장음표시 사용
141쪽
iudicandis, quos Rotae auditores vocant ;posteaque Bononiam legatus, ut Regiis Philippi Regis Hispaniarum, S: Mariae An. glae nuptiis interesset; indeque Romam reversus, 3c Allifanus Episcopus ci catus; rur. sus , iussu Pontificis , prospero successu , ad Ferdinandum Caesarem legationem susce. p t. Inde Siciliensi censura, jussu Regio , pei lanctus, Ali Innam Ecclesiam cum lieris denti mutavit. Conferens vero se ad Tridentinam Synodum , nihil hortando, & d, sputando praetermisit, quo dilapsam Eccle. sae disciplinam ad veterem severitatem revocaret . Tandem ad Tarraconensem translatus Ecclesiam, ingenti fama, imparique meritis praemio, migravit e vita. Siquidem viro eggregio, & de dἰvin Is literis ac S era Republica optime merito, purpura defuit.
CAPUT CLXXV. De Bituricensi Schola. SEd iam regrediamur In GaIlIam , ac
Bituricensium Academ Iam, veter Is ,Berythi aemulam , re samus t ubi Alciatus Perpetuum antIquae iurisprudentiae domIcῖ-lium locavit. Eo enim viri doctiis mi exemiverss regionἰbus ad ius e Ivile docendum confluxerunt, ut Romanum forum in Gal-
Iiam videretur esse translatum. Nam prae ter eos, quos recensebimus, docuerunt eo
In gymnasio Contius, Boerius, Rus lardus , Raguellus, Balduinus, AEg Idius, Hortensus , Emundus Merillius , Pinsonius . Broeus, & Ioannes, atque Iacobus Mercerus: ita ut 'Cuiacius say nullam adhuc scholam dIxerit similem invenIri Bituricensi Academiae , in eaque omnes juss a Ad Margaris. Vales Neque deinceps habuit, aut habitura est temere. Floruerunt vero Academiae Bituriens s Do. res praeeipue eruditionis laude , quemad modum se hola Bononiensis omnia ad usum forenissem referebat . Utrisque idem propositus erat finis, nimirum, exemplo Ze experientia Roma
norum, populi totentissi in i 8e sapientissimi iuva.
Re ecimmoda societatis civilis, etiam inter gentes hodiernas. sed praestitisset, scholam Culacia nam floruisse ante Bononiensem . Et rores enim, qui semel invaluerant, ratissime eradi eantur. viii ea sique in summa literarum luee homines forenses is pissinae adhuc in densissimis tenrbris versari. Pertur autem moerore exstinctus . quem ei iniecerat collega. Franciscus Balduinus vindictae studio , quod renitente Batone Biturigibus Pro Lsur creatus erat . Opera Enguinarii Baronis iunctis
docere cλste, pure, cordate, sine suco. sine fallaciis.
De Enguinario Barone. DO' Alciatum piaeclaram ill Ius Institu-I tionem tenuit Enguinarius Baro : cujus major viventis, .quam mortui fuit auctoritas,oppositionibus potius aliorum , quam propriis scriptis, alioqui eruditis, meminitae commendata. Cum eo non modo G
veanus vehementer I sed & Duarenus . In controveisiis de iurisdictione, di imperio acerbillime dimicavit: quorum postea irae deferbuerunt: ita ut Barone mortuo anno MDL. Duarenus laudes illius tumulo inscripserit.
NAtus vero Duarenus ex Illustri fain milia , Alciato praeoeptori operam dedit Avarici Biturigum: ubi in docendi munere Bar ἱ successit, ibique auditores habuit Budaei liberos : quibus . patris eruditionem, quam ab ore, & scriptis illius imbiberat, grato animo retribuit. bὶ Memoria , dicitur , fuisse parum tarma : ita
ut aliquando cogeretur orationes recitare
de scripto . P Cui acio adhuc iuveni
vehementer obtrectabat: ita ut inter uintriusque discipulos partium studio concitatos tumultus orirentur: qui non nisi C jacii discessu quieverunt. obiit Duarenus anno MDLIX. aetatis vero suae L. Vir ingenio fuit, di dictione facili ; nemoque
lba vi f. Bad. ωd D aren. i Imo nunquam stlidiosis nIs ex scripto praeolegeret, quod damno homini suit apud imperitos, eum in Germaoia peregrinaretur, & ad praelegenis dum invitatus , quod commentariis suis desiluere. tur, suggestum conseendere nollet. Sammarth. EIQ. I. r. p. 38. Qua in re dubium utrum prudentiam eius magis mirere, an imperite iudicantium iniquita. tem. Crim enim quae astea emi si s et , librorum adipars tu instructus edidisset, hune libris destitutus tmebat. ne praelectiones extempor ex illis elaboratis minus responderent. De s it hodie is mos pro issessores pereurinos ad lectiones pnblicas pro voeanis di , quia contiuit, ut eum promtior di doctor varideretur Prosessor petestinus. quam indigenae, in dieenis studiosi subduceren in I.
