장음표시 사용
251쪽
sub Constantino historiam Domini saluatoris uersibus explicauit i nec pertimuit Evangelii maiestatem sub metri leges mittere. De ceteris uel mortuis uel uiuentibus taceo i quorum in scriptis suis & uires manifestae sunt,& uoluntas. Nec statim praua opinione s ris contra sentes hoc esse licitum in aliis disputationibus dissimulandum: quia omnes pene omni u Iliari,exceptis iis, qui cum Epicuro litteras n6 didicerunt, eruditionis dominaeq. plenissimi sunt. Quamquam ego illud magis reor, quod dictanti uenit in mentem, non te ignorare quod semper a doctis uiris usurpatum est; sed per te mihi proponi ab alio quaestionem, quiserte, propter amorem historiarum Sallustii, Calpurnius cognomento Lanarius sit. cui, quaeis, ut suadeas, ne uescentium dentibus edentulus inuideat;& oculos caprearum tal- Ira contemnat. Diues, ut cernis, ad disputandum materia ; sed iam epistolaris angustia fi- tuenda est.
E GIM V S in Esaia: Fatuus fatua loquetur. Audio quendam in tantam erupisse uecordiam, ut diaconos presbyteris, idest, episcopis anteforet. Nam cum Apostolus perspicue doceat, eosdem esse presbyteros, quos & episcopost quis patiatur mensarum & uiduarum minister, ut supra eos se tumidus enerat, ad quorum preces Christi corpus sanguisq. Gficitur Quaeris auctoritatem Audi testimoniu. Paulus & Timotheus, serui Christi Iesu, omnibus sanctis in Christo Iesu, qui sunt Philippis, cum episcopis, & diaconis. Vis & aliud exemplum In Actibus apostolorum, ad unius e etesiae sacerdotes ita Paulus loquitur; Attendite uobis, & cuncto gregi, in quo uos Spiritus sanctus posuit episcopos, ut regeretis Ecclesiam Domini, qua acquinuit singuine suo. Ac, ne quis contentiose in una Ecclesa plures episcopos fuisse contendat; audi & aliud testimonium, in quo manifestissime comprobatur, eundem esse episcopum, atque presbyterum . Propter hoc reliqui te Oetae, ut, quae deerant, corrigeres, & constitueres presbyteros per ciuitates, sicut & ego tibi mandaui. Si quis est sne crimine, unius uxoris uir, filios habias fideles, non in accusatione luxuriae, aut non subditos. Oportet enim episcopum sne Gimine esse, quasi Dei dispensatorem. Et ad Timotheum. Noli negligere gratiam, quae in re est, quae tibi data est prophetiae, per impositionem man uum presbyterii. Sed & Petrus in prima epistola, Presbyteros, inquit, in uobis precor compresbyter, & testis passionum Christi, & saturae gloriae, quae reuelanda est, particeps, regere gregem Christi, & inspicere notPex necessitate, sed uoluntarie iuxta Deum. quod quidem Graece significantius dicitur En----ος, idest, superintendentes: unde & nomen epis opi tractum est. Parva tibi uidentur tantorum uirorum testimonia λ Clangat tuba euangesica, filius tonitrui, quem Iesus amauit plurimum: qui de pectore saluatoris doctrinarum siuenta potauit: Pres ter electae dominae & filiis eius, quos ego diligo in ueritate. Et in alia epistolai Presbiter Caio caris. simo, quem ego diligo in ueritate. Quod autem postea unus electus est, qui ceteris praeponeretur,in schismatis remedium factum est i ne unusquisque ad se trahens Christi Ecclesiam rumperet. Nam & Alexandriae a Marco euangelista usque ad Heraclam & Dionysium episcopos , presbyteri semper unum ex se electum, in excelsori gradu collocatum, episcopum nominabant: quo modo si exercitus imperatorem iaciat s aut diaconi eligant de se, quem industrium nouerint,&archidiaconum uocent. Quid enim facit, excepta ordinatione, episcopus, quod presbyter non faciast Nec altera Romanae urbis Ecclesia, estera totius orbis existimanda est. Et Galliae, & Britanniae, & Astica, & Pessis, & Oriens, ct India, & omnes barbarae nationes unum Christum adorant, unam obseruant regulam ueritatis. Si auctoritas quaeritur, orbis maior est urbe. Vbicumque fuerit episcopus, siue Romae, sue Eugubii, sue Constantinopoli, sue Rhegii, sue Alexandriae, sue Tanis; eiusdem meriti, eiusdem
est & sacerdotii. Potentia diuitiarum, de paupertatis humilitas, uel sublimiorem, uel inferiorem
252쪽
ore e copum non facit. Ceterum omnes apostolorum succrebres sunt. Sed dictu, quo modo Romae ad testi inonium diaconi presbyter ordinatur quid mihi profers unius urbis consuetudinem quid paucitatem, de qua ortum est supercilium in leges Ecclesiae, Mindicas Omne, quod rarum est, plus appetitur. Pulegium apud Indos pipere pretiosi
est. Diaconos paucitas honorabiles, presbyteros turba contemptibiles sicit. Ceterum etiain ecclesia Romae presbyteri sedent, & stant diaconit licet paulatim increbescentibus uitiis, inter presbyteros absente episcopo sedere diaconum uiderim, di in domesticis conuiuiis benedictiones presbyteris dare. Discant, qui hoc faciunt, non se recte facere, & audiam apostolos: Non est dignum, ut, relinquentes uerbum Dei, ministremus mensis. Sciant qua diaconi constituti sint. Legant Acta apostolorum, recordentur condicionis suae. Presis Act. ster di episcopus aliud aetatis, aliud dignitatis est nomen. Vnde & ad Titum, di ad Timotheu Tit. de ordinatione epis rupi & diaconi dicituri de presbyteris omnino reticetur ; quia in episco- i. Tim. D de presbyter continetur. Qui prouehitur, de minori ad maius prouehitur. Aut igitur ex presbytero ordinetur diaconus, ut presbyter minor diacono comprobetur, in quem a scit ex paruo: aut, si ex diacono ordinatur presbyter, nouerit se lucris minorem, sacerdo- . tio esse maior E. Et, ut sciamus traditiones apostolicas sumptas de ueteri tes lamento ; quod .
