장음표시 사용
61쪽
ci HIERON. ADUERSUS IOVINIANUM
parabola, saluator semper intulerit: Mi habet aures audiendi, audiat. Vbi nihil est, quod
IOaαιε intrinsecus lateat, frustra ad intelligentiam mysticam prouocamur. Si autem pater, & Llius mansionem iaciunt apud credet es ; & ubi Christus hospes est, ibi nihil deesse existimas: puto, quod aliter Christus habitauerit in Corinthiis, aliter in Ephesiis; hocest, aliter in iis, apud quos Paulus apostolus peccata multa deprehendit; & aliter in iis, quibus sacramenta
Mai l .ii a saeculis ignorata disseruit; aliter in Tito de Timotheo, aliter in Paulo. Certe inter natos e. mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista. Vbi autem maior dicitur, necesse est ut ceteros habuerit minores. Et qui minimus est in regno caelorum, maior est illo. Vides ergo,
quod in caelis sit maximus & minimus, & inter angelos quoque, & inter inuisbiles creatu Lue.i ras si multiplex & infinita diuerstas. Gare dicunt apostoli; Domine auge nobis fidem; Matth.t4 s omnium una mensura est ξ Et Dominus ad discipulum: Modicae fidei, quid dubitasti Hiςr.3 In Hieremia quoque de futuro regno legimus : Ecce dies ueniunt, dicit Dominus, & tariam domui Israel & domui Iacob seedus nouum, non secundum pactum, quod pepigi cum patribus uestris. Et post paululum: Dabo legem meam in uisceribus eorum, & in corde eorum scribam illam, & ero eis in Deum, & ipsi erunt mihi in populum, & non docebit uir
ultra proximum suum, & uir stat rem suum, dicens: cognosce Dominum. Omnes enim cognoscent mea minimo usque ad maximum .Perspicue ex contextu illius loci, futurum
Christi regnum propheta describit:&qua consequentia ibi erit minimus & maximus, si Matth.y omnes aequales futuri sunt utique ea, qua&in euangelio dicituri Qui docuerit, deis rit, hic uocabitur maximus in regno caelorum . qui autem docuerit,&non secerit, erit Luc. i. minimus. In conuiuio saluator praecipit, ut inferiorem occupemus locum: ne, cum maior uenerit, de superiori turpiter detrudamur. Si cadere non possumus, sed tantum per paeni- Gen.aa tentiam subleuamur: quid sbi uult scala illa in Bethel, per quam angeli descendunt, ataque ascendunt, qui de Glis ad terram ueniunt certe inter oues &ad dexteram stabant, dum ibi essent. Angeli de relis descendunt,& Iovinianus de eorum possessione securus est. Quis autem risum tenere queat in eo, quod multas mansiones apud patrem, ecclesias arbitretur in toto orbe diffusas; cum manisestissime scriptura doceat secundum euan-Ioan.i gelium Ioannis, non de ecclesiarum numero, sed de caelorum mansionibus,&aeternis ta-Psal.83 bernaculis, quae propheta desiderat, Domino fuisse sermonem In domo, inquit, patris Io ii ιθ mansiones multae sunt. Si quo minus, dixissem uobis: quia uado uobis parare locum:& si abiero ,& praeparauero uobis locum, iterum ueniam,& accipiam uos ad me ipsum; ut, ubi ego sum ,&uos sitis. Locus,&mansiones, quas praeparare se dicit Christus v stolis, in domo utique sunt patris, idest in regno caelorum, non in terra, in qua praesens apostolos relinquebat. Simul q. sensus scripturae intuendus: Dicerem, inquit, uobis, quia vado,&praeparabo uobis locum, si non mansiones multae essent apud patrem, hocest, s non unusquisqne mansionem sibi non ex largitate Dei, sed ex propriis operibus praepararet: & ideo non est meum parare, sed uestrum : quia&Iudae nihil profuit paratus locus, quem suo uitio perdidit. Iuxta quem sensum & illud intelligendum, quod ad filios Matth. ao dicitur Zebedri, quorum alter a snistris, alter cupiebat sedere a dextris: Calicem quidem meum bibetis, sedere autem a dextris meis siue a sinistris , non est meum dare uobis, sed quibus paratum est a patre meo. Non est filii dare;& quo modo patris est praeparare Paratae, inquit, sunt in caelo diuersae & plurimae mansiones, plurimis diuersisq. ut tutibus, quas non personae accipiunt, sed opera. Frustra ergo a me petitis, quod in umbis situm est, quod pater meus illis parauit, qui dignis uirtutibus ad tantam ascensuri sunt Ioan. dignitatem. Porro quod ait, Iterum ueniam,& accipiam uos ad me ipsum; ut, ubi ego sum, & uos stis : proprie ad apostolos loquitur, de quibus & in alio loco scriptum est: Ioan. 17 Vt, quo modo ego& tu pater unum sumus, sic & illi in nobis unum snt, qui crediderunt, qui perscisti sunt, qui possunt dicere, pars mea Dominus. Si autem non sunt plurimae mansiones r quomodo & in ueteri testamento& in nouo alium ordinem pontifex tenet, alium sacerdotes, alium leuitae, alium ianitores, alium aeditui Et in . uolu- Ezech. o mine Ezechielis , ubi filium Ecclesiae & caelestis Hierusalem ordo describitur , sacerdo- res, qui peccauerant, regradantur in aedituos,& hostiarios: &cum sint in templo Dei, hocest, a dextris, non sunt inter arietes, sed inter minimas oves. In fluuio quoque illlo, Ξῖςςb 7 oui de templo egreditur,& irrigat sessum mare,& uniuersa uiuificat, multae species pistium describuntur. Quare in regno caelorum archangeli sunt, angeli, throni, dominationes, potestates, cherubim, & seraphim, & omne nomen, quod nominatur non solum
in praesenti saeculo, sed etiam in futuro Z Sine causa diuersias nominum est, ubi non est diuersitas
62쪽
x Eclus utique aliorum minorum est angelorum archangelus, ci ci , babent aliqua, super quae exerceant potestatem, & in quae dixi diei, et . Q I, Caelis est, hoc in ministerio Dei, ne nos solito more irrideas, DLMine, , si imperatores posuerimus ,& praesectos, & comites, & tribunos, & cen- , ee mini Ios, de reliquum militiae ordinem. Illud autem, quod ait: Nescitis, I.Cori. φ crax Pora uestra tempIum est spiritus sanctit fit uolum est ; cum scriptura diuina soleat &in araliter, & plura singulariter appellare: & tamen sciat in templo quoque ipso mul-
