non me pudet nescire, quod nescio. et de quo futura est disputatio, debet inter utrumque conuenire, quε sensum habeat . CRITO. Ego hoc assero; qui potest uno die se abstinere a peccato, posse & altero; qui duobus, posse de tribus; qui tribus, posse& triginta; atque hoc ordine posse de trecentis de tribus millibus, & quam illucumque se uoluerit abstinere . ATTI . Dic ergo isimpliciteς posse homine in perpetuum esse sine peccato, si uelit. Possumus ne omne, quod uolumus C R ITO. Nequaqua . neque enim possum, quidquid uolueroi sed hoc solum dico, hominem sine peccato posse esse, si uelit. Α T TI. Quaeso, ut mihi respondeas. Homine me putas, an belluam CRITO. Si de te ambigo, utrum homo, an bellua sis, ipse me belluam confitebor. Α T T I. Si ergo, ut dicis, homo sum; quo modo, cum uesim & satis cupia non peccare, delinquo C RIT o. Quia uoluntas impenecta est. si enim uere uelles ,
uere utique no peccares . ATTI . Ergo tu, qui me arguis non uere cupere, sine peccato es,
quia uere cupis C RIT O. Quasi ego de me dicam, quem peccatores, illa confiteor,& non de paucis, & raris, si qui uoluerint non peccare . ATTI . Interim ex meo tuoq. iudicio, de ego, qui interrogo,& tu, qui respondes,peccatores sumus. CRIT O. Sed possumus no esse,s uelimus. A T TI. Dixi me uelle non peccare i te quoque hoc sentire, non dubium est. Quomodo ergo, quod uterque uolumus, uterque non possumus Z C RIT O. Quia plene no uolumus . ATTI . Da ergo, qui maiorum nostrorum plene uoluerint,& potuerint . CRITO.Hoc quidem non facile est ostendere. neque enim, quando dico homine posse esse sne peccato, si uelit; aliquos fuisse contendo, sea simpliciter posse esse, si uelit. aliud namque est, esse posse; quod Graece dicitur .hiν uiae: aliud est, esse; quod ipsi appellant bio M. POL sum esse miaicus, sed interim non sum. possum esse laber, sed necdum didici. quidquid igitu
194쪽
igitur possiim ι licet necdum sim, tamen ero, si uoluero . ATTI . Aliud sunt artes, aliud
id, quod super artes est. Medicina,&iabrica,& artes ceterat inueniuntur in plurimis sine peccato autem esse perpetuo, diuinae solius est potestatis. Itaque aut da exemplum, qui abs que peccato fuerint in perpetuum: aut, si dare non potes, confitere imbecillitatem tuam i&noli ponere in caelum os tuum, ut peresse, deesse posse, stultorum illudas auribus. quis enim tibi concedet, posse hominem facere, quod nullus umquam hominum potuerit e Antu dialecticis ne imbutus quidem es Si enim potest homo; non posse, tollitur . si autem no potest i posse, subuertitur. Aut concede mihi aliquem potuisse, quod fieri posse contendis raut, si nullus hoc potuit, inuitus teneberis, nullum posse, quod possibile iactitas. Inter Diodorum,&Chrysippum, ualentiis mos dialecticos, MaaAαmi ista contentio est. Diodo. rus id solum posse fieri dicit, quod aut sit uerum, aut uerum futurum sit ; et, quidquid futurum sit, id fieri necesse esse ; quidquid autem non sit suturum, id fieri non posse. Clin si pus uero, & quae non sunt sutura, seisse fieri dicit; ut frangi hoc margarii si, etiam si id numquam futurum sit. Qui ergo aiunt hominem posse esse absque peccato, s uelit, non poterunt hoc uerum pro 'e, nisi futurum docuerint. Cum autem sutura incerta sint omnia, &maxime ea, quae numquam tacta sunt; perspicitum est, eos id futurum dicere, quod no sit futurum: Ecclesiaste hanc confirmante sententiam: Omne, quod futurum est, iam faetum est in priori saeculo . CRITO. Oro te, ut hoc mihi respondeas: possibilia Deus mandata dedit, an impossibilia Z ATTI . Cerno, quo tua tendat assertio. sed de hoc in posteri ribus disserendum esti ne , dum miscemus quaestionibus quaestiones, obscuram audientibus intelligentiam relinquamus. Reseruato igitur hoc, quod latemur; possibilia Deum dedisse mandata; ne ipse auctor iniustitiae sit, s id exigat fieri, quod fieri non potest; nunc illudi imple, quod proposueras; posse hominem sine peccato esse, si uelit. aut enim dabis eos, qui potuerunt: aut, si nullus potuit, liquido confiteberis hominem in perpetuum uitare peccata non posse. CRITO. Quoniam urges me, ut dem quod dare non debeo i illud quatis considera, quod Dominus dixerit, sicilius camelum per seramen acus intrare posse, quam diuitem in regnum caelorum. et tamen dixit fieri posse, quod numquam factum est. neque enim camelus umquam per soramen acus ingressus est. ATTI . Miror hominem prudentem proposuisse testimonium, quod contra se ficiat. in hoc