장음표시 사용
221쪽
habeor prestrio regor arbitrior maior apostolo sum . ille facit, quod non uult;&, quod uult, non facit: ego tacto, quod uolo; &, quod nolo, non ficto: praeparata sunt mihi regna caelorum; immo ipse ea mihi meis uirtutibus praeparaui. in quo Adam tenetur obnoxiuus, ct alii, qui reos se putant, in similitudinem praeuaricationis Adae; ego solus cum mea caterua non teneor. Alii clausi cellulis & seminas non uidentes, quia miseri sunt, di uerba mea non audiunt, torquentur desideriist ego, etiam si mulierum uallor agminibus nullam etaeh. , habeo concupiscentiam. de me enim dictum est: Lapides sancti uoluuntur super terram: &ideo non sentio, quia liberi arbitrii potestate Christi trophaeum circumfero. Audiamus per Esa. 3 Esaiam clamantem Deum: Populus meus, qui beatos uos dicunt, seducunt uos, ct semitam pedum uestrorum supplantant. Quis magis supplantat populum Dei, qui liberi arbitrii potestate subnixus despicit auxilium conditoris,&in sua uoluntate securus est: an qui ad singulas sententias praeceptorum Domini iudicium pertimescit Ad huiuscemodi homi Esvis nes loquitur Deus: Vae uobis, qui sapientes estis apud uos, & intelligentes uestro iudicio. Es o Esuas iuxta Hebraicum plorat, & dicit: Vae mihi, quia tacui r quia immunda habens labia,& in medio populi immunda habentis labia habitans uidi Dominum sabaoth oculis meis. Ille, uirtutum merito, Dei stuebatur aspectu ; di, conscientia peccatorum, labia sua fatebatur immunda: non quod locutus esset aliquid , quod uoluntati Domini repugnareti sed quod siluisset, uel timore, uel pudore perterritus, nec arguisset libertate prophetica populum delinquentem. Nos peccantes quando corripimus, qui adulamur diuitibus, & persenas accipimus peccatorum, turpis lucri gratia nisi sorte tota eis loquimur confidentia,quorum opibus indigemus. Vt alia non agamus, ut abstineamus nos ab omni specie peccato. rum I certe, uerum tacuisse, peccatum est. amquam apud Septuaginta non sit scriptum, quia tacui, sed quia compunctus sum, conscientia scilicet peccatorum, ut illud compleatur psal ai propheticum: Versatus sum in miseria, dum infigitur mihi spina. Ille peccati spina compunEsa. 14 gitur: tu uirtutum storibus uernas Erubescet, inquit, luna,& confundetur sol, quando uisitauerit Dominus super militiam caeli in excelsis: hocest, quod in alio loco scriptum est i Iob. is Astra quoque no sunt munda in conspectu eius ; &aduersum angelos suos peruersum quid Esa. reperit. Luna erubescit i sol confunditur: & caelum operitur cilicio: & nos intrepidi, atque laetantes, quas omni careamus uitio, occurremus iudicis maiestati, quando tabescent montes, erecti uidelicet in superbiam, & omnis militia caelorum, uel astra, uel angelicae digni tates 1 & complicabuntur sicut libri caeli ; & omnis exercitus eorum instar foliorum de-Esa. 34 siuet. Quoniam inebriatus est, inquit, in caelo gladius meus, & nunc super Idumaeam descendet. Gladius Dei inebriatur in caelis, & tuum solium erit in sanctitate securum In Idumaeam descendet: quae interpretatur, uel sanguinaria, uel terrena; ut prophetica auctoritate discamus, omnem terram indigere iudicio. Vnde sequitur: Victima enim Domini in Boora, quae interpretatur caro: de interfinio eius multa in terra Edom, idest, in sanguine: iu i.Coe.1, in quodUnit Apostolus: Caro&sanguis regnum Dei non possidebunt. Vae, qui contra-Esa. 1 dicit fictori suo; vae, qui dicit patri, ut quid me generasti &matri, quare me peperisti Hoc ad eos pertinet, qui dicunt: quare talis conditus sum, qui non possum in perpetuum carere peccato. Quare tale uas fictum,ut non quas adamantium permanerem, sed ad omnεΕΣ , , tactum fictile atque fragile. omnes sicut oves errauimus, & omnium nostrum Dominus precata portauit. Intuitus est enim, & diligeter inspexit, nullum q. reperit, qui iudicaret iuste, qui suam in omnibus faceret uoluntatem. Et iccirco brachium eius salutem praebuit,&iustitia sua saluauit omnia: ut omnis mundus subiiciatur Deo,& illius clementia conseruetur. ΕΔ... Fuimus enim immundi non pauci, sed omnes. Quasi pannus menstruatae, reputata sunt Erect . 1 ε mnia in lege opera nostra. Ad Hierusalem in Ezechiele loquitur Deus: Perseri eras in decore meo: & est sensus, non in tuis operibus, non in tua conscientia cordisq. iactantia, sed in meo decore: quo te clementia mea libertate donaueram. Denique in consequentibus loquitur ad eam, quando saluatur non suo merito, sed eius misericordia: Recordabor pacti mei tecum in diebus adolescentiae tuae, & suscitabo tibi pactum sempiternum, & recordaberis uiarum tuarum, & confunderis. Et iterum rSuscitabo pactum meum tecum; & scies, quia ego Dominus: ut recorderis, & confundaris, & non sit tibi ultra aperire os, prae connisione tua: cum filero placatus tibi in omnibus quae fecisti, ait dominus Deus i E cce aper Nium , diuino sermone monstratur, quid in alio loco dixerit: Et mundans te non faciet innocentem, quod iusti quoque,& post peccatum in statum pristinum restituti, os aperire non a 1. Cor. is deant, sed cum Apostolo dicant i Qui non sum dignus uocari apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam dei. Denique & in alio loco per eundem prophetam ad eos, qui illius missi ricordiam
222쪽
