장음표시 사용
51쪽
' e obono, sano A puro inisse&1,5 bona fide accipiantur, ut solet inpactis se derum adiici tum omnes contractus sic conceptos bonae sidei esse. Plus sentio, uerbum fidei simpliciter prolatum semper probo. fide θc in benignior parte accipiendii, siue in statutis,sive in stipulationibus exprimatur:mouet me grauis L. senatus iudicium. Nam cum Falisci a Q. Luctatio cosule obsidione cingerenturi coacti fuerunt deditione lacere:& quia in deditionis formula scripum crat, Fati,scos fidei P. R. te comississe, & non scriptum potestati,senatus censuit bo.fidei c6
Uenire, Ut in eis placide ageretur,quamuis ob eo in perfidiam 5c iteratas rebelationes male animanis P. R. in eos arma mouisset. N ora iudicio senatus haud paruam differentia inter illa uerba, fidei tuae me comitto, 8c illa, potestati tuae me c5miuo,maxime quando in deditionii uel laederum aut pacis conditionibus exprinasitur. N diuersum sensium habere arbitror illa quae in usu uulgari sunt, suae die patulam.de scretioni me dedo, quod nihil hostiliter in eos qui sic se dediderint fieri queat,sed refer.in vi in humane comiterss tractari oportere: boni uiri arbitratu,qui secus secerit,contra nouella fguis, pacta deditionis lacere. Potestatis autem uerbu latius patere,& ex diuerso si legerata ima M. uel placito conuenit,ut ex seriptione sola intelligantur, inter cos quod stricti tua Ant. et ris sunt habendos,quod Caccialupus praeceptor meus hic commendat,& inter
Imo.Le.i. deco profitendum summe extollere solebat. Ilitalaan tam Redeamus ad Bar. distinctiones. 8c in primis non susscere credidit a ratione utrum. de regu quae mouit statuentes ducendam interpretationem,nisi instet aequitas declinandi lar Abbas in c. damnum. citati. adigere.*- quamuis. de iure patro.Quod ad uulgatissima illammmdat .de statuti Bononien. quaestionem adducit. STATUTUM.t .pat. ωι.in Sanguinolentos in Pesatio ieius capite puniendos. Et resert diu multum dis daa.M. xxx. putatu an ad Chirurgicos pertineret, uix uicisse Ut non potineret, ea ratione D ne iniuste damnum paterentur. Quae damni ratio quotismi erasitsubsisto. Alio,
quin non audiretur is, ius culpa alius mala fide praescripsit. Non utim ad damana neci; lucra prospexir legislator, qui bonos ciues fieri, malesecta puniendo uoluit,ec pro maleficio non beneficio poenas irrogari,quae sic lida est ratio uoluistatis, ut illa damnorum re lucrorum sellax esse potest. Putauit etiam Bariolus eandem legem Bononiae indistincte seruandam,si Macro etiam iusto multaret, sectus Iege Prospexit. Quod praeceptori meo, re iure quidem non placet ne qui in culpa non est,tum damno assiciatur. Duriciem l. prospexit,ideo serenda VIpianus ait v ita scripta Iex esseti Adde quod haud magni detrimenti ea duricies est dilatae libertatis in angustissimu cur Sex. Caecilii uerbo utar IMdiem spatiii. Non enim amittitur ut dixit Bart. differtur libertas bono publico adulteria coquirendi. Porro detruncata letsi uetustarii montimcta quae ad nos perueneriit, illius linis quae causa Herat,docere n5Ln Omiam. possunt. Si non omnium Vlpianus ait quae a maioribus nostris constituta sunt, de Ilib. certa ratio reddi potest,quid in hoc torquemur,& ad consequentias caeci trahere
conamur quamuis credibile sit,non nisi exigentibus illius temporis motibus,ta statutum Histe, propter hoc si dura est, non semiuir iniusta Ire sit. Lut tradatis. Subiicit hic idem Bar. Ideo in I. ut gradatim. minus idoneos non recipi ad 3.de .etho. honores,ne indigne lucrentur. Parcat quaeso tur tantus, non lucri, sespublica causa est. E tenim Reipub. haud parum interest,ne non idonei ad magistratus deliis'. gantur. Ius publicum in sacris sacerdotiis re magistratibus consistere, Vlpianus tradidit. Nec fallit,ut idem credidit in casu utrum. l. si quis in graui ad S. C. Syll. quoniam ibi non agitur de honoribus deserendis. Tuo nutu oc autoritate,
B. P. cLEMENs, netas non crit minime temerarium, tentare incommodius aliter de statutaria interpretatione agi possit. Quod sipeio,praepostis his regillis,quibus solis omnis interpretandi ratio continetur.