enim, non quod fieri possit, dictum est, sed impossibile impossibili comparatum . quo modo enim camelus non potest intrare per loramen acus ; ita&diues non ingredietur in regna calorum . aut, si potueris ostendere, quod diues in mediatur regna caelorum; sequitur, ut & camelus intret per soramen acus. Nec mihi Abraham ,& ceterus , quos inueteri testamento diuites legimus, exemplo proponas, qui diuites ingressi sunt regna caelorum: cum, ipsis diuitiis ad bona utentes opera, cliuites esse desierint; immo cum non sibi, sed aliis diuites fuerint, dispensatores magis Dei, quam diuites appellandi sint. Sed nobis euangelica perscistio requirenda est i in qua praecipitur : Si uis perfectus esse , vade , & uende omnia, quae habes, & da pauperibus, deueni sequere me. CRITO. Dum nescis, proprio captus es laqueo. ATTI . Quo nam modo CRITO. Ex sententia Domini asseris posse hominem esse persectum. quando enim dicit: Si uis perfectus esse, uende omnia, quae habes,&da pauperibus,&ueni sequere me : ostendit hominem, si uoluerit,&secerit quae pracepta sunt , posse esse perfectum. ATTI . Validissimo quidem pugno me percussisti, ita ut caligo mihi ante oculos obuersari coeperit : sed tamen hoc ipsum, quod dicit: Si uis perfectus esse: ei dicitur , qui non potuit, immo noluit, & iccirco non potuit. Tu autem ostende mihi, qui& uoluerit, dc potuerit, quod nunc pollicitus es. CRITO. ae enim me cogit necessitas ostendere, qui perfecti fuerint: cum perspicuum sit, posse Geperfectos, ex eo, quod unia saluatore sit dictum, & per unum omnibus , Si uis esse pe sectus . ATTI . Tergiversaris: in eodem luto hauitas. aut enim, quod potest fieri, aliquando fictum est: aut, si numquam factum est, fieri non posse concede. CRITO. Quid ultra differo λ scripturarum auctoritate uincendus es. Vt cetera praetermittam; nonne his duobus testimoniis tibi imponetur silentium, in quibus Iob, &Zacharias , Helisaboq. laudantur λ Nisi enim filior, in Iob ita scriptum est 1 Homo quidam erat in regione Hus nomine Iob: & erat homo ille uerax dc sine crimine, uerus Dei cultor, abstinens se ab omni re mala. Et iterum: in is est, qui arguit iustum meum sne peccato, de loquitur uerbis suis per ignorantiam 3 In euangelio quoque secundum Lucam L Fuit in diebus Herodis regis Iudae sacerdos quidam, nomine Zacharias, de uice Abia i de uxor illi de filiabus Aaron, &nomen illius Helisabet. Erant autem ambo iusti ante Deum, incedentes in omnibus man-
195쪽
latis& iustificationibus Domini, sine querela. Si uerus Dei cultor est, & imma Iatus, aesine erimine ;&qui ambulabant in cunctis iustificationibus Domini, iusti sunt in conspectu eius: puto, quod peccato careant, & nulla re indigeant , quae ad iustitiam pertinet. ATTI . Proposuisti testimonia, qua non de alterius scripturae loco, sed de propriis libris absoluta sunt. Nam & Iob, postquam percussus est plaga multa, aduersus Dei sententiam, Iob.iε prouocans eum adiudicium , dixisse covincitur: Atque utina sic iudicaretur uir cum Deo, Iob.1i quo modo iudicatur filius hominis cum collega suo. Et iterum: Quis mihi tribuat audit rem , ut desiderium meum omnipotens audiat, & librum scribat iRe, qui iudicat Et rur- Iob. 9 sum: Si enim fuero iustus, os meum impia loquetur; & si absque crimine, prauus inueniandi si purificatus nive, & lotus manibus, satis me sorde tinxisti: execratum est me uestimen- Iuc. tum meum . Et de Zacharia scriptum est, quod, angelo natiuitatem filii pollicente, dixerit iVnde hoc sciam λ Ego enim sum senex, & uxor mea processit in diebus suis: ob quae statim silentio condemnatur : Eris tacens, & loqui non poteris usque ad diem, quo fient haec; quia non credidisti uerbis meis, quae implebuntur in tempore suo. Ex quo perspicuum est, iustos quidem & immaculatos dici, sed, si negligentia subrepserit, posse concidere; & semper hominem in meditullio positum; ut&de ui tum culmine ad uitia delabatur;& de viatiis ascendat ad sublimia:&numquam eum esse securum, sed semper metuere in tranquiti Eeels. litate nautagili: ac per hoc hominem sine peccato esse non posse, dicente Salomone: Non 3.Reg. 3 est homo iustus super terram, qui faciat bonum, & non peccet. Et eodem in Regum libro ipsit. is Neque enim est homo, qui non peccet: ac beato David i Delicta quis intelligit, ab occulpas.i , tis meis munda me Domine,&ab alienis parce seruo tuo. Et iterum: Ne intres in iudicium cum seruo tuo, quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens. Et multa alia,