ricordiam eonsecuti sunt, loquitur Deus: Et recordabimini uiarum uestrarum, & omnium scelerum uestrorum, quibus polluti eratis: & displicebit uobis in conspectu uestro, in cunctis malitiis, quas fecistis i & scietis, quia ego Dominus, cum benefecero uobis propter n men meum, non secundum uias uestras malas, neque secundum scelera uestra pessima. Erubescamus, atque dicamus, quod loquuntur ii, qui iam praemia consecuti sunt i loquamur peccatores super terram, & in fragili mortali q. corpore constituti, quod sanctos uidemus in caelis dicere, etiam incorruptione&immortalitate donatos. Et dicitis, inquit: Non est recta uia Domini, cum uestrae uiae prauae sint. Pharisaeorum est hoc supercilium, ut peccata propriae uoluntatis referant ad conditoris iniuriam, & illius iustitiam caluninientur. Sacerdotes templi mystici, quod interpretatur Ecclesia, filii Sadoch, csi uestimentis ministerii non egrediuntur ad populum, ne humana conuersatione sanctificati maculentur. Et tu in medio uulgi unusq. de populo mundum esse te credis Hieremiam propheta breuiter percurrentes tensu magis, quam sermone carpamus . Circuite, inquit, in exitibus Hi rusalem, & quaerite in plateis eius, sicubi reperire poteritis uirum, qui iuxta iustitiam uiuat, ct fidem : & ero propitius propter eum. Qi iam uis enim dicant: Vivit Dominus: saudulenter iurant,&hoc ipsum in mendacio. Refutat peccatorum sacrificia: uescendas detrahit offerentibus hostias, dicens se non mandasse patribus eorum, quando deduxit eos de temra Aegypti, ut offerrent huiuscemodi sacrificia. non enim uoluntate, sed idolorum comparatione mandauit, malens sibi offerri uictimas, quam daemonibus. Omnes recesserunt ab eo: nullus est, qui loquatur bona, & agat paenitentiam de peccatis suis. Sequuntur proprias uoluntates, quasi equus promptus ad proelium : intendunt linguam suam, quasi a cum : mentiuntur omnia, de non est in eis ueritas. Amicora quoque cauendas insidias pra
cipit, & nulli credere proximorum i singulos enim insidiari amicis, & fratrem a fratre deci pi , & hoc ficere non naturae malo, sed propria uoluntate: quia docuerunt linguam suam mendacium,&proni seruntur ad iustitiam. Si Aethiops, ait, mutauerit pellem suam, &pardus uarietatem suam r& uos poteritis facere bonum, cum didiceritis mala. Ergo pellis Aethiopica, & pardorum uarietas, disciplinae est, non naturae, quae docetur, & ducitur: tamen auferri non potest uitium inoliti mali, nisi per eum, cui omnia possibilia sunt. Vnde loquitur ad eum, qui solus uerus medicus est i Sana me Domine, & sanabor: saluum me fac Domine, di saluus ero: tu es gloria mea, &spes mea. Si enim ad condicionem meam . infeci litatemq. respiciam ; nihil aliud, nisi hoc, possum loqui r Maledictus homo, qui an- nunclauit patri meo , dicens: Ecce natus est tibi puer: fiat homo ille similis urbibus, quas subuertit Deus. Quare enim in uulua non statim perii &suisset mihi sepulcrum mater mea,& uulua ei us infernus sempiternus. quare egressus sum ex utero , ut uiderem labores & miserias, ct consumerentur dies mei in aerumnis Tantum de sua condicione sectitum est; & si e confidit in fortitudine, ut mortem praeferat uitae. nouerat enim uulnus suum, & potentia eius, que celare nihil potest, q ui loquitur per eunde propheta: Deus appropinquans ego,& non procul. Qui enim caelum replet, & terram ; nullus potest uitare eius notitiam , &cordis occulta celare.Qui serutatur renes, introspicit. Et ut sciamus Dei esse bonum omne, quod gerimus: Ego, inquit, plantabo eos, ut nequaquam eradicentur: & ego dabo eis cogitationem, & sensum, ut intelligant me. Si cogitatio & sensus dantur a Deo; & intellectus Domini ex illius, qui noscendus est, radice pullulat: ubi est liberi arbitrii tantum superba iactatio λ Volumus scire condicionem nostram: audiamus historia. Ioachim rex Iuda, cunctiq. socii eius, & principes eius, auditis sermonibus Vriae, uoluerunt occidere eum. quod cum ille didicisset, timore perterritus fugit in Aegyptum. Cur mortem timebat, qui explicauit sententiam Domini, & qui a se nunciari Domini nouerat uoluntatem Dedignamur per singula auxilium Dei ;&ad illius nutum cuncta gerere negligimus; cu legamus, sanctos uiros, etiam hominum indiguisse praesidio Periclitatur Hieremias ,& manifeste dicitur, quod auxilio ei fuerit manus Ahiliam, filii Saphan, ne traderetur in potestatem uulgi, &obrueretur lapidibus . Abolitis legis caerimoniis, & duro pondere uetersi praeceptorum, repromittitur euangelii gratia: legemq. Dominus pollicetur, ut omnes eum nouerint a minimo usque ad maximum , dicens: Dimittam peccata eorum; Sciniquitatum illorum ultra memor non ero. Quam autem habuerint sancti uiri in lege ueteri iustitiam , sequenti sermone demonstrati Filii Israel, & filii Iuda iniquitatem fecere perpetuam in conspectu meo, ab adolescentia sua usque ad diem praesentem 1 & ciuitas Hiemsuem ab initio condicionis suae usque ad diem euersonis suae me ad iracundiam prouocauit. Attende quid dicat; finem iunge principio: omne media tempus in uitio est. Hieremias sanctificatus in utero antequa
223쪽
Ricr. 37 natus: uirgo,propheta ueteris testamenti pertimescit Sedechia. & flebiter obseciat, dimis iNunc ergo, Domine, mi rex, audi deprecationem meam, di praeualeat apud te obsecratio mea: ne remittas me in domum Ionathan scribae, ne ibi peream. O propheta, cur times impium rege cureum metuis, quem nosti iam iam q. periturum carcere reformidas, cui paratur paradisias Res debis mihi: homo sum, in mortali came de corruptibili constitutus idolore sentio, horresco cruciatus, quos eti1 Dominus meus pro mea salute sensurus est. Miseretur humano seneri Deus, & non uult perire quod fecit. Noli timere Iacob, dicit Dominus: Ego enim sum tecum, de interficiam omnes gentes, in quas dispersi ter te uero ipsum Hiπδε non ficiam , sed castigabo te in iustitia :& ita miserebor tui, ut te innoxium non relinqu1. Vnde & nos dicimus esse iustos, esse sanctos uiros, & post peccata placentes Deo, non suo tantum merito, sed eius clementia, cui omnis creatura subiecta est, de indiget misericordia. eius. Audiant haeretici, qui eleuantur per superbiam, de dicunt: Ipsi nobis fecimus cornua.
