장음표시 사용
141쪽
permi da feta e necessitia e progresso ae intemno stato, ait Mastrosint. Ast illa necessitas interni status, et non progres
sus, cur nequit dici instinclusi Videatur Gioja Ideo I. pari. 3.are. 2.), Paulus Costa Dei modo di comRorre Ie Mee c. 7.),
Naucino sElem. di FH. g. 539. . Ceteruui et nos concedimus, experientiam adjuvare instinctum; sed negamus, ab experientia oriri operationes, quae Dei adsistentiae in sensu Cartesiano tribuendae forent, ni instinctui tribuamus.
566. Quid demum s . 556. sentiendum sit de sato brutorum animarum post eorum corporum corruptionem, non
facile est statuere. Sunt, qui putant ipsas transmigrare de eo pore ita corpus; sed haec sententia nullo sulcitur fundamento, et metempsychosim S. ί56.ὶ in vitam revocaret. Alii docent, ipsas an nihilari a Deo; ast neque haec videtur admitti posse sententia, quia nullum ens simplex a Deo anni hi latur, eum corpora in elementis suis adhuc persislant S. ί29. n. i.). neut alii, hoc se ignorare, nec brutorum animarum satum intelligi aliquando posse; sed haec sententia dubium relinquit , utrum anni hi lentur, necne. Opinamur et nos cum ipsis. Nam duo nobis constant, nempe animas brutorum esse simplices, ideoque non posse mori, nisi per annihil alionem ueatque ipsas ratione et libertate carere; ideoque nullum meritum, nullumque habere demeritum; nullum proinde merere Praemium, nullamque poenam. Quare nescimus. ad quid eas servaverit Deus, nisi anni hilei; nescimus simul ad quid eas
an nihil et, cum corporum elementa in nihilum non reducat.
ide de his Gerdilium, Spagnium, Del Giudice, sed praecipue Opus recens P. I. S. de Breyne s Pense es d ian ervant Catholique in articulor motice sur I ame des heres . 565. Finem hule praecipuae philosophiae rationalis parti, quae psychologia vocatur, imponere in animo est, juvenes solertissimi. Quantae veritates, et quam pulchrae, quam cem lae, quam utiles in ipsa veluti collectae non reperiantur 7 Cognitis praecipuis animae operationibus in logica , in prima hujus Puchologiae sectione ad varias illius lacullates examinandas Sumus progressi. Statuto prius ordine, quo ipsae evolvuntur in humana anima, earum ope in secunda sectione de animae natura, et essentia, quam in actuali cogitatione haud esse repositam diximus, licet in perenni cogitatione anima versetur, egimus. Multa dein argumen lorum serie maxima, qua potuimus, claritate proposita, animae nostrae simplici talem et spiritualitatem contra materialistas vindicavimus. Enucleata sic animae natura, ejus originem perquirentes, Per Diuitiam by Corale
142쪽
creationem ortum habuisse, apto iam corpore ad lanetiones vitales obeundas, statuimus, resutatis hac de re nonnullis
opinamentis. Distincta sic animae natura et ortu, a natura et
ortu corporis, de ejus sede, quam habet in corpore, disquisivimus, atque, ea in cerebri medio statuta, mirabilem nexum, quo eriem anima corpori heie copulata manet, quantum recentes Permisere doctrinae, enucleavimus. Ideis praeterea in is
natis exsu malis, in cudendis omnibus suis id eis animae vires, quas perenniter exerit, expendimus. Hinc ad propugnandum, omni argumentorum genere, liberum arbitrium, quo domini nostrarum actionum efficimur, et sumus, atque , si velimus, selicitatem, quam unusquisque inhiat, possimus acquirere, eontra fatalistas processimus, nil in hac re sere desiderandum relinquenies. Ad eapitalem philosophiae veritatem, quae et Beligionis dogma est, quaeque animae vitam respicit Perennem, demum accessimus, eamque ab incredulorum Saepe recoctis argutiis asseruimus, vindicavimus, defendimus. Quoniam vero maximo copulatur nexu cum re psychologica de brutorum animabus tractatio; ideo eam, summis licet labiis, heic adneximus, atque bellu inas animas, quamvis ab humanis essentialiter distinctas, simplices dem Oustravimus, atque instinetu in suis actibus sere semper ductas. Eja igitur, iuvenes ad magna vocati, totam hanc rem omni excolitote conatu, omni fovete studio, ac in sanguinem et succum, uti dicitur, convertite. Bem magnam postulamus, si veritates in hae Psychologia deleelas consideretis; sed Parva est, si quantum, auxi liante Deo, potestis, in mente recogitetis. Disiti geo by Corale
144쪽