142쪽
IURIS Cmellus orat Ionis lenocinium juri civili ad plicuit. Ab Accursimis. & Bartolinis
interpretibus; quos in foro triverat, quosque nova instituta docendi ratione ubique mordet, haud pauca tamen sumsit , quae adspersa sermonis elegantia, in novam vertebat faciem. Solebat enim ex abstrusioribus de prolixioribus eorum commentarii legere optima. Quod ne videatur a me de viro doctissimo confi:tum , testimonium producam ex praefatione secundae parti, operum eius , a gentili suo conscripta . t ait: Duarenum saepe in ore habuisse illud Lucretii rFloriferis ut apes in saltibus omnia libant, Omnia nos itidem depascimus aurea diva. CAPUT CLXXVIII. De Hugone Do vello. Moriens Duarenus haud imparem doctrinae , atque si inulatum suarum haeredem reliquit Hugonem Donellum discipulum, quem eleganti oratione in prae .ceptorum collegium cooptavit. Is magistri rationem in docendo iure complexus est , 5e indictum olim Cujacio bellum redinte- gravit r Verum cum in Calvinianorum partes, abiecta veteri , ueraque religione , transisset ς mutato cultu divino, coactus est etiam solum vertere, variaque sortuna jactatus, Ze in Germaniam proiectus, dineuit Heidelbergae r unde ad Idein munus
Leodium concessit: indeque quod Britannorum factioni res novas molientium stu- a Docendi quoque methodo reliquis palmam Praeripit . Quo pertinet 'illud disertissimi Euris
manni . Et super./m mnnea Dia arontis in aνIo dolendἰ . Annum tamen in tetrum eonsumpst in definitione iudicii explicandaevm aliquot divisionibus se refert Υιν. de rudis. 133. Orationis tamen lenociis ni is mare no, ut reliquis omnibus praestat Hott mannus. Cuius stylus vena Ciceronis fluebat. Θ Omarent ianstim edita cura ciDo. Fr.-cos 1 s . II. y or. MDI. ν. Imo Midam, seu Lugdunum Patavorum In euius Bibliotheca Aea demira adhne eustoditur in erigie os illud probum εc generosum Donelli reis rem defuncti, Leida autem triennio ante mortem Altot fium in Franconiam eone esserat . Biturigitus vero eo tempore profugit, quo Catholici magna erudelitate de publiea clade iri Reformat s -- Iebant, quae strages quia Parisiis potissimum data fuit. nuptiae Parilinae appellatur. Erat autem tempore fugae veste indutus Germanica, eaque a Ger-
amnis adolescentibus si ea iis suis ereptus est. Cum
deret, patefactis insidἰIs , coactus est in
Franconiam confugere : ubi cessit e vita anno MDXCl. aetatis suae LXIV. Commenta. rios iuris civilis reliquit uberrimos , Nacu tillimos: quibus iuris prudentiam in commodiorem ordinem redigere studuit. Cui operi utinam extremam mai. um addere pO-i u i sset neque tamen minus quales nua ciunt iuventuti conserunt, propter soliditatem rerum, de rectam seriem. Puer vero adeo literas adversabatur, ut ad eas non ante se flexerit, quam illum pater rudole, ac metu afficeret: qui arcessito ad se, coram puero, pastore luario,' pacta mercede, filium ei se traditurum simulavit : quo Do-nellus intelligeret , qualis vita sibi, nisi studeret literis proponeretur: Fallacia haec puerilis animum illius vertit, ac tantum ingemnium posteritati, de literis dedit.
P Rotulit & Callia Franciscum Hoti
manuum ex illustri , & veteri famili , quae sub Ludovico VI. 'ροὶ e Germania, occasione militiae, migravit in Callia me ubi claris affinitatibus & continuatis honoribus floruit. Franciscἱ tamen huius ingen Io fuit longe splendidior. Is enim Jurisconsultus suit, Ac orator eximius. Ius civile diadicit in Aurelianensi silaola, indeque Lutetiam Parisiorum ad Senatoriam patris dignitatem vocatus, forensium jur Horum stomacho, ad sua vetusti iuris, de
veto Biturigibus Lugdunum 3c inde Genevam pem geret, eaptus est in eo itinere. di quamvis, quia esset. ignoraretur. tamen pro Hugono to agnitus de obiurgatus est , quod in sermonibus. suis stantatum erat licentia seeuli I nunqum auditus fuisset deierare. Scipio Gentilis M vita Donetu. aduma Donelli estistolis post amis, impressi Hanomia Ioo I. . unde eam Bude tua inseruit collectioni suae vitarum ciarissmorum IurisconsuIt,rum . qui Grotii . Rei dant. Si radae , Hubeti Ze Thuani loca adiecit de causis exilii , quo Donelius Leidae solum vertere coactus est . compendiam eommentariorum eius de Iure Catuli osvva idus Hilliger edidit, quemadmodum Arnoldus Vinnius . excitatus exe plo eius, a va methodo partitionea Iari,cἰmilia edidit qui ip
Satis accurate autem noster de Hottomanno disseis rit . usus. ut in fine testatur. vira etas, a retro Nevelato schio edita . Ecquam suae vitaram cst iactioni etiam inseruit Mikherus.