Hi Audiant illud, quod audiuit Moab: Audiuimus superbiam Moab, superbus est ualde. Altitudinem illius, de elationem, & gloriationem, & inflatione cordis ego cognoui, dicit Domitii f.,ο- quoniam nequaquam iuxta instationem eius de sortitudo illius est. Diciturq. ad huiuscemodi homines i Inimici autem eorum haud dubium,quin gregis Domini confirmant, dicentes i non peccauimus, cum peccauerint in pulchritudinem iustitiae, de in expectatione Hier. o patrum. Vis scire, quando omnia peccata finiantur. audi eundem prophetam: In tempore illo dicit Dominus, quaeretur iniquitas in Israel,&non erit,& peccatum in Iuda, de non inuenietur. Cur, quaeso Se'hitur: quia propitius ero illis. Vbi autem propitiatio est, praecessit ante peccatum. Tolle igitur, posse; dc concedam, omnia, donante Deo, subsistere. Thren. 3 Bonum est praestolari cum silentio salutare Domini: bonum est ponere in puluere os suum, dare percutienti se maxillam, salutari opprobriis ,spem habere in Domino. Si enim abiecit , ct miserebitur iuxta multitudinem misericordiarii suarum. neque enim humiliavit co de suo,&abiecit filios hominum. frustra murmurat homo pro peccatis suis. Scrutemur uias nostras, de quaeramus, 3c reuertamur ad Dominum. Levemus corda cum manibus ad Dominum in caelum, dicamusq. ei: Inique egimuς, de ad iracundiam prouocauimus: i
Dan. citco tu inexorabilis es. Daniel propheta loquitur ad Nabuchodonosori quod dominetur excelsus regno hominum, dc det illud cuicumque uoluerit, de extremum atque proiectum constituat super illud. Interroga eum, qua causa ultimum atque despectum constituat in regem,deruiat quod uoluerit ido discute, utrum ipsus uoluntas iusta sit, de quo scriptum est: .Pssi rix mi suscitat de terra humilem, & de stercore eleuat pauperem, ut collocet eum cum principibus , cum principibus populi sui. An sersitan, iuxta te, absque iudicio, atque iustitia gloriam quaerit, auram q. popularem , ut humiles erigat in regnum, de potentes humilitate GDan. mutet λ Audi prophetam dicentem: omnes habitatores terrae, quasi nihil reputati sunt apud eum. fecit enim, quodcumque uoluit, in caelo, de in terra: dc nemo est, qui resistat uoluntati eius, aut possit dicere, quare hoc fecisti cuius sunt omnia opera in ueritate, de uiae il-1. Mach .s lius iustitia, de superbientes Dotest ipse humiliare. Antiochus Epiphanes, rex erudelissimus, subuertit altare, ipsamq. iustitiam fecit conculcari, quia concemim erat ei a Domino. causasq. reddit, propter peccata plurima. Ergo non fecit quod ipse tantum uoluit, sed quod propter peccata populi concessit Dominus. Denique sequitur, quod non ex propria secerit fortitudine, liud ex eius imperio, qui praecepit ut fieret. Illud autem, quod in oratione Dan. y sua loquitur; Peccauimus, inique egimus, iniuste gessimus, di recessimus a mandatis de iustitiis tuis ; & cetera huiuscemodi, soletis dicere, quod de David, de Daniel, de omnes prophetae, non pro se, qui sancti erant, sed ex persena populi sunt locuti. Aduersum quam opinionem ipse respondebit, de dicet: Cum adhuc orarem, de confiterer peccata mea, dc peccata populi mei Israel. Vides ergo , quod tam pro peccatis suis, quam pro peccatis populi Dominum sit deprecatus, de effuderit deprecationes suas in conspectu domini Dei sui. Vis iterum nosse, quando peccatum de iniquitas finiatur Quamquam diuersa sit auctorum interpretatio , audi eundem prophetam. Septuaginta hebdomadae completae sunt super populum tuum, de super ciuitatem tuam sanctam, ut compleantur iniquitates, de finem accipiat peccatum, ut dispereat iniquitas, do reveletur iustitia sempite . Quamdiu ergo ille finisi . Cor. is adueniat; dc corruptiuum hoc atque mortale, incorruptione, de immortalitate mutetur; necesse est nos subiacere peccato, non naturae, & condicionis, ut tu calumniaris, uitio, sed fragilitate, di commutatione uoluntatis humanae, quae per momenta uariatur: quia Deus
selus est immutabilis. Quaeris, ubi Abel, ubi Enoch, ubi Iesus filius Naue, ubi Heli laus, ceteri q. sanctorum peccauerint. Non est necesse, nodum in scirpo quaerere: utinam possem
224쪽
22 & manifesta reticere peccata. si uis a me uerum audire, nescio. Nihil, Inquit, mihi con- r. r. scius sum, nec tamen in hoc iustificatus sum. Homo uidet in facie, Deus in corde. Apud eius conscientiam, atque conspectum nullus iustificatur. Vnde& Paulus loquitur confidem teri omnes peccauerunt,& indigent gloria Dei :&conclusit inus omnia sub peccato, ut Rom. a. ii omnium mitereatur: de cetera, quae saepe replicauimus.
ELECTATVS sum tuorum multiplicatione sermonum, de quibus scripta est: In multiloquio non effugies peccatui sed quid ad causam certe hoc fatebe Pro.io ris, eos, qui Christi baptisma consecuti sunt. non habere peccatum ι &, si abs----inique peccato sunt, iustos esse; cumq. semel iusti fuerint, si egerint solicite, posse
in sempiternum iustitiam custodire, ac per hoc omne uitare peccatum. ATTI . Non eru-blicis explosam atque damnatam Ioviniani sententiam sequi Et ille enim his testimoniis tuisq. nititur argumentis ; immo tu illius inuenta sectaris, in oriente docere desiderans, quae olim Romae,dudum in Africa condemnata sunt. lege ergo, quid illi responsum sit, & tibi responsum ducito. in dogmatibus enim, &quaestionibus disserendis non persona. sed causa quaerenda est. Et tamen hoc scito, bapti sinum praeterita donare peccata, non suturam seruare iustitiam, quae labore,&industria, ac diligentia, & semper super omnia Dei clemetia custoditur i ut nostrum sit rogare, illius tribuere quod rogatur ; nostrum incipere, illius perficere; nosti u offerre quod possumus,illius implere quod non possumus. Nisi enim psal .i
Dominus aedificauerit dona si in uanum laborauerunt qui aedificant eam. Nisi Dominus custodierit ciuitatem, in uana uigilat, qui custodit eam. Vnde & Apostolus praecipit: Sic cur i. Cor. orite, ut coprebendatis. Et omnes quidem currunt, sed unus accipit coronam. Et in psalmo Pia .s scriptum est: Domine, ut scuto bonae uoluntatis tuae coronasti nos. Nostra enim uictoria, ct corona uictoriae, illius protectione, & clypeo paratur :& hic currimus, ut in futuro comprehendamus: ibi accipiet coronam, qui in hoc saeculo uictor extiterit. nobisq. post b, ptismum dicitur: Ecce sanus sectus es; iam noli peccare, ne quid deterius tibi contingat. ioans
Et Nescitis quia tεplum Dei estis, &spiritus Dei habitat in uobis λ Si quis templum Dei i. Cor.
uiolauerit, disperdet eum Deus. Et in alio locor Dominus uobiscum est,quamdiu uos estis a .Par. is cum eo: si reliqueritis eum ,& ille relinquet vos. In cuius putas delubro,atque sacrario Chiisti puritas permanet, templiq. serenitas nullo nubilo contristatur Eundem semper uultum habere non possumus; quod de Socrate fesso philosophi gloriantur: quanto magis ani nisi ξMultae iccies hominum, sic & corda diuersa. Si fieri posset, ut semper aquae baptismatis meribs tenerent; uolitantia nos desuper peccata non tangerent, Spiritus sanctus tueretur. Sed impugnat inimicus. nec uictus recedit, sed semper in insidiis est, ut sagittet in occulto re- Psal. ioctos corde .In euangelio iuxta Hebraeos, quod Chaldaico quidem Syroq. sermone, sed Hebraicis litteris scriptu est, quo utuntur usque hodie Nazareni, secundum apostolos, siue, ut plerique autumant, iuxta Matthaeum, quod & in Caesariens habetur bibliotheca, narrat historia: Ecce mater Domini,& fiat res eius dicebant ei: Ioannes Baptista baptizat in remissonem peccatorum; eamus, & baptiZemur ab eo. Dixit autem eis: id peccaui, ut vadam, de bapti aer ab eo ὸ Nisi serte hoc ipsum . quod dixi. ignorantia est. Et in eodem uolumine: Si peccauerit, inquit, stater tuus in uerbo,&satis tibi fecerit, septies in die suscipe eum.
