장음표시 사용
131쪽
ta Bergomensis, quo genere obscurior, eo doctrina illustrior : qua meruit , ut a Joanne Novariensi Episcopo , de Luchino Vicecomite Mediolanensium Princἰpe, ad Benedictum XII. Pontificem legatus mitteretur : cum in Patria, atque etiam Romae causarum patrocinio dici vacasset. Denique, ubi se abduxisset a negotiis, praeter inter 'Prexationes vocabulorum , etiam utruQue Hussi comit latam0s edἰdit e quo opere siu- diolorum laborem plurimum levavit , antequam eruditiores, & staceriores nostrorum temporum explicationes ab erudit oribus Iurisconsultis prodirent . Fertur idem in Dantis Al gerii Poema fuisse commentatum , ut consuetam Iurisconsultorum sui temporis doctrinam si petasse appareat. Demum anno MCCCLIV. migravit e vita ..
De aliis turmatim. PRaetereo nune ejusdem classis Iur sconsultos alios, nempe Rotandrum Placiesum , Andream Cials , & Pranciscum Tigrini Pisanos; Ricardum de Malumbris
Cremunensem , Bartholomaeuin Butrigarium Bononiensem, ejusque cives Lamberrinum , & Franciscum Ram poni ; Nic laum Matta rellum Mutinensem , Gulielmum a Cuneo , & Bel trandum de Monte Faventino , Ioannem Fabrum Burdegalensem , Ra Inerium Foroliv ensem; Taddaeum Pepalum Bononiensem , Signorinum Ho- modeum Mediolanensem , & alios usque ad Bariolum Cint discipulum , novaeque classis Iurisconsultorum principem.
Νium imitatus , prae ceter Is ante se inter
a I Aleg. t. mius, pars an . decem in D.
pretibus, dialecti corvin reges s . & Philo-bophorum acumine jurisprudentiam instruxit r haud pari tamen iudicio, contrarioque successu . Nam Servius dialectica sobrie, atque frugaliter usus , ex ea tantum ordinem, partitionem , atque perspicuitatem , rationemque definiendi, & ex no- .is ignota colligendi traduxit ad jurisprii. dentiam, quam & eloquentia , sive lepore purae , atque concinnae dictionis, mirabiliter excoluit, effugitque dialecticorum exitatem , & syrtes illas orationis e Bariolus vero , cum in ea tempora Incidisset , Iaquibus omnIs dicendi cogitandique ratio a scholarum barbarie petebatur; non modo spinas dialecticorum non abiecit ; sed eas consulto sparsit in iurisprudentiam, iaeamque Arabum doctrinam effudit : quae jampridem Europae scholas veterum scientiarum , atque artium elegantia exutas loede pervagabatur . His copiis Bariolus
est usus immodice , tamque crebris , ac tenuibus gaudet dicti uctionibus ς ut non dividat rem , sed frangat , atque comminuat : cujus deinde frustula , nimia ingenii iactatione, veluti venta dii lipantur rut non mirum, si scripta illius nusita , 8e confragosa negotium legentibus adeo sa- cessunt , ut aliquibus videatur theutonice locutus . a ὶ Quae vitia non hominis suere, sed aetat Is r quae relictis puris Peripateticorum fontibus, pro iis Λ-rabum faecem exhauriebat Quid minus
enim Peripateticum : quam inconcinna mens , & oratior cum, teste Cicerone ,
peripatetica schola , in ingenii , & orationis regimine , cultuque unice versaretur λ iEtatis igitur illius scienti Is excellens Bariolus , quo plus ingenio pollebat: eo maiores sibi aliquando , aliisque tendebat ambages . Unde scolam iurisprudentῖae instituit acutam illam quidem , 8c forensibus cavillat Ionibus percommodam ; flexuosam tamen, dc ob inanem saepe subtilἰ-tatem anxiam sane , & Importunam, unde Bartolinae scholae interpretes plerumque ingenio plurimum indulgentes , exili qualibet ex assinitate discrepantia longe inter se non raro comparant , atque committunt : Contra vero saepe ob leve quodlibet discrimen simillima quaeque distrahunt , de a rebus aliquando alien illimis vaticiuando, .