mansiunculas, esse exterius atrium, esse interius, esse uestibula, esse lanctum, esie sanctorum. sunt & culinae in templo, sunt& cellariola, sunt & torcularia, & uasorum iee ocula. ita de in templo corporis nostri diuersa sunt merita. Non aeque Deus omnes inhabitat, nec ad eandem mensuram omnibus infunditur. De spiritu Moysi aufertur,&se Num. t piu inta presbyteris datur. Puto aliam esse abundantiam fluminis, aliam riuulorum. Eliae spiritus Elisaeo duplex datus est: unde & duplex gratia, secit signa maiora. Ille uiuus mor- 3. Reg. irtuum, iste mortuus mortuum suscitauit: ille famem imprecatus est populo, iste obsessae ciuitati sub una die hostiles copias praebuit. Licet hoc quod ait: Nescitis quia corpora uestra 1.Cor.6 templum est spiritus sancti, de cuncta credentium dicat Ecclesia; qui pariter conῆregati, unum Christi corpus effciunt. Hic iam quaeritur in corpore, qui pedibus Christi dignus si, qui capite, qui oculus eius sit, qui manus. Quod & duae mulieres in euangelio, paenitens&sancta significant: quarum altera pedes, altera caput tenet. tarnetsi nonnulli existi-.Lue. mant unam esse, &, quae primum coepit a pedibus, eam 3radatim ad uerticem perueni M. Mar. t
Sed & illud, quod obiicit: non pro his rogo tantum, sed & pro illis, qui credituri sunt per Ioana
uerbum eorum in me, ut, sicut ego pater in te,&tu in me unum sumus, ita omnes unum
sint in nobis. Et quod omnis populus Christianus unum sit in Deo, quasi filii carissimi diuinae consortes naturae; iam supra diximus,&nunc plenius inculcandum est, non nos secundum naturam, sed secundum gratiam unum esse in patre di filio. Neque enim eiusdem
substantiae est quod Manici ei solent dicere anima humana & Deus. Sed dilexisti, inquit, eos, sicut & me dilexisti . Vides ergo, quod in consortium substantiae eius astu inimur, non naturae esse, sed gratiae: & ideo nos diligit, quia filium dilexit pater, & membra diliguntur, scilicet in corpore. Quotquot enim receperunt Christu. dedit eis potestatem filios Dei fieri, Ioan. iiis qui credunt in nomine eius, qui non ex sanguinibus, neque ex uoluntate carnis, neque ex uoluntate uiri, sed ex Deo nati sunt. Verbum caro factum est, ut nos de carne transiremus in uerbum . Nec uerbum desiit esse, quod fuerat: nec homo perdidit esse, quod natus est. gloria aucta est, non mutata natura . Vis scire quo modo cum Christo unum corpus mciamur Z Doceat te ipse, qui condidit. Q ii comedit carnem meam,& bibit sanguinem me- Ioamsum: hic in me manet, & ego in illo . Sicut misit me uiuens pater, & ego uiuo propter patrue& qui comedit me, uiuit propter me. Iste est panis, qui de calo descendit. Sed et Ioannes I. Ioan. 3
euangelista, qui de pectore Christi hauserat sapientiam, in eadem uerba cocordat, dicens: In hoc intelligimus, quod in eo manemus . et ipse in nobis: quoniam de spiritu suo dedit nobis. Si quis confessus fuerit, quoniam eius est filius Dei; Deus in eo manet, et ipse in laois. Deo est. Si credis in Christum, quo modo et apostoli crediderunt: unum cum eis in Christo corpus escieris. si autem temerarium est fidem eorum tibi et opera uindicare, qui fidem eandem & opera non habes: eundem locum habere n6 poteris. Porro, quod iactitas, sponsam, sororem, matrem, & omnia haec uocabula unius esse Ecclesiae, cunctosq. credentes his nominibus significari: contra te facit. Si enim unus ordo Ecclesiae est, de non habet plura membra in uno corpore: quid necesse est, ut sponsa, soror, uocetur, & mater ξ nisi Aiorum sponsa, aliorum soror, Alorum mater sit. Stant quidem omnes ad dexteram: sed alius stat ut sponsus, alius ut fiater, alius ut filius. Filioli, inquit, mei, quos iterum parturio, do GaI. nee Christus formetur in uobis. Putasne eiusdem eis meriti, eos, qui parturiuntur, & qui parturit Z Vnde & stulte asserere uoluisti, omnia mebra aequaliter nos diligere, nec oculum praeponere digito, nec manum auriculae, sed in singulorum amissione membroru dolorem esse comunem, cum Apostolus doceat ad Corinthios,alia membra esse honestiora, alia uere i. r. i , cundiora ; & quae uerecudi ora sunt, maiore honestate circumdari; quae uero per se honesta, nostri non indigere solicitudine. Eiusdem ne ordinis arbitraris&meriti, s&aluum,oculos di meatus, per quos fimus egeritur& urina Lucerna, inquit, corporis tui est oculus tuus. Matth. 6Si oculus caecus fuerit, totum corpus in tenebris est. si digitum amputes, si summitatem auriculae: est quidem dolor, sed non tantum damnum , nec tanta cum dolore deformitas, quanta si oculos eruas, trunces nares, os disseces . sine aliis membris uiuere possumus, sine
63쪽
aliis omnino non possumus . Sunt peccata leuia, sunt grauia. Aliud est, decem millia talen Matth. Ia ta debere ; aliud, quadrantem . Et de otioso quidem uerbo & adulterio rei tenebimur : sed non est idem suffundi & torqueri,erubescere&longo tempore cruciari. Putas nostrum esse, Io .s quod loquimur Audi apostolum Ioannem: Qui lcit fratrem suum peccare peccatum non ad mortem, petat, & dabit ei uitam, peccanti non ad mortem. qui uero peccauerit ad mortem, quis orabit pro eo Cernis quod, si pro peccatis minoribus deprecemur, impetremus ueniam; si pro maioribus , dissicilis impetratio sit, & inter peccata & peccata magnam esse distantiam. Vnde &de populo Israel, quia peccauerat peccatum ad mortem, dicitur ad Hie Hier. remiam: Noli orare pro populo hoc; nec assumas pro eis deprecationem: & non obsistas mihi; quia non exaudiam te. Si autem omnes aequaliter &intro imus saeculum eximus de saeculo ; & hoc praeiudicium stituroru est: ergo aequaliter & iusti & peccatores habebimur apud Deum, quia nunc pari modo dc generamur, de morimur. Quod si duos esse contendis Adam, alterum terrenum, alterum caelestem, de qui in terreno fuerint, eos esse a sinistra; qui uero in caelesti, eos esse a dextris: responde mihi interim, ut de duobus te fratribus interrogem: Esau in terreno fuit, an in caelesti nulli dubium est, quin in terreno eum suisse respondeas. Iacob in quo fuit Φ dices protinus in caelesti. de quo modo in caelesti fuit, cum adhuc Christus non uenisset in carne, qui secundus de caelestis Adam dicitur ξ Aut igitur omnes ante incarnationem Christi in ueteri reputabis Adam; de iusti quoque in terreno homine, de ad sinistram erunt inter hircos tuos raut, si impiu est ibi Isaac ponere, ubi Ismael; ibi Iacob, ubi Esau; ibi sanctos, ubi peccatores, nouissim us Adam ex eo tempore numerabitur , quo Christus est natus ex uirgine; de argumentum duorum Adam non proficiet ouibus de haedis tuis; quia in primo Adam de oves &haedos conuincimus suisse, dein uno a que eodem homine, alios a dextris Dei stetisse, alios asinistris. ab Adam enim usque ad