52쪽
IM L. OMNE s POPULI, LIB. III. A Prima regula, quod in omni scripto ac dicto semper indubiis abroprietate
uerborum est ducenda interpretatio. hium est,quoties non conssat deuoluntate loquentis: ubi autem uoluntas manifesta est,custodienda est, uocabulorum proprietate reiecta. Quae desinitio locum habet, quando pugna in de propriore improprio significato, non autem quando de inepto, & penitus alieno, puta si uestem dixerit quispiam pro supellectili: quo casumens& uerba sese inuicem perimunt. Impropria autem locutio non uitiat, quamuis imperitiam detegat, Scideo uoluntas sola dominatur,sive sit expressa, siue coniecturata. Nam conieetiirata uoluntas,pro expressa est propter quod manifesta,euidens a Iur ossiliis dici solet. Coniectura autem uoluntatis est a congruo,iusto, lionesto,utit i, ualido, possibili id est,ab omni eo quod uitio caret. Ex hoc enim uoluntate colligi Celasius dixit.Nemo quidem existimandus est uelle absurdum aut iniquu, turpe, daamnosum,superfluum inualidis, impossibile, quibus contraria appetere,naturale est. Item optima uoluntatis contestiura in a causa et subieeta materiaea causa propter quam sic constitutum fuit, facile Percipitur quae fuerit Iegislatoris mens. Atiubiecta materia plane clicitur,quorsum autoris tendat uoluntas. Et haec sipecies immensum habet tractatum, in qua interpretatio ita duoeda M. ut res de qua agitur, & scriptoris uolsitas inter se per omnia congrum Illa utim uera apparet uoluntas, quae ipsi rei aptior est. Secunda re ita, quod uerba simpliciter prolata, accipienda sunt in potiori si, Milicato. Colligo ex uerbis Marcelli dicentis, non aliter a uerboru significatioerecedi oportet: uerbum significationis intelliginar de propria quia potior in. I te domnium simpliciter dictum intelligimus directu: re filii vox legitimum & nais turesem significat. I. de his q. s ii uel alici iuris. Plus bellissime Socinus filius ado recit, uerbum indisserens ad genus & speciem significans ut est adoptio simniiciter dicta, intelligitur deca quae arrogationi opponitur, id est,specie. Tertia quod uerba clara ec aperia, quae certam exprimunt uoluntatem,quae stionem uoluntatis non admittuntan uerbis uero apertis argumentari tam sit stulexim,quam in clatissimum solem lumen mortale inferre. Paul. Cum in uel his nul
la est ambiguitas, uoluntatis quaestio no est admittenda,ut hac cotrouersia Pater instituto filiodi sine filiis decederet,siliam quae tuc foret vidua,substitui mortuo line Iiberis instituto,silia Una uidua,et altria quae tunc nupta erat, postea facta uidua, te haereditate contendebant. Altera Mia tunc uidua: altera in casum uiduitatis tibi deberi asterebat nec uerisimile in statu uiduitatis, a pIus altera patre dilexiste. Castren . resipoditi Licet prudelius pater sic secisset, tame in cotrariu aperia lusu uerba,quibus contrairi non licet.& secunda se Veneris iudicatu gloriatur. LEX. Superstitibus masculis,flidi non succedant. Pater instituit filios oc filias. Ancha .putauit filias uocatas post mascillos non superstites: ucrisimilius dicebat testatorema Iegis statuto recedere noluisse Sociniis filius per hanc regula reprehendit,quia talis interpretatio es contra aperta testatoris uerba. Per hanc regula semper mihi uisum est resposum Anchisani ueris Linu, cxistimantis liberos in illa coditione si sine Iiberis positos, tiam uideri institutos ex sentetia Scaeuolae hoc definientis uerbis apertissimis. scripsit enim prudens testantis consiliu filii Ie,qui fratrem instituit, re si decederet sine liberis alios substituit quod no fratrem solu,inquit, praetulit substitutis, sed etia eius Iiberos. Proeuldubio illic quas tu fuit, utru liberi ex iudicio testatoris iccederent. Noi enim dubitari poterat,quin desecta condatione substitutis locus non esset,sed an liberi in conditione positi intelligerentur instituti. Sc ideo resipddit Scaeuota, prudens testantis consilia,s ex consilio testantis,quo non legis benescio siuccedunt,
uerbu praetulit, Patre dc liberos pariter respicit,oc aequatos ostedit, ut praecedans
53쪽
HARII SALOMONII co MMENT.c substitutos.Praelatus pater,quia institutus:similiter praelati eius liberi, quia snstia
tuti. Nam ab intestato succedentes non possunt dici a testatore praelati,sed a lege haereditatem deserente. Nem tacite praelati, ut Azo sentit, qui expressis uerbissimi praelati .Cum ergo uerba Scevolae sint clara ri aperta, nec quicq; communis opinio in contrarium ualet,quia aperia legis uerba demonstiant necessario: opionio autem opinatur, & suadet, & ideo plerun* fallax: de qua Iatissime in . . rea sponsa prudentum dis Ieruimus. Multas alias sortissimas rationes addunt Ancharmus inconsilio dixit a. quod pulcherrimum est.Verum haec regula sese aequi atatis interdum condienda est, ut in illo statuto Saliceti: uouis modo, uel causa, uel qualitercunm quis occidat, capite puniatur.Qui se defendendo occidit,accusatur. Sali. putat teneri, & eum qui non dolo, ec eum qui pro tincta sui corporis occiditiClara re aperia sunt uerba,inquit,distinctione no recipientia. Praeceptor meus,Ut uitiosum intellectum rehcit, ct uti. explorati iuris est,nullo ege defensionem interdici posse. De quo supra in l. ut uim,uberrime dis Iouimus. LEX. Homicida relegetur. Tres