Raron ,&filii eius, atque leuitae in templo fuerunt, hoc sibi episcopi,& presbyteri, didiaconi uindicent in ecclesia.
V T in uertendis gratarion Patri libris,stnon in tri erendis ex Hebro Piu s, Moret, Πὰν mam bis
EpIs ΤοLA LXXXVI. VM AM aeque quisquam tam ficile cuilibet ficie innotuit, quam mihi
stuorum in Domino studiorum quieta laetitia ,& uere exercitatio liberalis. Qua-l quam ergo percupiam omnino te nosse, tamen exiguum quoddam tui munus habes, , piaentiam uidelicet corporis: quam ipsam etiam postea quam te be tissimus nunc episcopus, tunc uero iam episcopatu dignus, frater Nipius uidit, remeansq. a me uisus est, negare non possum, magna ex parte mihi esse relatu eius impressam: & ante reditum cum te ille ibi uidebat, S ego uidebam, sed oculis eius. non enim animo me atrue illum, sed corpore duos, qui nouerit, dixerit, concordia dumtaxat & familiaritate fiaissima, non meritis, quibus ille antecellit. Quia ergo me primitus communione spiritus, quo in unum nectimur, deinde illius ex ore iam diligis; nequaquam impudenter, quas ali uis ignotus, commendo germanitati tuae fratrem Profuturum, quem nostris conatibus, einde adiutorio tuo uere profuturum speramus: nisi serte, quod talis est, ut ipse tibi per eum fiam commendatior, quam ille per me. Hactenus sortesse scribere debueram, si esse uellem epistolarum sollemnium more contentus: sed scatet animus in loquelas communiacandas tecum de studiis nostris, quae habemus in Christo Iesu domino nostro: qui nobis multas utilitates & uiatica quadam demonstrauit itineris, & iam per tuam caritatem non mediocriter ministrare dignatur. Petimus ergo, & nobiscum petit omnis Africanarum e clesarum studiosa societas, ut in interpretandis eorum libris, qui Graece scripturas no stras quam time tractauerunt, curam atque operam impendere non graueris . Potes enim incere, ut nos quoque habeamus illos tales uiros, & unum potissimum, quem tu libentius in tuis litteris sonas. De uertendis autem in linguam Latinam sanctis litteris canonicis laborare te nollem, nisi eo modo, quo Iob inteffretatus est ut, signis adhibitis, quid inter hanc tuam & septuaginta , quorum est grauissima auctoritas, intuere. rationem distet, appareat. Satis autem nequeo mirari, si aliquid adhuc in Hesraicis lit teris & exemplaribus inuenitur, quod tot interpretes, illius lingua peritissimos, sugerit. Omitto enim Septuaginta; de quorum uti consilii, uel maiore spiritus concordia, quasi
253쪽
unus homo esset, non audeo in aliquam partem certa ferre sententiam, nisi quod ras praeminentem auctoritatem in hoc muneresne controuersia tribuendam existimo. Illi me plus mouent, qui cum posteriores interpretarentur, diverborum locutionumq. Hebraearum uiam atque regulas mordicus, ut sertur, tenerent, non solum inter se non consenserunt, sed etiam reliquerunt multa, quae tanto post eruenda & prodenda remanerent. s enim O
scura sunt; te quoque in illis selli potuisse creditur . si autem manitatii; illos in eis tali potuisse non creditur . Huius igitur rei pro tua caritate expositis causis, certum me lacias o secrauerim. Legi etiam quaedam scripta, quae tua dicerentur, in epistolas apostoli Pauli: Gal.i quarum unam ad Galatas cum enodare uelles; venit in manus locus ille, quo apostolus P trus a perniciosa simulatione reuocatur. Ibi patrocinium mendacii susceptum esse uel abs
te tali uiro, uel a quopiam, si alius illa scripsit, fateor non mediocriter doleo, donec reis tantur: s forte relalli possunt ea, quae me mouent. Mihi enim uidetur exitiosissime credi, aliquod in anctis libris haberi mendacium; idest eos homines, per quos nobis illa scripti raministrata est, atque conscripta, aliquid in suis libris fuisse mentitos. Alia quippe qua -- sti opst, sitne aliquando mentiri uiri boni:&alia quaestio est, utrum scriptorem sanctarum scripturarum mentiri oportuerit : immo uero non alia, sed nulla est quaestio. admisso enim semel in tantum auctoritatis sestigium ossicioso aliquo mendacio, nulla illorum librorum particula remanebit, quae non, ut cuique uidebitur, uel ad mores dissicilis, uel ad fidem incredibilis , eadem perniciosissima regula ad mentientis auctoris consilium ossicium q. reseratur. Si enim mentiebatur apostolus Paulus, cum apostolum Petrum obiurgans diceret: Si tu, cum ss Iudaeus, gentiliter & non Iudaice uiuis, quemadmodum cogis gentes: Iudaizare Et recte illi uidebatur Petrus secisse; quem non Gesecisse, & dixit, & lcripsit: ut quasi . animos tumultuantium deliniret. Quid respondebimus, cum exurrexerint peruersi homur Tim. nes, prohibentes nuptias, quos futuros iple pnenunciauit, &dixerint, totum illud, quod 0r 7 idem Apostolus de matrimoniorum iure firmando locutus est, propter homines, qui dilectioni coniugum tumultuari poterant, suisse mentitum . scilicet non quod hoc senierit, sed ut illorum placaretur aduersi ὸ Non enim opus est multa commemorare. Possunt enim uideri etiam de laudibus Dei esse oriciosa mendacia, ut apud homines pigriores dilectio
eius ardescat: atque ita nusquam certa erit in sanctis litteris castae ueritatis auctoritas . Non-3.Cor. 1 ne attendimus, eundem Apostolum cum ingenti cura ueritatis commendandae dicere Si