566. Iam innuimus S. 357. , alterum nostrae cognoscendi facultatis objectum esse mundum. Verum de mundo duplici modo possumus disserere, nempe aut veluti abstrahendo ab hoc adspeetabili, et sensibili mundo, eaque evolvendo, quae mundo generi ce sumpto conventulit; aut speciatim de hoc agendo, eaque perpendendo, quae in mundo hoc existunt, eorumque proprietates. Hoc in secundo sensu mundus acceptus est Physicae obieetum, in altero vero est Cosmologiae ἔquae proinde , a duabus graecis vocibus orta, sermonem de mundo significat, nomine accepto a Pythagora, qui cosmos, seu ordinem, mundum appellavit S. 31.). Hoe in posteriori sensu et nos mundum accipimus. ideologia enim circa sundamentales, atque universales rerum sensibilium proprietates avi mam nostram dirigit, et componit 13. 567. Primus omnium Christianus Wolfius de mundo doctrinam in rationalem invexit Philosophiam; eamque utilissimam omnes aestimarunt philosophi, tum ut de universo, ejusque lesibus generalem cognitionem aequiramus, tum ut hae cognitione suffulti sacilius ad causam primam assurgamus. Hane philosophiae partem recentiores ideologi omis Tunt, uti alias utiliores veritates; plura vero in ipsa Wolfiani tractarunt inutilia. Bestituta tamen in suum locum hae ditiὶ Xantius, posita distin ilione inter noumena seu obieeta intelligibili et Phaenomena , seu apparentia obieeta externa, statuit . inundum aete plum in suo toto eomplexu absoluto ease meram rationis Puras ideam, nulloque modo ejus existentiam evinci posse. Quare Lantiani, reiecta pariste, quae agit de toto eomplexu absoluto, quaeque Cosmologia dicitur, da sola pertractant mundi sensibilis metaphysica, quam philosπhiam natis. me appellant.
145쪽
seiplina, omissisque inutilibus quaestiunculis, plures enu-eleandae sunt veritates, pluraque principia statuenda, quae naturali Theologiae. veluti landamenta, inserviunt. Haec omnia in quatuor capitibus nos exolvemus. Agemus proinde in primo de mundi existentia, in secundo. de mundi origine, in tertio de sine et persectione mundi, in quarto tandem de ensectibus, quos in mundo respicimus.
DE MUNDI EXISTENTIA.568. De mundi existentia inquirentes, plura expendere debemus. Nam quaeri simul Potest , s. utrum existant, quae in mundo videmus, audimus, olfacimus, degustamus, tau gimus; 2. quaenam sint, ex quibus haec omnia primitus co lescunt; 3. quibusnam legibus regatur mundus; i . quidnam sit statuendum de salo. Quatuor prolude in articulos hoc caput dispescimus.
DE EIIS TERTIA RE AD N , QUAS IN MUNDO EXPERINLB.
569. Duo heie inquirenda se osserunt, nempe utrum
reapse existant eorpora, quae tu nostri cOxporis orbana senso Tia agere sentimus; et utrum, praeter corpora, aliae ex stant
in hoc mundo substantiae. Verum hanc alteram inquisitio in nem heic ultro praeterimus, quia satis superque in antecedenti Ideologiae parte animarum hominum , et brutorum existentiam statuimus. De Deo in sequenti loquemur Parte. Tbeologis demum de Angelis, aliisque spiritibus tracti tum relinctuimus, cum de rebus agatur, 'uae Bevelatione sulciuntur. Quare tota nostra haec disceptatio circa corporum existen
579. Cum de corporum existentia inquirimus, haud solliciti erimus de modo, quo puer corporis ideam acquirit. Nam quaecumque fuerit ratio, qαa corporis ideam adepti sumus; nunc proculdubio persuasi vivimus, corpora reali existentia donari. Quare dumtaxat quaerimus, uirum de reali Di siligod by Cooste
146쪽
corporum existentia per demonstrationem suaderi possimus. De modo, quo eorporis ideam acquirimus, vide Suavium
scit ideam de corpore magis obviam tradere, tum quia de ejus essentia disputatur; tum quia hic de corpore loquimur , uti nobis videtur. Nominalis desinitio satis est, ne in v mbiguo
inhaereamus. Corpus desinimus objeceum quodcumque extensiam . resistens , in enetrahite. Quare eorpus distinguimus a materia, quam dicimus elementa illa, ex quιbus cor useoalescit. In corpore aliae primariae, aliae secundariae quali tales distinguuntur. Illae proprietates corporis errentiales, istae vero sunt qualitates sensibiles. Inter Primarias corporis Proprie lales recensentur extensio, inertia, in metrabilitas,
graoitas. Ex ensio duplici in sensu accipi potest, nempe in
Sensu relati , et absoluto. Primo sensu accepta consideratur
juxta nostrum concipiendi modum; atque positionem, figuram, distantiam, molum includit. Hinc dicimus aliquod eor-Pus esso Sursum, aut deorsum, parvum, aut magnum, remO- tum, aut proximum. Altero sensu accepta extensio exprimit