occiderunt, unus dolo, alius lata culpa, alius culpa leuissma. aestionis est N um omnes eadem poena teneat Scriptum est apertum, &quisl homicida est. Si illa, occidens occidatur, non tenetur qui no doIo occidit, cur non hic similiter Distinguendum, ueI quod dolo occidens hac lege non te,neatur, sed Cornelia: uel si dolosum teneat, non similiter culpossim puniat: nec aeque illos, qui non eadem in culpa sunt. Porro poena delicto aequanda est. Alita πω Bal. Modus culpae, modii poenae praescribit. Et ideo iniquissimum uidetur, tam .c.qui qui leuius quam qui grauius delinquunt, pari poena afficiantur: quid statuendum et in V. de sit, nondum didici, repetendae tamen semper sunt infrascriptae regulae quarta res .m. quinta,ut uitio caritura sit interpretatio, nem uerisimile legislatore poena aequasi se quos impares culpa secit: Zc ratio naturalis non aequat. Et propterea de eo sos D Ium Iegislatorem sensisse. Fortassis non male arbitrabitur, qui lata culpa occidit, potab de eo certa non legitur costituta poena, caeteri lege comuni. Consert illud
Datris Gerardi seu Ioannis Andan regula possessor, pulchre dictum: Ius comune delicta coerceri vult: Iuris autem ciuilis este pro qualitate delictorum poenas taxare, distinguere. Nunquid lege induci ualeat,aeque grauia atq; Icuia dctusta uindicati toicorum profecto isto modo ab inseris reuocaretur rigiditas qui paria omnia delicta este defendebant.ec peccare non aliud esse,quam transtire Iineas,quas ubi translieris,non refert quous. progrediaris. Sed Ilaec pertinent ad ilis Iud Iacobi Apostoli: Qui in uno peccauerit, omnium factus est rem,at aequari
poenae non alia ratione poterunt,msi uel grauiorum delictorum minuantur, ues citium augeantur. Primum quidem absurdum,& respub.noxium,atrocia uti leae.πὰ.ivj. dist. uia puniri. Secundum perquam iniquissimum, si leuia grauius quam par est, plectantur,& propterea minime recipienda lex est. vitio a latera Quarta, quod omnis uitiosa interpretatio rei jcienda semper est: vitio autem pretatis. inficitur, si consequatur absurdum, aut iniquit,aut turpe, Re . priuato ue curi noxium sine causa, natura legibusue impostibile,honis moribus aduecim, a ratione ec causa constitutionis alienu,ec quando per eam efficitur,ut uerba in or tione frustra sint posita,aut uocabuIorum immutatio Iatiniue sermonis deprauario, aut ipsa inutilis redditur constitutio, aut res de qua agitur inepta repugnans. His aut e contraria iusta faciunt interpretamenta, re autoris uoluntatem argutit. Nam ad legem serendam ea ratioe motus creditur legislator, qua moueretur circunspectus 5c sapiens uir,a Iegibus uitiosus semper reiiciendus est intellcctus. Staturit. Qui rapuerit muliere,capite puniatur:quida de Iupanari rapuit uxore alterius, accusatur, cine lege non tenetur,oc alias intellectus uitiosus est,re ideo
54쪽
IN L. OMNlls popuLI, LIB. III ti a δε non recipiendus Bais in I. in ambigua. Ide Bald. Hic uerba, inquit, absolute prolata debet restringi ad id quod est post bile natura factio,iure, oc bonis moribus. Quinta,quod in omnibus enarrationibus semper auriga et dux sit ratio natura iis re aequitas, a quibus quicquid dissidet,iniquum sit, est neces te,& a legislato. ris uoluntate alienum,ut supra de iustitia re iure, de bono A aequo planum seciamus: θc Bald. hic re ubi admonet. Cate Ancharanus in cap. Canonum statuata,scribit Si in legeno est scripta ratio,debet nihilominus subintelligi naturalis et uerisimilis: sicut enim se habet anima ad corpus, inquit, ita se habet ratio ad ιν ι αmino.
gem,posse Q per eandem rationem causarum coci ouersias disceptari. Soci. filius: bovi distatis. Quantum αν lex Ioquatur praecise, debet recipere interpretationem a regula depreb. et Palutis fundata in ratione naturali, in I. si is legatum. de condi. demonst. Et admo nor. ibidemnendi sumus rationem legis semper a sine trahedam. Iuris canonici duplex finis, BG.et doct.riscilicet bonu animae, oc bonu ecclesiasticae reipub. Iuris autem ciuilis, recta rop. 1 non omniam. gubernatio,ut in prooemio institutionum.Cicero lib. pri. ad Herennium omnes G r. leges ad commodum respub. referri oportet, & eas ex utilitate communi re non exscriptione, quae in literis est interpretari ea enim uirtute re sapicntia maiores
nostii fuerunt,ut in legibus scribendis nillil sibi aliud nisi salutem, aerei p. utilitatem praeponerent.haec Cicero. Aquinas: L proprie ecprincipaliterrespicit ordinationem ad bo. commune, prima ij. q.Xc.M. iii. NARII fALOMONII E Q. AD voc AT a' E
II s documentis,Beatissime pater, nulli non explorata perspectac p
uoluntas legum,uel testamentorum , aloe contrahentium, se ipsius 3 etiam mei scripti uis esse poterit,& ut nihill desideretur, iam ad par ticularia accedamus. Qui interpretati statuta It , sine uerborum oc mentis pensiculatione rictit agit. Merito ante omnia discutiatur clo scripti ec uoluntatis appellatione quid contineatur ,re quot lex sit, peropporis cunas interserendo quaestiones. Scriptum Quintil. refert, non delegibus solum intestigi, uerumetiam detestamentis, pares,stipulationibus,5c omni denim scri
p to ac voce. Scriptum,aut apertum,aut obscurum,aut ambiguum est uoluntas aut expressa, aut tacita, aut Omnino incerta siue incognita.