Moysen, mors super omnes dominata est, etiam super eos, qui non peccauerunt in similitudine praeuaricationis Adam. De eo autem, quod niteris approbare conuicium de ii Matth I micidium, rava de adulterium, de otiosum sermonem, de impietatem uno supplicio repen- saritiam do supra tibi responsum est, de nunc breuiter respondebo. Aut peccatorem te negabis, ut non sis reus gehennae: aut, si peccator fueris, etiam deleui crimine duceris ad Sap. I tartarum. Os, inquit, quod mentitur, occidit animam. Suspicor te aliquando ut homi-Psal. i is nem fuisse mentitumi omnis enim homo mendax, ut sit solus Deus uerax, dc iustificetur RQM 3 in sermonibus suis, de uincat cum iudicauerit. Aut igitur homo non eris, ne mendax sis: aut, si, quia homo es, mendax fueris, cum parricidis de adulteris punieris: nulla est enim inter peccata diuersitas : de non tibi habebunt tantas gratias, quos de humili in sublime leuas: quantum irascentur, quos, propter leve quotidianumq. peccatum, in exteriores tenebras retrusisti. Si autem in persecutione, qui suffocatur, dc qui decollatur, de qui fugerit, de qui in carcerem retrusus obierit, in uariis luctae generibus una corona uicti riae
est: de hoc pro nobis facit. In martyre enim uoluntas, ex qua ipsa mors nascitur, coron tur. Meum est, opponere me gentilium furori, de Dominum non negare. Iam in illorum arbitrio est, aut decollare, aut urere, aut recludere in carcerem, aut uaria adhibere genera
poenarum . quod si sugero, de in solitudine obiero; nec eadem erit corona morientis, quia Lue. is non eadem causa mortis est Christus. Ad illud uero, quod dicis inter eum fiat rem, qui semper cum patre fuerit, Sc qui postea paenitens est receptus, nihil penitus discreparet adiicio, si uis, de drachmam unam, quae perdita ita erat, de inuenta, iunctam esse cum reliquis, do uem unam , quam, nonagintanouem Ouibus derelictis, bonus pastor inquisiuit, de retulit, explesse numerum centenarium. Sed aliud est, paenitentem esse, dc lacrymis ueniam depre Erech .is cari; aliud, semper esse cum patre. Vnde per Eacchielem ad reportatam ouem, de perdit si quondam filium loquitur pastor, de pater: Et suscitabo pactum meum tecum: de scies quia ego Dominus: de recordaberis, & confunderis, ut non sit tibi ultra aperire os prae constasi ne tua, cum placatus fuero tibi in omnibus, quae fecisti. Vt nihil minus iusto habeant paenitae ch. dio tentes, lassicit eis pro omni poena sola confusio. Vnde dein alio loco dicitur ad eos: Et recordabimini uiarum uestraru pessimarum, de omnium scelerum, quibus polluti eratis: de displicebitis uobis in conspectu uestro, in omnibus malitiis uestris, quas secistis: descietis quia ego Dominus, cum benefecero uobis, priss ter nomen meum, de non secundum uias LRς I uestras malas, neque secundum scelera uestra pellima. Arguitur quoque a patre filius, quod saluti fratris inuideat, de cu angeli laetentur in caelo, ille liuore crucietur. Quam qua duorum
fratru similitudo frugi, 3e luxuriosi, n5 ad merita totius generis humani, sed uel ad Iudaei pertinent, Christiani q. personas, uel ad sanctorum,do paenitentium. Super qua parabola libella
64쪽
, oiam adhue uiueret, dedicaui. Porro, si operariis primae ho- Matth. xo. - ,&undecimae unus denarius redditur;&ab eis incipit prae o in ricidissimi in v aborauerunt; & hic non unius temporis & unius aetatis homi- unicie , sed-exordio mundi usque ad finem : uocationu sacramenta sunt diuera' 'xxxxiaticiis uocatus est Abel&Seth: tertia Enoch &Noe exta Abraham Isaaede Moyses dc Prophetae: undecima setium populus: cui primo redditur merces; crucifixum credens Dominum, dissicultate fidei magnitudinem meruit praemiors: eges & prophetae quaesierunt uidere, quae videmus, & non uiderunt. Vnus autem Matth. i 3 deciarius non unum est praemium, sed una uita, & una de gehenna liberatio. Ceterum quo incido ad indulgentiam principalem , diuersorum criminum rei dimittuntur de carcere;&unusquisque, pro labore uel operibus suis, in hoc uel in illo statu uita est: ita & denarius, quasi indulgentia ueri principis, omnes per baptisnum emittit de carcere. Iam nostri laboris est, pro diuersitate uirtutum diuersa nobis p mia pmparare. Hucusque per partes ad proposita respondimus: sequens sermo in commune ad omnia respondebit. Dominus ad discipulos suos, Qui uult, inquit, inter uos maior esse, sit omnium minimus. Si omnes in Mitth. , o caelo aequales futuri sumus; stustra nos hie humiliamus, ut ibi possimus esse maiores. De duobus debitoribus quingentorum denariorum & quinquaginta: cui plus dimittitur, plus Lue. amat. Vnde&saluator, Dico, inquit, tibi, remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Cui autem minus dimittitur, minus diligit. Qui minus diligit, & minus ei dimittitur; utique in minori gradu erit. Pateriamilias proficiscens tradidit seruis suis substatiam, alii quinque talenta, alii duo, alii unum, unicuiuue secundum proprias uirtutes. Simile Matth. is quid & in alio euangelio scribitur, quod homo nobilis proficiscens in regionem longinqua Luci istut acciperet sibi regnum,&reuerteretur, uocauerit decem seruos,& dederit eis singulasmnas: de quibus unus lucratus est decem mnas, alius quinque;& singuli, iuxta uires suas,& emolumentum , ues decem, uel quinque acceperint ciuitates. Porro alius, qui unum t lentum, siue unam mnam acceperat, quod accepit insedit, siue in sudario colligauit, & Domini reseruauit aduentui . Primo considerandum, quod, si iusti non spe prosectus laborant, ut uult noster Zeno, sed ne perdant quod acceperant; iste, qui innam de talentum insedit, ne perderet quod acceperat, non peccauit; magis' laudanda est cautio reseruantis, quam castus labor eorum, qui sine laboris praemio desuilarunt. Deinde, quod hoc ipsum talentum, quod aufertur a timido, uel negligente seruo, non datur ei, qui minus lucri fecerat, sed qui plus, idest, qui super decem positus fuerat ciuitates: Si numerus no facit ordinem rquare dixit, Dedit unicuique secundum uires suas. Si eadem lucra sunt quinque talent rum, & decet cur ei, qui minus lucri fecerat, no decem, & et , qui plus, non quinque traduntur urbes Quod autem Dominus non his contentus sit, quae habemus, sed semper m lora desideret, ipse monstrat, dicens: Quare non dedisti pecuniam meam ad trapezitas, &cto ueniens cum usura exegissem λ Quod quidem & Paulus apostolus sciens, praeteritorum philtp., obliuiscitur; & ad ea, quae in ante sunt, se extendit, idest, quotidie proficit, nec seruat insudario delicate gratiam, quam accepit: sed auarus negotiator renouatur de die in diem; &decrescere se putat, nisi semper creuerit. Sex urbes iugitiuorum describuntur in lege , qui Numas hominem interfecere nolentes, & ipsae urbes sacerdotales sunt. Rogare libet, fugitiuos istos