143쪽
bonarum artIum studia, Invito parente , seccessit. Qui tamen parens hanc nato culpam coadon allet; nisi paullo post ab avita, veraque religione ad Dalvini doctrinam secessistet, seque Lugdunum, libertatis causa, contulisset, relictis patriis laribus, abiectaque proxima spe honorum, & opulenti coniugii . Quo facinore pater exulceratus alimentorum etiam spem filio praecidit. Qua nunciata re, Franciscus minime exanimatus, illa Epicuri voce continuo exclamavit: Habeamus aquam; habeamus polentam pIovi ipsi de felicitate contro Dersiam faciemus. Itaque suis e studiis non solum laudem , sed & v Itat subsidium ducere decrevit. Unde primo Lausannam, postea vero
Argentoratum vocatus a Germaniae primoribus, quὶ honores ei certatim offerebant :ea secundia nocuit, ut nobilissimos quosque ad se audiendum e remotissimis regionibus contraheret. Α quo docendi munere super sedit tantisper, quoad in Navarrenna Regia, inque variis legationibus honorifice susceptis, regiis Calliarum administratoribus Paruit. Ab h s vero , ut potuit celerius, homo quietis, quam honorum cupidior, expeditus, retulit se ad studiorum tranquilli- ratem. Deinde, rogatu Episcopi Ualentini, Valentiam concedens, eo dilapsa jam bonarum artium studia, voce atque instituti ne sua retraxit. Inde semel, atque iterum ad Bituricensem accademiam explicaturus Ius civile simul cum auditorum turba sibi maxἰme benevola reductus; ac postea civIlium bellorum naufragiis rejectus , redeundi propositum in posterum omnino dimisit, illud saepe praedicans r Frustra N Ptunum cecusat, iterum qui naufragium facit. Etenim eversus bonis omnibus , &amissa illustri bibliotheca , ex insigni il-ιa Calv In istarum clade vix vitam salvam
retulit. Igitur patria profugus, etsi a pluribus Germaniae Principibus ad suas eu- usque accademias reposceretur tamen Basideam Rauracorum, cum omni se sa- milia , contulit: ubi eum annum quias I Qui non insertus est eo lectionἰ operum , quam Iacobus Lectius edidit Genovae xs I. III. LinDI. Sed primum Hambum ei sara o as T. Ex eo hodie quoque sapiunt obtrectatotes Tribo.
I Imo hae verba Culaeti non magis ad Hattomanuum quam ad Donellum pertinere viis dentur . qui in commentariis suis, methodum
tum, & sexagesimum agentem aqua latercus extinxit, anno MDXC. relictis filiis duobus, Ioanne , & Daniele, ac filiabus quatuor . Vir fuit universae anti quitatis tum Sacrae, rum Proianae oppido peritissimus; & non minus ingenio , quam oratione selix, & candidus; cui ad veram virtutem nihil defuisset , nisi bonit
tem , quam a natura traxerat , mutata religione pervertisset. Non modo in Accurissianis, & Bartolinis interpretibus reprehendendis; sed in ipso Triboniano, quem& Antittiboniano pecul Iari libello Iconcidit, perpetuo exagitando; collectam i ta vita opinionem verecundiae; atque m destiae prorsus amisit . ordinem pia te ra librorum juris antiquῖtatem munitum in sermonibus , atque scriptῖs carpebat , praequam decet Iurisconsultum ς aliamque ordin Is rationem comminiscebatur .
itaque in Illum videntur mihi a Cujacio haec oblique iacta. colarent, inquit , digesaque funt omnia arte mirabili, nec tam ingenio Triboniani, quam Iuliani , Hermogeniani, ct veterum Prudemum , quorum sile vestigia secutus es. Et qui aliam δε erant, vel comminiscuntur autem : na quam illi sunt imperiit mi lNam neque quid. ars si sciunt; neque
artem digestorum, aut prιncipia certa juris ulla perceperunt unquam , suaves tandem au ridenur materiam. Haec de aliquibus, ac de isto fortasse potissimum ε'
Cui acius: quem unum Hottomannus, mi Oso Balduino, aliisque antiquioribus aemulis, dignum habuit, cum quo manus consereret, & quem aliquando clam , aliquando palam oppugnaret , seps resio nomine ,
sed illius expressa sentent Ia: ut in locis aliquot observationum , observationibus μ)Cujacii oppositis , di In libris amae ab ἱ-lium responsionum. Animadvertἰ etiam 3 Hottomannum observationum 11. capit. 3o. & illustrium quaestionum 34. non Obscure adversari Cuiae Io, illiusque observationi decimae DXtae librὶ primi. Sed ea
diversissimam fib ea Iibrorum Iulia veteris seque. tu L . Praecipuas controversias , quae . in HiΗottomannum de Culacium agitatae fuerunt , libro singulati exhibuit Μarcus Lyciama. Fra nequera xεos. Nee soli antem Hottomanno lutem eum Culaeio fuisse . docent seripta huiuxeris lea cum Antonio Roberto de Guillelmo με-net io. l , J I. r s. c. 3I. Via. Boschii vitam Ιωι--.
144쪽
non tam contentio fuit , quam Ira , quae brevi deflagravit . Culacium enim abs se oppugnatum tanti tamen secit Hottomaanus : ut filium admonuerit , ne psalmos Davidis , & Cujacii parat illa sibi unquam excidere pateretur . Quo magis Hoti manni candorem admiror , & iudicium :cum ne sui ipsius quidem amore a vero sensu fuerit abreptus. Quam animi aequitatem haud minus eandide ia) Cujacius ei rependit e Hottomannum enim appellat virum
ingenii probi, ct recti ; haud parvi mo
menti laude a tam parco laudatore.