Apertum, quod planum,Sc liquidum est. Obscurum,quod uix,aut nullo modo intelligitur. Exemplis iam oratorum, di ueterum oc novellorum Iurisconsultorum patefaciamus, sine quibus omnis de hac re traditio obscura est. Apertu una quaestio habet,quae est status definitivi,id est,cum ex desinitioe , Derbi quod in lege est,cdtrouersia dirimitur. Fortunatianus tali utitur exempIo: LEN RHODIA. Qui nauem in periculo positam rexerit, eius sit cuonere. inauem reliquerit, is nauem ec onus amittat.Orta t pestate guber, nator in scapita trasiliit, et iunibus quoad pomit,naui opitulatus est. Mercator in civium incubuit nec potuit mori.Naufragus ad gubernaculuredi j x sedata tema tempestate de navi oc onere cotendunt. Quaeritur quid sit navim regere,& quid iresinquere. Simile est exemptu nostratium: LEN. Dotata a fratre no succedat. Frater dedit dote de bonis ipsiusmet sororis,litigant de successioe. Qua tio est an hoc sit dotare Bald. respondit, uerbii dotare ius significat, non aeta nudi minis herij. Ancitar.& Caccialupus probant. LEx. Inter consanguineos arbitri cognoscant, spurius petit arbitros,negatur consanguineus. Cac lupus his resin uarie responsum.
55쪽
NARII fALOMONII corin ENT.e De oblatro. Fortunatianus libro primo inetorices scholasticae: Legato discohaeres offert vitreum legatarius petit argenteum. Huic simile est in Digestis noctRe. stris Linato lando Seiano,cum Seiani duo in haereditare ment haeres olim uisa L ct l. apud liorem legatarius preciosiorem petit. Item Fortunatianus: laus meus narres s.f. de Aho Mileti Linus & Milesius pariter testatoris amici de haereditate cotendunt.
i Obscuritas nascitur ex dietione Milesi. Duo suntTitii, pater& filius: TestaIoris l. Din. de Titium tutorem scripsit, nec apparet qui datus esset. Lego Sempronio amico is tui. meo,Duo Sempronil sunt aequa charitate coniuncti. Quintilianus: Cum in lege in l. siserit. de aliqua obscuritas est, in ca aut uteri suam interpretationem confirmat, aut aa ita . uinarii subuertit. Ut hic, . . Fur quadruplum solvat. Duo surripuerunt pariter decem milia, petuntur in utrocu quadragena Illi postillant ut uicina conferantur. Nam & actor dicit hoc
esse quadruplum quod petit, rei& hoc quod offerunt. Voluntas quoq; utrinc
defenditur, aut cum de altero intelligitur, aut de altero dubium est. uerbi graua: LEX. Exincretrice natus ne concionetur. Quae filium habebatprostare epit prohibetur adolescens concione: Nam de eius filio quae ante partum merco trix fuit, certum est. An eadem huius causa sit, dubium cst, quia ex hac natus cxhaec moctrix est. Ambiguum idem Quintil. de amphibologia duas res signiticare scribit & ideo Paul de rebus dubiis ait: In ambiguo stimone non utrunm diacimus, sed id duntaxat quod uolumus. Vnde colliginisi qui ambiguum loquiatur unum dicere,& id soluin quod sentit,quamuis ambiguum plura significet unde in regula,quod in ambiguis eius qui scripsit,sententiam spectemus . At onsultus inter ambiguum & obscurum illud interesse docet, quod in ambiguo pluara se ostendunt,quorum quid potius accipi dum sit, ignoratur: in obscuro a tem,aut nihil aut parum quid attendatur, apparet. Sed ubi parum es, quod appa fi* ret, obscurum est ambiguo similemeluti siquis excipiatur aliquo triuio,uhi dc sitate nebulae,nihil uiarum quod est eluceat. Ergo a pergendo prius obscurita, te tenemr. At ubi aliquatulum rarescere ninulae coeperint, uidetur aliquid, odUtrum uia sit,incertim est.&hoc in obscurum ambiguo simile.Dilucescente autem Gelo quantum satis, iam omnium uiariim deductiς clara est:sed qua sit peragendum non obscuritate, sed ambiguitate dubitatur.
Est ergo obscurum prorsus quod uitiat, ut in cmplis suprascripsis. Est obscurum non prorsus in quo parum lucis est, & ideo ambiguo simile Consultus nominat:& de hoc loquitur regula in obscuris quod uerisimilius est, insipicimus,& alia, quod minimum sequendum cst, re ambiguum in quo uoluntaibro . tas loquentis spectanda est. a. euod tamen Ambiguum siue obscurum, his modis sim perspicuum in Hacto docet ice. casi .de Ieg. Primo ex communi sermonis consuetudine quod omnes sicintelligunt: deinde iis .ia i , Divi ex superiori,& inseriori scriptura: deinde ex carictis scriptoris dictis,saetis, anis plurium.de mo ac vita. Item ex aliquo ucibo, quod in scriptura est:deinde quod commodill.i. us in id, quod nos intelligimus seri quam quod aduersarius intelligit,ut hac te. l. i.mreb. diab. ge Meretrix auream coronam si habuerit,publica esto utilius recommodius in Glosis l .n, testiginar,decorona publicanda, in qua magna est utilitas, quae non est in mereapos procula. trice, cuius inutilem commercium . Item quod nos interpretamur eue honeas ct Wis .f. stum,utile uel neces latium.Deinde docendum alia lege cautum quod aduersaritis contendit, re ideo haec superuacua laret. Deinde non isto modo, sed ali
scribendum erat, quod aduersarius contendit,ut hac controuersia: Haeres meus uxori meae vasorum argenteorum pondo centum quae uolet,da
post mortem eius uasa magnifica & preciose caelata a filio petit mater.