autem Christus non resurrexit, inanis est praedicatio nostra, inanis est de fides uestra. inuenimur aute&falsi testes Dei: quia testimonium diximus aduersus Deum, quod suscitauit Christum, quem non suscitauit . Si quis huic diceret; quid in hoc mendacio perhori escis, cum id dixeris, quod etiam si salsum sit, ad laudem Dei maxime pertinet Nonne huius detestatus insaniam, quibus posset uerbis de significationibus in lucem penetralia sui comdis aperiret clamans non minore, aut sortasse etiam maiore scelere in Deo laudati salsitatem, quam ueritatem uituperari Z Agendum est igitur, ut ad cognitionem diuinarum stripturarum talis homo accedat, qui de sanctis libris tam sancte & ueraciter aestimet , ut nolit aliqua eorum parte delectari per officiose mendaciai potium. id, quod non int lilia git, transeat, quam cor suum praeserat ueritati. Prose enim, cum hoc dicit, credi sibi expetit, &id agit, ut diuinarum scripturarum auctoritatibus non credamus. Et ego quindem qualibuscumque uiribus, quas Dominus suggerit, omnia illa testimonia, quae adhibita sunt, astruendae utilitati mendacii, aliter oportere intelligi ostenderem: ut uoique corum firma ueritas doceretur. quam enim testimonia mendacia esse non debent, tam non debent seueremendacio. Sed hoc intelligentiae tuae relinquo. admota enim lectioni diu ligentiori consideratione, multo id sertasse sicilius uidebis, quam ego. Ad hanc autem considerati'nem coget te pietas, qua cognostis fluctuare auctoritatem scripturarum diuinarum; ut in eis, quod uult, quisque credat; quod non uult, non credat; si semes fuerit persuasum, aliqua ratione illos uiros, per quos nobis haec ministrata sunt, in scripturis suis officiose potuisse mentirirnis serte regulas quasdam daturus es, quibus nouerimus, ubi oportet mentiri ,& ubi non oporteat. quod s fieri potest; nullo modo mendacibus dubiisq. rationibus id explices , quaeso . Nec me onerosum , aut impudentem iudices, per humanitatem ueracissimam Domini nostri . nam, ut non dicam nulla, certe non magna culpa, meus error ueritati seuet: si recte in te ueritas potest seuere mendacio. Multa alia cum sinc
rissimo eorde tuo loqui cuperem , & de Christiano studio conserrei sed huic desiderio meo nulla epistolatilis est . uberius id ipsum possum per fratrem Profuturum :que miscendum, de alendum dulcibus atque utilibus sermocinationibus tuis misisse me gaudeo. Et tamen,
254쪽
quantum uestem, nec ipse, quod eius pace dixerim, sessitan capiti quamqua in nihilo me illi praetulerim. enim me Eteor tui capaciorem, sed ipsum uideo fieri pleniorem, quo
me sine dubitatione antecellit, & posteaquam redierit, quod, Domino adiuuante, prosperato fiat eursi, cum eius poctoris abs te cumulati particeps fuero ; non est impleturus, quod in me adhuc uacuum erit, atque auidum sensuum tuorum . ita fiet, ut & ego etia tunc egentior sim, ille copiosior. Sane idem frater aliqua scripta nostra seri secum di quibus legendiss dignationem adhibueris, etiam sinceram fraternamq. seueritatem adhibeas quaeso. non enim alitu intelligo, quod scriptum est: Emendabit me iustus in misericordia,& arguet Psal. ome: oleum autem peccatoris non impinguet caput meum : nisi quia magis amat obiurgatorianans, quam adulator unguens caput. Ego autem dissicillime bonus iudes lego quod scripserim, sed aut timidior recto, aut cupidior. Video etiam interdum uitia mear sed ea malo audire a melioribus: ne, cum me recte sertasse reprehendero, rursus mihi blandiar; α metuculosam mihi uidear in me potius, quam iustam tulisse sententiam.
A BEO gratiam quod, pro subscripta salutatione, mihi plenam epistolam
reddidisti, sed breuiorem multo, quam ex te uellem suscipere, tali uiro: a quo, tempora quantalibet occupet, nullus sermo prolixus est. Quamquam itaque nos negotiorum alienorum, eorumq. saecularium, curis circumstemur ingentibus: tamen epistolae tuae breuitati ficile non ignoscerem, nisi cogitarem, qua paucioribus uerbis meis readeretur. Quare aggredere, quaeso, istam nobiscum litterariam collocutionem ; ne multum ad nos disiungendos liceat absentiae corporali: quamquam simus in Domino spiritus unitate Giuncti, etiam si ab stylo quiescamus, atque taceamus. Et libri quidem, quos de horreo Dominico elaborasti, pene tot unobis te exhibent. si enim propte ea te non nouimus, quia faciem corporis tui no uidimus: hoc modo nec ipse te nosti: nam tu quoque non uides eam. si autem tibi non ob aliud notus es, nisi quia nosti animum tuu ict nos eum non mediocriter nouimus in litteris tuis: in quibus benedicimus Dominum, quod tibi, & nobis , omnibusq. iratribus, qui tua legunt, te talem dedit. Liber quidam tuus inter cetera,non diu est, quod uenit in manus nostras: quae sit eius inscriptio, nescimus adhuc. non enim hoc codex ipse, ut sibi et, in liminari pagina praeten labat. epitaphium tamen appellari dicebat frater, apud que inuentus est: quod ei nomen tibi placuisse ut inderetur crederemus, si eorum tantum hominum uel uitas, uel scripta ibi legissemus, qui iam delanta essent. cum uero multorum & eo tempore, quo scribedatur, & nunc usque uiuentium, ibi commemorentur opuscula: miramur, cur hunc ei titulum uel imposueris, uel imposuisse taedaris. tamen utiliter a te conscriptum eundem librum satis approbamus.