CAPUT CLXXX. De Iacobo Cujacio. Sta iam de Ipso Cuiae Io dicendum: qui
si antea natus esset, omnium interprelum vice fuisset. Neque enim aliquid ignorare per illum , neque sine illo discere quidquam licet. Docet nimirum unus Omnia , & semper sua . Quae ratio nos
movit, ut eruditam Iur ἰsprudentiam, quamvis ad ortum ab Alciato revocatam , tamen Cujacianam appellemus. Adeo enim Cui acius eruendo I dc illuminando veteri iuri aliorum industriam , & judicium superavit, ut quidquid est optimum, ei si adscribendum ; ipseque appellandus redivivae surisprudentiae pater. Natus Cujacius Tolosae, puer adhuc propriis viribus, nullo docente , connixus est ad graecam, &latInam eruditionem, atque Arnoldum Fer rerium in Patria jus civile docentem audivit : a nemine vero melius, quam a sua ipsius Minerva edoctus . Quem tamen mortuum omnis posteritas magistrum agnoscet,
Proh nefas , viventem sui repudiavere ci- Io Ives , & Cui acto in honorum contentione praetulere Forcatuluin , homini simiam l Atque initio quidem ignorantia
magistratuu in postea vero communis admiratio, quae invidiam aequalium illi peperit, procul distulit ab eo doct rinae prae inia , quae post variam jactationem fuit allecutus . Patria siquidem repulsa stomachatus,& Michaelis Hospitalis justu collega datus areno, de Donello in Balduini, qui in Cermaniam abscellerat , locum ἱ ad Biturgas
migravit, hoe misso libello ' repudii
ad cives suos post sero respisceates, eumque frustra repetentes:
S. P. O. Tolosano Iacobus Cujaeius
S. P. D. Frustra absentem requiritis , quem praesemem neglexistis. Uerum Duareno, & Donello antἰquἰs eius scholae possessoribus ob novitatem , & doctrinae praestantia in invisius, ipso quodammodo in portu navem fregit. Illi enim vir bus iaunum collatis , factionisque suae discipulis novum In praeceptorem concitatis, insidiarum, & juvenilis petulantiae metu Cujacium recedere , ac retro flectere cui sum coegerunt, non sine magna Michaelis Hospital ἰς Indignatione: qui hac improbitate audita , Donellum ea de re acerbillimis literis objurgavit , compressoque tumultu, Cui acium ad Biturigas honorificentissime remist: ubi eo majori gloria docuit; quo magis ab adversa riorum odio exacuebatur; ut dicere soleret, se quidquid in iure civili profecisset, acceptum ferre obtrectatori suo Duareno. Docuit etiam Tolosae, credo, antequam repulsam acciperet , Duionae Cadurcorum , valeatiae Cana cum ad Rhodanum , & Augustae Taurinorum , ingentibus acceptis a Maringar ita , Emanuelis Philiberti uxore prael a J Cuisc. ad titi trep. aa. verbi, quia. scieris poteriis e .l o Inveniuntur thmen complares Cutaeii Mniendationes in variis veterum Codicum lecti ni si quaedam etiam ab aliis oecupatae erant ante Culacium, ut observat Cornelius van Bynversoeli in PνQ. T. H. Obf. p. a. qui tamen id a Culaeto ignoratum fuisse putat. de sola ingenii felicitate, ad optima quaevis conspirante. detecta . Patre Culaeius suilone usus dicitur Tei siseri , eoque non admodum pecunioso, unde Iiteras sine magistro didieit. I Quae de contentione Cuiae ii eum For- catulo Vulgo cireumferuntur . ea se Iis annuisn erat Auctor Tiωιιhreis Galli ae . c de is M-ι lateque fi ramosse . 1 Tomi I. pri. 373, Idςm et
iam de Susanna. filia Cuiae ii , multa lectu diis
s I Imitatus Laeones, sentem asperam ocrudem . eadenique brevitatis studiosi stimam . Ab his eum Samii apud Herodotum I. III. N. tr . auxilium peterent, responderunt La Cedaem nil. Ptiorum quidem se iam oblitos eme . post eistiora vero non intelligere. Quare cum deinceps panarium Samii attulissent, de id solum adiecisissent, Panario deesse panem, spartani sie fruperis vacuam fuisse orationem , regesserunt . Aliud exemplum episto Iae I.aeonicae apud Pluaarchum in Alcibiade p. aor. Cuiae ii tamen epistola supis posititia videri potetit, si vera sunt . quae in nota proxima de contentie ne Fore tuli cum C jacio ea austo se Gallo retulimus.