at ipse uolet debeti dicit. Mulier replicat, si haeredis uoluisset penniti. Haeresset Permittere u
56쪽
IN L. OMNE I POPVLI, coriri ENT. L B. I II1. A luntati,non scripssset,quae uolet,quo non scripto nihiJominus haeredis erat,quae 'uellet dare. Deinde, quo tempore scriptum sit, quaerendum, quid eum uolui iste in huiusmodi tempore uerisimile sit, intelligatur. Postremo quid utilius,quid honestius. H. Cicero.quae confirmari ex libris Digestorum no est dubium. Sum Seripti et uesama autem qua tionum scripti re uoluntatis diuisio est, quod aut de scripto rana latu N.d fio. tum, aut de uoluntate. aut de scripto 5c uoluntate simul quaeritur. Scripti tantutum quaestio est,quando scriptum est obscurum uoluntas clara. Voluntatis tantum, quando scriptum in apertum, uoluntas dubia. Scripti oc uoluntatis simul quaestio tribus modis potest contingere: primo quando utrun* est in obscuro: alio, quando utruno in clarum,Sc tamen inter se pugnant,ut quando notum est legare uoluisse uestem,& dixit supellectilem: tertio quando altera pars scripto nititur, estera uoluntate. Exemplis iam patefaciam .sIT LEX.
Peregrinus si muros ascenderit, capite puniatur. Peregrinus e muris hostes repulit,accusatur. Similis huic est illa uulgata statuti Bononiensis: Qui in palatio ictu cinguinoIento serierit, pite puniatur. Chirurgicus in palatio aegrotii phlehotomauit,accusatur. In his accusator scripto nititiir, reus uoluntate se dcfendit: ec in praeceptis est,ut qui uoluntate agit,scriptum infirmare conetur. Qui autem scriptum tuetur, etiam uoluntate iuuare se debet: accusator hoc quod scriptu est, uoluntatis esse cotendit. Nemo existimadus est aliud ab eo quod loquitur, uelle. multo propius accedere ad scriptoris uoluntatem eum, qui ex ipsius Ilieris eam interpretetur,quas suae uoluntatis quasi imaginem reliquit, quam cum qui suspicionibus perscrutetur. Reus contra: non creditur quisquam quid dixisse, quod non mente agitauerit. Sed hunc casum mente non agitauit, ergo nec dixit, pran ii uerba non conuenit. Pro maleficio, non beneficio poenam scribere cogitauit legislator,&hoc modo scriptum reus ad se trahit. In his speciebus nullum argumentum pro reo ex lege duci potest, sed totum ex ipsa re quae in lite est, scilicet, An ciuitatis seruandae causa, non licebit muros ascendere Medico an medendi causa in palatio sanguinolento secare non Iicebit benemeritis poena scripta sit an benefacta puniri uoluerit lex Pecora in oppidum agere ne liceat. Pastor fugiens latroniam ues hostium incursum, in oppidum abegit, accusatur. Altari,
cus Ros putat contra legem nihil factum. xiij. q. secundae partis stati ec Feli. prohat in c.ij. de const. De uoluntate sic quaeritur. Legata sunt uxori decem milia, si non nupserit. Post decem mortis menses peperit,de legato litigatur. Hic enim scriptum in conses Io est, sed utram pars de uoluntate testatoris contendit. Mulier dicit non nupsisse. Haeres replicat etiam stit In auten. pro deficere conditionem, testatorem maritunulolutile, qui honestum coitum π.πω q. paciare ferre uisus est. Scriptum infirmatur illis hisdem causis per quas supra dixi rit et costa intiosas fieri interpretationes. Fabius exemplis his docet non stati scripto. Pri, n. mp. auamo per locum ab impossibili natura, uel aequitate. Secundo per obseruationem ten, issem alicuius uerbi,quod est in lege, de sumitur argumentum contra scriptum. Tertio quando error inscriptura arguitur. Quarto Per Iocum a uero simili, seu non diuersae rationis. De primo illud est de quo semper scriptum seruari non pores, titilla Iege: Liberi parentes alant, aut uinciantur: non cnim alligabitur infans. Hula similis est illa Guidonis Sma, et Odoiredi lex Omnes currat ad inccndisi. nem infantes, nem ualetudinarios, neq; uinculi uel aliter impeditos teneri dictit. Item illa: Homicida securi seriatur. non tenebitur infans,quia ignorat quod agiti similiter Sc furiosius,neq; qui se defendendo occidit,quia natura docet, imo cor tra natura est seno defendere. Haec ex quaestionibus statu. Alberici. adde, nccp
57쪽
NARII fALOMONII cori MENT.C eum qui non dolose occidit. Capitalis enim fraus sine dolo malo non committi