quibus scriptii manctae plenae sunt. CRITO. Quid ergo respondebis ad illud exemptu,
i.Ioan. 1 quod ponit euangelista Ioannes i Scimus, quod omnis, qui natus est ex Deo, non peccat; sed generatio Dei conseruat eum, & malignus non tangit eum Scimus, quoniam ex Deo sumus, & mundus totus in maligno positus est. ATTI . Par pari reseram, & paruam euangelistae epistolam, secundum sensiam tuum, docebo sibi esse contrariam. Si enim omnis, qui natus est ex Deo, peccatum non facit; quoniam semen eius manet in eo; & non potest peccare, quia ex Deo natus est: qua consequentia idem in eodem loco loquitur: Si dixeri-1.Ioan. mus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus,&ueritas in nobis non est Ignoras rationem, hastas, atque turbaris: Audi eundem euagesistam: Si confiteamur peecata nostra, fidelis & iustus est, ut dimittat nobis peccata nostra, & madet nos ab omni iniquitate. Tunc ergo iusti sumus, quando nos peccatores fatemur:& iustitia nostra non ex
Pro. is proprio merito, sed ex Dei consistit misericordia, dicente sancta scriptura: Iustus accuset Esa. a sui est in principio sermonis. Et in alio loco: Die tu peccata tua, ut iustificeris. Conclusit Roma 3 enim Deus omnia sub peccato, ut omnibus misereatur. Et haec hominis summa est iustitia, quidquid potuerit habere uirtutis, non suum putare esse, sed Domini, qui largitus est..i ergo natus est ex Deo, non peccat, quamdiu semen Dei manet in eo; & non potest pecr. Ioan.3 care, quia ex Deo natus est. Sed quia in agro Dominico, dormiente patre familias, inimiis Matth. i 3 cus homo zizania superseminat ;& frumento bono, dum nescimus, lolium auenasq. steriles sator nocturnus interserit rideo parabola ista euangelici patris familias formidanda estiqui purgat aream,&,frumento horreis condito, paleas uentorsi statibus dispergendas & urta Hier.,3 aas ignibus derelinquit. Vnde & in Hieremia scriptum legimus: Quid paleis ad frumetum , dicit Dominus Paleae autem a frumento in consummatione saeculi separantur. Ex quo a' probatur, dum sumus in corpore isto mortali, mixtas esse cum tritico. Quod sopposusI.Ioan. 3 ris, quare dixerit i Et non potest peccare, quia ex Deo natus est: audies, & ubi erit praemisi uoluntatis si enim ideo non peccat, quia peccare non potest ;libem tolletur arbitrium nequaquam nostrum fiet, sed naturae bonum , quae peccata non capiet . CRITO. Dudum iaciliora proposui, ut te ad maiora exercerem i quid ad illud dicere potes, quod, quamuis sis ingeniosus, nulla ualebis arte subuertere Primum ponam de ueteri testamento, deinde de nouor Veteris testamenti princeps Moyses est, noui Dominus atque salua-Deudiis tor. Moyses loquitur ad populum: Perfecti estote in conspectu domini Dei uestri. Et sal- Matth.3 uator ad apostolos: Estote persedit, sicutIater uester caelestis perfectus est. Aut enim res sibile est audientibus facere, quod Moyses,& Dominus praeceperunt: aut, si impossitae est, non est culpa eorum, qui 'bedire non possunt, sed eius , qui impossibilia praecepit. A ΤT L Hic locus apud imperitos, & scripturarum sanctarum meditationem usumq.& sciεtiam non habentes, uidetur opinioni tuae prima fronte blandiri. ceterum discussus ficile soluitur.
196쪽
soluitur. Et eum testimonia scripturariam aliis comparaueris testimoniis; ne sibi spiritus sanpro qualitate locorum & temporum uideatur esse contrarius, secundum illud , quod
scriptum est: Abyssus abyssum inuocat in uoce cataractarum tuarum: tunc ueritas appare- Psal. Ibit, hocest, Christum possibilia praecepisse dicentem: Estote perfecti, sicut pater uenerca, Matth.slestis perfectus est, & tamen apostolos non fuisse perfectos. CRITO. Non dico, quid apostoli fecerint, sed quid Christus praeceperit. neque enim culpa imperantis est, sed eorum, qui audierunt imperium, quod utique potuisse fieri ex iustitia eius, qui imperabat, agnoscitur. ATTI. Pulchre. Nolo ergo mihi dicas,posse hominem sine peccato esse, si uelit, sed posse hominem id esse, quod apostoli non fuerunt . CRITO. Tam stultum me putas , ut audeam hoc loqui A T TI. Licet non loquaris; tamen, ex propositione tua, ipsa consequentia de rerum ordine inuitus hoc loqueris. si enim potest esse homo sine peccato , quod apostolos non fuisse perspicuum est: posset esse super apostolos homo: ut taceam de