132쪽
& ariolando argumenta ducunt, inque sententiis serendis haud semper solent auctoritatum, atque testimoniorum habere dele-hum . Hinc non raro stoinachum Cujacio movent, ut sepe in illos excandescat, pluribus quidem in locis, praecipue in librum quintum responsorum Papiniani: aὶ Vim, inquit, hujus responsi, ct potestatem non bene percipiunt interpretes. Inani sermone imprudentia utuntur. Sunt verbos, ct prolixi , more suo , ut solent in re δε uti
esse multi; in d cili muti a in augustia
dissus Sed haec mihi tanti no a sunt: ut
si errores damnem Barioli tamen . de su rum doctrinam, ingeniumque longe magis non admirer, quam caeci quidam illorum laudatores: qui, ut probent simplicioribus Barioli se trivisse libros , quos nunquam sumsere In manus, pro illorum erroribus fama tantum, & inconsulta credulitate ducti, ratione prorsus nulla , sed ore tantum, ac fronte dimicant, quasi pro aris, & Cis. Nec minus tamen eruditioribus interpret bus indignor: qui cum a Bariolo, scho-Iaque illius multa didicerint; ubi tamen vliquod eius peccatum animadvertunt, desistere nesciunt a convἰciis: inter quos praeter Budaeum , Duarenum, aliosque plures , GOveanus praecipue non erubescit Bariolum pellimum juris interpretem appellare, miraturque illum ab iis laudari, quos ipse Goveanus laudat. b) quis vero tulerit iblos , qui cum prorsus iurisprudentiam ignoraverint, ac tantum eruditioni vacaverint,
ct humanioribus literis; hoc sese tamen veteris iurisprudentiae vindices profitentur , uod sciant & ipsi quoque Bariolo, ejusque iscipulis maledicere. Quales, Praeter ce teros, sunt Lauren; us Valla, & Ludovicus Vives, qui barbariem quidem Barioli omnium expositam ocul Is animadverterunt :doctrinae vero illius, neque recessus In trinspicere , neque pondus expendere voluerunt: ignari prorsus, quanta Bariolus cum suis commoda iurisprudentiae attulerint, tot solutis quaestionibus quot Idie In foro emergentibus .: quibus dirimendis veterum scripta minime sufficerent, nisi ea Bariolus , ScBartolini Iurisconsu ti rati Inando , similiaque colligendo ad quot dianum usum , di etiam ad non expresta produxissent: ita ut reddiderint quodammodo amissa iam ,
exclusaque e corpore tur Is veterum respon si consultorum. Qua opera, & iudices di Dficultatibus liberarunt, & reos a judicum fraudibus eripuerunt. Praestat enim parere mortuo, quam viventi et ac tutius judices obtemperant auctoritali sapientum , quae affectionibus est expers: quam propriis an ἱ- mi sensibus, qui studio personarum, dc cau- fatum, vel odio, aut gratia non raro iii
fraudem inducuntur. e) Quam hic interpretibus laudem Alciatus, pro sua ingenuitate , quamvis primus ab eorum vIa desse-xerit , minime denegavit. Quamobrem neque Bariolum cum luis omni errore absolverim , ut vulgus pragmaticorum solet; neque maximi ingenii , summique beneficii laudem eis detraxerim ; neque imitabor ruditos illos , qui cum ipsi raro meliora praestent; aliorum benefacta ob quodlibet peccatum obliviscuntur ia Natus est Bariolus in Umbria ex oppido, quod olῖm Se Inum appellabatur , nunc Sax erratum anno MCCCXIII. Patrem habu It Franciscum Bonaccursium: salso en Im ab aliquibus Incerto patre natus traditur. Fefellit eos , quod prima literarum elementae Bariolus addidicerit a Petro MI norita , qui Venditiis pie vacabat expositis insantibus instituendis Hic error apud aliquos hanc temere Bariolo notam impegῖt . Annum nondum XIlI. egressus ad jus civile se sub
Dino praeceptore, posteaque sub Iacobo Butrigario, dc Reinero contulit , suique magnam expectat lonem acut Is disputati nibus in scholis excitavit. Cum Tude γti assedisset deinde Pisis, ubἰ cap Italibus causis praefuit , sertur in villam secedere coactus, propter invId iam , quam subierat, ob reum praecipiti sententia damnatum : Proptereaque a judicando sese , ad docendum transtulisse Pisas primum , deinde Perusium , ibique 3c Civitate donatum. Eo in munere propter auditorum frequentiam , se admἰ rationem ingenii ,. l. borisque assiduitatem , primas facile tulit . Mane en Im ac vespere docendo , atque in die tredecim c rciter capita iuris civilis exponendo: lingui s annis dimidiam Pandectarum partem emetiebatur. A Perusinis publici negotii causa legatus ad Carolum Romanorum Impera
133쪽
plivatam optIme gessit .s Spec Iemen Im tan tam doctrinae imperator praebuit, & ulr- tutis; ut inter ilIius assest. res, sive Con-
xsiliarios lectus, ab eo, praeter insignia Qentilitia sibi, suaeque familiae impetrata ,
Leonis nempe aurei , cum duplici cauda in campo crocei color Is; obtinuerit etiam, , t sibi, suisque liberis liceret veniam aeta-otis scholae suae auditoribus, concedere, acu spurios reddere legitimos, & natalibus re' stituere. Cuin Francisco Tigrini, qui eum
aetate ani ibat , non raro di utavit , atque aliquando tam acerrime inter se conflixerunt : ut controversiae dirimendae gratia Pisas miserint inspectum Pandectarum codicem, quo vera lectio Inde referretur
legis : Si creditor , D. de distractione pignorum I Cum Bariolus nullam esse venditionem: Alter vero nullam esse condienti nem legendum contenderet. Quam controversam inter Bariolum, & Baldum exortam esse, aliqui perperam tradiderunt. Non tamen simultates adeo graves ob ingenii gloriam inter Bariolum, de Tigrinum inpercesserunt, ut amicitiam prorsus distraxerint. Non enim desunt, qui retulerint , Bariolum accerrimo quamvis Ingenio; ta-lmen propter labilem fluxamque memoriam, legibus ,& auctoritatibus a TigrIno acceptis cogitata sua comprobasse. plinra etiam eiusdem Tigrin I, & egregie scripta Bartolus, ordine mutato , suppres linque auctoris nomine , in suos contuli Dcommentarios, traditur. Laudem scriptis suis eo est maiorem assecutus , quod rem in universum expi catam , postea trahit
ad usum, lectoresque de schola traduci
ad forum: ita ut scientiam cum utilitate mire conjunxerit. Adeo vero discendi cupiditate rapiebatur, ut ederet, ac biberet
ad pondus: quo ingenii aequabilitatem ,ec mentis ad studia firmἰtatem conservaret. Unde nihil eorum Bariolum latuἰt , quae sua serebat aetas. Nam praeter juri L prudentiam , Hebraicis etiam literis , &Geometriae operam dedit: de qua lucem
ad jus civile illustrandum elicuἰt, in opusculo de fluminibus, quam Tiberia dein appellavit. Vir frugi fuit, de Integer : &quia honestis artibus lucrum quaerebat , haud sibi magnas peperit facultates. Fblios ex Pellina uxore suscepit duos , filias
quatuor. Demum anno MCCCLV. abscessit e vivis, annos natus circiter XLIII.