145쪽
miis; itaque, atque etiam iii Gilliis later Senatores lenas, ut dignitate, ubi liceret,
uteretur. Boaoa iam vero vocatus a Gregorio XIlI. neicio qua Italiae infelicitate, recusavit ad antiquum bonarum artium domicilium venire: quo eum veterum si item Iari se consultorum celebritas , eorumque memoria religio ae quadam antiquῖtatis coasecrata , Pertrahere debuisset. Porro Cui acii fama in remoti itimas regiones tam late, ac rapide vagabatur , ut incredibilem auditorum turbam Iedibus patriis motos ad eum conduxerit. Unaque haec omnium eius laudum instar erit,
quod Se Josephum Sciligerum habuerit auditorem : quἱ gloriatur in iure civili doctorem habuisse Culacium , nunquam abs se sine peculiari laude commemoratum . Etenim, praeter alia loca, invenimus in Scaliger lanis Cujacium a Iosepho margaritam Iurisconsuliorum vocari: quem sibi tantum scripsita tradit , 3e doctis , ipsum vero Scaligerum , relicta patria , exceptum a
Culacio Ualentiae , qui eum ut verba ipsa reseram in illa navi nauseamem bo-vorum studiorum gustu fecit . Quam ob
causam ei ab Deo bona omnia Precatur op-rimo , ct incomparabili viro, a quo fuisset bonafpe fustentauus. Idem Se aliger scri-hit: quidquid Alciatus inchoasset, absolvisse Cinacium, σIurisprudentiam persuam
ipsus diim explicasse. Eundem resert super tapeto pronum , librisque circumfusum legere consuevisse . Post subjicit , Cui acium Theoriam Iuris Romani veteris e alluisse
optime : usus vero forensis non tantum
fuisse ignarum, sed cupidum quoque dedi scendi , si quid imbibisset : ne a Romano
iure distraheretur . Ejusdem autem Pro hitatem hoet argumento comprobat , qu dhaud exiguam auri suminam in alendis discipulis amisit , dum a PatrIa pecuniam e Spectarent . Eodem sealigero teste , Cu- iacius ad ius omnia reserebat: Sc cum ab imperito aliquo Grammaticus appellaretur, subridens exeipiebat: Dolet huic δει
rem Protest an lum dissimulantis. quam rem ad Eeelesiae iudieium remittentia videtur. Denatus est Cularius anno aetatis septuagesimo . Anno enim Clitisti et sad. natum esse, ex testamento eius constat . Filia eius, susanna, tempore moristis eius trimula erat, aut certe aetate non mulito maior, progenita ex seeunda Cujacii uxore .
licet je non esse talem. Ia legἰbus tamen Xu. Tabularum , Scaliger tradit , abs se multa Cujacium dedicisse , his verbis :Nullus est, quι de legιbus X L. Tabul. qu/dquam decere me poὴμ , m Cui acius quι-dem e qui non in clabatur , me alli mκIta indιcasse , quae hactenus eum latueram . Sibique multae laudi ducit, quod a Cujacio laudetur, homo alioqui non modestillimus . Non ante Cuiacius ad docendum accedebat, quam leptenis, aut ochenis horis commentaretur de ubi difficilem locum inveniret, haud pudebat virum, solius veritatis cupidum , tempus ad meditandum sumere. Vet rum eruditionem tanti faciebat, ut ea diceret in jure civili tanquam hamo pilcari. Cum animum laxaret , 6c intervalla si diorum frequentibus conviviis una cum discipulis occuparet , nullam interea iuris mentionem inferri patiebatur . Belli Civilis tempore, cum putaretur , Henricianis partibus favere, credereturque de traden
da Henrico per insidias Biturigum urbe occulta consilia Inire , seditione populari pene fuit oppressus, vir alioqui Religionis
Romanae tenacissimus , impatiensque adeo rerum novarum , ut de rebus ad religi nem pertinentibus rogatus , quaestionem
ad Ecclesiae iudicium remitteret , his verbis : Nihil hoc ad edictum Pν Moris.
Praeterea erat adeo a fictiouibus alienus, ingenioque tam placidus , ut militarium tumultuum, de frequentium seditionum taedio , vitae naturalem abruperit cursum squem pro corporis firmitate , atque in te gra valetudine longius produxisset : nisi desecisset angore animi , suscepto e luctuosa eorum temporum in Gallia literarum , 3e bonarum artium facie .' quae no-Ms Cujacium abstulit octavo de sexagelimo aetatis tuae anno , a Christo autemnato MDXC. quarto Kalendas Octobris ,relim ex secunda uxore filia Susanna e cui mandavit , ut bibliothecam n haereditate repertam sparsim venderet, quo libris
Gabriele Hervea. Illa fanum Fritis impudiea vita dehonestavit, quam in rem se lusit Μetilisi ius,
146쪽
la Nurἴum dissipat ἰs manus , nul. us esset , qui abs se aduolata colligeret, atque uu garet: ne ex rebus Propere scriptis , maleque a collectore intellectis , studiosi in
errorem inducerentur . Ante vero uxorem duxerat Magdalenam Roriam, ex qua susceperat Iacobum filium jam puberem , e& ad Reipublicae literariae speni a genitore summa cura educatum . Cuin talis fuerit Cujacius, auditoribus tamen scriptis prosuit potius, quam voce e quae non admodum lonora erat, nec satis explicita .