patriarchis, & prophetis, quorum in lege non fuit perferi iustitia, secundum illud Apostoli: omnes enim peccauerunt, de indigent gloria Dei: iustificati gratis per gratiam ipsius, Rom. 3per redemptionem quae est in Christo Iesu, quem proposuit Deus propitiatore. C RlT O. Hae argumentatio tortuosa est, ecclesiasticam simplicitatem inter philosophorum spineta concludens. Quid Aristoteli ,& Paulo quid Platoni, di Petro λ ut ille enim princens philosophorum, ita hic apostolorum filii; super quem Ecclesia Domini stabili mole fundata Matth. is
est; quae nec impetu fluminis, nec ulla tEpestate concutitur . ATTI . Rhetoricaris; dum mihi obiicis philosophiam, ad oratorum castra transcendis. Verum audi, quid idem dicat orator tuus. De fine communibus locis: domi nobis ista nasciitur . CRITO. Nulla hie eloquentia est, nullus oratorum tumor; quorum definitio est, dicere ad persuadendum accommodate: sed puram puro sermone quaerimus ueritatem: aut Dominum no impossibilia praecepisse, ut sint in culpa qui possibilia non secerint ; aut, si non possunt fieri, non eos, qui impossibilia non ficiunt, sed eum, qui impossibilia praecepit, quod nefas dictu sit, conuinci
iniustitiae. A T TI. Video te contra mores tuos uehementer esse commotum, & propterea arnumentari desinam. sed parumper te interrogabo, quid de illo Apostoli loco sentias, quem sci ibit ad Philippenses: Non quia iam accepi, aut iam perfectus sim. Persequor autem, si c5 Philip 3prehendam i in quo & apprehenses' sum a sthristo. Fratres, ego me necdum arbitror comis prehendisse. Vnum autem, posteriorum obliuiscens,ad ea, quae priora sunt, me extEdens,
iuxta proposivim sequor ad bravium supernae uocationis Dei in Christo Iesu. Quotquot ergo persecti sumus, hoc sapiamus: &, siquid aliter sapitis, hoc quoque Deus u is reuel bit: & cetera, quae te scire non dubito, & nos breuitatis studio terimus. Dicit se necdsi comprehendisse, & nequaquam esse perlectum, sed, instar sagittarii, ad propositu & ad signum iacula dirigere, quod significantius Graeci -- nominat; ne sagittaaὸ partem declinans alteram, imperitum ostendat sagittarium. Et asserit, praeteritorum se semper obliui.' sci, & ad priora semper extendi: per quae docet praeterita negligenda, & futura cupiedar ut, quod hodie perfectum putauit, dum ad meliora de priora extenditur, cras imperflaum fuis . in conuincat: atque ita per singulos gradus, dum numquam in statione, sed semper in cursu est , imperfectum doceat, quod homines putabamus esse persectum; solamq. persectionem,& ueram iustitiam, Dei tantu uirtutibus coaptandam. Secundum propositum, inquit, pe sequor ad bravium supernae uocationis Dei in Christo Iesu. O apostole Paule, ignosce mihi, quasi homunculo mea uitia confitenti, si audacter interrogem. Dicis te necdum accepisse, ct necdum comprehendisse, de necdum esse perfectum ,& praeteritorum semper obliuisci, de ad priora te extendi, si quo modo possis occurrere in resurrectione mortuorum, & consequi bravisi supernae uocationis. Et quo modo statim insera: inioquot ergo persecti sumus, hoesipimus, siue sapiamus: diuersa enim sunt exeplaria: & quid sapimus, siue sapiamus,nos esse pei comprehendisse quod non coprehendimus, accepisse quod non accepimus, esse
pesiectos qui nondum persecti sumus id ergo sapimus, immo quid sapere debemus,qui
ecti non sumusὸ imperfectos nos esse confiteri ,& necdum comprehendisse, hecdum accepisse. Haecest hominis uera sapientia, imperfectum esse se nosse: atque, ut ita loquar, cunctorum in carne iustorum imperfecta persectio est. Unde&in Prouerbiis legimus, Ad Pro. intelligendam iustitiam ueram. Nisi enim esset&falsa iustitia. numquam Dei uera iustitia
diceretur. Et in . em Apostoli loco sequituri Et si quid aliter sentitis, & hoe uobis Deus Philip 3 reuelabit. Rem nouam audio. Qui paulo ante dixerat, non quia iam accepi, aut iam pers ctus sum, & uas electionis, qui pro confidentia habitantis in se Christi audebat loquit Ane erimentum quaeritis eius, qui in me loquitur Christus & tamen simpliciter latebatur se ,.CM.t a
197쪽