In expositione quoque epistolae Pauli apostoli ad Galatas inuenimus aliquid,quod nos mul Ga. tum moueat. Si enim adscripturas sanctas admissa fuerint officiosa mendacia: quid in eis remanebit auctoritatis quae tandem de scripturis illis sententia piaseretur, cuius pondere contentiosae fusitatis subruatur improbitas statim enim ut protuleris: si aliter t,qui contra nititur ι dicet illud, quod prolata erit, honesto aliquo officio scriptorem fuiste mentitu. Vbi enim hoc non poterit: si poterit in ea narratione, qua exorsus Apostolus, ait: Quae au Gil item scribo vobis: ecce coram Deo quia non mentiori credi affirmariq. mentitus, eo loco ubi dixit de Petro& Barnaba: Cum uiderem, quia non recte ingrediebantur adueritatem
euangelii Θ Si enim recte ingrediebantur illi; iste mentitus est. si autem ibi mentitus est; tibi uerum dixit 'An ibi uerum dixisse uidebitur, ubi hoc dixerit, quod lector sapit Cum uero contra sensum lectoris aliquid occurrerit; ossicioso mendacio deputabitur Non uni deesse poterunt causae, cur existimetur, non solum potuisse, uerum etiam debuisse V y a mentiri;
255쪽
mentiri; si huic regulae conceditur locus. Non opus est hanc causam multis uerbis agere , praesertim apud te ; cui sapienter prouidenti dictum est satis. Nequaquam uero mihi arrogauerim, ut ingenium tuum, diuino dono aureum, meis obolis ditare contendam: nec est quisquam te magis idoneus, qui opus illud emendet. Neque enim a me docendus es, quot cox ' modo intelligatur, quod idem dicit: Facius sum Iudaeis tamquam Iudaeus; ut Iudaeos lucruficerem i & cetera: quae ibi dicuntur compassione misericordiae, non s mutatione sellaciae. ibit enim tamquam aegrotus, qui ministrat aegroto, non cum se febres habere mentitur, sed cum animo condolentis cogitat, quemadmodum miseruiri uellet, si ipse aegrotaret . nam utique Iudaeus erat ; Christianus autem sectus, non Iudaeorum sacramenta reliquerat, quae conuenienter ille populus & legitimo tempore, quo oportebat, acceperat. sed ideo susce. perat ea celebranda, cum iam Christi esset apostolusi ut doceret non esse perniciosa iis, qui ea uellent, sicut a parentibus perlegem acceperant, custodire, etiam cum in Christo credidissent: non tamen in eis iam conuit uerant spem salutis, quoniam per dominum I Ast, ir sum salus ipsa, quae ipsis sacramentis significabatur, aduenerat. Ideoq. gentibus, quod insuetos a fide reuocarent onera grauia & non necessaria, nullo modo imponenda ene cens bat. Quapropter non ideo Petrum emendauit, quod paternas traditiones obseruaret: quod si ficere uellet, nec mendaciter, nec incongrue ficeret: quamuis enim iam superflua, t men solita non nocerent: sed quoniam getes cogebat Iudaizaret quod nullo modo posset, nisi ea sic ageret, tamquam adhuc etiam post Domini aduentum necessaria saluti serent: quod uehementer per apostolatum Pauli ueritas dissuast. Nec apostolus Petrus hoc igno rabat, sed id faciebati timens ms, qui ex circumcisone erant. Itaque δ: ipse uere correctus est: & Paulus uera narrauit: ne sancta scriptura, quae ad fidem posteris edita est, admissa auctoritate mendacii, tota dubia nutet, ac fluctuet. Non enim potest aut oportet ii teris explicari, quanta & quam inexplicabilia mala consequantur , si hoc concesserimus. posset autem opportune minusq. periculose demonstrari, si coram inter nos colloquer remur. Hoc ergo Iudaeorum Paulus dimiserat, quod malum habebant i&inprimis illud,
R' δ' quod ignorantes Dei iustitiam,&suam iustitiam uolentes constituere, iustitiae Dei non sunt subiecti. Deinde quod post passionem de resurrectionem Christi, dato ac manifestato
sacramento gratiae, secundum ordinem Melchisedete, adhuc putabant uetera sacramenta, non ex consuetudine sollemnitatis, sed ex necessitate salutis, esse celebranda: quae tamen si ' Μ/ς numquam fuissent necessaria , infructuose, atque inaniter pro eis Machabaei martyres fierent. Postremo illud, quod praedicatores gratiae Christianos Iudaei tamquam hostes legis persequebantur. Hos itaque, atque huiusmodi errores , di uitia, dicit se damnare,& ut ster- Philip 3 cora arbitratum: ut Christum lucrifaceret, non obseruationes legis, si more patrio celebrarentur; sicut & ab ipso celebratae sunt, sine ulla salutis necessitate; non sicut Iudaei celebrandas putabant; aut fallaci simulatione, quod in Petro reprehenderat. Nam si propterea illa sacramenta celebrauit, quia simulauit se Iudaeum, ut illos lucrifaceret: cur non etiam sacrificauit cum gentibus: quia&iis, qui sine lege erant, tamquam sine lege iactus est, ut eos quoque lucri laceret: nisi quia& illud fecit, ut natura Iudaeus; & hoc totum dixit, non ut silliciter se fingeret esse quod no erat, sed ut misericorditer eis ita subueniendum esse sentiret.' ac si ipse in eodem errore laborare, non scilicet mentientis astu, sed compatientis affectu t. Cor. 9 Sicut eo ipB loco generaliter intulit trictus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrificerEt ut sequens conclusio, omnibus omnia factus sum, ut omnes lucri tacerem, ad haec res renda intelligatur, ut cuiusque infirmitatem tamquam in se ipso miseratus appareat. Nona. Cor. Ir enim & cum diceret: Quis infirmatur, & ego non infirmor infirmitatem alterius simulasse potius, quam