Metrologicorum scriptorum reliquiae collegit, recensuit, partim nunc primum edidit Fridericus Hultsch Quo scriptores Graeci continentur. 1

131쪽

videor congium Ptolemaicum, qui fuit medimni Ptolemaici pars XXIV infra 3 73). Sic in hac quoque tabula: To 'μi-ε ov-p . Cetera autem perverse. Nam Ptolemaicus congius IV choenices habuit: huic autem congio II choenices tribuuntur. 0uid multa' et haec perturbata sunt et ea quae de sextariis adduntur. Nam cum choenix IV sextarius, medimnus CXCII sextarios habere dicatur, non sextarii, sed cotylae intellegendae sunt. Taceo cetera: satis est commemorare omnino in hac tabula Atticarum et Aegyptiarum mensurarum rationes misere inter se consusas

esse.

' Sequitur altera pars tabulae inde a verbis καi bici του Tuiv oi Πλεt oi TQv 'ελληvviv μεTpo0c παμα bεToic ταλiκoic cet. Eae igitus mensurae de quibus antea expositum est vulgares Graecorum esse dicuntur: his iam additur Romanus congius, cuius pondus eadem ratione atque in vetustissima tabula Lla. 28, 8, prol. S 43) definitur. Item do sextarii et colylae mensura vide quae supra Suis quaeque locis scripsimus sS 42. 43 . Inculcata est autem in mediam expositionem alius cuiusdam choenicis mensura atque inepta Atticae vocis τμυ-pλiou interpretatio ).. De tabula Cleopatrae scap. M. 64 Caput X inscriptum est 'εκ Titiu κλεοπατyac KOclara Tlκ V Πεsti cru0μωV Kui μεT9 V. Quaenam Cleopatra

1) Video equidem hanc choenicis mensuram aliquomodo cum priore tabulae parte componi posse. Quod sieillustraro conabor, ut ad Graeca verba meam interpretationem statim adscribam: 6 μἐbiμvoc Ptolomaicus 144 sextariorum) mlεκτα ip singula 12 sextariorum).eto bi fisaiεκτov p singulos 6 sextariorum xolviκαc δἐ h : hao nimirum non sunt eae choeni es Aegyptiae quae vulgo dicuntur, quas ipso scriptor tabulas postea g 13) tres cotylas habere dicit, sed sunt choenices aliae quaedam, altero tanto maiores, h. e. illae quas ibidem g 163 explicat: 6 δἐ xolviE ἔxεi 's', κοτολαc H. Deniquo o-xo0c xolviκac p scilicet maiores sive duplas). Verum tamen, quamvis haeo ita expli-

132쪽

SCRIPTORES GRAECOS.

talem librum scripsisse putanda est' Nulla omnino: sed quisquis Kocyn rixti illa composuit, quo maior libello suo auctoritas tribueretur, inscripsit eum Cleopatrae, Aegyptiorum reginae, nomine. Cuius ut insignis pulchritudinis et elegantissimi cultus fama apud omnes celebrabatur, ita aptissima visa est cui praecepta cum de alio ornatu muliebri tum de unguentis parandis tribuerentur. Itaque in illo KoclaηriκQv libro etiam de ponderibus et mensuris expositum est. Hinc ea quae sub manibus est tabula excerpta esse dicitur. Ad Aegyptum originem tabulae revocandam esse ipso fle0patrae nomine significatur. Verum aliis etiam certioribus vestigiis idem probatur. Nam et in ponderibus et inmensuris multa ad Aegyptias rationes pertinent. duapropter, priusquam ipsa tabula explicari possit, nonnulla in universum de eo argumento praemitti necesse est.

Be antiquissima mina Aeoptia, quae in his tabulis Πτολενια iκη vocatur.