in dichando praeterea varius fuit , & anceps, & perturbatus , 'in oratione modo
citata , modo remilia ; nec raro interruPta : ut pronunciantem auditores neque s yis , neque auribus commode consequerentur . Cum enim alte , atque acute excogitaret nἰmia intentione animus , a
pronunciationis legibus absti ahebatur . Quamobrem cogebantur discipuli , eo di- et ante, saepe stylum vertere , atque interdum convenire simul , ut scriptis collatis sententias colligerent integras . Romanarum legum sancit moniam non modo suis
interpretationibus pene divinis, verum etiam incorruptis moribus praestitit . Praeter Duuenum , Donellurno, Hottomannum ,
obtrectatorem habuit de Joannem Robertum Aurelianensem : quem noster lepide vexavit , eumque tum exulceravit maxime , cum literis transpositis nomen illius vertit in haec verba: Sero in Orbe natus. Denique , ut sors est nostra, quἰ vἰx Ciniacio praeceptore digni sumus, infensos habuit mἰnus doctos omnes : quos tamen haud eadem patientia tulit , qua nos fae cem hanc literatorum decem iam anno toros ope divina toleramus . Neque enim
ille silebat , neque abstinebat ab iniuriis
iis , quarum nomine ab Hottomanno reprehenditur , qualia sunt scutiea dignus , sultus, mendax . caecus, caligino ui, os durum , ct Ismitia , quibus suos Cui acius hostes incessebat, non propter constantiam hominis nostra m Inorem e sed sorte quia illi , non calumniis , ut isti, & eonviciis de trivio arreptis occentabant : sed Ingenio potissimum certabant , dc literis , ut
I Imo serunt. Caiae tum penitus dictare soli
tum nonsu Se ,sed tam distincte loeutum , ut disci.
Fili eius sermonem ipsieti vel se seribea do alliculi
non prorsus docto adversarῖo essent iudigni ; dilli miles certe sannioribus nostris, minime idoneis ad eruditi ullius hominis iram . Sed hos mittamus livore , otio, de alienis opibus in Maorum contumeliam abundantione , qui lcelerum stupore haud intelligunt, injuri m, unde exorta est, Meum plerumque re-rtι. Fertur etiam indoetos viros Cuiacius iracundus , eis nori
provocatus : quale est suum illud de Connano iudicium : Connanus , inquit, docti s us quidem vir, sed non jurIs. Corrum .
pit iudicium , ct tempus perdit, qui illud
in illιus commentari Is ponit. Nimis prosecto aspere, nimis praecise . Mortui Culacii iuniis honore nullo caruit . Corpus enim nobilium diseipulorum humeris fuit Elatum , hominisque virtus su nebri oratione a Claudio Marescallo Senatore, ac Regio Consiliario collaudata . Posteritas vero de Cujacio neque tacuit adhuc , neque tacebit , donec Romanae loquentur leges : de quibus tam bene promeruit, quam qui iu-iisprudentia in ab se lateritiam acceptam, auream reddidit: ut de eo Iacobus Gotho. fretas, vir iudicio ae errimus , pronunciavit. De illo etiam Antonius Oiselius scripsit lianc merito laudem.
Cujacio dignior illa Pithoei: a quo nuncupatur inIerpres Romani iuris a summis conditoribus primus , s ultimus : qua inscriptione nulla veracior ἀ
CAPUT CLXXXI. De Barnaba Brissonio.
V Ixit eodem aevo Barnabas Br Isson Ius, qui causas diu , sumiaraque gloria
patrocinatus, famaque d trinae ad Henrici III. notit Iam adductus , a causis privatis ad fisci patrocinium ab Rege fuit vocatus ; deinde Regii consili adsessor , 5e Parisienss Praeles denique creatus .' s scepitque , iussu Regis , multas , & honorificas legationes ἰ dicebat enim Rex: nullum in orbe Christiano Principem esse , cuἰ Brissonius alter adesset . Mirum
snt .sed multa in his ingruens hominit aetas. multa commutata auditorum voluntas eonvertere potest . Quare neutri ut dicti auctoribus fides detrahenda .
147쪽
autem suIt ἰn hoc viro , ut neque eruditae jurisprudentiae studio a forensi labore neque hoe ab illa diltraheretur. In forensibus enim vacationibus ad severiora studia juris antiqui , tanquam ad laborum levamen confugiebat ἔ quodque aliis curarum
summa fuisset , id erat trimini laboriosissimo diverticulum . Quo inter a tempore , omnes Iurisprudentiae recessius penetrans , Romanum sorum propriis obrutum ruinis pandebat , simulque mores veteres ad memoriam hominum revocabat ,
collectis , explicatisque , non vocabulis modo prisci iuris, sed formulis etiam ver borum sollemnibus per varios auctorum locos latentibus : quibus distinguendis , non minus quam exponendis opus fuit acumine , solertiaque incredibili . Adeo
enim intertextae sunt scriptis veterum , & confusae, ut vix lynceus internosceret , atque discerneret. Illis autem expromtis , veteres mores patent , & ratio cum Publica , tum privata Romanorum I quae , velut cortice , formularum continetur imvolucris : quibus propiana, de Sacra ἔ Pu hlica , de privata negotia es pediebantur . Utinam vero sola literarum gloria contentus futilat , nee se ambitione in popularem flammam calamitosis illis Galliae temporibus conjecisset i Parisinis enim tu multuantibus adversus Regem , cum ipse collegarum exemplo , abscesu suo , vim declinare potui stet ; populari tamen aurae confisus, manere decrevit in urbe : spera bat enim seditionem illam praesentia , de auctoritate sua repressu in tri. A qua sententia nullis amicorum admonitionibus deduci potuit . Quamobrem lapsus in ma nus inimicorum , inque teterrimum car cerem conjectus . vitae miserabilem nactus est exitum: traditusque carnifici , extremas contumelias ab insolentissimis , &efferatis hostibus toleravit . Carnifex vero initio ad tantum facinus exhorrescebat , clarissime Praesulis dignitatem adeo reverebatur I ut membris expavesceret , braehiaque illius, dum necem tentarent , in solito torpore corriperentur. Tandem , urgeatibus inimicis, victaque metu reverentia , vi subactus carnifex celeberrImo vir
de infelici trabe suspenso , gulam laquet
sregit , abi tulitque poster Is ulli Itatem
eruditissimi operis , cui absolvendo Bristo. nius haudquaquam potuit exiguum vitae spatium a belluis illis imanibus exorare.