inter hircos tuos, an inter oues nostras colloces Si hirci essent, occiderentur ut homicidae ceteri, nec ministrorum Dei intrarent ciuitates. Si oues dixeris; utique non erunt tales oves, quae absque luporum metu tota libertate pascantur. Et probabitur tibi, oues ciuidem eos esse, sed erroneas a dextris esse, uerum non stare, sed fugere, donec moriatur si cerdos magnus,&ad inferna descendens liberet animas sagitiuorum. Gabaonitae occur- Ioa. νrunt filiis lirael, de , caesis aliis gentibus, in lignarios & aquarios reseruantur. tantiq. apud Deum meriti sunt, ut stirps Saul ob eorum iniurias sit deleta. inter quos eos collocabis Z a. Reg. is inter hircos sed non sunt intersecti,& sententia Domini uindicantur. inter oues sed dicit scriptura diuina, quod non snt eiusdem meriti, cuius & Isiaesitae. Vides ergo, quod stent quidem a dextris, sed multo inferiori gradu . Inter David, uirum sanctum, de Saul, regem pessimum, medius Ionathas ibit . quem nec inter haedos possumus ponere, quia
prophetae amore dignus est; nec inter arietes, ne parem eum faciamus David, maxime cum&ipse interfectus sit . erit igitur inter oues, sia inferiori ordine. et quo modo inter David & Ionatham, ita inter ouem&ouem cogeris suscipere differentias. Seruus quic Lucii agnouit uoluntatem Domini sui,&non praeparauit, nec fecit secundum uoluntatem eius,
uapulabit multis. Qui autem non cognouit, nec secit digna, plagis uapulabit paucis.
65쪽
cc HIERON. ADVERSVs IOVINIANUM
omni enim, cui multum datum est, multum quaeretur ab eo:&cui tamen datur mulon, plus exigetur ab illo. Ecce seruo & seruo plus minusue committitur; &, pro qualitate commissi atque peccati, plagarum suoque numerus irrogatur. Tota Iudaeae terra, tribuumq. de , se turae Ecclesiae in caelis typus est. Legamus Iesum Naue: legamus Ezechielis extregieeh. 6 ii as partes :&uidebimus, quidquid in altero quasi per historiam in terrea distribuitur, in altero in caelis spiritualiter repromitti . Quid sisi uolunt in descriptione templi, septem &octo gradus quid rursum, quod in psalterio, post elementa centesimi octaui decimi psalmi,
quibus mysticum erudimur alphabetum, per quindecim gradus usque illuc peruenimus, Psal. 33 ut possimus canere: Ecce nunc benedicite Dominum omnes s erui Domini. Qui statis in 3 domo Domini, in atriis domus Dei nostri Quare duae&semis tribus trans Iordanem habitant, ubi plurima sunt iumenta: & nouem S semis reliquae, uel expellunt pristinos habit Num. tores de sedibus suis, uel cum ipsis habitant Cur levitica tribus in terra partem no accipit, sed Dominus pars eius est, & inter ipsos leuitas, & sacerdotes ad sancta sanctorum, ubi clieHebr. st rubim & propitiatorium est, pontifex solus ingreditur ξ Quare reliqui sacerdotes lineis tan- Ex d- 3 turri utuntur uestibus, & non habent indumentum auro, hiacyntho, cocco, purpura, bis Num. q. contextum Inferioris gradus leuitae,&sacerdotes plaustra&boues accipiunt: maioris δμar ordinis gestant arcam Domini humeris suis. Si tollis ordinem tabernaculi, templi, ecclesiae, si omnes, qui a dextris, sunt corpus unii, &, ut uulgo dicitur, is αἰνιγ: nequidquam episcopi, frustra presbyteri, sine causa diaconi sunt. Quid perseuerant uirgines quid lab
rant uiduae cur maritatae se continent peccemus omnes,&post paenitentiam idem erimus , quod apostoli sunt. Verum iam coepimus terram prospectare de pelago post m5tes gurgitum, & spumosos fluctus, & nauim uel in sublime subrectam, uel in ima praecipitem, paulatim sessis de languentibus portus aperitur. Diximus de nuptis, uiduis, uirginibus i uiduitati uirginitatem, uiduitatem praetulimus matrimonio : expos; ta est meis apostoli de huiuscemodi quaestionibus disputantis: singulis oppositionibus responsum est. Saecularis quoque litteratura uenit in medium, quae uirgines fuerint, quae univirae, & eco uario quas interdum habeat molestias uinculum coniugale. Transiuimus ad secundam partitionem: in qua negat eos, qui tota fide baptisma consecuti sunt, deinde posse peccare. Et docuimus, quod, excepto Deo, omnis creatura sub vitiost: non quod uniuerit peccauerint: sed quod peccare possint; & similium ruina, stantium metus sit. Tertio uenimus adieiunia: & quia aduersarii duplex propositio fuerat, uel ad philosophos, uel ad diuinarii scriPturarum prouocantis exempla I nos quoque ad utramque respondimus. Quarta, idest extrema diuisio, oves de haedos, dexteram desinistram, iustos& peccatores, in duos ordines distribuerat, uolens ostendere, nullam inter iustum&iustum, peccatorem&peccatorem esse distantiam. & ut hoc probaret, infinita de scripturis exempla congesserat, quasi suo sensui congruentia: cui nos quaestioni & argumentis, & exemplis respondimus scripturarum, ueteremq. Zenonis sententiam tam communi sensu, quam diuinalestione contriuimus. Nunc restat, ut Epicurum nostrum, subantem in hortulis suis inter adolescentulos S mulie culas , alloquamur. Favent tibi crassi, nitidi, dealbati. adde, si uis, iuxta Socraticam irrisionem, omnes sues, & canes, &, quia carnem amas, uultures quoque, aquilae, accipitres , & bubones. Numqua nos Aristippi multitudo terrebit. quoscumque formosos, quo ciique calamistratos, quos crine composito, quos rubentibus buccis uidero, de tuo armeto sunt, immo inter tuos sues grunniunt. de nostro grege tristes, pallidi, sordidati, & quartu i , si peregrini huius saeculi, licet sermone taceant, habitu loquuntur,&gestu: Hei mihi, quia