Eo malori apud posteros gloria, quod plurium seculorum labores aevo tam brevἱ conclusit. Neque viro de iure ei vili opibme merenti suit ingrata posteritas . Haud shio en Im an plus antiquitas tribuerἰt Papiniano , quam nostrates Bariolo : cuius omnibus fere tribunalibus auctoritas imperat praesipue apud Hispanos et apud quos ea lenteati I vinet 'li 'rar Bariolus siet it . Imo ubi deest lex, illius v Ice Bar totus consulitur. Hinc crebra , de vulgata illa de Bartolo , frementibus eruditis , nempe, Speculum, ct Lucerna juris; virtus juris; Dux universorum robur ve
ritatis ; Auriga optimus; Apollo Pythius ', Apollinis oraculum; ac modo PMer,
moda Matister, modo iumen humani juris appellatur.
l Unde etiam eonfectioni Aurea Bullae adishibitus dieitur Thulmerario de omvirata evi 'UI. 3. x s. Sed hoc dubiam , di a multis negatur primum ob impetitiam status regni Germa. viei in homine Italo, tum , quod anno antentortuus est Barrolus, quam aurea Bulla ede Ie- ux . Caro Io I v. autem a tonsiliis fini me Barro.lum, testatur glossa ad confiiorionem Henriei VII. Qui funι rebelisa , quae est inter extra vagantes fraudorem . De veta lectione L. Si creditor, Barto.
Ius non eum Planei seo Tigrini disputavit , sed cum Francisco, Aeeur si filio, ut ipse testatur ad
non ille glossator est, sed veris militer Anteces.
Franciscanos Perusia anno Christi a 333. aratis s. diem obiisse dieitur. Adseribuntur hi versus a
Iste es Barrotus ille iuris in ens Lux σ commedus explicatore bis est, aem mors ante diem absulit malisna . Hea mora invida o' ἀυo iniqxa nostra
etaea lina iterum iacere eriis. Sed hoe epitaphium seculo eultiori deeimo deo mum sexto positum videtve. Quare inde arguamentum nu Ilum duei potest contra Panci rotum, qui de aetate Barioli dubitatum annuit. Ac si cophago Barioli marmoreo nihil amplius inseriis pium memoIat, quam ossA BARTOLI. Diseiplinae λrensis princeps Iibrum etiam emi sit in
scriptum. Processus SMana centra D. viuinem c 'am itidice Iesa .Latinitatis , qua usus est sarto Ius , circumfertur memorabile exemplum, κα- Risus quidam falconem eomitia Guidonis eo ι νηπι
134쪽
De Brido , ct Fratribus. HUius gloriae noa parum accessit ex Bal
do discipulo: quo absente, Rariolus videbatur sibi carere auditoribus, ideoque sine Baldo Barioli schola conglaetabat. tenim tantum ille huic uni discipulo tribuebat , ut Baldo adhuc puero saepe aliquid objiciente; ain Bariolus ad respondendum
tempus petere non erubesceret. Hinc discipulus tandem evasit aemulus, 3c etiam incertamine, ac quinque horarum disputatione victor. Quae tamen aemulatio, ut mea fert opinio, ingenii potius Baldo, quam virtutis laudem promeretur. Quid enim in. humanius , quam carpere ubique occasione data magistrum , ut solet Baldus λ Discordia tamen ingenia dum viverent, post mortem concors hominum admiratio comitatur: hoc enim est commune in omni soro iudicium , ut ibi consedisse veritas existimetur,
quo concors utriusque sententia convenerit. tb Huius tamen petulantiae gravissimas poenas Raldus dedit. Ex frequentibus enim rixis cum praeceptore, orta est fabu-Ia , & commentum illud putidum, quod renses nebulones imbiberunt, de Baldo publice flagellis caeso, propter corruptos Om nes Pandectarum, qui Perusii erant codi
ces in lege Si Creditor , D. de di
sractione pignorum: ut adulteratae lectionis testimonio Bariolum consularet : cum eam contentionem, uti dixἰmus, noa cum
Baldo Bariolus habuerit. sed cum Pranc Isto Tigrini; ut optim s relationibus o stendit Lancellotus, selectioris notae Iu gi sconsultus. Natus est Baldus Perusii ex Francisco Ubaldo medico , egregiae pro
t' a Damnatum sed nihilominus de in abso uis tum narrat Ioannes Nevisant L. IV. n. as. Diava sua nuptialia apud Baylium in vita Baldi . ipso intereedente narto Io, utenteque argument L. ad bestias I s. D. de pvinia, in qua artificindamnatorum aliquid datur. Sed Panci rotus remto am figmentis annumerat, de ex eodem genere est alloquium Battoli ad Baldum quadragena. rrum si h lam eius intrantem a Tarde venisi Baia . εc huius responsum. cisitis recedam, vel se
lis parente feliciis mo : squἰdem , praeter
Baldum, genuit etiam Angelum, de Petrum Iurisco .is ultos scriptis non incelebres,& Baldo fratre miai me indignos. Annum iniens Baldus decimum septimum admirationi fuit omnibus, subtili cxplicatione legis centum Capua, D. de eo euod certo loco. Doculi primo in Patria, ubi Petrum Belsortem Cardinalem in iure civili erudiendum, atque ad maxima negotia instituendum accepit. Deinde Ticinum ad idem munus amplillimis stipendiis arcessitus 1 ubi cum se auditoribus nominis eius celebritate suspensis ostendit: quia statura pusillus erat, continuo exclamatum est, minuit pra- sentia famam : Ipse vero , minime deterritus, confestim excepἰt: Augebit cetera Nirtus. Cum Ibi Phthippus Cassolus, qui satis gloriose Dothorum Doctor appellabatur , more veterum Sophistarum , prodiisset in medium, quaestionibusque omnibus de ultimis voluntatibus ex tempore se responsurum obtulillat; Baldus, ut homiuis petulantiam reprimeret, rogavit ubi cautum esset in iure , ut substitutio vulgaris in legato facta non comprehendat, nisi casum , quo noluerit , vel potuerἰt . Haerenti Phil ἰppo Baldus ei ostendit legum Pater Severinam. D. de . conditionibus , ct demo nstrationibus . Ad quem locum hanc enarrationem Castrensis attexuit. Ingenio autem Baldust 1in promto suit, vel legem, quae de muscis, & ve Is loqueretur , petentibus o tulerit . sin terrogatus ab Episcopo Tici-rinensis; ex leges tam facile, ac toties mu-i, tarentur: ille retulit , legislatores, medi-ucorum instar, pro temporibus remedia PDi, rare: Id enim esse iustum, quod tempo-uribus conveniret; δc propterea , quae int, pace vetantur, in bello licere).. Ticinen