Initio tabulae tres minae describuntur, e quibus tertia 6b Πτολεμαiκη vocatur eique XVIII unciae tribuuntur. Eadem Ptolemaicae minae desinitio etiam in duabus aliis tabulis VlI, II. XI, I) reperitur. lam quaeritur, quale id pondus

atque unde ortum esse videatur. Ut autem a certis ordiamur, ex uncia Romana calculos subducamus. Emicitur inde

minae pondus, quod quin antiquae Assyriae minae cognatum sit mihi quidem non dubium videtur Τ). Hic Assyriam sive Babyloniam illam minam dico, cuius exactum pondus ex aeneis leonibus marmoreisque anatibus Nini Assyriae in urbe nuper inventis exploratum est ). duod quanti mo-

centur, manent gravissimi scriptoris errores: 6 xo0chis, dic cxεiv Tov vcsilavov - pKp', et o de xolviε κοτύλαcT cum Antea duplam choonicem intollexorit).1ὶ Unciae Romanae 18 faciunt gramm. 491, mina autem Babylonia habet gramm. 510. Interest sane Rii- quantulum, Sed plurimis de caussis, quas hic in medium Proserro non possum, haec duo pondera inter se cognata esse probatur. Unum quod liuo pertineat legos adn. 4 Extr. 2) Inventa sunt haec pondera in ruinis Nini a Layar-

133쪽

menti sit ad omnem ponderum historiam cognoscendam, dicere vix possum, neque in praesentia res iam eo usque exquisita ei illustrata est, ut breviter de eo argumento dicere liceat. Sed hoc meo me iure suspicari posse videor, quae mina Assyria et Babylonia et Persica suerit, eandem fuisse Aegyptiam, nec vero a Persis eam in Aegyptum translatam esse, sed contra antiquitus Aeg Ptiorum propriam fuisse atque ex Aegypto ad Asiae gentes et regna traductam esse. Quam minam cum Ptolemaei in Aegypto invenirent, eam non magis quam regium cubitum aut artabam aboleverunt, sed nihil nisi huius antiquae popularisque minae certam rationem ad nummaria pondera definiverunt.

Fuit igitur in Aegypto perinde atque Athenis ex Solonis

temporibus aliud nummarium, aliud ,mercatorium et populare pondus. Atque Athenis quidem quae ratio inter nummaria et mercatoria pondera intercesserit, accurate cognitum habemus ): de Aegypto nondum exploratum est, nec tamen ego despero suturum esse ut quando ea ratio inda

do, descripta a Norrisio. Tum de iis exposuit Queipo I p. 334-350. Nonnulla ad idem argumentum ego attuli in Flecheiseni Annal. philol. a. 1862 p. 387 8s. Unde, qua o ponderum vel Assyriorum vel Babyloniorum quasi norma fuerit, iam dubitari non potest. Nempe maiorimitiae tribuenda sunt gramm. 1020, minori sivo dimidiae gramm. 510. Porro quae ex iisdem ponderibus ad omnem

Veterum rem nummariam concludenda Sint, adhue, ut

aiunt, sub iudico lis est: tamen, si quid Video, Verum inveni non ego l. c. , sed Mommsenus, qui paullo post do ea re quaedam breviter tradidit V. Grenethoten, Zeu-

43 Duabus diversis rationibus ego ad eandem Suspitionem deductus sum, minam antiquam a Ptolemaeis do finitam osse 135 drachmis Ptolemaicis nummariis. Quae etsi praepropere et re nondum satis ab omnibus partibus Oxponsa eloqui vereor, tamen, ut alii habeant quibus aut assentiantur aut refragentur, nune, quibus fundamentis mea nitatur coniectura, in medio proponam. Prior ratio haec est: Esto A maior mina Assyria. Ex hao Momm- seni iudicio facti sunt argentei stateres 90. Huius statoris pars tertia fuit Ptolemaica drachma. Denique haec

134쪽

ACRIPTORES GRAECOS.

De mina Alexandrina.

Antiquissima igitur et popularis Aegyptiorum mina apt0lemaeis servata atque exinde Ptolemaica appellata est. Sed apud alios auctores non spernendos etiam mina quaedam Alexandrina invenitur, quae cum XX Unciarum esse dicatur, minime cum priore confundi et misceri debet.