doluisse, uolebat intelligi. Quare arripe, obsecro te, ingenuam ,& uere Christianam cum caritate seueritatE, ad illud opus corrigendum, atque emendandum ;& - νωδὶαν, ut dici tu , cane. Incomparabiliter enim pulchrior est ueritas Christianorsi, quam Helena Graecorum . pro ista enim sertius nostri martyres aduersus hanc Sodomam, quam pro illa illi heroes aduersus Troiam, dimicauerunt. Neque ego hoc ideo dico, ut oculos cordis recipias: quos abst ut amiseris: sed ut aduertas: quos cum habeas sanos & uiginles, nescio, qua dissimulatione auertisti; ut non intenderes quae consequantur aduersa; si semel creditum fuerit posse honeste atque pie striptores diuinorum librorum in aliqua sui operis parte mentiri. Scripseram iam hinc aliquando ad te epistolam, quae non perlata est rquia nec is perrexit, cui perferendam tradideram. ex qua illud mihi suggestum est, cum ista dictarem, quod in hac quoque praetermittere non debui : ut, si alia est sententia tu e dem i. est melior, timori meo libenter ignoscas. Si enim aliter sentis, uerum. tu sentis: nanisi
256쪽
nisi uerum sit, melius esse non potesti ut non dicam nulla, certe non magna culpa, meus error ueritati fauet: si recte in quoquam ueritas potest fauere mendacio. De Origene autem quod res tibere dignatus est iam sciebam non tantum in ecclesiasticis litteris, sed in omnibus recta, & uera, quae inuenerimus, approbare, atque laudare, falsa uero & praua improbare, atque reprehendere. Sed illud de prudentia disrinaq. tua desiderabam, de adhuc do sidero, ut nota nobis licias ea ipsa eius enata, quibus a fide ueritatis ille uir tantus recessis. se conuincitur. In libro etiam, quo sunctos, quorum meminisse potuisti, scriniores ecclesiasticos,&corum scripta commemorasti, c amodius, ut arbitror, fieret, si, nomin iis eis, quos haeresiarchas esse nosti quando ne ipsos quidem praetermittere uolueris sub iungeres etia, in quibus cauendi essent: quamquam nonnullos etiam praetermiseris: quod, scire cuperem, quo consilio factum sit. Aut, si illud uolumen sorte onerare noluisti, ut,cω memoratis haereticis, non adderes, in quibus eos catholica damnarit auctoritas: quaeso, ne graue sit litterario labori tuo, quo non mediocriter per Domini nostri gratiam in Latina
lingua sanctorum studia Se accendisti, &adiuuilii, id quod tibi per humilitatem meam ει-
terna caritas indicit, ut, si occupationes tuae sinunt, omnium haeretico si peruersa dogmata, qui re tudinem fidei Christianae usque ad hoc tempus uel imprudentia, uel imperitia, uel pervicacia deprauare conati sunt, uno libello breuiter digesta edas, in notitiam eorum, quibus aut non uacat Nopter alia negotia, aut non ualent propter aliena linguam tam mulata I ere, atque cognoscere. Diu te rogarem, nisi hoc soleret esse indicium minus de caritate pro sementis. Hunc interea fiatrem nostrum in Christo Paulum multum commendo b nignitati tuae: cuius in postris regionibus existimationi bonum coram Deo testimonium perhibemus.
IX QUO coepi ad te scribere, ac tua scripta desiderare, numquam mihi melior occurrit occasio, quam ut per Dei seruum, ac ministrum fidelissimum, mihiq. carissimum, me tibi afferretur et, istola, qualis est filius noster Cyprianus di
i conus. per hune certe ita spero litteras tuas', ut certius in hoc rerum genere quidquam sperare non possim . nam nec studium in petendis rescriptis memorato filio no-vro deerit, nec gratia in promerendis, nec diligentia in custodiendis, tiec alacritas in pesserendis, nec fides in reddoidis: tantum, si aliquo modo mereat, adiuuet Dominus,&adsit cordi tuo , &desdetio meo di ut fiaternam uoluntatem nulla maior uoluntas imp diat. Quia ergo duas iam epistolas misi; nullam autem tuam postea recepi reasdem ipso russum mittere uolui, credens eas ad te no peruenisse: qiiod si & peruenerunt, aut fortasse tuae potius ad me minime perue y e potuerunt: ea ipsa icripta, quae iam misisti, iterum mitte, D sorte reseruata sunt i sin minus, rursus dicta quod legam: ἡum tamen his respondere non graueris: quod iam diu est, ut expecto primas etiam, quas ad te adhuc presbyter litteras praeparaueram mittendas per quendam fiatrem nostrum Profuturum; qui postea nobis collega factus, iam ex hac uita migrauit: nec eas tunc ipse perserre potuit: quia continuo, dum proficisci disponit, episcopatus sarcina detentus, ac deinde in breui defunctus est, etiam nunc mittere uolui: ut scias, in tua colloquia quam olim inardescam; ct quam uim patiar, quod a me tam longe absunt sensus corporis tui, per quos adire possit ad animum tuum animus meus , mi frater dulcissime,&in Domini membris honorande . In hac a tem epistola hoc ad)o, quod postea didicimus, ex Hebraeo Iob a te interpretatum, cum iam quandam haberemus interpretationem tuam eiusdem prophetae ex Graeco eloquio uersam in Latinum: ubi tamen asteriscis notasti, quae in Hebraeo sunt, & in Graeco desunt; obeliscis autem , quae in Graeco inueniuntur, & in Hebraeo non sunt,
257쪽
tam mirabili diligentia, ut quibusdam in locis ad singula uerba singulas stellas uideamus,
significantes eadem uerba esse in Hebraeo, in Graeco autem non est e. Porro in hac postsriore interpretatione, quae uersa est ex Hebraeo, non eadem uerborum fides occurrit.