Dixit illi Simon discipulus eius: Sep ies in die Respondit Dominus, &dixit ei: Etiam egqdico tibi, usque septuagies septies. Etenim in prophetis quoque, postquam uncti sunt Spiritu sincto, inuentus est sermo peccati. Ignatius, uir apostolicus ,& martyr, scribit, audacter: Elegit Dominus apostolos, qui super omnes homines peccatores erant. De quorum celeri conue sone Psalmista canit : Multiplicatae sunt infirmitates eorum, postea accelerauerunt . Quibus testimoniis si non uteris ad auctoritatem, utere saltem ad antiquitatem, q uid omnes ecclesiastici uiri senserint. Fac aliquem bapti Eatum, uel statim, uel in ipsis diebus morte subtractum: de concedam tibi, quod concedere non debeo, nec cogitasse aliquid, nec locutum, in quo errore de ignorantia laberetur. Nuin ideo sine peccato erit, quia uidebitur
225쪽
bitur non super , sed fugisse peccatum, ac non potius, quia Dei misericordia de pecca
torum carcere liberatus migrauit ad Dominum Hoc&nos dicimus, posse Deum quidquid uoluerit;&hominem per se&propria uoluntate, quod tu asseris, sine peccato esse non posse. sin autem potest; frustra nunc iungis & gratiam, qua potens non indiget. quod
si non potest absque Dei gratia; stulte tu dixisti, posse quod non potest . quidquid enim
ex alterius pendet arbitrio, non eius est, quem posse contendis, sed illius, sine ouo eum non posse perspiculi est. C RiT O. Rogo, quae in ista prauitas, immo absque ratione contentio ne hoc quidem mihi das , ut egressus aquas baptismatis sine peccato sit ξ A TTI .
Aut ego sensum meum uerbis explicare non ualeo ; aut, me explicante, tu ad intelligendum tardior es. C RIT O. Quo Iam modo Z A T TI. Recordare, quid & tu dixeris, & ego quid loquar. Posuisti, posse hominem sine peccato esse, si uelit. Ego impossibile hoc in homine esse respondeo: non quia statim a baptismate homo peccato non careati sed illud ita pus, quando sne peccato est, nequaquam possibilitati humanae, sed Dei gratiar deputatur. te igitur posse,& o esse concedam . quo modo enim potest, qui per se non potest aut quae est illa impeccantia, quae statim corporis huius morte finitur aut certe, si ultra uitam protraxerit, delicti & ignorantiae nericulo subiacet CRITO. Diat ca me arte concludis, & non Christiana loqueris simplicitate; nodos mihi quosdam inter esse, & esse posse concinnans . ATTI . Ego ne uerborum strophis ludo, cum hoc de tua processerit os ficina tu enim dicis, non esse hominem sine peccato, sed esse posse: cum econtrario ego tibi tribuam,quod n gasti, esse homine sine peccato per Dei gratiam,& tamen per se esse noposse. CRITO. Fru stra ergo dantur piacepta, si ea implereno possiimus. ATTI . Deus possibilia mandauit, hoc nulli dubiu est: sed, quia homines possibilia non iaciunt, iccirco
omnis mundus subditus est Deo, & indiget misericordia eius. aut certe, si ostendere potueris, qui uniuersa compleuerit, tunc poteris demonstrare esse homine, qui non indiget misericordia Dei. omne enim, quod fieri potest, tribus costat temporibus, aut praeterito, aut praesenti, aut futuro. Hoc, quod asseris, posse hominem sine peccato esse, si uelit, mon stra sectum esse de praeterito, aut certe nunc fieri: de futuro postea uidebimus. quod si nullum potes ostendere, qui sine omni omnino peccato, aut sit, aut fuerit: restat, ut destituro ta- tum disputatio sit. interim in duobus temporibus, praeterito, atque praesenti uictus teneris . Si aliquis fuerit postea maior patriarchis, pro psetis, apostolis, qui peccato careat; tunc futuris de futuro, si potueris, persuadeto. CRITO. Loquere ut uis, argumentare ut libet : numquam mihi liberum abbitrium extorquebis, quod semel concessit Deus; nec ualebis auferre, quod mihi tribuit posse, si uoluero . ATTI. Exempli gratia,uno tantum utamur testimonio, inueni Dauid filium Iesse, uirum secundum cor meum, qui faciat omnes umluntates meas. David sanctum esse, non dubium est; dc tamen, qui electus est, ut omnes Dei uoluntates faceret, aliqua secisse reprehenditur. Vtique possibile erat ei ficere, qui ad hoc electus est, ut omnes Dei uoluntates faceret. Nec Deus in culpa est, qui praedixi Ceum cunctas suorum praeceptorum facere uoluntates, sed ille, qui praedicta non fecit. neque Gnim dixit inuenisse se uirum,qui cunctas in perpetuu suae iussionis saceret uoluntates. Hoc &nos dicimus, posse homine non peccare, si uelit, pro tempore, pro loco, pro imbecillitate corporea, qu1diu intentus est animus, quadiu chorda nullo uitio axatur in cithara: quod si paululum se remiserit; quo modo, qui aduerso flumine lembu trahit, si remiserit manus, statim retrolabitur, & fluentibus aquis, quo n6 uult, ducitur: sic humana condicio, si paululum se remiserit, discit fragilitatem suam,& multa se non posse cognoscit. Putas neapostoa.T .ε lum Paulum eo tempore, quo scribebat; Lacernam, siue penulam, quam reliqui Troade apud Carpum, ueniens affer, ac libros, & maxime membranas; de caelestibus cogitasse mysteriis, & non de iis, quae in usu communis uitae uel corporis necessaria sunt Da mihi h minem , qui non esuriat, non stiat, neque algeat, non doleat, non febricitet, non torminibus & urinae difficultatibus torqueatur i & ego tibi concedam, posse hominem nihil aliud, nisi de uirtutibus, cogitare. Caeditur apostolus a ministro, & contra pontificem , qui caedere imperauerat, sententiam dirigit: Percutiet te Deus, paries dealbate. Vbi est illa patienatia saluatoris, qui, quasi agnus ductus ad uictimam, non aperuit os suum, sed clementer loquitur uerberanti: Si male locutus sum, argue de malo; si autem bene, quid me caedis Non apostolo detrahimus, sed gloriam Domini praedicamus; qui in carne passus, carnis iniuriam superat, & fragilitatem: ut taceam illud, quod ipse commemorat: Alexander aer rius multa mihi mala ostendit: reddet illi Dominus in illa die iustus iudex . CRITO. Cogis me, ut loquar, quod iamdudu gestio, & tamen erumpentia uerba non promo. Α T TI.
226쪽
227 Quis enim te prohibet, quod sentis, dicere aut enim, quod dicturus es, bonum est, &nos bono fraudare non debes: aut malum, & iccirco non nostri gratia, sed pudore siluisti. CR IT O. Dicam dica aliquando, quod sentio. Omnis disputatio tua illuc delabitur, ut naturam accuses, & culpa reseras ad Deum, qui talem homine condidit. ATTI . Hoc illud erat, quod uolebas, & nolebas dicere dic, dic qua se ; ut omnes tuae fruantur prudentia.