Galeni locos supra exhibuimus S 46), quibus accedit tabulabioscoridea sprol. 3 81). Praeterea in vetustissima tabula

testimonia inter se coniviigi 3 Possunt vero facillime, dummodo unum, quod consentaneum est, concedatur, huius Alexandrinae minae pondus ad Ptolemaicam drachmam revocandum esse ). Ptolemaei reges quo genere nummorum usi sint, satis constat'). Nam cum reliqui, qui post Alexandri mortem reges facti sunt, nummos ad Atticum pondus exprimere pergerent, Ptolemaeus, Lagi filius, diversum nummorum pondus, quod maxime in Phoenicum civitatibus

veniunt minaa Ptolemaicae mercatoriae. - Altera ratio pendet ex iis quae de mina Aloxandrina et do ponderis Attici ac Ptolemaici ratioue suspicor 9 66). Mina Ptolemaeorum mercatoria, quoniam a Romanis eum 18 unetis aequiperata est, Atticam minam habuit 1, sive Atticas draehmas 112. . Iam sumpta Atticae drachmaoratione ad Ptolomaicam 6 r 5 ῆ 66 adn. 3ὶ emetuntur drachmas Ptolemaicae 135. Rursus igitur idem habes mercatoriae minae pondus. Quae rationes si Verao Sunt, non id quidem sequitur, ut hoc proprium antiquae minae Aegyptiae pondus fuerit, sed tantummodo, ut Ptolemaei hanc mercatoriae minae ad drachmas nummarias legitimam rationem esse iusserint.' 1ὶ Ut saopo fieri solet, facillima quaeque diu nouinVeniuntur. Sed tamen postquam mihi illud qnod dixi in me utem venit, vidi iam Christium p. 85 s. de Ptolemaicis nummis in ea re explicanda cogitasse. Ceterum ego in his meam viam ingredi perrexi. 23 V. Mommsen. P. 40 S.

135쪽

PROLEGOMENA IN

inutiisque Asiae minoris regionibus usitatum erat, seculus est. Quod qua de causa secerit, hic non est disputandi locus: hoc autem quaeramus, nullane ratio Ptolemaicinummorum ponderis ad Atticum fuerit. Certe si rationes mensurarum et porrectarum et cubicarum a Ptolemaeis institutas comparamus, dubitari vix potest, quin nummarium etiam pondus ex Attica norma a Ptolemaeo I desinitum sit. Age vero, Atticae drachmae V exactis calculis faciunt Ptolemaicas drachmas VP): hanc habes simplicissimam et, ut mihi videtur, legitimam utriusque monetae rationem. Iam satis constat hanc Ptolemaicam drachmam et in computandis nummis et in ponderationibus suam minam centenariam habuisse S 67); sed eam rem hoc loco non euro: illud potius quaero, Alexandrina mina quale pondus suerit. Hic rursus nonnulla eaque gravissima nondum explanata sunt nec satis certis vestigiis insistimus; sed tamen, etsi demonstratio seri non potest, temptanda est probabilis coniectura. Ptolemaica sive Tyria sive Asiatica drachmatertia pars fuit Asiatici illius stateris, cuius in pondus antiquitus omne argentum in Asia signatum est j. Ex eo statere primum centenaria ratione derivata est magna illamina quam popularem Syrorum suisse constat S 6η, tum

quinquagenaria ratione ex eodem orta est altera quaedam dimidio minor, quam Babyloniam Herodoto auctore vocare consuevimus b. Eadem autem est Alexandrina mina, de 3) Legitimum Atticae drachmas pondus est grRmm.4,366; haec quinquies ducta faciunt gramm. 21,83; horum sexta pars gr. 3, 64: id legitimum pondus Ptolem aleae drachmas misso existimo. Idem, si vera est mea sententia, efficitur ex mina Alexandrina, quae cum 150 drachmas Ptolemaicas, Romano autem pondero 20 uncias habeat, fit drachma 3,64 gr. Quin otiam vetustissima Ptolemaicae drachmae aestimsttio a Romanis

facta plane idem prodit v. g 71 Adn. 33. Ad hoc lo-gitimum quod statuo pondus ipsi Ptolemaici nummi pro

ximo accedunt.