ATque liorum sane laboribus, & Ingen o
excultum jus civile fuit , eorumque opera Respublica Romana convaluit. Praestiterat vero aliquid & Connanus : neque contemnenda est industra Balduini, Se Re-
vardi, Petri Fabri, de Vigilii, de Vulteii,& Pacii, de Coiasii , aliorumque hi lce Gmilium , qui flores potius , quam fructas
attulerunt .' quod nostrates pragmatici de universo eruditorum iurisconsultorum genere insulse admodum , ne dicam stulte , Pronunciarunt . Omnium enim fructuum
origo est , qui radices educat.
De Marano, Gothosredis , Mesembegro,
nis, Gratio, Antonio Fabro, Gregorio Tolosano oEX eruditorum vero turba sunt mihi seu candi, ac nominatim appellandi aliquot , qui proximum a Cujacio, ac maiorum gentium Iurisconsutis locum occupant: utpote cum non modo splendida , de iucunda , sed solida maxime , atque utiliatum in sorum, tum in scholas adduxerint , ex Cuiacianis praecipue libris , tanquam e Iurisprudentiae latitandio : unde quo ma gis effoditur , maiora summittuntur . Havero sunt in prImis Maranus Culacii di se pinius, lucidissimus auctor . Gothos redus senior, qui perpetuis notis ex eruditorum poenia dc promtit, ius civile ambiit : eujus doctrinae varietatem potius laudaverim, quam 2-cumen ἰ Vesembergius , praeter forensem prosellionem eruditus ἔ Antonius Per eZ ii Institutionibus aptus, & commodus, & ia Codice uber , ac facilἰs: Cuido Panci ro-ius Itali eae glor Iae in hac meritoria no-tratium Iuris prudentia vindex; Mornacius
148쪽
vir lectissimus , cu)us commentariis Institutionum omnium ante se opera vincitur, cuiusque in notis earundem Drevitas mire cum perspicuitate conspirat; Grotius etiam occurrit, lax Iuris gentium, nec minor naturalis, quam civilis honestatis interpres , atque praeceptor; Gothos redus iunior ab. strusa eruditione selectaque scientia iuris judiciique integritate secundus certe a Cu-3aelo Iurisconsultos; δe Cregorius Tolosanus scriptor expeditissimus. Tandem in Antonio Fabro eonsistam Interpretum audaci se smo, & pragmaticorum hoste vehementi Dsimor qui aliis quidem in operibus acumen magis, quam veritatem praestitit: In Codice vero suo usum rerum , de ingenti sui iam maturi reddidIt nobis utilitatem : ut meliora sint illius, quae minus acuta.
De Quatuor Scholis post renovatam iurinrudentiam Iu dicum. NUne quatuor harum discrἰm Ina, & ἰnstituta Scholarum ex rebus Iadliue e X- politis ad studiosorum utilitatem breviter notabimus, atque distinguemus. Et sane tr-neriana Schola, renatis recenter legibus , tacita religione parebat; ut non modo in
administratione rerum ei vilium ἰ sed etiam in docendὶ ratione, atque ordine Iust niani Praecepto subjiceretur. Et quia IustinIanus
Omnia commentaria, omnesque interpretatioaes et finibus iuris civilis edicto suo miecerat , rete litis rantummodo paratit lis . quae alii brevia titulorum argumenta inter Pretantur, Λ sin breves unius tituli ex alio repletiones: permissi que interpretati nibus κατα ποIας, sive ouae vestigiis inistunt ἰ Ideo Irneliani Iurisconsulti nihil sibi
amplius in iure interpretando permiserunt, Praeter breves t Irulorum aut legum summas , ct verborum exposit Iones, quibus obscurio rem legum sensum recludebant. Unde Aeto. qui aliorum summax, 3e suas uno eodemque opere collegἰt, visus est excurr Ira li- herius. Eius libertatem imitata est Aecur- sana Schola, duce Aecurso, Amnis discipulo, qui veterum Irnerianorum notas. de
suas legibus applicando singulis, superiorum
interpretationum modum excessit . Verum hi mediam inter Bartolinos, & Iraerianos viam inierunt, ut uberiores quidem Irn rimis ellant, modestiores vero Bartolinis . Rariolus enim cum sua familia, quia e Sch. la sepe dii eurrunt in forum, & alas uir bique tendunt, adeo nonnunquam in altum evehuntur, de in quaestionum pelagum abducuntur; ut ipsus aliquando L. toris conspectit m amittant, unde solverunt. Quamobrem Bartolini Iurisconsulti a veterum definitionum explicatione , ad nova ipsi se definienda vertebant, con dendoque magis, quam Interpretando i ri civili vacabant. Ut non tam interpretes , quam ns mihi sit laude ista hoc loco uti compares quodammodo veterum jur ἰs auctorum evaserint. Itaque tantum