RUrehendis Deum , quare hominem secerit hominem: reprehendant &angeli, cur angeli unt. Omnis creatura causetur, quare id sit, quod condita est, & non id, quod condi potuit . Scilicet nunc mihi puerilibus declamatiunculis ludendum est i & a culice, atque ita mica usque ad Cherubim,& Seraphim ueniam, cur non singula in meliori statu condita sint. Cum q. ad excelsas uenero potestates, causa r& dicam; quare Deus solus tantum Deus sit, & non omnia Deos secerit. aut enim impossibilitatis iuxta te, aut inuidiae reus erit. Reprehende eum, cur&diabolum iii hoc mundo esse concedati & aufer coronam, cum certamen abstuleris. C R IT O. Non sum tam uecors, ut querar cur diabolus sit, cuius inuidia mors introiuit in orbem terrarui sed hoc doleo, cur uiri ecclesiastici, & qui magi. Sap. xstrorum sibi usurpant uocabulum, tollant liberum arbitrium: quo sublato, Mani clauorum secta construitur. ATTI . Ego ne liberum tollo arbitrium, qui in tota disputatione mea nihil aliud egi, nisi ut omnipotentiam Dei cum libero arbitrio conservarem CRITO. Quomodo seruas liberum arbitrium qui dicis hominem nihil posse secere, nisi Deus semper adiuuerit Z ATTI . Si in culpa est, qui libero arbitrio iungit Dei adiutorium: ergo ille laud tur, qui Dei tollit auxilium . CRITO. Non tollo Dei auxilium, quippe per cuius pratiam possumus omne, quod possumus; sed utrumque suis finibus terminamus: ut & Dei sit gratiae , quod dedit liberi arbitrii potestatem; & nostrae uoluntatis, facere quid, uel non lac re; & quod facientibus praemium, & non facientibus poena seruetur. A T TI. Videris mi hi obliuiosus esse, &, quasi nihil supradictum sit, per easdem disputationis reuerti lineas.
hoc enim longa dissertione conclusum est, ut gratia sua Dominus, qua nobis concessit liberum albi tritim, in singulis operibus iuuet, atque sustentet . CRITO. Quid ergo iuuat, atque coronat in nobis,&Iaudat quod ipse operatus est ATTI . Voluntatem nostram, quae obtulit omne, quod potuit, & laborem, qui contendit ut ficeret;& humilitatem, quae semper respexit ad auxilium Dei CRITO. Ergo, si non fecimus quod praecipit; aut uoluit nos adiuuare Deus, aut noluit. Si uoluit,& adiuuit,& tamen non secimus quod uoluimus: non nos, sed ille superatus est. si autem noluit adiuuare: non est culpa eius, qui uoluit facere, sed illius, qui adiuuare potuit, & noluit ficere . ATTI. Non intelli is, tuum in grande blasphemiarum decidisse baratrum: ut ex utraque parte aut inualidus sit Deus, aut inuidus; & non tantum ei laudis sit, quod bonorum auctor est, & adiutor, quan 'tum uituperationis, quod mala non coercuit. Detrahatur effo illi, cur diabolum esse permiserit, cur passus si,&hucusque patiatur quotidie aliquid inmundo mali fieri. Qiaerit hoc Marcion,& omnes haereticorum canes, qui uetus laniant testamentum, & huiuscemodi syllogismum texere consueuerunt. Aut sciuit Deus, hominem, in paradiso positum, praeuaricaturum esse mandatum illius, aut nesciuit .s sciuit: non est in culpa is, qui praescientiam Dei uitare non potuit; sed ille, qui talem condidit, ut Dei non posset scientiam deuitare. si nesciuit: cui praescientiam tollis, aufers & diuinitatem. hoc enim genere in culpa erit, qui elegit Saul suturum postea regem impiissimum. et saluator aut ignorantiae, aut iniustitiae tenebitur reus, ςur in euangelio sit locutus: Nonne uos duodecim ego elegi apo in
stolos, ct unus de uobis diabolus est Interroga eum, cur Iudam clegerit progitorem; curei loculos commiserit, quem iurem esse non ignorabat. Vis audire rationem. Deus praesentia iudicat, non futura: nec condemnat ex praescientia , quem nouerit talem fore, qui
sibi postea displiceat: sed tantae bonitatis est, & inestabilis clementiae, ut elieat eum , quem interim bonum cernit, &scit malum futurum , dans ei potestatem conuersionis, & paenitentiae: iuxta illum sensum Apostoli: Ignoras, quia benignitas Dei ad paenitentiam te addu RQ cit λ secundum duritiam autem tuam & cor impaenitens, thesauri χas tibi iram in die irae &reuelationis iusti iudicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera eius. Neque enim ideo peccauit Adam, quia Deus hoc futurum nouerat; sed praesciuit Deus, quasi Deus, quod ille erat propria uoluntate facturus. Accusa ergo Deum mendacii, quare dixerit per Ionam i Ion. Adhuc tres dies &Niniue subuertetur. Sed respondebit tibi per Hieremiam : Ad summam Hier. is loquar contra gentem & regnum, ut eradicem, & destruam, & disperdam illud. Si paenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum aduersus eam: agam ct ego paenitentiam super malo, quod cogitaui ut facerem ei. Et ad summam loquar de gente & regno, ut aedi
227쪽
sicem & plantem illud: si fecerit malum in conspectu meo, ut non audiat uocem meam: paenitentiam agam super bono, quod locutus sum ut facerem ei. Indignabatur quondam & Ionas, cur Deo fuerit iubente mentitus i sed iniusti maeroris arguitur, malens cum pernicie innumerabilis populi uerum dicere, quam cum tantorum salute mentiri. Ponitur: et exemplum, Tu doles super hedera, siue cucurbita, in qua non laborasti: neque fecisti ut cresceret, quae sub una nocte nata est, ct una nocte periit: & ego non parcam Niniue ciuitati magnae, in qua sunt plus quam centum uiginti millia hominum, qui nesciunt quid sit inter
dexteram&sinistram suam. Si in paruulorum aetate&simplicium, quos certe peccatoressuisse no poteris approbare, tanta fuit hominum multitudo i quid dicemus de utriusque si xus aetate diuersa, quae iuxta Philonem ,& prudentissimum philosophorum, ab infantia usque ad decrenitam senectutem septenario ordine deuoluitur, dum libi se inuicem aetatum incrementa succedunt, ut, quando de alia transeamus ad aliam, sentire minime ualeamus C RITO. Tota argumentatio tua huc tendit, ut, quod Graeci dicunt α ξοί ,de nos liberum appellamus arbitrium, uocabulo tribuas, re auferas. Tu enim auctorem peccatorum