tamen hanc Herodoto am minam Babyloniam coniundat cum illa quae ex ponderibus Nini inventia cognita est, hact

136쪽

SCRIPTORES GRAECos. 113 qua Hanc agimus: lianc igitur drachmas Ptolemaidas CL habuisse necesse eSt. Iam vide, quae meae sententiae, quatenus hic explicari potest, sit summa. Praeter antiquam minam, de qua supra diximus sS 65 , mercatorum frequentia etiam illam minam, quae ex Asiatico statere lacta est, ab Aegyptiis receptam esse eamque maxime Alexandriae, in celebratissimo emporio , usitatam fuisse. Hinc Alexandrinam eam dictam esse. Pondus autem eius a Ptolemaeo primo ita definitum esse, ut aequaret drachmas Ptolemaicas CL, sive Atticas drachmas CXXV, sive Atticam minam unam et quadrantem .duod pondus postea Romanos tenuisse et cum suis XX

unciis comparaviSSe.

Denique restat ut is Iocus quem initio e ponderum tabula attulimus explicetur. Iam apparet illas bpax ahcpv Ptolemaidas intellegi. Quid vero tiλλαxos puri lMihi non dubium est, quin hi sint Romani denarii eius ponderis quod post Neronem legitimum fuit'. Videtur igitur illo tempore legatus quidam, qui Aegypto praefuit,

diligenter exacto librae Alexandrinae pondere edixisse, ne ea minus CLVIII denariis penderet. duod quidem pondus, etsi duo denarii de summa XX unciarum desunt, tamen pro usu vulgari popularibusque rationibus satis accuratum suit . 3

duae sto inter so disserunt: ex minore iIla mina quam pondera Assyria ostendunt, facti sunt argentei Persici sive cirλoi 90 singuli gr. 5,6); tales autem argentei 100 fecerunt Babyloniam minam ab Herodoto commemoratam eonf. infra g 69 adn. 1 . 63 Haec sunt gramm. 546. Item unciae 20 saciunt gr. 546.7) Hie igitur Iocus post Neronem scriptus est, quod repugnare videtur cum nostra de aetato illius tabulas sententia φ 403. Verum ita distinguendum videtur, summam tabulae totius ad aetatem ante Neronem Pertinere, hunc autem Iocum postea additum esso. Nam unum quod relinquitur, totam tabulam post Neronem compositam esse, propterea Statuere non licet, quia omnino ab eo denario qui est septima unciae pars ponderum et mensurarum fit aestimatio.

8) Danarii 158 Neroniani faciunt gramm. 539, quae

137쪽

PROLEGOMENA IN De propria molem eo uim mina, quae postea Attiea vocata esti67 Adhuc in tabulis ponderum et mensurarum duas Aegyptias minas commemorari vidimus, quarum altera Ptolemaica appellatur, quod antiquissimum Aegyptiorum pondus suisse suspicamur, altera Alexandrina, quae ex argenteo statere Asiatico deducta est habui tque Ptolemateas drachmas CL. Age vero: nullane sua mina Ptolemaeos usos esse Τ quid, cum omni drachmae e Graecorum ratione suam minam centenariam convenisse necesse sit, illosne reges proprium drachmae pondus habuisse, minam non habuisse Sed quid multat exstant certissima eius quam dico minae documenta. Servantur Parisiis et Berolini complura Aegyptiorum pondera, ex quibus et ipsa Ptolemaica mina centenaria et variae eius partes a semisse ad drachmam dilucide cognoscantur j. Hinc iustam Ptolemaicam minam XIII uncias Romanas tantum non aequasse exploratum habemus. Iam inter omnes et veteres auctores et eos qui nostra aetate de ponderibus scripserunt hoc constat, Atticam admodum exiguo momento differunt a legitimo quod diximus Ptolemaeorum pondere adn. 6 . 1) Primus Salgoy nonnulla ex his ponderibus protesit Μει lome p. 53 . Alia addidit Queipo, cuius o libro I p. 188-193ὶ ego hanc quae sequitur tabulam cominposui r1 Queipo p. 188): eriliou rouM d ainface rasoteuisse, portant une inscription Heroglyphique, maee LO-re, pendit gramm 352,162 id p. 189): petit potas, made si L. n. 3113 176,753 id p. 190): potas en snpentine, marque de trois pomis, Musge du L. n. 3060 89,06 Salgey p. 53): polus en bronae, ibidem . . 59,125 id. ibid.): alterum ibidem 58,656 Queipo p. 190): petit potas en serpentine, ibidem 29, 7 Salgey p. 53): potas en bronete, ibidem . . . 29,378 Queipo p. 192, coli. p. 564): cube Sun tranasi