sium statuta solus publico jussi condidit i
Adolescens enim quindecim annos natus Bait lo tam argute contradixit, ut ille tempus ad respondendum petierit, quod tamen semel, non saepe saltum, Pan et rolus tinatur. Si veta essent. quae Nevi sanus narrat, ex dupliei erpite dam. nanda Baldi memoria esset. Non enim ingratus tantum videretur in Bariolum . quem ubivis iascriptis suis insectatur ut praeeeptorem . sed et iam immemor patroe inii, quo formidini 'flagelis lorum ereptus fuerat. Bariolus autem eo maiori animi magnitudine usus videretur. quod de nis
135쪽
omniumque consensu cautum est, ut nemosne Bildo auspice doctoratus, ut vocant , lauream caperet. Opum suit haud minus , quam doctrinae cupidus. Quas adeo magnas tum e schola, tum etiam e foro collegit :ut ex solis substitutionum litibus quindecim millia contraxerit aureorum , sue iculorum, a) ut vocant, praein ea, quae ex criminum causis , 8c ex contractibus adjecit . Mentis eius magis acumen laudatur, quam constantia: Depe enim ingenii aestu a veritate, atque etiam semetipso abreptus, sibi repugnat: ut Baldo subtilitas; Bariolo vero sententiarum veritas, &.ludicii firmitas tribuatur. Etenim illius ingenium rapidum Ihuius frugaler Ille argutior h e sanior . Ille ad disputandum ἰ hic ad iudicandum
utilior. Forentis enim exercitatio Baldum quo magis exacuit ἰ ita longius aliquando avexit a vero. Ita ut in Baldo ambitionem, Zc avar Itiam olfacias; in Bariolo vero solius justitiae cultum admireris. Unde Baldus opulentissimus, Bariolus inops . Αmbitio vero Baldi, cupidoque gloriae studi is Posterorum plurimum contulit e vix enim ullus est divini, aut humani iuris locus Ingenio illius non exploratus : neque Pars
ulla iuris , aut civilis, Pontificii, aut se datis illis non experta. Vultu fuit hilari ,
colloquioque grato. In pauperes erat adeo munificus , ut eis turmatim convocatis , ius de carnes bovillas saepe obiiceret. Mortem tamen obiit viro gravissimo indignam. Dum enim rabido catello, quem in deliciis hibebat, abblandiretur, imprudens la-hii morsu venenum hausit: quo in venas manante, lucem tremebundus reliquit Kal.
Maiis anno MCCCCIV. Zenobio Tipherni Epistopo, de Francisco filiis, utrisque Iin risconsultis, superstitibus.
Castrens, e Faliscis, quem aliqui anteponunt ipsi Baldo , cui paullus discipulus fuit, de amanuensis r quippe pauper rimas , de genere tam obscuro; ut ne fa-
l.d caβνεs L. Prim F. Misis is M. T. Gmiliae quidem nomen praetulerIt , hum Ili que servitio victum, dc doctrinam sibi paraverit. Nam simul cum Baldi liberis a Gildebat in schola, domumque rem sus naagistri verba, ne i bi exciderent , statim scriptis mandabat. bὶ Auxit vero illi, ut saepe aliis, scientiam egestas . Cum enim
pecunia careret ad emendos commentarios,
coactus est omne tempus in ipsarum te hi ne legum ponere: cujus assiduitate studii , ad priscae, ac germanae sapientia integritatem assuefecit ingenium. Hinc scripta trulius, prae aliis, veterem disciplinae cand
rem , ae veritatem arripuerunt: quem n
dis tructum ingens voluminum in diem increbrescentium, ac mentis libertatem irret lentium strues Intercipit. A venione de proinrogatione jurisdictionis Paullus adeo disputavit egregie; ut ea fama excitatus Cardinatis Zabarella Florentinus Archiepiscopus, vicariam Paullo asse sibri suo potestatem eis xercendain tradiderit Florentiae e ubi cum jus doceret, Senatum composuit, Ac statu. ta . Inde Senas primo , deinde Bononiam ad idem se munus, ac postremo Patavium contulit, ibidemque annis confechus t morotem oppetiit anno MCCCCXX. omnium aestimatione ipsius Barioli loco dignus.
IS Alexandro Tartagno Imolenti doctrina in iuris tradidit. Paullum ea imaudisse Λlexander dicitur , praeter Iaannem Iinolense in , Ac Joannem ab Anania , Ludovicum Romanum , & Casparem Α-rengherium in Bononiensi schola docto, rem. Doctr nae illius tama undique percurrens, urbes plurimas ad cupiditatem hominis excivit. Igitur Ferrariae primum , deinde Patavii docuit, ubi Bartholomaeum Ccepollam acerrimum doctrinae , ae dignitatis competitorem constantissime toleravit . Illinc Ticinum , ac postremo Bon niam ad ius civile docendum concessit :ubi aemulum expertus est Andream Barba tium, minorem quidem doctrina . memoria vero , quae maxime ad plausum popularem valet , longe praestantiorem .