facis Deum, dum asseris nihil hominem per se posse facere, sed adminiculo Dei, cui imputetur omne, quod ficimus. Nos autem, siue bonum, siue malum homo secerit, per liberi arbitrii potestatem ei dicimus imputari, qui fecit quod uoluit; & non ei, qui semel conces.sit liberum arbitrium. A TT L Samuis tergiverseris, laqueis ueritatis inneisteris: hoc enim modo, etiam si ipse non adiuuat, tamen, iuxta te, auctor erit malorum: quia potuit prohibere,& non prohibuit. uetus enim sententia est, homicidam esse eum, qui cum possit hominem de morte liberare, non liberet. C RIT O. Iam iam tollo manum, cedo, uicinsii isi tamen uincere est, ueritatem uelle subuertere, non rebus, sed sermonibus, id est, non ueritate, sed mendacio. Possum enim illud tibi Apostoli respondere: Et si im peritus sermone, non tamen scientia. Quando enim loqueris, coactus argumentationum strophis tibi uideor assentire reum autem tacueris, ex animo rursus Habitur: ut liquido appareat, disputationem tuam non ex sontibus ueritatis ,& Christiana simplicitate, sed ex philosophorum minutiis&arte descendere. ATTI . Vis ergo me rursum uti testimoniis scripturaru in Et quo modo iactant discipuli tui, nullum algumentationi tuae posse& problematibus respondere ξ C RIT O. Non solum uolo, sed & cupio. Doce me de scripturis sanctis, ubi, sublata
liberi arbitrii potestate, faciat homo, quod per se aut noluit, aut non potuit. ATTI . Non ita, ut proponis, sed ut ueritas poscit, & ratio, scripturarum uocibus est utendum. Loqui tur Iacob in oratione sua i Si suerit dominus Deus mecum 1, ct custodierit me in via, per qua ego pergo; de dederit mihi panem ad manducandum, di uestimentum ad operiendum; de reduxerit me cum salute in domum patris mei terit mihi Dominus in Deum i& lapis iste, quem posui in titulum, e fit mihi domus Dei: & omnium, quaecumque dederis mihi, decimas osteram tibi. Numquid dixit, si liberum arbitrium conseruaueris, & cibum, & uesti-m ntum meo labore quaesiero, & reuertero in domum patris mei ξ Omnia dat Domini v luntati, ut mereatur accipere quod precatur Reuertenti de Mesbpotamia Iacob, angelorum occurrit exercitus, S uocantur castra Dei. Pollea pugnat cum angelo sub figura hominis, & a Domino consortatur. De supplantatore Iacob, rectissime Dei nomen accepit. Neque enim asi stat rem crudelissimum audebat reuerti, nisi Domini praesidio roboratus. Scriptum est in consequentibus: Ortus est ei sol, postquam transiuit Phanuel, quod interpretatur ficies Dei. Vnde loquitur&Moyses: Vidi Deum facie ad faciem,&salua iacta est anima mea, non proprietate naturae, sed dignatione miserentis. Oritur ergo nobis sol iustitiae, quando uultu Dei confirmamur. Ioseph in Aegypto clauditur carcere, ibiq. insertur, quod custos carceris omnia potestati eius fidei l. commiserit. Causaq. redditur, quia Dominus erat cum eo i dc quaecumque sectebat, prosperabantur a Domino in manibus eius. Vnde de eunuchis somnia suggeruntur; & Pharao uidet soni nium inextricabile, ut per hanc occasionem liberaretur Ioseps, pater pasceretur& fratres, Aegyptus tempore famis saluaretur. S qui turi Dixit autem Deus ad Israel in uisione noctis: Ego sum Deus patrum tuorum, noliti mere descendere in Aegyptum i in gentem enim magnam faciam te ibi: & ego descendam tecum in Aegyptum, de educam te inde ε& ponet Ioseph manus suas super oculos tuos. Vbi hie est liberi arbitrii potestas an non totum, quod ire audet ad filium, de genti se commi tere Dominum nescienti, Dei patrum eius auxilium est Liberatur populus deAegypto in manu serti & brachio excelso, non Mox si, ct Aaron, sed eius, qui signorum miraculis populum liberauit: de ad extremum percussit primogenita Aegypti: ut, qui prius retinebant pertinaciter, ardenter exire compellerent. Salomon loquitur: Esto confidens in Dominum in
228쪽
toto corde tuo: in tua autem sapientia ne exalteris: in omnibus uiis tuis cognosce eum, ut re ficiat uias tuas. Intellige quid loquitur: Nec in sapientia nostra, nec in ullis uirtutibus confidendum, sed in solo Domino, a quo gressus hominis diriguntur. Denique praeci Psu. 3οpitur, ut ostendamus ei uias nostras, & notas esse faciamus, quae non labore proprio, sed illius adiutorio, atque clementia rectae fiunt. Vnde scriptum est: Rectam sic in conspectu meo uiam tuam, siue, ut alia exemplaria habent, Rectam fac in conspectu tuo uiam mea: Psal. 3ut, quod tibi rectum est, etiam mihi rectum esse uideatur. Idem Salomon loquitur: Deia Pisa εuolue super Dominum opera tua, & firmabuntur cogitationes tuae . Tunc enim nostra cogitatio confirmatur, quando omne, quod agimus, quasi super stabilem & solidissimam petram , Domini adiutorio deuoluimus, et q. cuncta reputamus. Apostolus Paulus, cum Dei beneficia celeri sermone narrasset, ad extremum intulit: Et ad haec quis idoneus Vnde&in alio loco dicit: Fiduciam autem talem habemus per Christum ad Deum: non quod suf- , . Cor. x ficientes simus cogitare aliquid a nobis, quas ex nobis r sed sufficientia nostra ex Deo est, x.Cor. 3 qui di idoneos fecit nos noui testamenti ministros, non littera, sed spiritu. littera enim occidit spiritus autem uiuificat. Adhuc audemus per liberum arbitrium superbire,& abuti beneficiis Dei in contumeliam largitoris cum idem uas electionis apertissime scribat: Ha- ,. r. bemus autem thesaurum istum inuasis fictilibus, ut abundantia fortitudinis nostrae sit ex Deo,& non ex nobis. Vnde & in alio loco,intundens haereticorum impudentiam loquitur: Qui gloriatur, in Domino glorietur. Neque enim, qui se ipsum commendat, ipse proba- a. Cor. I. tus est, sed quem Deus commendat. Et iterum: Nihil enim mihi defuit ab iis, qui supra Cor x modum sunt apostoli ; licet nihil sim . Petrus loquitur ad Dominum, signorum magnitudine conturbatus: Recede a me, quia homo peccator sum. Et Dominus ad discipulos: Ego sum uitis,&uos rami: qui manet in me, di ego in eo, iste affert stinum multum: quia sine me nihil potestis facere. Sicut rami & flagella uitium illico contabescunt, cum fuerint amatrice praecisa: ira omnis hominum fortitudo marcescit,&d perit, si a Dei auxilio deseratur . Nemo, inquit, potest uenire ad me, nisi pater, qui misit me, traxerit esi. Quando Ioan. εdicit, Nemo potest uenire ad me, stangit superbientem arbitrii libertatem : quod δani si uelit ad Christum pergere, nis fiat illud, quod sequitur, Nis pater meus caelestis traxerit eum, nequidquam cupiat, ct frustra nitatur. Simul & hoc animaduertendum, quod, qui
