장음표시 사용
111쪽
stant, qua de re in praelatione critica exposuimus. Sed Charterianam editionem non solum propterea Sequendam esse duximus, quod plurimi viri docti adhuc eam citare consuerunt, sed etiam quia eadem ita plenior et copiosior est ceteris, ut si varias collectionis formas inter se comparare velis, hoc quasi landamentum subiici necesse sit.
Prima expositio de medicorum mensuris et ponderibus illustratur.
50 Primam expositionem de medicorum mensuris et ponderibus, quae Galeneae collectionis capita I ad V complectitur, non ante saeculi V initium scriptam esse iam significavimus, Sed scripta est ab homine nec indocto nec inconsiderato. Is priorum medicorum eorumque qui de ponderibus scripserant libros, quantum res postulabat, satis cognoverat. 0mitto titulum CaληVου TO0 co*ωτατου et cetera, qui nescio an ab aliena manu postea adscriptus sit, sed ipse expositionis scriptor infinitam esse secundum regiones hominumque mores ponderum et mensurarum varietatem non ignorat, atque de iis quae maximo vulgata sint explicare sibi proponit scap. I). Iam primum de notis ponderum et mensurarum accuratissime ita exponit, ut veterum , h. e. scriptorum primi Secundi ve saeculi, prae
mensuris liquorum, extremo brevius de mensuris aridorum tradit. In ea autem parte quae est de mensuris liquidorum cap. ID admodum scienter pondera variorum liquorum desiniuntur et in tabula quadam proponuntur, ibidemque Oribasius citatur, gravissimus illius aetatis auctor S 4'. Denique extrema expositione scap. V, f infinita solidarum rerum ponderis varietas esse dicitur KaTa Thu Tiac iaTyl-
Haec igitur de doctrina scriptoris ac de auctoribus quibus usus est: iam ipsas eius tabulas, si quid in his obscurius esse videatur, explicemus. Ad capita primum et secundum nihil adnotandum est.
112쪽
De ponderibus quae ibidem asseruntur.
Capite tertio de ponderibus agitur. Hic praetermissa 51mina primum de libra eiusque partibus quaeramus. Haec omnia proprie ad Romanam normam descripta sunt. Libra uncias habet XII, uncia denarios sive drachmas sive bλκtic RII, drachma Tpti aluuTu sive scripula III, scripulum obolos II. Ea fuit ponderum ratio inde a Neronis aetate, ubi primum octo denarii ex uncia facti sunt ). Ad haec vero,
postquam Constantinus imperator totam. rem nummariam restituit et ad auri libram omnes rationes revocavit, accessit κεφαTiou sive siliqua, quod proprie fructus nomensuit ), sed tum sextam scripuli partem, minutissimum pondus, signiscare coepit ). duin etiam ipsa siliqua, ut scriptor tubulae docet, tum in IV ciTapia sive granula dividebatur; sed servabatur praeterea chalci memoria, qui cum octava oholi pars esset, κε96Tiou sive tertia oboli pars habebat chalcos duo et bessem χαλκοθc duo biμoipou '
Sed restat ut de initio eiusdem capitis dicatur, ubi haec
1) V. Aletrol. p. 235. 113 s. 2ὶ V. Sprengol. in comment. in Dioscoridem p. 415r κερατια sunt lestumina Ceratoniae Siliquae L. , Romani sui- quas Graecas fructum dicebant. 3ὶ Siliqua quonam tempore inter pondern recepta esset, praeter Christium p. 47 cons. φ 41 adn. 5 , qui rem in transitu attigit, nemo adhuc quaesivit. Iam vetustiore tempore Ae ptii atque Hebraei frugum grana pondera fecisse videntiir. Romanis autem tum exiguis ponderibus non prius opus fuit quam ad auri libram omnia rerum pretia referebantur. quod sub Constantino imperatore factum esse constRt 9. Metrol. p. 245 s. . Tum minutissimum pondus fieri necesso fuit, quo in rationibus subducendis uterentur. Itaque siliqua, sexta pars scripuli, ponderibus addita est. Cuius primus mentionem saeit Vegetius, qui exeunto saeculo IV seripsit, in formula mediet tinti art. vet. 1, 20: auri semunesam, ballucae siliquam . Eodem temporo siliquae nomen impositum est argenteo illi nummo qui tantundem quantum una auri siliqua VR-leret v. Metrol. p. 249). Diuitiaso by Go le
113쪽
explicatur. Naua Attica mina, quae XVI uncias sive unam libram et trientem habet, convenit cum proprio Atticorum talento quod fuit octoginta librarum Romanarum'. Vetusti igitur Attici talenti memoria ne quarto quidem saeculo Vel quinto post Chr. n. apud medicos oblitterata erat. Quod egregie confirmatur testimonio Dioscorideae tabulae scap.