Iora. i peregrinatio mea prolongata est: habitaui cum habitantibus cedar, uidelicet in tenebris huius mundi, quia lux lucet in tenebris, & tenebrae eam non compresenderunt. Ne glorieris, quod multos discipulos habeas. filius Dei docuit in Iudaea, & duodecim tantum illum apo Es 63 stoli sequebantur. Torcular, inquit, calcaui solus,°entibus uir non est mecum. Ille in passione solus remansit, & Petri quoque erga eum trepidauit constantiar pharisaeorrum aute Rς 3 doctrinae omnis populus applaudebat, dicens: Crucifige, crucifige talem. N 6 habemus regem , nisi Caesarem: idest, uitia sequimur, non uirtutes; Epicuru, non Christum ; Iovinianum, no apostolum Paulum . Quod multi acquiescunt sententiae tuae, indicium uoluptatis est: non enim tam te loquentem probant, quam suis fauent uitiis. In circulis platearum quotidie fietus hariolus stultorum nares uerberat, & obtorto suste dentes mordentium quatit ; nec tamen deest , qui semper possit induci: & pro magna sapientia deputas, si plures porci post te currant, quos gehennae succidiae nutrias Post praeconium tuum, & balneas, quae uiros pariter & seminas lavant, omnis impatientia, quae ardentem prius libidinem quasi
66쪽
Hudata est,&expositar quae ante in occulto erant, nune in. Q - es discipulos, non secisti. Hoc profecit doctrina tua, ut peci
aeuuetos in apertos uerterunt maritos. non suasit hoc Apostolus, non electionis ferme anni sunt, quod Christi praedicatio sulget in mundo. ex quo innumerabi- tunicam illius consciderunt. uniuersus pene error de Chaldaeo, & Syro, & Graeco inmone processerat. Basilides, magister luxuriae, & turpissimorum complexuum, postinet annos ita in Iovinianum, quasi in Euphorbum, transformatus est, ut Latina quoque lingua haberet haeresim suam. Nulla ne suit alia in toto orbe prouincia, quae reciperet praeconium uoluptatis, in quam coluber tortuosus lareperet, nisi quam Petri doctrina superpetram sundauerat Chrillum, uexillum crucis di praedicationis austeritas, idolorum templa destruxerat Eregione luxuria uentris&gutturis subuertere nititur sertitudinein crucis . Vnde per Esaiam loquitur Deus: Populus meus, qui uos beatificant, seducunt uos, & Esa. semitas pedum uestrorum conturbant. Necnon per Hieremiam: Fugite de medio Babylo- Hieriso. nis,&seruate unusquisque animam suam, & nolite Gedere pseudoprophetis, qui dicunt Ipax pax, &non est pax qui semper ingeminant, templum Domini, templum Domini. Pro Thri phetae tui uiderunt tibi falsa& insipientia, non aperuerunt iniquitatem tuam, ut te ad paenitentiam prouocarent: qui deuorant plebem Dei, ut cibum panis, Deum non inuocaum Psal. i runt. Hieremias, captiuitatem nuncians, lapidatur a populo. Ananias, filius Azur, stan- Hier illgebat ad praesens ligneas torques, ct in futura ferreas praeparabat. Semper pseudoprophetae dulcia pollicentur, & ad modicum placent. Amara est ueritas, &, qui eam praedicant, replentur amaritudine: inarymis enimueritatis&sinceritatis, Domini pascha celebratur, retor.s& cum amaritudinibus comeditur. Egregia sane uox, & quam audiat sponsa Christi, inter Exod. i a
uirgines, & uiduas, & caelibes, unde & ipsum nome indit si est, quod caelo digni sint, quia
coitu careant: Raro ieiunate, crebrius n6ubite . n enim potestis implere opera nuptiarum,
nisi mulsum, & carnes, & nucleu sumpseritis. Viribus opus est ad libidinem. Cito caro consumpta marcescit. Nolite timere fornicationem. Qui semel in Christo baptizatus est, cadere non potest: habet enim ad despumandas libidines solatia nuptiarum. od di s cecideritis, redintegrabit uos paenitetia: & qui in baptismate Distis hypocritae, eritis in paenitentia solidae fidei. Neque turbemini, putantes inter iustum & paenitente aliquid interesse, &humiliorem gradum dare quidem ueniam, sed corona tollere. una est enim retributio. qui ad dextera steterit, introibit in regna caeloru . His costiis subulci tui pastoribus nostris ditiores sunt & hirci plurimas secum capras trahunt. Equi insani Etes in seminas secti sunt: statim Hier sui mulieres uiderint, adhinniunt ;& impatientia suam, pro nefas, scripturaru solantur exemplis. Sed de ipsae mulierculae miserae, & non miserabiles, praeceptoris sui uerba cantantes, Quid enim nisi semen requirit Deus λ no solum pudicitia, sed etiam uerecundiam perdiderunt ; maioriq. procacitate defendunt libidinE, quam exercent. Habes praeterea in exercitu tuo plures succenturiatos: habes scurras& uelites in praesidiis, crassos, copios, nitidos, ct maiores , qui te pugnis calcibusq. defendant. Tibi cedunt de uia nobiles: tibi osculantur diuites caput. nisi enim tu uenisses, ebrii atque ructantes paradisum intrare non poterant. Macte uirtute, immo uitiis, habes in castris tuis do AmaZonas exerra mamma, de , nudo brachio di genu, uenientes contra se uiros, ad pugnam libidinu prouocantes. Et quia opulentus pateri imilias es, in aviariis tuis non turtures, sed upupae nutriuntur, quae tota stetitidae uoluptatis lustra circumuolent. Me carpe, me dissice: obiice crimina, quae uoluerisi argue luxuriae, de deliciarum. magis me amabis, si talis fueror ero enim de armento tuo. Sed
de ad te loquar, quae scriptam in ironte blasphemia,Christi consessione delessi. Urbs potens,
urbs orbis domina, urbs Apostoli uoce laudata, interpretare uocabulum tuum. Roma aut Roma sortitudinis nomen est apud Graecos, aut sublimitatis uxta Hebraeos. serua quod diceris ruinus te excelsam faciat, non uoluptas humilem. Maledictionem, quam tibi saluator in Apocalypsi comminatus est, potes effugere per pamitentiam, habens exemplum Niniuita. ApQa74 rum. Caue Ioviniani nomen, quod de idolo derivatum est. Squalet Capitolium i templa Iouis de caerimoniae conciderunt. cur uocabulum eius, diuitia apud te uigeant Adhuc sub
regibus, de sub Numa Pompilio secilius maiores tui Pythagorae continentiam, quam sub consulibus Epicuri luxuriam susceperunt.
67쪽
PAMMA Curus, Paulamo, 'merin amicus, sicut q-- ω issicipulus,ruose instam in inar, qvibus multian libris contra Duntianum offensi fuerant. quod Hieronymus pro or, qua σολωset , in uiramuαιs laudes ,.durioris matrimoruum Meretur: notaras ad His ymum mistrat, familiaretur rogans, ut ad ea, qua Dc ciebantur , rideret. Deit unum vir fractus miracmo Hum, ueluti qui timesiciret, tanta sit eam Nnccatum ius racrite'. ras interea camis. qui, uerba tantum aliqua aucupari,' cavillantur, non c d
mmei, a quo situ, cui, quando, uesquamasione; neque quid aut antepracesserit, aut postea consecuti sit.