Nec parum turbat cogitantem, uel cur in illa prima tanta diligentia figantur asterisci; ut minimas etiam particulas orationis indicent deesse codicibus Graecis , quae sunt in He braeis: uel cur in hac stera, quae ex Hebraeis est, negligentius hoc curatumst; ut non eo dem particulae locis suis inuenirentur. Aliquid inde exempli gratia uolui ponere : sed mihi ad horam codex defitit, qui ex Hebraeo est. Veromtamen, quia praeuolas ingenio, non solum quid dixerim, uerum etiam quid dicere uoluerim, satis, ut opinor, intelligis; ut, causa reddita, quod mouet edisseras. Ego sanete mallem Graecas potius canonicas nobis interpretari scripturas, quae Septuaginta interpretum auctoritate perhibentur. Perdurumenam erit, si tua interpretatio per multas ecclesias fiequentius coeperit lectitari, quod a GLaecis ecclesiis Latinae ecclesiae dissonabunt, maxime quia facile contradictor conuincetur, Graeco prolato libro, idest linguae notissimae. Quisquis autem in eo, quod ex Hebraeo transalatum est, aliquo insolito permotus fiterit,&falia crimen intenderit ; aut uix, aut numquam ad Hebraea testimonia peruenitur , quibus detendatur objectum . qiis si etiam peruentum fiterit, tot Latinas & Graecas auctoritates damnari quis ferat ρ hinc accedit . quia etiam consilii Hebraei possunt aliud respondere : ut tu solus necessestus uideari), qui etiam ipsos possis conuincere: sed tamen, qui iudicet, mirum si potueris inueque . nam . quidam stater noster episeopus, cum lectitari instituisset in ecclesia, cui praeest, interpreta
Ion. tionem tuam, mouit quiddam longe aliter abs te positum apud lonam prophetam, quam erat omnium sensibus memoriaeq. inueteratum,& tot aetatum succcssionibus decantatuminctusq. est tantus tumultus in plebe, maxime Graecis arguentibus, & inclamantibus calumniam talitatis, ut coseretur episcopus ea quippe ciuitas erat Iudaeorum testimonium flagitare. utrum autem illi imperitia, an malitia hoc edie in Hebraeis codicibus resp6derunt, quod &Graeci& Latini habebant. quid plura coactus est homo uclut mendostatem corrigere, uolens, post magnum periculum, non remanere sine plebe. Vnde etiam nobis ui-- detur, aliquando te quoque in nonnullis falli potuisse. Et vide, hoc quale sit, in eis litte ris , quae non possunt collatis usitatariun linguarum testimoniis emendari. Proinde non paruas Deo gratias agimus de opere tuo, quod euangelium ex Graeco interpretatus es: quia pene in omnibus nulla offensio est, cum scripturam Graecam contui minus. Vnde, si quisquaueteri salsitati contentiosus fauetit; prolatis collatisq. codicibus, uel docetur facillime, uel refellitur. Et si quaedam rarissima merito mouent; quis tam durus est, qui labori tam utili non iacile ignoscat, cui uicem laudis referre non sudicit id tibi autem uideatur, cur in multis aliter se habeat Hebraeorum codicum amoritas, MixitGUN0rum, quae dicitur Septu inta, uellem dignareris aperire. neque enim paruuin pondus babet illa, quae sic in
ruit clitamari, & qua usos apostolos, non ibium res ipsit indica, sed etiam te attestatum esse memini. ae per hoc plurimum profueris, si eam scripturam Graecam, qu*m 4ςptuaginta interpretati sunt, Latinae ueritati reddideris: quae in diuerss codicibus ita uaria est, ut toler ii uix possit; & ita suspecta, ne in Graeco aliud inueniatur, ut inde aliquid prorutri , aut probari dubitetur. Breuem putabam futuram hanc epistolam: led nescio quo modo ita mihi dulce filiam est in ea progredi, ac si tecum loquerer . Sed oblecto te per Dounnum, ne te pigeat ad omnia respondere, & praestare mihi, quantum Potueris, Praesentiam tuam ..
258쪽
Rκ s ν ο κ D a v s rari Hiramr H ad superinu A ugu i stolas, pinii , quaeramsit curcumimscriptis, docuit, fiam de Petri simulatione metiram , t loram illum ad Gadarra poseu rat, mr u tu ci.serens non forum Petrum, sita sum aram Paulum, obsalutem, illum Iudaevirum, huncientium aequalito nato ;Aurus niq. expotionem aliam, ueluti Iudaeorum legem asi pus sera damscripsierit, reprelandit. Translationis oram, eum signis, aut ne, quaesit, ratum redit. re quod pesi L x x. interpretessua ex Hebras uersio super ua non sit, eodem Augustinum reu cens θIDIUmo, docti. Porri cur apud Ioviam ruderam pro cucurbaa
RES simul epistolas, immo libellos per diaconum Cyprianum riue di timi nis accepi, diuersas, ut tu nominas, quaestiones, ut ego sentio, reprehenso ines opusculoriam meorum continentes. ad quas si res mandere uoluero, libri j magnitudine opus erit. tamen conabor, quantum ficere possum, modum nc negredi longioris epistolae, & festinanti fratri motam non facere: qui ante triduum, quam profecturus erat, a me epistolas flagitauit: ut pene in procinctu haec, qualiacumque sunt, effutire compellar, & tumultuario respondere sermone, non maturitate scribentis, sed dictantis temeritate: quae pleiumque non in doeirina, sed in casum uertitur: ut sortissimos quoq. milites subita bella conturbant: & ante cogumur sugere, quam possint arma corripere. Cetera nostra armatura Christus est, & apostoli Pauli institutio, qui scribit ad Ephesios: Assu Eph. smite arma Dei, ut possitis resistere in die malo. Et rursum: State succincti lumbos uestros in uetitate, & induti loricam iustitiae, & calatati pedes in praenarationem euangelii pacisi super omnia accipientes stutum fidei, n quo possitioiniuersa tela maligni ignita extinguere:& galeam salutis accipite, & gladium spiritus, quod est uerbum Dei. His quondam telis 1.Reg. irrex David armatus procedebat ad proelium: & quinque lapides de torrente accisiens leui- fatos, nillil asperitatis & sordium inter huius saeculi turbines, in sensibus suis este monstra-at: bibens de torrente in uia :& iccirco exaltavit caput : desuperbissimum Goliam suo po- PLI. ioytissimum mucrone truncavit, percutiens in fronte blasphemum, & in ea parte corporis uulnerans, in qua & praesumptor sacerdotii Ozias lepra percutitiir, de sanctus gloriatur in Do- 2.Par. 16mino dicens: Signatum elisuper nos lumen vultus tui Domine. Dicamus igitur & nos: Pa Psal. .io ratum cor meum Deus, paratuni cor meuni, cantabo & psallam in gloria mea. Exurge psal Psat.16.εο terium & cithara, exurgam diluculo: ut in nobis possit impleri: Aperi os tuum,& ego adim Psal. ε plebo illud. Et Dominus dabit uerbum euangelirantibus uirtute multa. Te quoque hoc ipitum orare non dubito, ut inter nos contendentes ueritas superet. non enim tuam quan is