tur. In his enim casibus seruari scriptum neq; debet ne* potest, citra Emma inisi. intem quitatem. Pulchre ergo Bald. admonet, uerba absolute prolata debere restringi excipit in edii. ad id quod est possibile natura secto,iure,& secundum bonos mores. eris I . Corn.de De secundo. LEX. Superstitibus masculis seminae non succedant, nisi si vari. H. quatenus testator eis reliquerit. Bal. hic putat statuto excludi feminas ficto testat i siqvis trii. si mento, propter dictu, nisi testator, 5c sic statutum in casibus testatorum intelliis ' ζω gendum. Qui noctu cum ferro deprehensus fuerit, alligetur: m anulo ferreo Costr mivit inuentum magistratus alligare uult, quia liac in uerbum in lege deprehensum: π έ c P, satis significatum uidetur non teneri lege nisi noxium senum. Nota uerbum dea' prchensum in delictis accipi in malam partem de eo,qui in seciere reperitur, Ut in lege: Adulterum cum adultera qui deprehenderit, dum utrunq; corpus interficiat sine fraude esto. De argumento ab errore uerisimili,siue loco a non uerisimilli, Fabius accidisse tunc meminit ut qui sesterita nummum quin* milia Iegauearat, m emendarct testamentum,sublatis sesterii js nummum manserunt quino milia,& argenti pondo posuiti Apparuit tame quin pondo dari uoluisse, quod ille in argento linato modus inauditus erat θ incredibilis. Obserita errorem probati per id quod est incredibile & inauditum siue insolitum. Conseri illud Bald. φ Quod no est uerisimile, habet LI sitares imaginem . Rex Salomon iudicauit illam
pro- matrem no esse quae scindi infantem contentabatur: ergo incredibile Ac insolitu, uiolentam nostri dicunto praesumprionem facii. De ultimo Fabius sic loquitur: In testamentis oc illa accidunt, ut uoluntas manifesta sit, & scriptum nihil sit, ut in iudicio Curiano in quo nota L. C ralli ec Scaeuolae fuit contentio,substitutus D erat si postlaumus ante tutelae annos decessisset: non est natus, propinqui bona stobi uendicabant. Quis dubitaret quin ea uoluntas fuisset testantis, ut is non nato filio haeres esset,qua mortuo Haec Fabius.In eodem casu Bbstitutionis lactae, silio nascituro qui natusnon est,Consultus Ancharanus respondit locum non esse substituto. Extat eius consilium pulcherrimum cclvi. Quod Fesinus extollit inca. translato. Ego autem pIuris iacio iudicium centumuirale,quod pro Marco a tuis .ff.de Curione substituto iudicasse meminit Cicero in orat. pro A. Cecinna, quod
eis.οM.mf. non esset ratio diuersae uoluntatis in uno casu magis quam altero. Eadem ratio
ne uoluntatis Imperator Iustinia.rescripsit substitutum admittendum nato postiis' ris 1lu, humo,qui substitutus crat non nato, qui casus sortior est Curiano . Nec reseri Ancharanum motum peridna fratris uendicantis, quoniam non sit quam proapinqui erant, qui cum silinituto in caula curiana litigabant, quae conti ouersatam acriter, diu apud centumuiros agitata sertur, quod L. Crassum cloquentis limum, Sc Q. Mucium Scaevolam prudentissimum claros secerit. Reperio. etiam Bald. hanc eandem Paestionem secisse,ae pro substituto sentire in eadem l. s. 5c ante eum Guil. de cv. in I.i. de M. & Raynerium lib. substitutionum
. in tractatu uulgarium. Soc. uero consilio iij. resert doctores quosdam responscisse licet casus non nati uerisimiIiter mente testatoris comprehendatur. nihiloa minus ut ommistiis habendus. Citat hoc idem Ancharam consiIium. Fatentur ergo testatorem uoluisse in casu posthumi non nati si1bstitutioni Iocu esse. Quomodo omissus censeri dcbri, non uideo,cum quod ex sententia est, idcm ex uerbis esse definiat Vulp. in l. nominis.falsiim hoc modo esset in conditionibus priamum Iocum tenere uoluntatem, Ac quod uoluntas omnia iaciat , quodq; omnia iura clamant,mentem re non uerba spectanda. Idem Soci. inrep. l. i. de uulg. contra substitutum inclinat ea ratione quod taIis adiecta conditio est uoluntana, sed a centumuirali iudicio non recedo. N. I AL
58쪽
pellant,accomodatius 5c magis proprie Cicero ratiocinationem oc Quintil. nominat quod ratione disseritur, propter quod Graeci titulo praenotant Syllogismi. Fortunatianus collectivam, quod ex eo quod scripum eu, colligimus id quod scriptum non est, ut perinde esse doceamus,ac si scriptum esset. Quam qui iam modis fieri sc docet, a simili,a
consequenti,a contrario, a maiore ad minus, a minore ad maius. Percurram breuiter modos,quibus collectio fieri potest, diffusiorem tractatum fallentiarum relinquo his, qui singula persecuti sunt. A SIMILI. Sit lex: Qui patrem pulsauerit manus ei praecidantur: matrem quidam pulcauit, peti,