h. e. medicorum in usu vetus Attica mina servabatur. 0uid autem de Aegyptia mina statuamus, quae aequalis Atticae esse dicatur Τ Nunquam Aegyptiorum nummi ad Atticam normam facti sunt, et diversa Ptolemaica mina fuit ab Αtuca. Nec vero hoc loco Aegyptia mina proprie est accipienda , sed dicta pro Attica. Unde hoc factum Τ Memineris, quaeso, artis medicinae sedem et quasi domicilium inde a Ptolemaeorum regno usque ad Augusti tempora Alexandriam fuisse; medici autem Alexandrini Attico maxime pondere utebantur: quapropter non mirum est Atticam minam etiam Aegyptiam dici. Denique in Romana illa mina cui XX unciae tribuuntur explicanda ne praeter necessitatem inmoremur. Nam ea res egregie a Boeckhioq) illustrata est. Nimirum posteriore aetate - puto equidem a quarto inde saeculo - Centum-pondium Romanum etiam talenti modo dividere consueverunt. Sic exstitit sexagesima pars sive mina, quae 'abebat libram Romanam unam cum besse sive uncias XX. Quae
52 De mensuris is qui hanc expositionem scripsit duobus
Primum mensuras liquorum prorsus e Romanorum ratione describit. Nam To Taλiκov κεptixtiou est amphora Romana, quae VIII xoac sive congios habet. Congio autem VI sextarii conveniunt. Dimidia sextarii pars vulgato
4) Multiplica libram cum 60, ut e mina talentum fiat: habes libras RomanaA 80. Cons. Μetrol. p. 147. 5ὶ M. V. p. 299 s. Cons. etiam Christium. p. 77 s.
114쪽
nomine κοτυλη vacatur; praeterea autem Attica appelIatio πυβλiov assertur. Quod autem eadem mensura etiam κο-xλidpiov vocatur, id ab interpolatore additum esse postea demonstrabimus s3 80). Sextarius et TpυβλiOV olei pondere, alter ad libram I B, alterum ad uncias IX definiuntur, ipsa tamen olei significatio omissa est supra S 42). Sed totus hic Iocus, cum merito suspectus videatur, a nobis uncis notatus est
Eo loco quo de cotylae divisione agitur multa in codicibus turbata esse videntur ). Nos primum post To Tyυ-pλiovi eiecimus To luiκpOv, tum Neandrum secuti reliqua quae inepte addita sunt extrusimus. Sic igitur pure atque emendate Iocus scribendus est: To Tpυβλiov bε
Cotylae partes praeter maius mystrum et Oxybaphum Sunt cyathus, Sexta pars cotylae, tum χημη Miκpti sive μυcτpOV luiκpOV, quae dimidia cyathi pars esse dicitur. Hae igitur secundum scriptorem tabulae minimae sunt li-F0rum mensurae
1) Quae infra in contextu sis. 51, 6 exhibuimus, ea est vulgata Charterii scriptura, cum qua Stephauus consentit usque ad 6ξύβαφα T , omittit autem reliqua. . At perversum est, quod mystro tribuuntur ιξύβαφα γ', cum eodem loco tria mystra cum quattuor oxybaphis aequiparentur. Ac facile perspicitur 6ξυβαφα Υ prave scriptum esse pro bEspαφ. α Υ unde efficitur genuinam loci scripturam exstare apud Neandrum, quam in nostro libro habes, si ea quae uncis inclusa sunt omittis. Idem praeterea confirmatur auctoritate eius qui cap. XIII composuit, nisi quod illic perinde θεύνα pov α' τ' in ιξύβαφα f
115쪽