Ordinem simultaneortina, uti definiunt Leibniliani, quia cortus est aggregatum plurium entium, quae viribus suis copu- lur, corpusque essormant. Inertia est illa quaecumque Proprietas, qua corpus statum quietis, vel molus, absque alia causa impellente, vel cohibetile conlitiuo nititur servare. Penetrabilitas, quae et soliditas vocatur, est illa proprietas, qua corpus alterum e loco, quem actu occupat, excludit. Ex impenetrabilitate extensio oritur, quia corporis componentia ab eodem loeo se invicem excludere debent, ut corpus emineiant. Graollas demum est illa proprietas, qua corpus deor- Sum fertur, aliaque sibi corpora inferiora premit. Inter secundarias corporis proprietates, quae quaticates sensibiles potius dicuntur, sunt color, odor, sapor, Sonus, frigus , calor, asperitas, molli ludo, aliaque huiusmodi. nae qualitates tamen insensu me thaphysico non in corporibus, sed in nobis insunt, quia sunt merae sensationes. Quare nec color est in lilio, nee odor in rosa , nec sapor in pyro, nec sonus tu cithara, nec frigus in gelu, nec calor in igne, nee asperitas aut mollitudo in aliquo corpore; sed haec omnia sunt varii animae nostrae existendi status, et modi; in corporibus vero sunt dumtaxat
particulae illae, quae harum seusationum causae Suut, aut Oezasiones, qualentis in organa corporis seu soria agunt. IIano
ipsam doctrinam de qualitatibus sensibilibus cum Λ tomistis
147쪽
Lueretius videtur docuisse De rer. I. l. 2. o. 730. et 812 ὶ, atquE reapse docuere eontra Aristotelem Cartesius, Galilaeus, Lockius, et recte quidem; nulla enim datur proportio inter
aeris motum et ideam soni: inter corporis moΙeculas et ideam saporis, et odoris, tuler lucis vibrationem et ideam coloris. Haec vero proportio dari deberet, si sensibiles quali tales so-rent Objectioae. Ceterum, cum dicimus qualitates secundarias esse modificationes nostrae animas, non excludimus in corporibus, quae dicuntur e. g. soporifera, Odorisera, Sonora, liquas vires, quarum ope linjusmodi modificationes in animae metuntur: tandamentum enim istarum modi sentionum est obieetivisnν, ideoque objecta supponunt, quae eas efficiunt. 572. Cum itaque quaeritur, utrum corporum existen tiam demonstrare possimus, una quaeritur, utrum momenta nobis praesio sint, quibus existentiam valemus probare obie-etorum, quae sunt simul ex te sa, inertia, impene rabilia, gravia, quaeque causae nostrarum sensationum existunt. Idealistae dicuntur, qui unas animas, ideasque in animabus repositas confitentur, atque omnia itificiantur corpora. Quare Omnia subeotios sunt iuxta ideat istas, nihil vero obieeriotim. Ego istae autem dicuntar, qui suae animae tantum existe tia in probant, ideoque aliorum animas negant. Sic in societate egoistae die untur, qui sibi solis prospieiunt, quasi soli existereat. Putavit Leibnitius, corpora esse elementorum sim plicium aggregata, ideoque veluti nostras repraesentationes, ae apparentia phaenomena Extensionem, et qualitates sensibiles aestimavit. Hoc modo via Idea sis lis stravit praesertim
quia huic aliud de harmonia praestabitua S. 470. λ addidit
systema. ualebra chius quoque suis causis oecasionalibus g. 3ά6. Idealistarum opinioni praelusisse creditur, quod non indubie etiam miligitur ex eo, quod sola Dei revelantis auctoritate eOrporum existentiam nobis innotescere profiteatur
De Ia meliore he de Ia oeritε t. l. L i. ch. 10., et alibi . Astprimus, qui aperte id lismum professus est, videtur tu iss Michael Angelus Fardella, oujus vestigia pressit Gregorius Berkelerus hibernus , praecipue in opere, Dialoguer ener φὶas, et Philomias. Uterque eorporum existentiam insi-ciatus est, uterque spiritus solummodo admisit, uterque in cliones nostrae animae aestimavit Proprietates quaseumque,
Ias corporibus tribuimus. Horum patrocinium suscepitaylius, Arthorus Collier angius, David IIun, ius qui postremus, connexionem causam inter et essectum sciri non possct
statuens, negavit, nostras assectiones, et ideas indigere causa. Diqilirco by Corale
148쪽
Demum tuler Idealis lax r ponitur Ranti iis, utpote qdii subjectivam tantum nostrarum idearum admisit causam, ideoque lotum mundum inter phaenomena retulit S. 566. nota ); victiteus, Sebellingius, Hegelus, aliique Traii condentales.