trahitur, non sponte currit; sed aut retrectans,&tardus, aut inuitus adducitur. Qui non
potest suis uiribus & labore uenire ad Iesum, quo modo potest omnia simul peccata uitare de uitare in perpetuit, de Dei sibi potentiae nomen assumere si enim ille ιδ μι--ας, de ego
Mi υιρ me; quae inter me de Deum erit distantia Z Vnum adhuc ponam testimonium; ne tibi do auditoribus fastidium faciam. Assuero, quem septua inta interpretes αρ-ρξίαι uo Ester εcant, somnus aufertur ab oculis; ut commentarios in se Melium replicans ministro rium, inueniat Mardochaeum, cuius indicio de insidiis liberatus est, ut de Hester commendabilior fieret, de cunctus populus Iudaeorum imminentem uitaret necem. Certe rex potentissimus, qui ab India usque ad Septentrionem de Aethiopiam cunctum possidebat orientem, post largissimas epulas ct cibos toto orbe quaesitos dormire cupiebat, de somno requiescere, ac liberum arbitrium implere dormiendi; nisi Dominus, prouisor bonorum omnium, imp disset naturae ordinem, ut, contra naturam, tyranni crud clitas uinceretur. Longum est, si uoluero cuncta sanctarum scripturarum exempla proferre . Totus sermo sanctoisi ad Deum oratio est i tota oratio de deprecatio extorquet clementia saluatoris: ut, qui nostris uiribus rdo studio saluari non possumus, illius misericordia conseruemur. Vbi autem misericordia de gratia est, liberum ex parte cessat arbitrium . quod in eo tantum est, ut uelimus, atque
cupiamus, ed placitis tribuamus assensum. Iam in Domini potestate est, ut id quod eupimus , quod laboramus, ac nitimur, illius ope dc auxilio implere ualeamus . CRITO. Ego simpliciter dixeram, non in singulis operibus nostris, sed in gratia condicionis de Issis sentiri auxilium Dei, ne liberum sangeretur arbitrium. ceterum stant plerique nostr rum, qui omnia, quae agimus, dicant fieri praesidio Dei. ATTI . Qui hoc dicit, uestet esse cevabit. aut ergo de tu ista dicito, ut noster esse incipias: aut, si non dicis, alienus eris cum iis, qui nostra non dicunt. CRITO. Tuus ero, si mea dixeris: immo tu meus, si aduersa non dixeris . Sana corpora confiteris, de animae, quae fortior est, denegas sanitatem. Vt enim morbus de uulnus in corpore, ita peccatum in anima. Qui ergo sanum aliquando hominem confiteris ex ea parte, qua caro est; quare non sanum dicas de ex ea, qua spiritus
est A T T L Sequar propositionem tuam. numquam hodie effugies, ueniam quocumq ueuocaris. CRITO. Paratus sum ad audiendum. ATTI . Et ego ad loquendum surdis
229쪽
auribus. Res mlebo igitur ad propositum. Ex anima & corpore compacti, utriusque se
stantiae naturam consequimur. Quo modo corpus sanum dicitur , si nullo languore uex tur: ita anima absque uitio, si nulla perturbatione quatiatur. Et tamen quamuis corpus s num sit, integrim i q. & uegetum,&cunctorum sensuum integritate robustum, aut crebris, aut raris infirmitatibus condoleicit; &, ut firmissimum sit, interdum pituitae molestiam patitur : ita anima, cogitationum Spei turbationum impetus sustinens, ut superet naufragia,
non absque periculo nauigat; consideransq. fragilitate suam, semper de morte sollicita est: Ps l. 33 secundum illud quod scriptum est: Quis est homo, qui uiuet,& non uidebit mortem Quae cunctis intenta est mortalibus, non naturae dissolutione, sed morte peccati: iuxta il-ζης ς', lud propheticum 1 Anima, quae peccauerit, ipsa morietur. Alioquin hanc communCm mortem, qua & bruta soluuntur animalia, Enoch & Eliam nondum uidisse cognoscimus. Da mihi corpus, quod numquam languerit, aut quod pos Uanguorem perpetua sanitate s curum sit: & dabo tibi animam, quae numquam peccauerit, nec post uirtutes deinceps peccatura sit; praesertim cum uicina sint uitia ui tibus; &, si paululum declinaueris, aut errandum tibi sit, aut in praeceps cadendum. Quantum enim inter se distant pertinacia & perseuerantia, parsimonia & frugalitas, liberalitas & profusio, prudentia & calliditas, sortitudo de temeritas, cautela & timiditas quorum alia ad bona, alia referuntur ad mala. quod quidem & in corporibus inuenitur. Si felli prouideris temperando, pituita succrescit. Si hum res siccare festines; inardescit sanguis, bili uitiatus;& luteus color ora perfundit. Certe, ut cuneiam medicorum adhibeamus diligentiam.& castigatis uiuamus cibis, di morborum semitibus careamus, & cruditate, occultis quibusdam & soli Deo cognitis causis ; uel frigore inhorrescimus, uel febre exardescimus, uel torminibus eiulamus, ct ueri medici saluato Matth.8 ras imploramus auxilium, dicimus q. cum apostolis: Magister, saluos nos sic; perimus. CRITO. Esto, ut nullus potuerit omne uitare peccatum in pueritia, adolescentia, & iuuentute ι numquid negare potes, plurimos iustos & sanctos uiros post uitia omni se ad uirtutes animo contulisse, & per has caruisse peccato A T TI. Hoc est, quod tibi in principio dixeram, in nostra esse positum potestate, uel peccare, uel non peccare; & uel ad bonum, uel ad malum extendere manum, ut liberum seruetur arbitrium, sed hoc pro modo, & tempore & condicione fragilitatis humanae; perpetuitatem autem impeccantiae soli reseruari Deo.&ei, qui, uerbum caro factus, carnis detrimenta,&peccata non pertulit. Nec, quia ad
breue possum, coges me ut possim iugiter. Possum ieiunare, uigilare, ambulare, legere, psallere, sedere, dormire, numquid in perpetuum Z CRlTO. Et quare in scripturis san- Matth. , perfectam iustitiam prouocamur, ut est illudi Beati mundo corde quoniam ipsi Desipiat. i is uidebunt. Et: Beati immaculati in uia. qui ambulant in lege Domini. Et Dei loquentis ad
Gemi et Abraham: Ego sum Deus tuus, placeto in conspectu meo,&esto sine macula, uel quer la :& ponam testamentum meum inter me & te, & multiplicabo te nimi se Si enim non potest fieri, quod scriptura testatur; frustra praecepit, ut fieret. ATTI . Diuersis testim ni is scripturarum eandem quaestionem teris in theatrales praestigias, quae unum eundemq.