tur ad poenam. In ratione similium uenire autor putat etiam quae eadem ratione ii iitur. uitelmus de Cunio. Similia,inquit, sunt in quibus eadem prorsus ratio reperitur re satis est similitudo sit in eo dutaxat de quo agitur. His iunganturre quae aequiparatoriim 5c correlativorum generi subinciuntur,ac quae coinmensurata dictit. Dicet sortassis aliquis in poenalibus n5 fieri extensiones. Contrariuii ideo in l. si quis id quod. de iur. o. iud.oc in I.ij. de parriciae Inl .iij. dein cen. m. nau. 5cl. quisquis .C. l. Iul. mai Bar. concedit quando uersatur latior resp. licet delinquentibus sit odiosum, in quod procliuior sententia est, hoc iure utimura U. l. ita uulneratus .ad I. aquil.caetera latius tradunt Ro. 8cImoI.in d g. de uiro: l. ii uero. 5c doct. in d. I. siquis id.ubi illam extendunt ad libros archiui. A coNfE Q ENTI. Lex: Adulteros deprclienses liceat caecare. Maritus qui caecum adulterum in adulterio deprehendit a lenone perductum, imonem excaecauit. Collectio fit hoc modo consequens esse, Ut eius Oculi eruantur, quo ministro,adulterium comistum est. Sub hac specie continentur omnia consequentia 5c antecedentia necessario. Et illa regula,cu quid prohibetur,uidetur prohibitum etiam id per quod peruenitur ad illud. Loratio. de sponsal. l. quod dictum.de pact. o.oc doct. ini. q. de iur.om. iud. non tamen aeque poena Committitur. Nam poena imposita matrimonium cotrahenti non punit shonses,de quo latius Iason in l. 4. de iur.om. iud. Bal. in I.penui docere ne quis cum qui occ. Di ec Ioan. Andr. in regula rum quid prohibetur. A coNTRARIO. Lex: Desertor capite plectatur. Lex altera: Qui sortiter secerit, petat praemiu: desertor fortiter fecit, pesit praemiu.contradicitur: quod lex quae iubet capite puniri,i contrario sensu uetat dari praemiu.Bal. in I. c5uenticulam. C. de Ep.8c cle. ec doct. in Li.de ossi. eius, re alns Iocis comunibus aliter concipiunt oc eliciunt argumentii a contrario,& igitur nota hunc modum. Lex: Proscriptu siue bannitu occidenti detur praemium. Proscriptus proscriptu occidit petit praemiit. Fortunatiani iudicio non dabitura trino sensu legis uolentis oco ergo non praemiari.Ex diuerso. Ad libertatem perduci uetitus,si oecisorem domini indicauerit resp. intereste Ulpianus respondit,ut praemio libertatis donetur. Vnde Bariolus, Bal.& doctores omnes definiunt Reie. causa bannito bannitu occidenti praemiis deberi , hoc et iure utimur. Quauis Gamarus libro Extensionii,ita demu admittendii putat,si per alios conrode occidine queat. Possicin ad inductionem Barioli reseonderi : Non ob aliquod scelus libertatis commodis interdictu seruum illum tuisse. Multu quippe interest qua de causa quis praemio bat indignus: nini laeditur resipublica illius serui inanumissione sicut lae
l non mibunt. de a. ini. si quis non
59쪽
villat in uis. de lib.et pol t
centis: IRequiritur,ut ille qui mereri contendit praemium. sit in statu acquirendi p. distin.xviij. q.i. ar.i.facit i.ut gradatim. de muneribus&honoribus. LEN:on superstitibus maribus, matri filiae haeredes sunto. Cl. 5c Dinus respondearunt a contrario legis sensit non filias, sed superstites matri filios haeredes fore. Ecce quomodo a contrario eius quod si ri tum est, colligitur id, quod scriptum non fuit. Haec collectio a contrario sonissima est, habet uim extensiua a casu collecto ad alios similes. tex. est in I. i. de off. eius. a doctoribus non obseruatus. A MAIORI AD MINVs. Exulem intra fines deprehensum liceat occidere. insta sines deprchensus uapuIauit. Pro hoc illud. si non punitur factum
consummatum, non punitur attentatum. Valet argumentum negative ab coquod dictum, ad id quod dictum non est.
A MINORI AD MAIvs. Qui comilitonem in acie protexerit, petat prannium .Qui Imperatorem protexit,petit Praemium. Procedit argumentum assi auu .Qui uirginem tentat rapere, reus sit raptus. Qui uenenum mailum parat, reus si ueneficii. ut animo occidendi telo aggreditur,reus sit occisi
hominis. Quid si rapuit Quid si poculum dedit uid si occidit scriptum non
in sed ab eo quod scriptum est docemur perinde puniendum, ac si scriptu esset.
Valet enim haec argumentatio,Si punitur attentatum, sortius puniendum cor in summam m. Et e diuerso, si puniri non debet perpetratu, ne* etiam attentatum.