Iovinianum Apologia ad Pammachium.
VOD ad te hucusque non scripsi, causa fuit silentium tuum. uerebar enim, ne, si tacenti scriberem, molestum me magis, quam ossiciosum, putares. nunc autem, prouocatus dulcissimis litteris tuis, & huiuscemodi litteris, quae me ad
philosophiam nostri dogmatis prouocarent, & condiscipulum quondam, & Bdalem , di amicum, obuiis, ut aiunt, manibus excipio, defensoremq. meorum opuscul rum paro, ita tamen, si ante te placatum iudicem habuero, immo si oratorem meum sit per omnibus, quae in me arguuntur, instruxero. hoc enim & Tullius tuus, & ante illum in Dreui&solo uolumine scripsit Antonius, primam causam esse uictoriae, diligenter causam, pro qua dicturus es, discere. Reprehendunt me quidam, quod in libris, quos aduersum Iouinianum scripsi, nimius fuerim uel in laude uirginum, uel in suggillatione nuptarum: de aiunt condemnationem quodam modo esse matrimonii, in tantum pudicitiam praedicare, ut nulla uideatur inter uxorem & uirginem comparatio derelinqui. Ego si bene problem iis memini, inter Iovinianum & nos ista contentio est, quod ille exaequet uirginitati nuptias, nos subiiciamus; ille parum , uel nihil, nos multum interesse dicamus. Denique i circo , te post Dominum faciente, damnatus est, quod ausus sit perpetuae uirginitati matrimonium comparare . Aut, si id ipsum uirgo putatur, & nuptar cur piaculum uocis huius Romae Victorinus audire non potuit Virgo a uiro, non uir a uirgine, generatur. Medium esse nihil potest: aut mea sententia sequenda est, aut Ioviniani. Si reprehendor, quod nuptias uirginitati subiicior laudetur ipse, qui comparat . si autem damnatus est, qui aequales putabat: damnatio eius mei operis testimonium sit. Si saeculi homines indignantur in minori gradu se esse, quam uligines: miror, clericos, & monachos, & continentes id non lauadare, quod ficiunt. Castrant se ab uxoribus sitis, ut imitentur uirginum castitatem: & id ipsum uolunt esse maritatas, quod uirgines Aut iungantur itaque uxoribus suis, quibus renuncia uerant: aut, si se abstinuerint, etiam tacentes confitebuntur melius esse, quod nuptiarum operi praetulerunt. An ego rudis in sc turis, & nunc primum sacra uolumina legens, lineam, &, ut ita dicam, tenue dicendi filum inter uirginitatem & nuptias seruare non potui uidelicet nesciebam dictum: Noli esse iustus multum :&dum unum latus protego, in altero uulneratus sum: atque, ut manifestius loqua dum contra Iovinianum presso gradu pugno, a Manichaeo terga mea con ssa sunt. Nonne, quaeso, statim in principio operis mei ista praelatus sum Neque enim nos, Marcionis& Manichaei dogma sectantes, nuptiis detrahimus: nee Tatiani principis Encratitarum errore decepti, omne coitum spumcum putamus: qui non solum nuptias, sed cibos quoque, quos Deus creauit, ad utendum damnat, & reprobat. Scimus, in domo magna non solum uasa aurea, ct argentea esse, sed di lignea, &fictilia:&super fundamentum Christi, quod Paulus architectus posuit, odius superaedificat aurum, ar entum, lapides pretiosos, alius econtrario fenum, ligna, stipulam. Non ignoramus honorabiles nuptias,& cubile immaculatum. Legimus primam Dei sentententiam: Crescite, & multiplicamini, & replete terram . Sed ita nuptias recipimus, ut ui ginitatem , quae de nuptiis nascitur, praestramus. Numquid argentum non erit argentum, si auru pretiosius est aut arboris de segetis contumelia est, si radici,& foliis, culmo & aristis poma praeseranti ir, & filictiis Z Vt poma ex arbore, frumentum ex stipula, ita uirginitas ex
nuptiis. Centesimus, & sexagesimus, de tricesimus Hictus, quamquam de una terra, de de
68쪽
xxx oli si dissere in numero . Triginta referuntur ad nuptias; quia os . Masi molli osculo se c5plexans ,& siserans, maritum pingit, &
ecine attende) de sinistra transfertur ad dexteram :& iisdem quidem digitis, sed
manu, quibus in laeua, nuptae significantur&uiduaer circulum faciens, exprio ginitatis coronam. Oro te, qui haec loquitur, damnat nuptias Aurum uirginitate, diximus matrimonium. centesimum&sexagesimum &tricesimum fructum de 4 x x3 1 terra exposuimus, & de una semente generari, licet multum differat in numero.& quis ciciat tam iniquus lector erit, ut non ex meis dictis, sed ex suo me sensu iudicet λ Et certe multo clementiores erga coniugia fuimus, omnibus pene Latinis & Graecis tractatoribus: qui centesimum numerum ad martyres referunt, sexagesimum ad uirgines, tricesimum ad uiduasi atque ita fit iuxta illorum sententiam, ut de bona terra,&de patrisfamilias semine l. excludantur mariti. Verum,ne in principio cautus, in reliquis Hrsitan improuidus fuerim: nonne post partitionem opusculi, cum ad qiuestiones uenirem, statim intuli Z Vos quam utriusque sexus uirgines & continentes, mariti quoque dedigami, ut conatus meos orati nibus adiuuetis. Cunctorum in commune Iovinianus hostis est. Quorsi ego orationibus indigeo, & quos adiutores mei operis precor, eos possum Manichaei errore damnare Cu ramus ad reliqua. neque enim epistolae breuitas patitur, diutius in singulis immorari. In
terpretantes illud Apostoli testimonium: Uxor proprii corporis non habet potestatem, sed uiri similiter & uir corporis sui non trabet potestatem, sed uxor: hoc subiunximus: Omnis haec quaestio de iis est, qui in matrimonio sunt, an eis liceat uxores dimittere: quod & Dominus in euangelio prohibuit. Unde& Apostolus, Bonum est, ait, homini, uxorem, uel Matth. smulierem non tangerer quasi in tactu eius periculum si t quasi qui eam tetigerit, non euadat. unde&Iosepti, quia illam tangere uolebat Aegyptia, fugiens de manibus eius, pal- Gen. 3stium abiecit. Sed quia qui semel duxit uxorem, nisi ex consensu se non ualet abstinere, nec dare repudium non peccanti: reddat coniugi debitum, quia sponte se alligauit, ut reddere cogeretur. Qui Domini dicit esse praeceptum, ne dimittantur uxores; & absque consensu, quod Deus coniunxit, homo non separet; hic pote it dici nuptias condemnare Ru sum in sequentibus, Sed unusquisque, ait, habet proprium donum ex Deo, alius quidem se alius autem sic. Quam sententiam nos exponentes, haec intulimus. Quid, inquit, u Iim, perspicuum est. Sed, quoniam in Ecclesia diuersa sunt dona; concedo & nuptias, ne uidear damnare naturam . simul q. considera, quod aliud donum uirginitatis sit, aliud nuptiarum . si enim eadem esset merces nuptarum & uirginum; nequaquam dixisset post p .ceptum continentiae: Sed unusquisque proprium habet donum ex Deo, alius quidem sic, ialius autem sic. Vbi proprietas singulorum est, ibi altrinsecus diuersitas. Concedo & nuptias esse donum Dei: sed inter donum & donum magna diuersitas est. Denique & Ap ,.Coe., stolus de quodam post incestum paenitente, Econtrario, inquit, donate ei,& consolamini. Et, si cui quid donastis, de ego. Ac ne putaremus donum hominis contemnendum, addidit: Na & ego quod donaui, siquid donaui, propter uos in persona Christi. Diuersa sunt dona Christi. unde Ioseph in typo eius uariam habebat tunicam. Et in psalmo quadragesi- Gen. 37moquarto legimus: Astitit resina a dextris tuis in uessitu deaurato, circumdata uarietate. Et Petrus apostolus, Sicut dis latores, ait, multiplicis gratiae Dei. Quod significantius i.pEt . Graece dicitur πιι λης, idest, uariae. Rogo, quae ista contentio, claudere oculos, nec apemtissimum lumen aspicere In Ecclesia diximus esse dona diuersit,& aliud donum uirsinitatis, & aliud nuptiarum. Et post paululum: Concedo& nuptias esse donum Deli sed inter donum & donum magna diuersitas est. Et, quod Dei donum uoce apertissima pronunciamus, damnare dicimur Porro, si Ioseph in typo Domini accipitur; tunica eius uaria,atque distincta in uir nibus, uiduis, c6tinentibus, ac maritatis in. Et potest uideri quas alienus, qui de tunica Christi est; cum & ipsam reginam, hoc est Ecclesiam saluat is in uestitu de- psal. aurato, eadem uarietate circumdatam dixerimus Sed& in consequentibus de coniugio disputantes eundem sensum secuti sumus. Hic locus ad praesentem controuersiam no pertinet. docet enim iuxta sententiam Domini, uxorem, excepta causa fornicationis, non repudiandam; & repudiatam uiuo marito alteri non nubere, aut certe uiro suo debere reconciliari . Et in alio loco, Mulier, inquit, alligata est, quanto tempore uir eius uiuit. Quod si x.Cor. dormierit uir eius, liberata est a lege uiri: cui uult nubat, tantum in Domino, idest, Christiano.
69쪽
νo HIERON. PRO LIBRIS ADUERSUS IOVIN
stiano. Qui secundas nuptias tertiasq. concedit in Domino, primas cum ethnico prohibet Aperiant, quaeso, aures obtrectatores mei, & uideant me secundas & tertias nuptias concessisse in Domino . qui secundas & tertias non damnaui, primum potui damnare matrimonium In eo quoque loco, ubi interpretamur capitulum Apostoli: Circumcisus aliquis uocatus est, non adducat praeputium. In praeputio uocatus est,n5 circumcidatur: licet quidam prudentissimi interpretes scripturarum, hoc de circumcisione & seruitute legis dictum esse contendant nonne apertissime foedera seruamus nuptiarum Diximus enim: Si in praeputio quis uocatus est, non circumcidatur. Habebas, inquit, uxorem, cum credidisti: noli fidem Christi causam putare dissidii, quia in pace nos uocauit Deus. Circumcisio nihil est, de praeputium nihil est, sed obseruatio mandatorum Dei. nihil enim prodest abnque operibus caelibatus& nuptiae: cum etiam fides, quae proprie Christianorum est, si ope
lac. 1 ra non habuerit, mortua esse dicatur ; & hac lege uirgines quoque Vestae de Iunonis uni ui-rae, in sanctarum queant ordine numerari. Et post paululum: Seruus uocatus es, non sit ti-
. Cor.7 bi curae: sed &,si potes fieri liber, magis utere. Etia si habes, inquit, uxorem, & illi alligatus es ; de luis debitum non habes tui corporis potestatem; atque ut manifestius I quar in seruus uxoris es: noli propter hoc habere tristitiam, nec de amissa uirginitate suspires. Sed etiam , si potes causas aliquas inuenire digidii, ut libertate pudicitiae perfruaris,noli salutem tuam cum alterius interitu quaerere. Habeto paulisper uxorem, nec praecurras morantem. Expecta, dum sequitur: Si egeris patienter, coniux mutabitur in sororem . In eo quoque loco, ubi tractauimus, cur dixisset Paulus: De uirginibus autem, Domini praeceptum non habeo: consilium autem do, tamquam misericordiam consecutus a Domino, ut sim fidelis: ita uirginitatem praetulimus, ut nuptiarum ordinem servaremus. Si uirginit tem Dominus imperasset; uidebatur nuptias c5demnare,&hominum auferre seminarium, unde&ipsa uirginitas nascitur. Si praecidisset radicem, quo modo fruges quaereret Nisi ante fundamenta iecisset, qua ratione aedificium extrueret, & operturum cuncta desuper culmen imponeret Si radicem nuptias, si uirginitatem diximus tritictus; fi fundamentum matrimonium, & aedificium uel culmen perpetuam castitatem: quis uel tam inuidus, uel tam caecus obtrectator mei erit, ut in eadem domo aedificium uel culmen uideat; & fundamentum , quod aedificium & eulmen portat, ignoret Porro & in alio loco proponentes Apostoli testimonium, in quo ait: Alligatus es uxori, noli quaerere solutionem. solutus es ab ux re , noli quaerere uxorem: illico haec subiecimus: Habet unusquisque nostru terminos suos, redde mihi meum, & tu tene tuum. Si alligatus es uxori, ne illi des repudium: si solutus sum ab uxore, non quaeram uxorem. Ut ego non soluo coniugia, si semel ligata sunt: ita tu non liges, quod solutum est. Sed & in alio testimonio, quid de uirginitate de nuptiis senserimus, manifestissime declaratur. Non imponit nobis Apostolus laqueum, nec cogit esse, quod nolumus; sed suadet, quod honestum est, & decorum; & intente facit seruire Domino,&semper esse licitos,&expectare paratam Domini uoluntatem; ut, cum quid imperauerit, quasi strenuus I armatus miles, statim impleat quod praeceptu est; & hoc faciat Leels.l sine ulla distentione, quae data est seeundum Ecclesiasten hominibus huius mundi ut distendantur in ea. In fine quoque coparationis nuptarum & uirginum, disputatione nostra hoc sermone conclusimus: Vsi bonu & melius est, ibi boni & melioris non unum est praemium, ubi no est unum praemium, ibi utique dona diuersa. Tantu igitur interest inter nuptias &uirginitate,quanium inter non peccare & beneiscere immo, ut leuius dica, quantum inter bonum & melius. Porro in consequentibus, cum dicimus: Finita disputatione coniugior si&uirginitatis, ut inter utrumque cauto moderamine praeceptorum, nec ad snistram, nec ad