non esse persectum: nunc quod sibi Πνrie denegabat, mittit in riubam, tun R. secvinceteris, & ait i Quotquot ergo perfi cti sumus, hoc sapiamus. Sed qua ratione hoc dixerit, exponit insequciuibus . Hoc, inquit, sapiamus, qui uolumus secundum humanae flagitia ratis modulum esse perfecti, necdum nos accepisse, necdum comprehendisse, necdum esse perseeios. Et quia necdum persecti sumus, & forsitan aliter sapimus, quam poscit uera &persecta peritatio: si quid aliter sapimus, de aliter intelligimus, quam Dei habet seientia:& hoc nobis Deus reuelabit, ut precemur cum David atque dicamus t Reuela oculos meos, di considerabo mirabilia de lege tua. Ex quo perspicuum est, duas in si pluris sanctis esse perseetiones, duasq. iustitias, ct duos timores: primam periectionem & incomparabilem ueritatem persectam q. iustitiam, Dei uirtutibus coaptandam i secundam autem, quae competit nostrae fragilitati, iuxta illud, quod in psalmis dicitur ; Non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens ; ad eam iustitiam, quae non comparatione, sed Dei scientia dicitur esse perfecta. Iob quoque, &Zacharias, de Heliasiet iusti dicti sunt, secundum eam iusim tiam . quae possit in iniustitiam aliquando mutari, &non secundum illam, quae numquam mutari potest, de qua dicitur: Ego Deus,&non mutor. Et hoc est, quod Apostolus alio I co scribit: Etenim non est gloruicatum, quod glorificatum est, propter excellentem gloriam , quod uidelicet legis iustitia, ad comparationem euangelicae gratiar, non uideatur esse iustitia. Si enim, ait, quod destruitur, gloriosum est; multo magis, quod permanet, erit in
gloria. Et iterum Ex parte scimus, & ex parte prophetamus . Cum autem uenerit, quod perfectum est i destritentur illa, quae ex partesunt. Et videmus nunc per speculum & in aenigmate, tunc autem iacie ad ficiem. Nunc cognosco ex parte, tunc cognoscam sicut&cogiutus sum. Et in psalmis: Mirabilis facta est scientia tua ex me, consertata est, & non potero ad eam. Et iteru: Existimabam cognoscere hoc, labor est in conspectu meo, donec intro
am in sanctuarium Dei ,&intelligam in nouissimis eorum. Et in eodem loco: Vt iumenta factus sum apud te, & ego semper tecu. Et Hieremias: Stultias fictus est omnis homo a scientia. Et idem Paulus apostolus, Fatuum, inquit, Dei sapientius est hominibus. Et multa alia, quae studio breuitatis omitto. C RIT O. Argute quidem, mi Attice, memoritem. dixisti: sed labor tuus, & multiplex testimoniorum replicatio meae parti proficit. neque enim ego hominem Deo comparo, sed aliis hominibus: quors collatione, qui studium dederit, potest esse perfectus. ac per hoc, quado dicitur, homo potest esse sine peccato, si uoluerit ;iuxta mtauram hominis, non iuxta Dei dicitur maiestatem ; cuius comparatione nulla creatura potest esse perfecta. A T TI. O Critobule, haec memorans meta facis. et ego enim hoc sentio, nullam creatura, secundum ueram consummatamq. iustitiam, posse esse persecta.
ceterum alium differre ab alio, & diuersas esse in hominibus iustitias, nulli dubium est: &uel maiorem esse alium, ues minorem, & tamen secun dum statum& mensuram suam posse iustos nominari, qui aliorum comparatione iusti non sunt. Verbi gratii, Paulus apostolus, uas electionis,qui pi us omnibus apostolis laborauit, utique iustus erat,scribens ad Timothe 'um : Certamen bonum certaui, cursum consummaui, fidem seruaui; de cetero reposita est mihi corona iustitiae r quam reddet mihi Dominus in illa die iustus iudex, non solum aut Emihi, sed & omnibus, qui diligunt aduenili eius. Iustus erat & Timotheus, discipulus eius,& imitator; quem docet quid agere debeat, & quem modum tenere uirtutum. Putamus ne unam & eandem in utroque fuisse iustitiam, & non plus habere meritorum eum, qui plus omnibus laborauit Multae mansiones suntapud patrem, quia & merita diuersa. Stella a stella differt in claritate; &in uno Ecclesiae corpore membra diuersi sunt. Habet sol fulgorem
suum i luna quoque noctis tenebras temperat: & quinque sidera alia, quae uocatur errantia, diueius & cursibus & luminibus caelum peragrant . innumerabiles sunt aliae stellae , quas mi care in firmamento cernimus. in singulis diuersa sunt lumina, & tamen in suo unaquaeque perfecta est, ita dumtaxat, ut, coparatione maioris, perfidione careat. In corpore quoque, cuius menafra diuersa sunt, aliud oculus, aliud manus, aliud pes agunt. unde& Apostlatus dicit : Non potest oculus dicere manui, non es mihi necessaria: aut iterum caput pedibus , non desidero operam uestram. Numquid omnes apostoli numquid omnes propheta Enumquid omnes magistri numquid omnes cunctas habent uirtutes Z numquid omnes d nationes habent sanitatum numquid omnes linguis loquuntur ξ numquid omnes interpretantur ξ Aemulamini dona maiora. Omnia autem haec operatur unus atque idem spiritus, diuidens propria unicuique prout uult. In quo diligenter attende, quod non dixerit, s cundum quod unumquodque membrum cupit, sed secundum quod ipse uult spiritus.