136쪽
Cui tamen saeuitati Alexander succurrebat assidua scriptione, quam adeo necessariam studio lis existimabant ἰ ut interroga tus quom modo adolescens proficere posset, responderit : si vapularet , quotiescumque sine calamo administro libros evolvere deprehenderetur . Scientiae magis , quam lucri fuit appetens , idemue in ore semper
habebat istud, legibus vacami, ut scirem,
non ut eas venderem. Vi praeterea gravis
erat , dc cavillationum osor , ingenioque recto, ac limplici: ut merito veritatis pater appellaretur : & quamvis modestia esset insignis , ea tamen haud potuit abs te deflectere , Imminentem semper doctrInae maled Ieentiam . Nec enim deerant , qui Sophaeam eum vocarent , & ingenio versatili: quod leges pretio figeret atque refigeret . Obiit anno MCCCCLXXX. VII. annos natus tres & quinquaginta: quorum triginta docendo transegit.
De Iasone d GF N. HAEredem is doctrInae reliquit Iasonem
ullus felicius , & turpissimis moribus , dc natalibus ad splandorem , & dignitatem,
per studIa literarum emersit. Susceptus est enim e concubina , dum pater ejus An dreonus Maynus Mediolanensis Pisauri ex Iaret . Iason autem ad literas addiscendas missus, quod injustis esset natalibus , ideoque negligentius, atque asperius tractaretur, perdite ae ditatu te vivendo alea , dc Iuxuria pessum se , suaque omnia dedit :tit passus fuer It etiam venum ire legum libros , in pretiosis membranis descriptos. Cumque ob summam inopiam sorderet mnibus , insperato ad meliorem frugem venit : ut non iurisprudentiae modo , sed de humanioribus literis vacaverit , delibata etiam poetice : dignusque fuerit , quia Ludovico Ssertia legatus ad Alexandrum I. Pontificem , una eum ali Is m Itieretur: inter quos Ipse orandi munus obivit. Quas etiam partes egἰt in Maximii Iani nuptiis r unde PalatIna , 3e equestri dignitate, Caesarisque pratricIatu decoratus in Patriam se recepit. Ubi cum Ludovicus Ssortia Mediolanensium Dux crearetur , aliam orationem summo plausu recitavIt d eaque meruit, ut in Senatores, patrIclosque re
serretur . Iuris autem piosessionem ad tan-
tam existimationem dἰgn Itatemque perduxit , ut primus ad docendum pratio mille
aureorum , sive ducatorum , ut vocant , conduceretur e unusque meruerit , s lamum Galliarum Regem, Ludovicum nem pe Xl I. una cum quinque Cardinalibus , qui eum assectabantur , auditorem habere . Quibus Ticini gymnasib m ingredientibus , Iason praeibat jussu ipsus Regis equi eo in loco praeceptorem Regi antecerulere dicebat . Ibi Iason amplissima disputatione docuit , equestrem dignitatem ob militarem virtutem a Principe acceptam transire ad liberos . Propter dranc autem
ingenii gloriam Castello fuit ab Rege donatus . Quod sibi a Praesecto Regiat Domus postea ereptum , ne Regiarum quidem literarum auctoritate unquam recipe re potuit e nuncius en m ab eo ad res r petendas cum literis missus , calcibus h
mi prostratus suit, sparsis ad terram , de conculcatis literis . Cum Francisco Curtio graves inim Icitias Iason suscepIt : sed cum Philippo Decio longe graviores: cum quo saepe ventum est ad manus I ut de lapidibus invicem se pet erint. Eius Interpretandi ratio perspicuitate , atque ordine, itemque ubertate plurimum pollet. Auxere Iasonis commentarios et Iam Bartholomaei Socc Ini, δέ Caroli Ruini labores : quos magno studio , de mercede conquisitos sibi veritus non est Iason adscribere. Opibus tandem, de honoribus cumulatus obiit anno DXlX. rviat Is vero suae octogesmo quarto, cum iam ,
ut sertur, senio desipuisset . Atque Is mihi si, pro instituto opere, Bartolinae jurismidentiae posiremus: tum quod Omnes recensere
peculiaris esset operῖs ab aliis egregie praest ἰ-ti; tum quod Aleiati judicio, hisce auctoribus forenss doctrina , 3e hoc iurisprudentiae genus absolvitur: quemadmodum ille hoc eleganti epigrammate docuit: A iure primas eomparatus eeteFia Parres habebit Bariolus. Decisiones ob frequentes, actio
Non negligenda maxime est tro vibas 'castrensis explanatio. Opinionum tutius Symplegadis Superabis Alexandro duce . Ordinis Iason , atque itieis nomine Videnaus est properantibus.