hominem , personarum uarietate mutara , in Martem Veneremq. producunt: ut, qui
prius rigidus de truculentus incesserat, postea soluatur in mollitiem seminarum. Hoc enim, quod nunc quasi nouum obiicis ; Beati mundo corde; &, Beati immaculati in via;&, Esto sine macula ;& cetera huiuscemodi, Apostolo respondente conuictuin est: & ex I. Cor. 3 parte cognoscimus, ct cx parte prophetamus t &nunc per speculum videmus in aenigma. te: cum autem uenerit, quod persectum est, id, quod ex parte fuerat, destruetur. Et mundum igitur cor, quod postea sit uisurum Deum, & beatitudinem uitae immaculatae, & immaculatum cum Abraham uiuere, in umbra possidemus, & imagine. Quamuis aliquis patriarcha sit, quamuis propheta, quamuis apostolus, dicitur eis a Domino saluatore: Si uos, cum sitis mali, scitis bona dare filiis uestris: quanto magis pater uester, qui in caelis Gen. ir est, dabit bona petentibus se Denique & Abraham, cui dictum est: Esto sine querela, &sine macula; conscientia fragilitatis suae cecidit pronus in terram. Cum q. locutus esset ei Deus t Sarai uxor tua no uocabitur ultra Sarai,sed Sara erit nomen eius: & benedicam ei, &dabo tibi ex ea filium,&benedicam ei,&erit in gentes,& reges gentium ex ipso erunt istatim inserturi Cecidit Abraha in faciem suam, risitque, & dixit in mente sua: Si centen rio nascetur filius, & si Sara nonaginta annorsi pariet Θ Dixi N. Abraham ad Deum: Ismael uiuat in conspectu tuo. Cui respondit Deus: Etiam. Ecce Sara uxor tua pariet tibi filium, de uocabis nomen eius Isaac, & reliqua. Certe audierat a Deo: Ego sum Deus tuus, placeto in conspectu meo, de esto sine macula: quare non credidit, quod Deus repromisit, sed risit
230쪽
in corde, putans se celare Deum, diaperte ridere non audens Denique, causas incredulita tis exponens, dicit in corde suo: Quo modo potest fieri, ut centenarius de nonagenaria uxore pariat filium ξ vivat, inquit, Isinael in conspectu tuo, quem semel dedisti. Dissicilia n6
quaero; contentus sum beneficio, quod accepi . Quem occulta responsione arguens Deus, ait: Etiam. Et est sensu si Fiet, quod existimas non latur u . Sara uxor tua pariet tibi filium r&, antequam ista concipiat, priusquam ille nascatur, puero nomen i ponam. Exerrore Mattius enim tuo quo risisti tacitus, filius tuus Isaac risus nomen accipiet. Sin aut cm ab iis, qui
sunt mundo corde. in hoc saeculo putas uideri Deum ; quare Moyses, qui prius dixerat: Vidi Deum ficie ad faciem ,&salua faetii est anima mea: postea deprecatur, ut eum uideat Gen. 3, cognosceliter quem quia dixeratie uidisse, audit a Domino: Non potes uidere ficiem Exod. 33 meam Non enim uidebit homo faciem meam ,&uiuet. Vnde& Apostolus, inuis bilem so- . Tim.6lum Deum, qui & lucε habitat inaccessibilem, & quem nullus homina uiderit, neque pos. sit uidere, appellat. Et Ioannes euangelista sacra uoce testatur, dicens: Des nemo uidit um- Ioan. iquam. Unigenitus filius, qui est in sinu patris, ipse narrauit. Qui uidet, & narrat, non quantus est ille, qui uisus est, nec quantum nouit ille, qui narrat, i ed quantum potest moroium sensus accipere. Quod autem putas beatum esse, qui sit immaculatus in uia, & amia Psil. rigbulet in lege eius, ex sequenti sensu priorem intellige. Multis testimoniis supra didicisti, legem nullum potuisse complere. Si autem Apostolus ad comparationem gratiae Christi, quae Phyli P 3 prius lucra arbitrabatur in lege, reputauit quasi stercora, ut Christum lucrifacereti quanto mos nos scire debemus, ideo Christi & euangelii gratiam successisse, quia in lege nemo iusti Gri potuit Si autem in lege nullus iustificatur; quo modo ad perfectum immaculatus Psal .iis est in uia, qui adhue ambulat, de ad calcem uenire festinat Certe, qui in cursu est, & in uia graditur, minor est eo, qui peruenit ad finem. Si ergo immaculatus est ille, atque periectus, qui adhuc ambulat in uia, & graditur in lege i quid plus habebit ille, qui ad terminum uiae, legis q. peruenit Vnde& Apostolus de Domino loquituri quod in fine mundi, S in conluminatione uirtutum exhibeat sibi sanctam Ecclesiam, non habentem maculam. Epli, neque rugam: quam uos putatis iam in ista came mortali, di corruptibili esse perfectam; &audire meremini cu Corinthiisi Iam perfecti estis, iam diuites secti estis, sine nobis regna- 1 .Cor.
iis . atque utinam resnaretis, ut& nos regnaremus uobiscum: cum uera&absque omni
sorde persectio in iustibus reseruetur, quando sponsus loquetur ad sponsam: Tota pulchra es amica mea, & macula non est in te. Iuxta quod di illud intelligitur: Ut sitis irrepre- pilii ip., hensibiles,& simplices, scut filii Dei immaculati: quod non dixerit Estis, sed Sitis, in suturum differens, non in presenti esse contestans: ut hic labor sit, atque contentio, ibi laboris uirtutis l. praemia. Denique Ioannes scribit: Dilectissimi, filii Dei sumus, & nondum I.Ioam 3 apparuit, quid erimus. Scimus, quia, cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam eum uidebimus sicuti est. Quamquam ergo filii Dei simus; tamen similitia do ii, & uera contemplatio, tunc nobis repromittitur, quando apparuerit in claritate sua. De hoc superbiae tumore & illa orandi prorupit audacia, qua, scribens ad uiduam, quo modo sancti debeant orare, pronuncias. Ille enim, inquis, merito ad Deum extollit manus ; ille preces bona conscientia itindit, qui potest dicere: Tu enim nosti, Domine, quam sanctae, quam innocentes , quam purae sint ab omni taude, & iniuria, & rapina, quas ad te expando, manus, quam iusta, quam immaculata labia, & ab omni mendacio libera i quibus tibi, ut mihi miserearis, preces fundo. Christiani est haec, an pharisaei superbientis oratio: qui etia in euangelio loquebatur: Deus, gratias ago tibi, quia non sum scut ceteri homines raptores, i, LRς iusti, adulteri, & sicut hic publicanus t ieiuno bis in sabbato: decimas do omnium, quae possideo. Ille agit gratias Deo , quia ipsius misericordia non sit sicut ceteri homines, peccata detestans, non assumens iustitiam . Tu dicis: Domine tu nosti, quam sanctae,quam innocentes, quam purae sint ab omni fraude, iniuria & rapina, quas ad te expando, manus . ille bis in sabbato se ieiunare dicit, ut afiligat carnem uitiis lasciuientem; & omnis sub- stafitiae suae dat decimas. Redemptio enim animae uiri, propriae diuitiae. Tu cum diabolo Pro. 3gloriaris, dicenter Super sidera ascendam , ponam in caelo thronum meum, & em simisi sal issimo. David loquitur: Lumbi mei impleti sunt illusionibus,&computruerunt ci- Psu. 37catrices meae a facie insipientiae meae. Et: Ne intres in iudicium cum seruo tuo. Et: Non Pal. iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens. Tu sanctum, & innocentem, & purum te es se iactas,& mundas ad Deum expandis manus. Nec lassicit tibi in cunctis operibus gloriari, nisi ab omni sermonis orisq. peccato mundum esse te dicas, inferens, quam iusta, quam im Psal. ii , maculata labia, & ab omni mendacio libera. Ille canite Omnis autem homo mendax :& Rom. 3