Quare omnes idea listae sensationes, quas ex corporum actione in organa spnsoria nos dicimus habere, repetunt aut ab actione Dei in nostram animam, aut ala ipsius animae vi intria
573. Sed ratione demonstrat i potest, COMPOra existere., m 3: eerte a Mima nostra, dum sentit in se, sentit simul aliquH, quod nou est ex se. Sentit e. g. odoris assectionem, sed simul sentit, aliunde hanc derivari affectionem , non vero ex se. Idem dic de sapore, colore, sono, frigore, calore. Igitur aliam causam admittere cogitur extra se fl). Et quoniam. varia, disparata, cout raria sentit, ideo extra se alias et varias causas existere concludit. In hisce causis anima distinguit partes e tra Partes, quae totum unum extensum constituunt: eas ineristes Observat, impenetrabiles, graves. Sed obiecia, quae extensione, inertis, impenetrabilitate, gravitate donantur, sunt compora S. 57l. . Igitur ratiocinio ad corporum existentia tu pos sumus Pervenire. 2. Dum anima sentit, duo phaenomena experiri potest, nempe aut unam sensationem, aut duas habet; si duas in parte nempe tangentis, et tacta, utramque partem sui corporis experitur; si unam in partem tangentis tantum, alia corpora et sentit, et probat; unusquisque potest in Seexperimetitum tentare. Neque in . hae re unquam illuditur,
quia constanter haec phaenomena experitur s9. 369. n.6. . 3. tum dubium in hac re ox statu. somnii potest haberi; atqui nos distinguimus ea, quae tu somniis videmus, ata iis, quae invigilia experimur,et quidem eorum diversae Iaritale , 609. 1 l0.
Ergo nullum remanet dubium circa eorum reali latem, quae Perenniter sensibus habemus. c. Nox propensionem habemus nostras ideas reserendi ad objecta exterua, quae vocamuS COrpora, et baec propensio universalis est, et constansό nam unusquisque in se experitur, animam suam in objecta externalii Si enim alia eausa non Aret admittenda eatra ae, animn simul geret, et pateretur. dum senιιι, quia simul in se produceret illam se sationem, atque hane nequiret non experiri. Et nota, quod causa agens extra animam nequeat esse modus, utpote qui nequit apere, et existere ab que substantia I S. Sos. l. Adde, quod anima proeril dubio sentiat, cum corporis ad eam sibi enormat; ideoque sentiat, antequam ideam corporisenda . Si eorpus non exi te rot, proseelo anima non sentireet, sed tantum ineam torporis habereti
149쪽
v luti rapi. ea ple veluti immediate attingere, licet organorum ministerio altingat; imo in ipsa vi sua trausilire. Pervadere, transgredi. Et hoc patet etiam ex eo, quod aliquando nollemus
nostras referre ideas ad haec externa Objecta, allat neu ipsam propensiouem collibere non valemus, uti est in doloribus, et tristitiae sensu. Igitur natura admonemur, haec Objecta existere. 5. Nisi objecta externa corporea existe lent, illa, quae nobis corporea apparent, forent nostrarum animarum ideae; sed ideae ob animae ac livitatem innumeras subeunt mulationes; quae autem nobis corporea videatur, mutationibus ad ani-inae in bi trium non subjiciuntur.6. Idea listae comedunt, hibunt, dormiunt , ambulant, peeunias inhiant, vias ferratas pelunt, aliaque agunt ad sua exhilaranda corpora; imo clamant, i umo rem movent, ad judicem deserunt, si quis eorum domum , gregem, agrum aggrediatur. Eoium igitur cura de eorporibus satis probat, ipsos ludere, non demonstrare, cum corpora infi-eiantur. Sensus inlimus itaque, uti Be id Essai stir lesiaeH