Sequitur altera pars capitis IV, ubi copiosius de ponderibus liquorum exponitur. Mel vino gravius esse dicitur septem vicesimis partibus') sive una sere tertia, idem oleo gravius dimidia parte. Vinum autem olei pondus nona parte superat. Unde sit ut Romana amphora, quae vini habet pondo LXXX, eadem olei habeat pondo LXXII, mellis CVIII. Eadem ratio ad omnes minores mensuras valet, quod quo facilius perspiceretur, haec omnia in tabula quadam
Porro 0ribasius auctor de mensuris citatur supra 34'. Is qu0d sextarium vini μέτptu ἔχεiv F κb' dicit, metri e3S Uncias, quae sunt cornus olearii, intellegit 3 46); idem autem recte vini sextario pondo I uncias VIII tribuit. Mellis pondus paullo maius esse statuit quam scriptor huius tabulae: sextario enim mellis tribuit pondo II 2, non H et quadrantem').
53 Denique capite V de frumentariis mensuris agitur. Omittamus primum Aegyptiam artabam et modium. Sed modii Italici, i. e. Romani, legitima divisio traditur eaque cum Atticis mensuris componitur. Haec omnia tam perite ac diligenter scripta, ut unus error κυ60ouc η pro ς b)scriptori expositionis tribui non possit; merito igitur coniectura restituimus in . In explicabilis difficultas in eo inesse videtur, quod Aegyptiae artabae quinque modii tribuuntur. Quos modios Romanos esse ex ipsa tabula cognoscitur; sed iidem prae-2) Sio enim accipienda sunt Graeca verba τετ49Τέμἐpεi καl et occeti δεκὰτό. Addo ad fiunt 3ὶ Cum Oribasii ratione prorsua convenit tabula Dioscoridea, do qua vide infra g 81.1 Tabula Oribasiana secunda sis. 68, 1), quae respondet huic V capiti, eodem loco habet fi be μηκωvαἔxei κυd0oυc η . Videtur igitur scriptor aliam mensuram intellexisse. Sod in emendata tabulae forma utique ex legitima ratione si risuiua κυθ0ouc ς' restituondum
116쪽
SCRIPTORES GRAECO A. 93terea Aegyptii recte appellantur, quoniam in Aegypto vetus artaba ex Romano modio definita erat s3 39 . Verum
ipsa artaba quae hic assertur nec recentior est modiorum trium et trientis nec vetustior illa sive Ptolemaica modiorum quattuor semissis. Revocanda tamen sunt in memoriam quae supra eodem loco s3 39) de Aegyptiis mensuris sub Romanorum imperio mutatis diximus. Universa mensurarum ratio e cubito solido Romanorum, qui decem modios capiebat, derivabatur. Iam si omnes vetustiores mensuras servare voluissent, Ptolemaicum medimnum, qui
antea IX modiorum fuerat, decemmodium sacere debebant. duodsi hoc minus placebat, tamen Ptolemaica artaba, dimidia medimni pars, ita recipi poterat, ut iam dimidia cubiti pars sive V modiorum fieret. Hoc etsi ad ipsam Aegyptum non valuit - nam ibi omnino minor artaba modium trium et trientis in usu fuisse videtur - tamen ab illa provincia quae olim Aegyptiorum fuerat, Cyprum insulam dico, mensuram quinque modiorum non alienam fuisse cognoscimus ex Epiphanio ). Ea igitur est Aegyptia artaba quae
hoc loco commemoratur. De iis tabulis quae primam expositionem proxime gequuntur.