gloriam, sed Christi. Cum q. tu uiceris, & ego uincam, si meum errorem intellexero: &econtrario, me uincente, tu superas: quia non filii parentibus, sed patentes filiis thesauri- 1.Cor.i xxant. Et in Paralipomenon libro legimus, quod filii Israel ad pugnandum processerint men 1 .Parii a te pacificat inter ipsos quoque gladios, & effusiones sanguinis, & cadauera prostratorum, non suam sed pacis uictoriam cogitantes. Respondeamus igitur ad otii nia; ac multiplices quaestiones, si Christus iusserit , breui sermone soluamus. Praetermitto salutationis orncia, quibus meum demulces caput: taceo de blanditiis, quibus reprehensionem meam niteris consolari : ad ipsas causas ueniam. Dicis accepisse te librum meum a quodam fiat re, qui titulum non haberet, in quo scriptores ecclesiasticos tam Graecos quam Latinos enumerauerim: cumq. ab eo quaereres, ut tuis uerbis utar, cur liminaris pagina non esset inscripta, uel quo censeretur nomine: respondisse, appellari Epitaphisii de argumentaris, quod, recte sic vocaretur, si eorum tantum uel uitas, uel scripta ibi legisses, qui iam defuncti essenticum uero multorum &eo tempore, quo scribebatur, de nunc usque uiuentium ibi commemoremur opuscula , mirari te, cur ei hunc titulum imposuerim. Puto intelligere prudentia tuam , quod ex opere ipso titulum potueris intelligere. legisti enim & Graecos & Latinos,
qui uitas uirorum illustrium descripserunt, quod numquam Epitaphium titulum indid ruit, sed de illustribus uiris; uerbi gratia, ducibus, philosophis, oratoribus, historicis, poetis, epicis, physicis, tragicis, comicis. Epitaphium autem proprie inscribitur mortu
259쪽
tam mirabili diligentia, ut quibusdam in locis ad singula uerba singulas stellas uideamus,
significantes eadem uerba esse in Hebram, in Graeco autem non cle. Porro in hac post riore interpretatione, quae uersa est ex Hebrixo, non eadem uerborum fides occurrit. Nec parum turbat cogitantem, uel cur in illa prima tanta diligentia figantur asterisci; ut minimas etiam particulas orationis indicent deesse codicibus Graaeis; quae sunt in He braeis: uel cur in hac altera, quae ex Hebrixis est, negligentius hoc curatum sit; ut non ea: dem particulae locis suis inuenirentur. Aliquid inde exempli gratia uolui ponere : sed mihi ad horam codex defuit, qui ex Hebram est. Verona tamen, quia pramolas ingenio, non solum quid dixerim, uerum etiam quid dicere uoluerim, satis, ut opinor, intelligis; ut, causa reddita, quod mouet edisseras. Ego sanete mallem Graecas potius canonicas nobis interpretari scripturas, quae SeptuVinta interpretum auctoritate pcrhibentur. Perdurum enim erit, si tua interpretatio per multas ecclesias frequentius coeperit leetitari, quod a Graecis ecclesiis Latinae ecclesiae dissonabunt, maxime quia facile contradictor conuincetur, Graeco prolato libro, idest linguae notissimae. Qui lauis autem in eo, quod ex Hebraeo translatum est, aliquo insistito permotus fuerit,&i alii crimen intenderit ; aut uix, aut nuinquam ad Hebraea testimonia peruenitur, quibus defendatur obiectum . qimd si etiam peruentum fiserit, tot Latinas de Giaecas auctoritates damnari quis ferat ρ Huc accedit , quia etiam consillii Hebraei possunt aliud refrendere : ut tu solus necessarius uideari γ qui etiam ipsos possis conuincere: sed tamen, qui iudicet, mirum si potueris inuesse . nam . quidam frater noster episcopus, cum lectitari instituisset in ecclesia, cui piaest, interpreta
Ion. tionem tuam, mouit quiddam longe aliter abs te positum apud lonam prophetam, quam erat omnium sensibus memoriaeq. inueteratum, & tot aetatum successionibus decantatum inctusq. est tantus tumultus in plebe, maxime Graecis arguentibus, & inclamantibus calumniam Disitatis, ut cogeretur episcopus ea quippe ciuitas eratὶ Iudaeorum testimonium sagitare. utrum autem illi imperitia, an malitia hoc cile in Hebratis codicibus resp6derunt, quod &Graeci& Latini habebant. quid plura coactus est homo uelut mendositatem com rigere, uolens, post magnum periculum, non remanere sine plebe. Vnde etiam nobis uiae detur, aliquando te quoque in nonnullis falli potuisse. Et vide, hoc qualest, in eis litte ris , quae non possunt collatis usitatarum linguarum testimoniis emendari. Proinde non paruas Deo gratias agimus de opere tuo, quod euangelium ex Graeco interpretatus es: quia pene in omnibus nulla offensio est, cum scripturam Graecam contulerimus. Vnde, si quisquaueteri sal stati contentiosus fauerit ; prolatis collatisq. codicibus, uel docetur iacillime, uel refellitur. Et si quaedam rarissima merito mouent; quis tam durus est, qui labori tam utili non sicile ignoscat, cui uicem laudis referre non sufficit Quid tibi autem uideatur, cur in multis aliter se habeat Hebraeorum codicum Ructoritas, alii. t in curum, quae dicitur S ptu: ginta, uellem dignareris aperire. neque enim paruum pondus habet illa, quae sic in
ruit ditamari, de qua usos apostolos, non sesum res ipsa indica, sed eum te attestatum esse memini. ac per hoc plurimum profueris, si eam scripturam Graecam, qu*m crimina interpretati sunt, Latinae ueritati reddideris: quae in diuersis codicibus ita uaria est, ut toler xi uix possit; & ita suspecti, ne in Graeco aliud inueniatur, ut inde aliquid proferri , aut probari dubitetur. Breuem putabam suturam hanc epistolam: sed nescio quo modo ita mihi dulce Diam est in ea progredi, ac si tecum loquerer . Sed obiecto te per Docilaum, ne te pigeat ad omnia respondere, & praestare mihi, quantum Potueris, Praesentiam tuam. .