His se quis alios addidit interpretes ,
137쪽
De Saliceto , Guosis, Cum tuo, Castilio. neo, Carpotia, Ruino, Rimin ridis, Curtiis, Deciis, Nicolao Spinelio. AC mibi, si ex tanta ingeniosorum Interpretum turba , quam silentio praeterimus, alterius ordinis describendi ne .gotium daretur; fidenter legerim Bortholomaeum Salicetum Bononiensem , factio. nibus, fle exilio clarum, Raphaelem Fulgosum Placentinum , cujus ingenium in Constantiens Concilio eluxit, ejusque so-clum , de aeqvialem Raphaelem alterum Cumanum , seu Comensem, atque utriusque istor una praeceptorem Christophorum Castilioneum Mediolanensem Baldi auditorem , & antagonistam : per quem subtilior jurisprudentia resilire Se sincerior juris rat Ici imperare auctoritati coepIt . Cuius
ingeniosa sane scripta, & iudicii selecti ris, divissse inter se Raphael es duo, ac suppresib magistri nomine sibi adscripsisse
feruntur. Adderem his Bartholomaeum Cce-pollam legum captatorem vaserrimum , 8c R.irtholomaeum Soccinum Senen semsummi acuminis iurisconsultum , & latinis, graecisque florentem literis ἰ quicum
de Marianum , ex eadem familia , coniunxerim .' & denique Ruinum , Riminal-dos, Curtios, Decios , de quem tum ob antiquitatem, tum ob doctrinae, ac generis nobilitatem, piaculum esset praeterire
Nicolaum Spinellum Neapolitanum , qui sua in patria, Se Patavit, summa celebritate , docuit, anno MCCCL. ubi & Ful-2osium habuit auditorem . Ille vero ad summa Neapolitani Regni negotia per Ioannam Reginam adhibitus, ab eademque ad Urbanum I l. legatus, ingentibus persunctus honoribus , obiit anno MCCCXC. superstitibus liberis Luca natu maiori, ScBel sorte Catanensi Episcopo: per quem collegium bonarum artium, quod Spinellorum dicitur , Patavii fuit institutum . tque hi omnes ab Irnerio usque ab Alclatum explicandi ratione usi sunt sutiliquidem illa, & peracuta; sed non ubique
vera: nam ubi non tam ingenii vires proficἰunt , quam lectio veterum , dc morum temporumque cognitio, not Itiaque sermonis abstrusior; haerent ipsi misere, ac saepe labuntur: etii at quando audaci conje-
etura freti I divinatione potἰus, quam arterem consequantur. Stylo praeterea utuntur
illorum temporum inquinato , dc barbaro ;a cuius tamen leotione, ob rationum ac men , & rerum ubertatem, viri maturior iis judicii minime abhorrent: imo vanitatem rident eorum, qui non tam eruditione propria, quam ineruditorum interpretum contemtu, atque fastidio te profitentur eruditos
CAPUT CLXX. De isci. Io, ct cinctiori Iurisprudentia, sis de Cujaciana scbola. V Erum sub idem tempus, quo in Italiam , indeque in Europam universam studia bonarum artium, dc prisca elegantia divinitus remeabant i dum praeci nente Valla, Politianus, Parrhasius, Bem-bus, Erasmus, aliique complures vetusta secula tenebris obducta recludunt; dum i
de artes omnes pristinum nitorem recipiunt ; iurisprudentia quoque Alciati manu ex humo sublata, oculos ad primordia sua
reflectens , vetera ornamenta , nativam
que dignitatem a priscis repetiit auctoribus. Cumque inlciati di Ipuli ex Gallia, & Italia universa conspirarent; eorum praesidio iurisprudentia se in primaeva eruet ditione, atque elegantia collocavit . Quae que in Irnerii, Accursit, de Barioli lch
lis vires exeruerat, retenta rubigine: culintu eruditorum, de industria literarum elegantiorum exuit harbariem , de nativam explicuit venustatem I praesertim , cum ad nos expugnata Constantinopoli , Basilicorum libri , Graecique pervenere legum interpretes: apud quos latina jur s eruditio cum Imperii Romani reliquiis manserat incorruptior . Romana enim antiquitas , cujus lumen ab Italia domInatio barbarorum excluserat , in Graecis iuri Gprudentiae scholis, usque ad recens Constantinopolis excidium vixit , usu atque assiduitate Iuris civilis . Quam deinde an liquitatem Craecorum eruditissimi , a vr hostium ad nos eonfugientes , In maternum Italiae sinum retulerunt , simul cum libris Basili eorum illinc abduetis , atque deinde in Galliam translat Is usI po, quam eos Cui acius diu triviiset , vimque illorum expressisset, publicam tandem respexere lucem. Sustulerant sane ante Almcise
138쪽
esatum an mos Castilioneus, eiusque discἰ-puli Cumanus, atque Fulgosius: qui explicando Iure, non raro a vulgarium interpretum via deflectebant, Verum occupatis auctoritate animis. eorum opiniones, eis antiquitati proximiores, tamen propter suspicionem novitatis, continuo rejiciebantur , antequam essent eae pensae: donec Alciatus ,
Dudio vetustatis, testimoniisque sincerioribus, & eruditionis fide, vulgaribus interpretibus non raro redargutis; auditores suos ad novum genus interpretandi traduxit . Natus eii Alciatus Mediolani, patre opulento, nulloque matris parturientis dolole.