Hactenus de prima ponderum et mensurarum exposi- 54tione quae Galeni nomine inscribitur. Cuius etsi auctorem frustra quaesivimus, tamen et qua sere aetate scripta esse videretur, coniicere potuimus, et ab uno illa omnia certo ordine et consilio composita esse cognorimus. Iam Verosequitur apud Charterium ) collectio quaedam indigesta,
2J V. infra se. 82, 7. Nonnullos alios Iocos do artabaV modiorum obscure, ut solet, affert Bernardus p. 66 s. Sed tamen quae do Hieronymo significat ea corriges subtili Quoiponis disputatione perlecta I p. 212 s.).1) Primo dubitavi, num Charterius omnes illas tabulas inde a capite VI eodem ordine in codico aliquo por- scriptas invenisset; ac veri similius mihi videbatur ea variis e libris et manu scriptis et editis compilata eSse. Sed tamen in iis copiis quae mihi suppeditarunt nullum inveni fragmentum quod plane congrueret cum ullo Charteriano, similia autem plurima. Quo facto, Si minus cer- Duili os by Cooste
117쪽
ubi varia admodum variis e libris compilata sunt scap. VI-IX). Inscripta sunt Πεpi cημεi v Kat xupumri seu VTviv cv Tuic cUcTu0ytiuic κcii Πεpi cταθμον καi μέτ9 V, continentur autem hoc titulo primum duae notarum tabulae uno capite VI) comprehensae, quas ego distinguendas et
discernendas esse statim demonstrabo, tum tres tabulae ponderum et mensurarum a variis scriptoribus prosectae
Multo brevior est illa eius collectionis sorma quam editiones Aldina ac Basileensis et Stephanus exhibent, qui et capitis VI partem alteram et caput VII et VIII omiserint . Α Neandri vero libro etiam caput IX abest, et capitis Vlpars prior legitur post caput II. Nρ tamen eae tabulae
quas ab his omissas esse dixi aut suspectae aut neglegendae esse videantur: exstant et eadem, quae in Galenea collectione solus habet Charterius, in appendice Nicandri Aldini, quae suam per se habet auctoritatem, et nonnulla ex his continentur tabulis Oribasianis ex pervetusto codice a me editis sis. 67-TM. Videmus igitur permultos aetate Byzantina eas tabulas in suum usum descripsisse aliosque alium in ordinem redegisse. Nobis autem de eo argumento iam ita disputandum est, ut separatim per se quamque tabulam illustremus.
Meunda tabula de notis ponderum et mensurarum explicatur.
55 Initio eius collectionis de qua agimus primum separanda est capitis VI pars prior l-l', quam singulari quadam
auctoritate esse facile demonstratur. Nam is qui eam tabulam scripsit breviter praelatus de rei gravitate primum de ponderum notis ita exponit, ut a summo minae pondere descenda, ad libram et unciam et sic porro ad hyii βολOV, minimum pondus; tum idem e mensuris liquidorum sextarii et cyathi notas assert. duae cum peritissime eoque Ordine qui ad rem aptissimus est composita sint, sine dubio
spurii iudicandi sunt duo illi loci de μεpoυc et bλκῆctum, at probabile est eas tabulas a Charterio ex uno codico editas esse. 2) Cons. praef. crit. ad Galen. coli.
118쪽
SCRIPTORES GRAECO s. 95 notis sb. IIJ, quos minime ad contextum expositionis pertinere, sed a recentiore manu adscriptos esse apparet. Atque in promptu est etiam de aetate huius tabulae coniecturam sacere. Nempe aut ipsa vetustior est reliquis huius collectionis fragmentis, aut e vetustiore sonte ita derivata, ut nihil, quod ad posteriora tempora pertineret, sit additum. Nam maximum momentum in Graecis ponderibus ponitur, atque ex his minimum knu poλOv assertur ex ipsa Attica ratione. Romanorum pondera nulla nisi libra et uncia commemorantur; minime vero siliqua, recentioris aetatis index. Haec omnia tum scripta esse videntur cum primum Romani Graecorum medicorum libris cognoscendis incumbere ipsique medicinae arti tractandae
studere coeperunt. De tertia et quarta notarum tabula.