138쪽

SCRIPTORES GRAECOS.

drachmam a Romanis cum suo denario ita aequiperatam esse, ut et talentum Atticum VI milia denarium, non drachmarum, significaret et Graeci illorum temporum scriptores sere semper, ubi denarios intellegerent, bpaxMacdicerent. 0mnino igitur in vulgaribus rationibus nullum inter haec discrimen faciebant ). Quibus autem in provinciis Romani imperatores edixerunt, ut Attica drachma denario aestimaretur, ibi ipsum denarium Atticae drachmae

11 13 id. p. 189): troia petits poida ea'εε, en bronte, ibidem n. 3035. 3051. 3052, quae pendunt gr.

3,62. 3,57. 3,56. Huic tabulas non dubito quin plurima ex aliis mus eis pondera addi possint; sed haec ipsa, quanti res momenti sit, declarant. Quod nunc pro rei gravitate satis explanare non Possum. Sed tamen hoo Ommemoro nostrae tabulae pondera 1. 2. 9 exhibere ipsam minam Ptolemai- eam eiusque semissem et semunciam. Exactum igitur eius mina pondus sub Romanis imperatoribus concludimus fuisse medium ex his gr. 352, 6, quae summa quam proximo cum drachma gr. 3,57 convenit, quod pondus Ptolemaei in signandis nummis secuti sunt v. MOmmsen. p. 40). Romano autem pondere eadem summa est unetarum 13 tot enim unciae faciunt gr. 354,7). Cetera quae in hae tabula latent brevi oratione expediri non possunt. Tamen hoc certe manifestum esse videtur minam Ptolemaicam sub Romanorum imperio non in 100 drachmas, sed plane ad libras Romanae similitudinem divisam esso. Ergo, siquidem omnia haec pondera ad Romanam astatem pertinent, pondus nostras tabulae 3 habendum est pro quadrante sive tribus unciis, pondera 4 et 5 pro sextantibus; tum pondera g. 7. 8 sunt unciae sui expressis notis in pondero 8 scriptum xstat , 9 et 10 semunciae. Porro, si nostra ratio valet, semuncia habet 4 drachmas

- et reperiuntur 4 puncta in pondere s v. Queip. p. 191

- tota mina, quoniam librae instar dividitur, drachmas 96, non 100. Haec omnino satis probabilia sunt. Sed ne quis iam omnia inter se misceri posse existimet. Utique et mina Ptolemaica secernenda est a Romana libra et uncia Ptolemaica a Romana, quippe quae Romanum pondus aliquanto superent, et quae drachma ex unetali ratione pars 96 Ptolemaicae minae fuit, ea diversa ostnon solum a Romano denario sed etiam a vetere Ptolemaica drachma, quas eiusdem minae para fuit 100 δ.