docetit, ipsos ideat istas de corporum existentia suadet. 575. Quae opponunt adversarii, ad haee reduci possunt: s. Rensationes, quas hahemus, a Deo in anima produci possunt: ergo ab ipsis nequit eoi porum ex is letilia colligi. 2. Certo in somniis multas habemus ideas, quae seu sationibus, et id is vigiliae aequantur; quis autem scire valet, si et in vigiliae statu somniemus 3 3. Nos dicimus aliqua corpora alba, aut nigra; sapida, aut insipida; bene, aut male olentia; mollia, aut aspera; quin ta ineu quali tales hujusmodi in corpo ii-hus repe Dantur. Ergo neque in corporibus sunt extensio, inertia , impenetrabilitas , gravitas; ideoque neque existunt
corpora. s. Inter sensationes, quae sunt vostrae animae, quae simplex est, modificationes, et corpora, Taae compOSila et ex-
te usa supponuntur , nulla datur proportio. Quomodo igitur
ex sensationibus corporum deducitur existentia3575. Sed ad i. die imus, Deum jugiter nos sallere, si in
anima sensationes produceret. Nain tu limo sensu sentimus Propensiouem reserendi animae varios essendi modos ad objecta exterua; sentimus, causas hujusmodi modorum essendi non esse ab ipsa aut uia. Non ue illuderemur, si reapse externae non e isterent eausae3 Deinde si a Deo essent huiusmodi sensationes; numquam ab ipsis possent subduci animae nostrae, quia a Dei ius uxu eripi nequeunt: eontrarium vero e eet experientia.
150쪽
576. Ad 2. vero respondemus, ideas in somno visas esse
ideas in vigilia habitas, uti alibi diximus li. si 0. ); non ita
Porro esse ideas, et sensationes, quas in vigilia ipsa per organa sensoria anima acquirit. Quare in somnio objecta videntur idearum, quae reproducuntur; in vis ilia vero objecta videntur, audiuntur, olent, tanguntur. Ideae somnii corpora supponunt, quia SuPPonunt animas corporibus copulatas, supponunt corpora, quae in organa Sensoria egerunt. 577. Ad 3. respondentes concedimus, non in corporibus, sed in an inlabus nostris esse colorum, Saporum, odorum, Sonoxum seu Sationes, ac omnes qualitates sensibiles corporum g. 57 l. in; verum quaenam hujusmodi sensationum
sunt causae 3 Certe corpora externa. igitur ex hoc nil cou eluditur. Deinde quaestio, utrum qualitates seu sibiles sint in eorporibus, au in animabus, cognitam corporum existentiam supponit Sed proprietates primariae in corporibus sem Per, et constantes sunt, neque corpora sine illis intelliguntur. Si proinde extensa, inertia, impenetrabilia, gravia objecta nos pulsent in corpore, et constanti lege hoc perspiciamus, corpora existere certo deducendum est. Qui haec ue gat, nonne dementior est non sano OresteZ s). 578. Ad ultimum demum dicimus, perperam asseri,
nullam dari proportionem inter animas, et corpora externa. Si enim corpora externa agant in organa sensoria; sique motus ad cerebrum usque communiceturῆ si demum anima , .
quin cerebrum tangat, vi sua sentiat s li. 369-ὶ; si sensatio sit aliquis animi existendi modus; ecquis negabit proportionem
animas inter, et corpora reperiri Z Nempe anima humana ac livitate donatur, qua in corpus suum domi uatur, et regit, omnesque videt, intuetur, capit mutationes, quae in corpore sunt; dummodo ipsa attendat, atque corpus nou sit aliquomodo vitiatum in parte, tu quam aliud externum corpus agi . Corpus vero nostrum ab aliis corporibus distinguimus i. ex eo, quod nostrum tangentes duplicem, alia vero unam sensationem experiamur S. 573. n. 2. ; ex eo, quod nostrum codipus absque organorum sensoriorum adjutorio, istorum vero
sit sensua itaque tantum primarias, non Meundarias eorporum qua litates t S 5 i. nobis paleiaciunt. Figuram proinde reapse habet eo pus, quod figuratum oculis exhibetur , suppositis lamen regulis lS. tia. 1; sed non reapse est avidum obieetum, quod ori meo sapidum videtur. Il- Iaa auat objecti R iatae subjeclisae qualitates.