Cum puer Ticini Iasonem, Bononiae vero Carolum Ruinum audisset, graecas, de latinas literas juri civili adjungendo, annum vix attingens XXI l. frementibus barbaris ;doctioribus vero novum iurisprudent ae nitorem admirantibus, di inunctionum libros in edidit, & paradoxorum. Docuit primo Ti- cini, deinde ab oblati atoribus, ob quos sto- Inachabatur, in sugam actus, concessit in Galliam: atque initio Avenione , postea Biturigibus ius vxplicavit; ea auditorum frequentia , eaque selicitate, ut a inuniscentii limo Regum, Francisco Primo, an
nuam MCC. scutatorum, quae vocant, mer
cedem acceperit, de a Regis filio natu maximo , nurnisma CCCC. scutatorum potesate: quod urbis Cives ei Principi obtulerant in suturae dominationis obsequium . Sed eadem gloria, qua in Gallia florebat, Riciatum extra Galliam traxit. Etenim Franciscus MarIa Mediolanensium Dux homini; sbi subiecti virtutem optans habere praesentem, interm Inata publicat Ione bonorum , nisi pareret, par; quo in Gallia fruebatur stipendio constituto, Alc Iatum ad Ticinense gymnasium revocavit: unde bellorum liuotibus una cum literarum studiis bis eiectus, primo eadem mercede boaoniae . postea Terrariae , stipendio amplἰori, docuit, aureorum scilicet scutatorura ex prae-
Reprehendi tui a Pulio inconstantia Aleiati, qua Ticino Aveniorem . Avenione tituis riges. Biturigibus iterum Ticinum. Ticino sononiam. Bononia Fert aliam. Ferraria tertio Ticinum commigraverit, totiesque domicilium mutaverit docendi causia . extinctus intra aetatis annum sexage limum . verum Ticini primum Alcia. rus ab olitrectato tibus solum vertere coactus, e denaque dein a mee flaretia Biturigibus sub interminatione publicationis bonorum revocatus est ,
indeque bis bellorum fluctibus electus primo vo-
senti aestimat one MCCCL. Per id tempus , cum Paulus III. Pontifex Urbes Ecclesiae peragraret, ceptus Alciati do strina , hominem ad Ecclesiasticos honores capessendos hortabatur. Ille vero docendi munus dioit at ibus anteponens, in solo se Protonotaria- tu continuit. Adeo autem summi Principes erga illum certabant honoribus; ut reversus Ticinum Mediolani a Caesare Senatoriam, & Palatinam dignitatem: a Philippo
vero Rege Ticinum adeunte aurei torquis honorem retulerit. In causarum responsis veterum gravitatem tenuit simul , & modum: longeque parcius auditorum obiectio. nibus respondebat. Pomoeridianas horas non raro in Poetarum, & historiarum lectione; i, pe vero in alea, praesertim aestate, collocabat . Gula tandem , & cibo abundat tiori mortem sibi arcessiv t immaturam , anno MDL. aetatis vero suae LVIII. Cui defuncto. praeter scripta celeberi Ima, non
parum adjecit gloriae Francisci gentilis sui ab ipso in iure civili, & in elegantioribus
artibus instituti, virtus, & virtuti tributa Cardinatatus dignitas : postquam docendi munus ab Andrea sibi traditum, laudabiliter exercui illat, & e sua discipi na ei nisi i set Cardinalem Borromaeum , a quo Romam suit evocatus.
De AEmilio Ferresto. PRaeter Alciatum cultioris tur sprudentiae diluculum, ejusdem doctrinae splendorem in Galliam attulit Ps milius Ferret-tus Etruscus Ravenna oriundus, ex Pervetusta familia : cujus nulla sere vitae pars honoribus praemiisque vaca v t . Posse quam enim Pisis Philippum Decium , &Camillum Petriiccium Senensem audivit , Cardinati Salviato Florentino primuin , postea vero Leoni X. fuit a secretis. Quo
noniae, tum Ferratiae consederat. Idem Aleiatus
plerisque etiam Colles is suis invisus erat. Sed premebat eum invidia hominum innutritorum balbati ei baitoli , qui primum sere nequibaut genus dicendi cultius, simulque Aleiato ingeristem numerum studiosorum . qui eum sequeba tur, de eximia rei familiatis incrementa invidebant. Philippus Rex torquem Alciato offerens. tum adhuc princeps iuventutis erat. Postea enim A. vsso. demum Regno ex abdicatione Caroli ra. tris admotus fuit. mundi
139쪽
munere sparta abdicato, ad bellum prosectus, dum e Laut reci exercitu infelici clade profligato rediret, ab Hispanis capitur, ac segee uis aureis rede .ntus a fratre,
Ualeatiam at ius ciei te docendam coace se sit: und 3 a Francisco I. accitus , Sc inter Parisienses senatores lectus, plures, atque honorifieas obiit Regis ius Iu legationes, ad Venetos nempe, ad Florentiaos , Sc ad Caesarem ' . Quibus egregie gestis, in Gilliam redux , Ατenione ius civile docuit , usque ad amuin MDLll. qui suae fuit aetatis sexagesimus tertius, & extre.nus. Tantaque populorum gratia, & amore docuit, ut cum successor ejus Crave ita defuncti famam orationis initio carprret, strepitu atque tumultu, non modo schola, sed etia in Urbe fuerit expulsus.
EX huius consultissim I simul, & eloquen
tissimi hominis disciplina ortus est nobis Antonἰus Goveanus: qui Ferretium in fine libri de Dre adicrefendi parentem suum alterum appellat. Natus est Goveanus in Lusitania, edueatus in Gallia, omnibu' te honis artibus exeultus: ut unus Aristotelis Patrocinium viriliter susceperit adversus Petrum Ramum, publice bellum indicentem scholae Peripateticae, nostris hIs temporibus iam delabent ἰs: allato in sorum Graeco eius plii losophi exemplari. Ingenium habuit varἰum 6e velox, ut rerum ab eo tum in philosophia, tum in humanioribus literis, tum in Iure civ li agitatarum finem ante Initium animadverteres. Neque ullum fuiti η r Quem & In Africam est seratus . eum Carolus expeditionem illie parans instructa elasisse, Carthaginem navigaret. Catharinus Pobelis Ius M vita Femtti , inser visas Clario. Icto.