Neque enim dicere potest uas figulo suo, quare ita, uel ita me secisti Z an non habetfigulus
198쪽
testatem de eodem lato, aliud uas secere in honorem, aliud in contumeliam Vade consequentet adiecit, aemulamini dona maiora: ut infide&industria plu1 eeteris charismatibus habere mereamur, mestoresq. simus iis, qui comparatione nostri in secundo uel tertio gradu posti sunt. In magna domo uasa diu sunt, alia aurea, alia argentea, aenea, -- rea, ligneaque i et tamen secundum modulum suum, cum meum uas persectum sit, comparatione argentes vasis impersectum dicitur: rursumq. argenteum aurei collatione deterius est .atque hoc modo, dum sibi inuicem comparantur, imperfecta& perfecta sunt omnia. In agro terrae bonae, ex una semente tricenarius5 sexagenarius & centenarius fructus exori Matth. iatiir: ipsis numeris indicatur impar esse, quod nascitur r& tamen in suo genere perfecta sunt singula. Heli stet& Lacharias,quo testimonio, quasi impenetrabili uteris clypeo, nos docere possimi, quanto infestores sunt beatae Mariae, matris Domini, sanctitate, quae conscietia in se habitantis Dei libere prociamat; Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes gene- Luc. rationes. Quia secit mihi magna qui potens est ,&sanctum nomen eius. Et misericordiacius a progenie in progenies timentibus eum. Fecit potentiam in brachio suo. In quo ani-nraduerte, quod beatam se esse dicat, non proprio merito, atque uirtute, sed Dei in se habitantis clementia. Ipse quoque Ioannes, quo maior non ibit inter natos mulierum, parenti Matth.i bus suis melior est. non enim solum hominibus, sed de angelis testimonio Domini comparatur. Et tamen, qui cunctis hominibus erat maior in terra, minimo in egno caelorum minor fuisse perhibetur. Quid mirum, in collatione tinctorum, alios esse meliores, & alios inseriores a cum econtrario in collatione peccatorum hoc intelligi possit Ad Hierusalem dieitur,quae multis peccatorum erat consessa uulneribus: Iustificata est Sodoma ex tei no quod Sodoma per se iusta si, quae in aeternos collapsa cineres, audit per Ezechielem: Sodoma re Ezecb. 16situetur in antiquum: sed uod comparatione sceleratioris Hierusalem haec iusta uideatur. illa enim Dei filium trucidauiti laec, propter abundantiam panis ,&per luxuriae magnitudinem , excessit modum libidinis. Publicanus in euangelio, qui percutiebat pectus quasi Lucii gthesaurum cogitationum pessimarum; &, conscientia delictorum, oculos non audebat attollere; superbientirebatibi collatione fit iustior. Et Thamar sub specie meretricis talit I dam :&ipsius sententia, qui deceptus est, meretur audires Iustificata est Thamar magis, Gen.32 quam ego. Ex quibus omnibus approbatur, non solum ad comparationem diuinae maiestatis homines nequaquam essepersectos, sed ne angelorum quidem & ceterorum hominum, qui uirtutum culmina conscenderunt: cum de tu, qui melior es alterius collatione, quem impersectum esse monstraueris, rursum ab alio te praeeunte uincaris; ac per hoc non habeas ueram persectionem : quae si persecta sit, nulla re indiget. CRITO. Et quo modo, ADtice, ad persectionem diuinus sermo prouocat A T TI. Hac ratione qua dixi, ut secundum uires nostras unusquisque nostrorum,quantum ualuerit,extendatur; si quo modo possit peruenire, di comprehendere bravium supernae uocationis. Denique omnipotens Deus, cui docet Apostolus iuxta dispensationem carnis assumptae subiiciendum lilium, ut sit Deus t.Cor. is omnia in omnibus ; perspicue demonstrat, nequaquam sibi cuncta esse subiecta. Vnde dopropheta subiectionem sui in finem praesumit, dicens, Nonne Deo Ibli subiecta erit anima Psal.63mba Ddpso enim est salutare meum. Et quia in corpore Ecclesiae caput Christus este quibusdam adhue repugnantibus membris, uidetur corpus quoque capiti non esse subiectum.
Namque si patitur unum membrum, compatiuntur omnia: & totumcorpus, dolore unius i.Cori
membri cruciatur. Quod dico, ita manitatus fiet. Quamdiu habemus thesaurum istum 3. Cor. in uasis fictilibus: & fiagili carne circumdamur, immo mortali, & corruptibili ; beatos esse nos credimus, si in singulis uirtutibus, partibusq. uirtutum Deo subiecti sumus i cum auia ι .Cor. IItem mortale hoc indutum fuerit immortalitate, &corruptiuum hoc incorruptione uestitu , di serpta mors fuerit in Christi uictoria; tunc Deus erit omnia in omnibus: ut non sit tantum in Salomone sapientia, in Dauid animi mansuetudo, in Elia de Phinees zelus, in Abra- ham fides, in Petro, cui dictum est r Simon Ioannis amas me persecta dilectio, in electio- Ioama nis uase studium praedicandi, & in ceteris uelbina uel trina; sed totus in cunetis sit; & omni uirtutii choro sanctorum numerus glorietur ;& sit Deus omnia in omnibus. CRITO. Nultiis ergo saninorum, quamdiu in isto corpusculo est, cunctas potest habere uirtutes ZA Τ TI. Nullus ; quia nunc ex parte prophetamus, ct ex parte cognoscimus . nec enim possunt x.Cor. I 3 omnia esse in omnibus hominibus i quia non est immo is filius hominis. CR ITO. Et quo modo legimus: Qui unam habuerit, omnes uidetur habere uirtutes ATTI. Participatione, non proprietate i necesse est enim, ut singuli excellant in quibusdam . & tamen