Eeel, .m dextera diuerteret, sed uia regia graderetur, di illud impleret: Ne hs multum iustus: rursus monogam iam digamiae coparat: & quo modo nuptias subdiderat uirginitati, ita digam iam nuptiis subiicit: nonne perspicue ostendimus, quae sit in scripturis sanctis snistra , quae dextra ;& quid significet , Ne sis multum iustus quod uidelicet sinistra sit, si Iudaeo tum &gentilium sequamur libidinem,&semper aestuemus ad coitum: dextra, si Manichaeorum sequamur errorem; &, simulata pudicitia, impudicitiae retibus implicemur: uia autem rogia sit, ita appetere uirginitatem, ne nuptiae c5demnetur. Praeterea, quis tam iniquus me rum opii sculorum iudex erit, ut prima matrimonia damnare me dicat, cum etiam de secundis dixisse me legerit: Concedit Apostolus secundas nuptias, sed uolentibus, sed iis, quae i.Tim. 1 se continere non possunt: ne luxuriatae in Christo, nubere uelint: habentes damnationem, quod primam fidem irritam secerint Et hoc concedit, quia multae abierunt retro post sata. I.Cor.7 nam . ceterum beatiores erunt, si sic permanserint. Continuoq. subiungit Apostolicam aviaritarem r
70쪽
: Secundum consilium meum. Porro, ne auctoritas Apostoli quasi hominis le- O , addidit: Puto aute, quod & ego spiritum Dei habeam. Vbi ad continen-- ς DCat . ibi non hominis, sed spiritus Dei consilio usus est: ubi autem nubendi con, spiritum Dei non nominat, sed prudentiae librat consilium; ita singulis rela- usquisque serre possit. Propositis ergo testimoniis, in quibus Apostolus secun-
nuptias, statim subiecimus: Quomodo uirginibus ob fornicationis periculam concedit nuptias,& excusabile facit, quod per se non appetitur: ita ob eandem fornicitionem Concedit uiduis secunda matrimonia. Melius est enim, licet alterum & tertium, unum uirum nosse, quam plurimos a idest, tolerabilius est uni homini prostitutam esse, qua multis. Facessat calumnia. De secundo hic, & de tertio, & quarto, si libet, matrimonio disputauimus, non de primo. Sed ne quis in eo, quod diximus, tolerabilius est uni homini prostitutam esse, quam multis, ad primum matrimonium referat,eum omnis nobis quaestio de digamia & trigamia fuerit, denique digamiae,&trigamiae disputationem hac iacesignauimus: Omnia licent, sed non omnia expediunt. Non damno digamos, immo nec trigamos, &, si dici potest, octogamos. Plus aliquid inseram: etiam scortatorem recipio paenitentem. Quidquid aequaliter icet, aequali lance pensandum est. Erubescat calumniator meus, dicens me prima damnare matrimonia, quado legit, No damno digamos, & trigamos, &, si dici potest octogam os. Aliud est, no damnaret aliud, praedicarer aliud est, uenia concedere ; aliud, laudare uirtutem. Si aute durus in eo uideor, quia dixi: Quidquid aequaliter licet, aequali lance pensandu esti puto no me crudelem iudicabit, & rigidum, qui alia loca uirginitati, & nuptiis, alia trigamis, & octogam is, & paenitentibus legerit praeparata. Christum in carne uirginem, in spiritu monogamu, quod una habeat Ecclesiam, noster in reliquis sermo restatus est :& crediti sumus nuptias ciaemnare damnare dicor nuptias,cuius hic sermo est Nulli q. dubium est, sacerdotes de Aaron, & Eleazar, & Phinees stirpe generatos et qui cu & ipsi uxores habuerint, recte nobis opponerentur, si errore Encratitarum contenderemus matrimonia reprobanda. Tatianum Encratitarum principem, qui abiicit
matrimonia, reprehendimus, & ipsi nuptias condemnamus Rursum q. ubi uirgines & uiditas comparo, quid de nuptiis senserim, & quo modo tres gradus uirginitatis, uiduitatisq. uel continentiae & conius ii secerim, declarant ipsa, quae scripta sunt. Non nego beatas esse uiduas, quae ita post baptismum manserint: nec illarum detraho merito, quae cum uiris in castitate perdurant: sed sicut hae maioris praemii apud Deum sunt, quam nuptae coniugali ossicio seruientes; ita& ipsae aequo patiantur animo, uirginitatem sibi praeserti. Ad Galatas quoque testimonium Apostoli proponentesi Ex operibus legis non iustificabitur omnis caro: huiuscemodi sensum intulimus. Opera legis & nuptiae sunt. unde & maledicuntur in ea, quae non habent filios: quae si conceduntur etiam in euangelio; aliud tamen est, indulgentiam infirmitati tribuere; aliud est, uirtutibus praemia polliceri. Ecce perspicue nuptias diximus concedi in euangelio; sed tamen easdem in suo Oiscio permanentes, praemia castititatis capere n6 posse. Quod si indigne accipiunt mariti; n5 mihi irascantur, sed scripturis sanctis, immo episcopis, & presbyteris, & diaconis, & uniuerso choro sacerdotali, & leuitico ; qui se nouerunt hostias offerre no posse, si operi serviant coniugali. Sed eo loco, ubi de Apocalypsi testimoniu posuimus, nonne manifestum est, quid de uirginibus ,& uiduis,& coniugibus senserimus ξ Hi sunt, qui cantant canticum nouum; quod nemo potest cantare , nisi qui uirgo est. Hi sunt primitiae Dei, & agni, & sine macula. Si uirgines primitiae Dei sunt ; ergo uiduae ,& in matrimonio continentes, erunt post primitias, hocest, in secundo & tertio gradu. In secundo & tertio du uiduas ponimus, & maritatas: & han etico se rore dicimur damnare nuptias λ Multa sunt, quae per omnem librum cauto moderamine de uirginitate, de uiduis, de nuptiis diximus. sed breuitatis studio unum adhuc ponam testiumonium: cui non reor contradicturum, nisi eum, qui aut se inimicum probare uoluerit, aut uecordem . nam cum proposuissem, quod Dominus isset ad nuptias in Cana Galilaeae, post q uaedam etiam haec addidi: Qui enim semel iuit ad nuptias, semel docuit esse nubendum : & tunc uirginitati posset ossicere, si nuptias post uirginitatem & uiduitatis castim
niam, non in gradu tertio, poneremus . nunc autem, cum haereticorum sit damnare coniugia,& dei spernere condicionem ; quidquid de laude dixerint nuptiarum, libenter audimus. Ecclesia enim non damnat matrimonia, sed subiicit; nec abiicit, sed dispensat, scinens sicut supra diximus in in domo magna, non solum esse uasa aurea, & argentea, sed & lignea, & fictila, ct alia esse in honorem, alia in contumeliam ; & quicumque se mundauerit, eum futurum esse uas honorabile & necessuium, in omne opus bonum praeparatum .Quidquid,