farsi tunc im edidit-Zacharias Palthenius .anna 1 νε. Φ. Qua tamen collecti ne non eontinetur Iiber eius inseriptus Everriculam Barrui in quo refellebat . quae in Battoli se tiptis minus ei tote randa videbantur .c I Adeo ut etiam Atheismi seeusaretur, quam eriminationem diserta oratione di luit. Eanisdem etiam Calvinus in tractatu de seandalis Irina, villa novano, Doleto & R bhelelio agis gregat. qui quantum ad animae vitam attinet,
nihil a cani baa dc porcis patavesit is differte, involucrum , unde non se celeriter, ae seliciter expediret. Hinc brevi spatio, qua iuri civili vaeavit, acuta , & solida pro tuis lit multa r dum paucis annis ia pluribus Galliae grinnasiis, Cadurci nempe, Ualentiae, Tolosae, Cratianopoli mi gna celebritate doceret . A quo cum ille se munere contulisset ia aulam apud Allobrogum Ducem, e jus in consilium lectus fuerat, & imgIstet libellorum creatus, Taurinis decessisse se tur , nondum sexagenarius. Ad cuius laudem id esset satIs, quod tam exiguis, paucisque libellis meruerit, ut ab Antonio Fabro cum Culacio conserretur. Qua in contentione Faser diligentiam, copiam , laborem Cu- iacio: Goveano vero acumea, atque in genii praestantiam attribuit. Uerum quod omnium ante se interpretum laudem, de spem posterorum exuperat, Cui acius ipsie principem inter Iurisconsultos locum libἰ uni debitum, Goveano concedere non dubitavit, hisce sane honor ficenti: limis verbis, utque mea fert opinio, in ipsum Cui acium tantummodo congruentibus in Antonius, inquit, Gowanus , cui ex om-mbus quotquot sunt, aut Derunt Iustini ne i juris interpretibus se quaeramus quis unus excellat, palma deferenda est. Sed vereor candide ne, an odio aliorum hunc adeo extollat Cui acius; an potius ambitio. ne quadam, ut nimirum intelligamus interpretes omnes sub iugum abs se missos , qui Golleanum, omnium , suo iudicis , victorem communi ceteroram iudicio vicit . Quamvis enim ingenio praecelluerItGOveanus , tamen scriptorum paucitate nemo latiorem locum Cujacio reliquit . in quo exultaret. Hinc non m Irum , si
eum sibi Cuiactus praeserat, qui secum
Oppositum dimetio, quo consiliatio euidam ilia
140쪽
rarius concurrit. Nobis certe, ut prae ceteris acutus, & explicando perbrevis, &expeditus Goveanus; ita & in reprehensione veterum, quibus vel invitus multum ipse debet, ingratus videtur, & immoderatior .
daeus profecit . emendator magis librotiam iuris, quam interpres: nec tam legum , quam eruditionis earum doctor . Non alium enim se praestat in suis ad Pandectas adnotationibus: ubi nescio cur homo gravissimus adeo sibi Indulgeat , &blandiatur In Accursianis interpretibus reprehendendis , a quibus scientia vinc Itur :quamvis eruditione Pro temporum conditione vincatur . Natus est Budaeus Lu. tetiae illustri loco . Is prima adolescentia in venationibus , otioque traducta , reliquum vitae adeo studiis literarum occupavit , ut neque labori, neque sumtu ἰ pepercer It saepeque morbum incurrerit, Aevitae periculum. Ab Lascare, qui tum erat in Gallia, selectiorem graecae linguae notitiam accepit, ea progressus celeritate, ut exemplo Apollonii ; qui Cicerone graecae orante graeca in eloquentiam ad Romanos translatam lugebat ἰ et Iam Lastares eam sibi a Callis ereptam quaereretur . Cuius linguae sacrarium eruditissimis commentariis Budaeus posteritati reseravit: Nec mἱ-nori utilitate pand t rem nummariam eru ditissurus de asse librἰs: quorum causa diu de inventionis laude certavit cum Leonardo Portio Italo e qui eodem tempore Idem argumentum tractarat egregie . Quae dissensio , utpote hominum humanissimo Tum, Per Lascarem interpretem facile in concordiam, imo de in mutuam benevolentiam est redacta. Gallis regibus in gra-
l missia mentio dialogorum Antonii Auis
ἁem in MUrieisti opis repetui Derunt. dignique sunt . qui in thesauro Iuris Canonici familiam ducunt, ut in thesauro Iulia Civilis ottonia. no reliquis opusculis eremittitur ejusdem Rus
vissimis legationibus laudabilem operam
praestitit: aed post reditum, cum in exoptatam solitudinem, studiorumque suorum portum se recepisset; Francisci l. benevolentia fuit in aulam revocatus, atque ab eodem Regiae Bibliothecae praefectus , dc magister libellorum creatus, ingenti , ac nova signi Matione honoris . Misit enim ei demum libellorum fasciculum; quo ejus muneris pollessio tradita intelligeretur .
Tandem cum esset in comitatu Regio , ad oram maritimam , aestuosi aeris inclementia , non sine omnium lacrymis , vi tam reliquit, uxore superstite, atque undecim liberis; virilis quidem sexus septem & muliebris quatuor , septuagesimo arta tis anno a Christo vero nato MDXL. Sed alinquantisper in Hispaniam concedλ-mus, paullo post In Galliam redituri.
CAPUT CL lv. De Autonio Augustino. Hispanῖa vetus Romanae sortunae socia , sicuti civium virtute , ae fide militiam Romanorum diu munivit I ita Se recentioribus temporibus eorumdem fulsit leges per Antonium Augustinum: quἰ suis emendationibus ' libris a civili, de pontificio iure labes abstersit ; commentarii Gque rerum antiquarum Romae veteris imaginem posteris aperuit. Natus est Augustinus IllustrIbus mai ribus Caesareae Augustae Celtiberorum dhumanasque t Iteras Compluti didicit, Sejuris civilis primordia Salmanticae . Uberiorem vero iuris doctrinam accepit Bononiae a summo Iurisconsulto Ioanne Paullo Parisio Consent Ino , de Alciato ἔPatavii a Mariano Soccino . Unde Florentiam prosectus , pandectas Pisastas lustraturus . Romam se contulit .' ubi primo , Hispanorum nomine , lectus in Collegium Duodecimviroruni litibus
gustini liber do neminibus Pandia aram . qn insano olim pretio vendebatur. De ipso quoque Augustino , ut merebatur viti dignitas , Ac eruditio late disserunt Celeb. Otto in Praef. r. I. Th. Iaeris p. s. er T. IV, p. a . Ex cuius distis apparet, saris bene de Ausustino rationes subditis has habui me nostrum . eum vitam elus litetis