hoc, quod legisse te dicis, ubi scriptrum sit, nescio. CRITO. Ignoras hanc philosepho
199쪽
rum esse sententiam Z ΑTTI. Sed non apostolorum . neque enim mihi curae est, quid ML Iacob.a stoteles, sed quid Paulus doceat. CRITO. Obsecro te, nonne Iacobus apostolus scribit, qui in uno ossenderit, eum esse omnium reu Α T TI. Ipse locus se interpretatur . non enim dixit, unde coeperat disputatio: qui diuitem pauperi in honore praetulerit, reus est adulte ita , uel homicidit: in hoc enim delirant Stoici, paria contendentes esse peccata: sed ita: qui dixit, non moechaberis, dixit, & non occides: quod & si non occidis, moecharis autem , factus es transgressor legis. Leuia cum leuibus, & grauia cum grauibus conisarantur. nec serula dignum uitium, gladio uindicandum est: nec gladio dignum scelus, Gula coercendum . CRITO. Esto, ut nullus sanctorum omnes uirtutes habeati hoc certe dabis, in eo, quod potest acere, si secerit, esse perfectum. A T T L Non tenes ; quid supra dixerim ΘCRITO. Quidnam illud est A T TI. Perseelum esse in eo, quod secit; de impersectum in eo, quod ficere non potuit. CRITO. Sed sicut persectus est in eo quod secit, quia facere uoluit; ita&in eo, per quod impersectus est, quia non secit, persectum esse potuisse, si lacere uoluisset . ATTI. Quis ini in non uult lacere, quod persectum est Z aut quis non cunctis cupiat ssorere uirtutibusὸ Si totum requiris ab omnibus; tollis rerum diuersitatem, &gratiarum distantiam , di creatoris artificis uarietatem, cuius acro propheta sonat carminerpta.i ο3 Omnia in sepientia secisti. Indisnetur luciser, quare fulgorem lunae non habeat. Luna s per suis desectibus & labore causetur, cuzannuum solis circulum singulis mensibus expleat. Sol queratur, quid ollanderit, ut lunae cursu tardior sit. Clamemus & noshomunculi, quid' causae extiterit, ut homines, & non angeli secti simus: quamquam magister uester ode cuius haec fonte procedunt, omnes rationales creaturas aequo asserat iure conditas; ut
instar quadrigarum, & curruum, de carceribus exeuntes, in medio spatio uel corruant, uel praeteruolent, & ad optata perueniant. Elephanti tantae molist & gryphes in sua grauitate causentur, cur quaternis pedibus incedant, cum niustae, culicesque, de cetera huiuscemodi animantia sub pennulis senos pedes habeant;& aliqui uermiculisnt, qui tantis pedibus scateant, ut innumerabiles simul motus nulla acies comprehendat. Dicat haec Marcion, &omnes haeretici, qui creatoris operibus illudunt. Vestrum decretum hucusque perueniet, ut, dum singula calumniantur, manum iniiciant Deo, cur solus Deus sit, cur inuiderit creaturis, ut non Omnes eadem polleant maiestate. Quod licet non dicatis; neque enim tainiani estis, ut aperte pugnetis Deo tamen aliis uerbis loquimini, rem Dei homini copu- Cor. lantes, ut sit absque peccato, quod & Deus est. Unde Apostolus super diuersis intonans gratiis loquitur i Diuisiones donationum sunt, idem autem spiritus: & diuisones ministeriorum sunt, sed idem Dominus: & diuisones operationum sunt, unus autem Deus, qui operatur omnia in omnibus. C RIT O. Nimius es in una atque eadem quaestione, ut m suadere coneris , hominem uniuersa simul habere non posse; quasi aut inuiderit, aut non
potuerit Deus praestare imagini & similitudini suae, ut in omnibus respondeat suo creatori. ATTI. Ego ne nimius, an tu qui soluta proponis, & non intelligis aliud esse s militudinε aliud aequalitatem; illud pietiaram, hoc esse ueritatem. Verus equus camporum spatia trans. uolat, pictiis parieti haeret in curru. Ariani Dei filio non concedunt, quod tu omni homuni tribuis. Alii non audent persectum in Christo hominem confiteri: ne suscipere in eo h minis peccata cogantur: quasi potentior sit creatio creatore, & id ipsum tantum filius hominis, quod Dei filius. Aut igitur propone alia, quibus respondeam: aut desine superbire, deda gloriam Deo. CRITO. Immemor es sponsionis tuae: & dum argumenta argumentis connectis, ac per scripturarum latissimos campos infrenis equi libertate baccharis, super fortissima quaestione, cui pollicitus es te in consequentibus responsurum, omnino tacuisti, obliuionem simulans, ut necessitatem responsionis euaderes. Sed ego stultus ad horam tribui, quod petebas; existimans oblaturum sponte quod acceperas, & non admonitum reddere quod debeas. A T TI. Nis talor, de possibilibus mandatis dilata est responsio. pone igitur ut uolueris. C R IT O. Aut possibilia Deus mandata dedit aut impossibilia. si possibihai in nostra potestate est ea iacere, si uelimus. si impossibilia: nee in hoc rei sumus, si non secimus, quod implere non possumus. ac per hoc, siue possibilia dedit Deus mandata, siue impossibilia, potest homo sine peccato esse, si uelit. ATT L Quaeso ut patienter audiast
non enim de aduersario uictoriam, sed contra mendacium quaerimus ueritatem. Deus pocsbiles dedit humano ingenio omnes artes, quippe quas plurimi didicerunt: ut taceam de iis, quas Graeci βαπά, κ .uocant, nos, ad Opera manuum pertinentes, possumus dicerer uerbi gratia, grammaticam, rhetoricam, philosophiae tria genera, physicam, ethicam, logicam, geometriam quoque, & astronomiam, astrologiam, arithmeticam, musicam; quae