Quintilianus autem plenius ac distinctius explicat, totum hoc duos habere sontes: unum quando non satis Iege cautu in id de quo quaeritur: alterum quando nihil scriptum est, sed ex scripto nitimur ducere, quod scriptum non est. In utrow de uoluntate est quaestio , 5c ex bono re aequo plenissimus tractatus, ha, heso aliquid simile quaestionibus scripti & uoluntatis, quia pars altera scripto nititur semper,sed hoc interesse ait,quod in quaestionibus scripti 5 uoluntatis,dicitur contra scriptum, hic silpra scriptu, quando quaeritur an lege satis cautum sti Illic qui uerba defendit, ut fiat utiq; quod seripuim cstatic etiam aliud quam seriis I tum est Nam quando parum cautum est,uerbi gratia, in lege est unum uocais ulum, re in eo de quo lis est, aliud expressum uocabulii de quo dubitatur, unitsit eiusdem significationis,cuius est uocabulum in Iege scriptum, tentanda in definitio,quae si constiterit, finita est cotrouersia sinuero insuma est finitio ad syllogismum recurrendum est, id est ratiocinaturam collectionem. Exemplum. LEX: Venefica capite puniatur. Uxor marito amatorium dedita repudia Uit,nec exorari potuit ut rediret. Maritus aestuantis amoris impaties,laqueo se suspendit. Mulier ueneficii accusatur. Firmissima in accusatio dicentis amatorium esse uenenum, id erit finitio, quod si parum ualebit fiet syllogismus ut perindeptiniatur, ac si uiru ueneno necasset. Ergo hic status ducitur ex eo quod scriptuest ad id quod incertum est, an legislator hoc senserit, & quia ratione colligitur ratiocinatiuus dicitur. L E N: Qui claua serrea percusserit,relegetur.Titius percussit malleo ferreo, alius capulo grauis securis, petitur relegati. Excipitur nihil in lege de malleo , nccp securis capulo scriptum. Bal. hic putat Iege teneri, si non multo minus grauitate noxia ea tela fuerint: & obseruandum est secundum Bal. quando ratio legis excedit uerba, semper lex extenditur per ipsam rationem. Quando dubium est, an satis cautum lege sit, in has quaestiones Quintilianus diuidit: An quod semel ius est idem & saepius: an quod in uno idem in pluribus,an quod ante oc postea: an quod in in toto, idem in parte: an quod in parte idem in toto legislator uoluerit.Exemplum de primo Incesta e saxo Tarpeio deiiciatur: incesti damnata 5c praecipitata uiuit,repetitur ad poenam, quia non in scriptum in lege, Piaecipitata si uixerit iterum praecipitetur ut intereat. quod si legislator
60쪽
uoluit, parum expressit. vi syllogizatur,mouet,ut quid praecipitari uoluit, nisi spensus Da o laqueo uiuus decidit: non scriptum uiuus iterum suspendatur, iideo non satis lege cautum,quae larem laqueo strangulari uult. L E N: Causae per arbitros compromissarios disceptentur, semel lacto compromisso necdum pronunciato, an saepius compromittendum,nisi compromissa repetantur legis menti satis non fit, donec per arbitros liti finis imponatur. LEN: Causae consilio sapientis iudicentur, quod intra x . dies tradiderit obsignatum. Constio no tradito , an alius sapiens eligendus Et quamuis lege parum cautum sit, nihilominus idem statuendum ad exemplum copromuIar' statim arbitror, ut toties capiens adeatur quous aliquis responsum reddat. Quid si iniustum consilium reddatur c quia non secundum eum iudicandum est, ideo pro non rea sponso est, ut plene tractaui in commentariis ad .h Responsa prudentum. An quod in uno idem in pluribus. Tyrannum qui occiderit,praemium petat. Qui duos tyrannos simul occidit, quo petit praemia. An debeantur, non fatis cautum. Similis huic est: Qui testem talsum, quiue instrumentum sitim proiscit tes
duxerit, reus sit falsi. Quidam plures produxit falsos testes, siue plura instrii menta, quia de pluribus lege satis cautum non est. Syllogismus, si in uno, sortius in
pluribus legislatorem uoluisse ratio suadet naturalis. Percutientis ictus contemplari lex iubet. Uno ictu plura inflixit uulnera puta forfice, aut bidete uel alias. An ictus an uulnera uindicanda. Ictus contemplari lex iubri non uulnera . Ra tiocinatio respiciendum,an ex iudicio,an casu. Abirdu est aeque leuiter puniri
eum qui plus deliquit atq; eum qui minus. An quod in plurihus etiam in uno. Qui plures tyrannos occiderit praemium I petat: qui unum occidit non habet syllogismum. Et ideo ab autoribus omissum arbitror hunc locum. Qui plures fessos testes, quiue plura Llsa instrumenta produxerit, deportetur. Quidam unum latium restem produxit, tenebitur ne lege: Dm. er rari didam teneri putant, quod durum uidet Iex de pluribus di no uno Ioquitur. in ιν. 9 stasi xqua argumentum duci non potest ad cum 'ui unum protulit, nulli dubium Minui. . a. plus peccare eum qui plures tasos producit testes. Maius enim delictum haee etdαι. ii . iaser punit non hoc, nccp ualet de maiori ad minus hoc casu ratiocinatio. Verum neg m. c. quando idem effectus est in uno qui in pluribus, ualet Syllogismus de pluribus in e . Rela ruta unum, & hoe casu puto loqui BartoIum re alios. Ut bonorum rap. Praetor .ct rest. ait, si ciri dolo malo hominibus coactis damni quid iactum dicetur. Vlpianus homines coactos,etiam si unus homo coactus sit, adhuc dicemus. Pater posthumum qui nasceretur, haeredem instituit: si duo posthumi nasceis rentur aequaliter instituit,quos 5c inuice substituit,subiecit haec uerba Si praeis dictos posthumos omes decedere cotingeret in pupillari amate, uel postea quandocunq; sine liberissorores meas aequis portionibus substituo. Uno nato postis humo,oc ante tutelae annos momio,mater litigat de haereditate, cum substitutis. Oldradus uir summae scientiae consilio cxlij. respondit ad matrem haereditatem pertinere his mediis. Primo, quod concepta esset substitutio , i duo nascerentur ec natus est unus. Secundo, quod substituti uocatur in euentu quo omnes postis humi decederent. Pluresis sermo, inquit, non potest secundum propriam signistcationem in uno saluarc Tertio, quod huiusmodi substitutio esset odiosa, per quam mater a luctuosa Diorum haereditate excluditur. Quarto, quod mater
quae uerborum proprietate non excluditur,necp ccmiectura excludenda est,quo ruam coniecturae, inquit,contra matrem non admiuuntur citat l. h. C. de institici subitu. ec t. precidi C. de impub. haec Oldradus. Status huius quaestionisest