139쪽

locum, hoc est regiae Alexandreae, occupare voluerunt ). Porro cum Attici tetradrachmi pondus quaternos denarios

manifesto exsuperaret eoque maiore argenti pretio tetra- drachma essent, necessario factum est, ut ea loco mercis haberentur ). Minime vero liaec Romanorum aestimatio

ad exactum minae aut talenti Attici pondus pertinere potuit. Nam id nullum est pondus, quod ex nummis pretio imminutis suspensum sit. 0uid, quod ipse denarius, cum primum Attica drachma a Romanis aestimata est, septima pars unciae, tum autem a Neronis temporibus octava sui tyNeutiquam ex incerto denarii pondere illud Attici talenti pondus repeti potest quod a scriptoribus aetatis imperatoriae saepius commemoratur. Nempe cum Attica drachma denario aequalis esse putaretur, denarius autem octava

pars unciae esset, mina Attica habebat uncias XII 2 et talentum libras LXII 2. At tamen verum Atticae minae pondus esse XVI unciarum ne illis quidem temporibus ignorabatur . Ne multa, postquam Attica drachma cum denario aequiperata est, ipsum quidem Atticum pondus integrum mansit minimeque eius memoria oblitterata est; sed nomen Attici talenti Atticaeque minae post Neronem vulgo ad aliud pondus transferre coeperunt, Ptolemai cum scilicet dico. Etenim cum Ptolemaicae drachmae pondus vix ab eo denario qui est octava pars unciae disserret, mina Ptolemaica unciis XII S, talentum libris LXII s aestimata sunt. Haec igitur meae argumentationis est summa: Attici talenti pondus vulgari ratione non propterea ad libras LXII 2 redactum esse, quod Attisa drachma denario aestimari solebat, sed Ptolemaicum istud talentum fuisse eique, quoniam et Ptolemaica et Attica drachma denario aequiperabatur,

minus accurate Attici nomen impositum esse.

Restat ut illum Alexandrinum scriptorem, de quo infra disseremus 3 99 , gravissimum testem citemus. Qui ex-

g 62). Constat etiam Euboicum appellatum esse proprium Attici talenti pondus v. Metrol. p. 143 adn. 11J.

140쪽

SCRIPTORES GRAECOS.

0 aov-rruci. Ptolemaicum igitur talentum quasi landamentum subiicit eique Atticum aequale esse significat. Denique ad id unde digressa est oratio mea revertitur. Fuit in Aegypto Ptolemaica mina si drachmarum Ptolemaicarum, quam intactam Romani reliquerunt, nisi quod unciali ratione, ut videtur, eam dividebant. Praeterea autem alia minus accurata minae et talenti aestimatio obtinuit, ex qua drachma cum denario aequiperata talentum ad libras LXII 2 redactum est, idque, sicut demonstravimus, Atticum appellatum.

De talento Tyrio, Antiochensi, Nebraico.

Idem ille Alexandrinus scriptor quem modo citavimus 68 Ptolemaico talento aequale suisse docet Antiochense et Tyrium. Rectissime haec quidem; nam et Tyrii antiquitus eodem quo postea Ptolemaei nummorum pondere usi erant et Seleucidae Syriae reges, qui Antiochiam regni

sedem habuerunt, etsi ipsi ad Atticam normam nummos signabant, tamen alterum Vetustum et populare ponderis genus non expulerunt. Tum sub Augusti imperio cum novum nummos signandi ius Antiochensibus permitteretur, hi non Atticam normam, sed Tyrium sive Ptolemaicum pondus,

quippe quod Romano denario proximum esset, sequi iussi sunt ). Hinc RVTioxiκ6v id talentum appellatum atqueo denario libris LXII B aestitatum. Denique quarto loco illud talentum asserendum est quod

cum Epiphanius fr. 82, 34. 37) libras Romanas CXXV habuisse scribat, apparet id et Ptolemaico et Tyrio et Antiochensi talento duplo maius suisse. Est hoc Hebraeorum, qui et antiquitus idem ac Phoenices pondus habuerunt, et cum primum nummos signare coeperunt, ad Tyriorum tetradrachmorum similitudinem illos secerunt siclos Israelis quos dicebant' . Sicli autem vocabulum cum staterem Sive