200쪽
&ipsae partes philosophiae sunt; medicinam etiam, quae in tria diuiditur, se , ρι Θοδεν, Φ, πσκιαν ι iuris quoque,& legum scientiam. Quis nostrum, quamuis sit ingeniosus, poterit
omnia comprehendere ; cum eloquentissimus orator, dς rhetorica & iuris scientia dispu- . tans, dixerit: Pauci unum possunt, utrumque nemo. Vides ergo, quod Deus possibile tuo serit;&tamen id, quod possibile est, per naturam nullum posse complere. Dedit itaque praecepta diuersa, uirtutesq. uarias, quas omnes simul haboe non possumus. Atque ita fit, ut, quod in alio aut primum , aut totum est, in alio ex parte uersetur;& tamen non sit in crimine, qui non habet omnia ; nec condemnetur ex eo, quod non habet; sed iustificetur ex eo, quod possidet. Definit Apostolus, qualis episcopus esse debeat, scribens ad Tim theum, oportet episcopum esse irreprehensibilem, unius uxoris uirum, sobrium, pudi- r.rim. 3cum, ornatum, hospitalem , docilem, non uinolentum, non percutarem, sed mansumtum, non litigiosam, sine auaritia, domum suam bene regentem, filios hasentem subditos cum omni pudicitia; non neopsytum, ne inflatus in iudicium incidat diaboli. oportet autem eum etiam testimonium detaris sabere bonum, ne in opprobrium incidat, & laqueum diaboli. Tito quoque scribens discipulo, quales episcopos debeat ordinare, Dreui Tit. i. lamone demonstrat. Ideo reliqui te Cretae, ut, quae reliqua sunt, corrigas; et constituas per ciuitates presbyteros, sicut ego praecepi tibi i si quis est sine crimine, unius uxoris uir, filios habens fideles, nec in accusatione luxuriae, aut non subiectos. Oportet autem episcopum esse sine elimine, siue sine accusatione: hoc enim magis ἀήνγιλ- sonat, sicut dispensat
rem Dei, non proteruum, non iracundum, non uinolentum, non percussorem, non tu
pis lucri appetitorem, sed hospitalem, benignum, pudicum, iustiam, sanctum, contine
tem, obtinentem doctrinae fidelem sermonem ; ut possit exhortari indoctrina sana,&ςontradicentes coarguere. Vt diuersarum personarum uaria praecepta nunc sileam, circa mandata episcopi me tenebo . Vult certe Deus tales esse episcopos, siue presbyteros, qualesuas electionis docet. Primum, quod dixit, irreprehensibilis, aut nullus, aut rarus. quis est enim, qui non, quasi in pulchro corpore, aut naeuum, aut uerrucam habeatὸ si enim
ipse Apostolus dicit de Petro, quod non recto pede incesserit in euangelii ueritate; & inran Gai., tum reprehens bilis fuerit, ut & Barnabas adductus sit in eandem simulationem i quis indignabitur id sibi denegari, quod princeps apostolorum non habuit Deinde unius uxoris uirum, sobrium, pudicum, ornatum, hospitalem ut reperias; illud certe, quod sequitur, δώ- ων, qui possit docere, non, ut interpretatur Latina simplicitas, docilem, cum ceteris uirtutibus diis culter inuenies. Vinolentum quoque, & percussorem , ct turpis lucri cu pidum, repudiat Apostolus: & pro his, cupit mansuetum, absque iurgio , sine auaritia i &ut domum suam optime regat, quodq. dissicillimum est, ut filios habeat subiectos, cum omni pudicitia, uel filios carnis, uel filios fidei. Cum omni, inquit, pudicitia. Non enim lassicit episcopum propriam hasere pudicitiam , nis ea filiorum, de comitum, ac ministrorum pudore decoretur, dicente David: Ambulans in uia immaculata, hic mihi ministra- Psalaoobat. Consideremus quoque ἀ- ῶν pudicitiae, filios habentem subditos in omni pudiciatia; ut non solum opere, sed sermone quoque & nutibus se abstineant ab impudicitiis; ne ne illud incidat Helit qui certe increpavit filios suos dicens: Nolite filii mei, nolitet r. Reg. non bonam famam audio ego de uobis. Corripuit, & punitus est i quia non corripere debuit , sed abiicere. Quid faciet, qui gaudet ad uitia, qui emendare non audet λ qui conscietiam suam non metuit; Sc, quod cunctus populus clamitat, nescire se simulat Quodq.s quitur να - , ut etiam a nullo accusetur; ut bonam opinionem ab iis, qui Hris sunt, habeat; ut etiam maledictis aduersariorum careat; & quibus doctrina displicet, placeat conuersatio; puto quod non ficile sit reperire; maxim . illud, ut potens sit adue sariis resist re, de peruersas opprimere & superare doctrinas. Vult ut non neophytus episcopus ordine turi quod videmus nostris temporibus pro summa eligi iustitia. Si baptismus statim iustum ficeret, & omni plenum iustitiar nequaquam utique Apostolus neophytum refutaret: sed baptismus uetera peccata conscindit, nouas uirtutes non tribuit, dimittite carcere,&dimisso , si laborauerit, praemia pollicetur. Aut nullus, inquam, aut rarus est, qui omnia habeat, quae habere debet episcopus. Et tamen, si unum, uel duo de catalogo uirtutum episcopo cuiquam defuerint, non tamen iusti carebit uocabulo; nec ex eo damnabitur, quod non habet i sed ex eo coronabitur, quod possidet. Omnia enim habere, & nullo indigere, uirtutis eius est, qui mecatum non secit, nec dolus inuentus est in ore eius: qui cum male- I.Pet. 1 diceretur, non maledixit, qui confidenter uirtutum conscientia loquebatur: Ecce uenit princeps mundi huius, & in me inuenit nihil. Qui cum esset in serma Dei, nequaquam Philis. rapinam