In altera capitis VI parte alia notarii ni tabula reperi- 56tur, quae proxime cum prima expositione scap. IIJ convenit. duod quo facilius perspiciatur, singula sic inter se compo
eap. VI, 12- cap. II, 2 nisi quod nota choenicis x
14. 15 - - - 4, sed omissa est oboli nota
1T- - - 6, Sed librae una tantum nota assertur.
22- - - 11 , nisi quod hemina omissa est. 0mnino igitur praeter leviores quasdam res eandem notarum descriptionem hic atque illic legimus. Ne tamen hanc alteram descriptionem ex illa priore ortam esse exi-
119쪽
stimes; sed potius prior ita facta esse videtur, ut scriptor eius eodem quasi sonte atque alter uteretur, sed his nonnulla pro suo arbitrio adiungeret. Denique in sine totius Charterianae collectionis scap. XVI addita est brevis quaedam tabula, quae et re et lare etiam verbis c0ngruit cum secunda notarum tabula sΙ-T .
De ponderum ratione in secunda ponderum et mens mamm
tabula scap. VID. 57 Sequitur Charterianum caput VII sive nostra secunda tabula de ponderibus et mensuris, quae inscribitur ' εκθε- cic πεpi cταθμῶυ καὶ μcTpu V uKpiβεcTu l. Huius quattuor partes discernere licet, quarum prima ponderum tabulam continet I-1l . Ea prorsus ad similitudinem Heronianarum tabularum composita est. Nam ut illic a digito, ita hic initium iit a siliqua, minimo pondere, quae μOVac vocatur j. Tum certo ordine maiora quaeque pondera ex prioribus quibusque definiuntur, ut obolus e siliqua, scripulum ex obolo, cetera eodem modo. Sed uno loco error latet, cuius culpa librario alicui, non scriptori tabulae, assignanda est. Nam cum drachmae scripula tria tribuantur ita, ut sit librae pars nonagesima sexta, eadem drachma cum suo semisse non potest efficere brlucipiOv, quod pro septuagesima secunda parte librae computatur, sed id brlvcipiou drachma cum suo triente efficiat necesse
h. e. C pro si nota semissis . Iam omnia egregie inter Se congruunt, quemadmodum haec tabula docet:
1ὶ Siliquae appellatio praeter κεpuTiou affertur etiam κοκκioV, quao quidem vox ad Vulgarem Sermonem pertinero dicitur sibiviτiκωc λεΥ6Mεvov). K6κκoc apud Herodotum 4, 143) est nucleus mali Punici Granata ed: tum apud medicos variorum fructuum grana κικκOi appellari solent. Sic etiam hoc loco alicuius fruticis granulum intellegendum est, quo minimi ponderis loco utebantur. In
quam minimum pondus afferuntur.
120쪽
sexta librae pars esse dicitur, supersedeo quaerere. Nullum uspiam praeterea tale pondus commemoratur, Sed cum 6λκη per se quodvis pondus significet, nihil obstat quin etiam sexta librae pars alicubi ita appellata sit. 'AcccipiOV, quod quarta unciae parte aestimatur, est ex eo nummorum aeneorum genere qui inde ab anno XVa . Chr. n. Romae a Senatu signabantur '). Tum enim primum sestertius ex aere unciae pondere, dupondius semunciae lactus est. De assis pondere dubitaverunt, num id quarta pars unciae fuerit ), sed ex hoc quidem loco colligitur occhpiou posteriore aetate tanti aestimatum esse. Qui post occcipioV cTαD49 assertur, eum, quoniam cum asse coniunctus sit, pro dupondio habere possis. At in tabula Cleopatrae X, Ib) praeter staterem binOυVTiousive dupondius commemoratur; vides igitur, etsi pondus idem sit, diversos tamen nummos significari. ' Accedunt aliae caussae gravissimae, quibus hunc cTarilpa Aegyptium tetradrachmum fuisse confirmatur. Sed de his infra dice
De denario quod cetoΥMv vocatur reliqrisque ponderibus.
Porro maxime mirum videtur, quod praeter bp μῆv βη diversum pondus, brlutipiOV, assertur, cum proprie byu-χμη ipsum Romani denarii nomen fuerit. Hoc recte expli-