260쪽
R κ s p o Μ D E N s lxiam II div M ad suprarines /gustini et stolas, pineti , quaenam iteat ilogii scriptio, docuit, sMim de Petri sinu laeti e sic uentiam ,primi secum tellum ad Gazarati poseueras, moresora tu et G erens non solam Petrum, sedipsum etiam Paulum, obsatatem, i Iudaeorum, trunc tum aequaliser nasse; inustinui. expotionem aliam, uriusi Iuciorum lagen adtempusseruandam pserit , reprehendit. Translationis borum, cum fraus, aut ne, quaesit, rationem reddit . et quod ροIn L x x. interpretessiua ex Hebraeo uersio superflua non sit , eodem Augustinum reuincni 16llisimo, docet. τι stremo curaria Ionam hederam pro cinxitii a trioa, ex P a similitianae monstrat.
REs simul epistolas, immo libellos per diaconum Cyprianum tuae dimati
minas, quaestiones, ut ego sentio, reprenensi nis accepi, diuersas, ut tu nominas,nes Opuiculorum meorum continentes. ad quas si respondere uoluero, libri magnitudine opus erit. tamen conabor, quantum facere possum, modum non
egredi longioris epistolae ,&festinanti statui moram non facere: qui ante triduum, quam prosecturus erat, a me epistolas stagitauit: ut pene in procinctu haec, qualiacumque sunt, es.sutire compellar, & tumultuario respondere sermone, non maturitate scribentis, sed dictimiis temeritate : quae plerumque non indoctrina, sed in casum uertitur: ut sortissimos quo a. milites subita bella conturbant: & ante coguntur sugere, quam possint arma corripere. Cetera nostra armatura Christus est, & apostoli Pauli institutio, qui scribit ad Ephesos: Assu Eph. amite arma Dei, ut possitis resistere in die malo. Et rursum i State succincti lumbos uestos inueritate, & induti loricam iustitiae, & calatati pedes in promarationem euangelii pacisi super omnia accipientes scutum fidei, n quo possiti niuersa tela maligni ignita extinguere r& galeam salutis accipite, & gladium spiritus, quod est uerbium Dei. His quondam telis I.Reg. i rex David armatus procedebat ad proelium: & quinque lapides de torrente ac iens leui fatos, nihil asperitatis & sordium inter huius saeculi turbines, in sensibus suis esse monstr
at: bibens de torrente in uiar & iccirco exaltavit caput: de superbissimum Goliam suo po- Psal.i ostissimum mucrone truncavit, percutiens in si onte blasphemum, & in ea parte corporis uulnerans, in qua & praesumptor sacerdotii Ozias lepra percutitur, & suictus gloriatur in Do- x.Par. 16mino dicensi Signatum est super nos lumen vultus tui Domine. Dicamus igitur & nos: Pa Psal. . io ratum corraeum Deus, paratum cor meum, cantabo &psallam in gloria mea. Exurge psal Psat.16.soterium & cithara, exurgam diluculo: ut in nobis possit impleri: Aperios tuum,& ego adim Psal. ε plebo illud. Et Dominus dabit uerbum euangelizantibus uirtute multa. Te quoque hoc ipsum orare non dubitis, ut inter nos contendentes noritas superet. non enim tuam quaeris
gloriam, sed Christi. Cumq. tu uiceris, & ego uincam, si meum errorem intellexero: &econtrario, me uincente, tu superas: quia non filii parentibus, sed parentes filiis thesauri- 1.Cor. i , rant. Et in Paralipomenon libro legimus, quod filii Israel ad pugnandum processerint men 1 .Parii a te pacificat inter ipsos quoque gladios, de effusones sanguinis, de cadauera prostratorum, non suam sed pacis uictoriam cogitantes. Respondeamus igitur ad omnia; ac multiplices quaestiones, si Christus iusserit , breui sermone soluamus. Praetermitto salutationis ollicia, quibus meum demulces caput: taceo de blanditiis, quibus reprehensionem ineam niteris consolari: ad ipsas causas ueniam. Dicis accepisse te librum meum a quodam fiat re, qui titulum non haberet, in quo scriptores ecclesiasticos tam Graecos quam Latinos enumerauerim: cum q. ab eo quati eres, ut tuis uerbis utar, cur liminaris pagina non esset inscripta, uel quo censeretur nomine: respondisse, appellari Epitaphisi: dc argumentaris, quod, recte se uocaretur, si eorum tantum uel uitas, uel scripta ibi legisses, qui iam desuncti essenticum uero multorum de eo tempore, quo scribebatur, de nunc usque uiuentium ibi commemorentur opuscula, mirari te, cur ei hunc titulum impossierim. Puto intelligere prudentia tuam, quod ex opere ipso titulum potueris intelligere. legisti enim de Graecos dc Latinos, qui uitas uiri mi illustrium descripserunt, quod numquam Epitaphium titulum indide-r o iratia, ducibus, philosophis, oratoribus, historicis, rint, sed de illustribus uiris; uerbi gratia, poetis, epicis', physicis , tragicis, comicis. Epitaphium autem proprie instribitur mortuo