in bono, 3c aequo; iusto, de injusto tr dendo , ac definiendo valuerunt ἰ quam tam in historἰa, veteribusque vocabulis , dc moribus caligarunt. Quod nostrum de Bartolina Schola iudic Ium ne videatur ab Italici, nativique soli amore profectum ἔauctorem proferam peregrinum, de summi ordinis juriscon solium Hugonem Grotium : qui cum hae mihi de re convenire summopere gaudeo . Haec autem ille in protegomenis - b Seeunda classis nempe Aeeursant , 8e Bartolini , quos ille confundit in historiae veteris ineurisia
o mues regum, populorumque eon roversias
definire voluit ex legibus Romamis, asum tis interdum ea nonibus. Sed his quoque temporum suorum ingelieitas, impedimento Ope fuit, quo minus leges illas intelligerent ζ sokrtes alioqui ad indagandam aquibonique naturam. Quo factum, ut Iepe optimi sint condendi juris au itores, etiam
tum, eum conditi juris mali sunt interpretes . Cuiaciam tamdem Schola merito existimabirer tranquilla, fle serena Iuris prindentiae dies: cujυs luce, distatis barbariae nubibus, patu It sincerus Romani iuris adspectus. Huius autem scholae primores ministri tantum sunt Iurisprudentiae veteris :nova enim, Se forensa negotia vIx attin 'unt . Quamobrem hoc a super Ior Ibus differunt, quod . illi ius vetus perperam ab eis aliquando tractatum , prudenter tamen , dc utiliter ad nova negotia perducunt; Hi vero cum interpretis munus
149쪽
obeant optἰme; aliud, aut contemnant , aut raptim attrectant, ut hanc illis laudem ultro remiserint.
CAPUT CLXXXV. Conclusis de interpretum uisu . OUapropter sua studia recte Inst tutini us primordia , dc elementa juris e Cujiciana Schola petate ut nihil initio imbibat nisi sincerum, & incorruPlum, ac vere Romanum: quae cum in sanguinein verterit, tum poterit certis, & obscurim ribus in locIs ad intelligendi facilitatem Recursum adhibere. Qu i in labore , cum se probe exercuerit, expenderitque vires suas, Barto inis utatur interpretibus : ut ad patrocin Ia causarum , scientia munitus accedat, & usu. Ex hoc enim studio ei facile ad subortas quaestiones, & quotidiana negotia rationes, & auctoritates, exemplaque abunde offerentur. Quibus ubi destituatur, commodam opem Poscet a tractatibus , consIiis , decis onιbus , ν esolutionibus, de similibus forentium disquisitionum acervis: quibus legum studiosus maxime juvabitur, si eos non pro magistris, sed pro nomenclatoribus, & indicibus memoriae adminiculo adhibuer It : recentioribus.
que utatur tantum, ut famulis veterum ia-terpretum, eorumque Praeconibus. Is enime forensibus consarcinatoribus in hac nundinali Iurisprudentia praestat ceteris , qui plus attulerit alieni: Consulendique sunt recentiores, non ad judicium, cuius ipsimet magnopere indigent; sed ad laborum levamene ut scilicet per flexuosam, de salebrosam hane viam, novorum ductu, celerius consequamur antiquos. Eo enim nunc excessit in iure civili copia , molesque scriptorum, ut is esse coeperit utilior , qui ma-g s legendi necessitatem imminuerit. Quam ob causam Se nos primurdia iurἰs antiqui distracta in tot se lectiorum iurisconsultorum volumina, quorum iam numerum studiosi resorm Idant, tribus contraximus libellis, fle in Deil ἰorem digressimus ordinem :ut ad temporis compendium , ubertatem etiam, Ze utilitatem long orum operum adjungeremus. Superest, ut, quod promisimus, Raphael is Fabretti, & Francisci Blanchinἰ de lege Regia judicium hic adscribamus et
PROGRESSUI. VINCENTIUS GRAVI NA
CUM iuris civilis origines quas iam prιdem nolis explicandas esse sus
pias non ignoras, nunc prope absoldierismus p nefas visum est de lege regia dejvire quidquam, amequam te consuleremus Romanae antiquitatis ora uiam 2 quaπ;c-brem in aedes me Carpinianas contuIeram. ut te convenirem. Non enim tibi latet ,
quam diaria sint eruattorum sententiae de agmento illo Capitolinor Iermanum ne sit, an potius confictum, quod ab aliquo,
nec prorsus temere , contenditur. Ouid tu ea de re censeas cognoscere plurimum in-γώ st nostra. Cum te namque uno mihi tuto videbor opinari, homine pari eruditione, atque virtute ; qui facile patieris ut nos pericuIo scribamus tuo et quippe qui non si veritus In nova , ct eleganti tua ivscriptionum collectione oblatratores nostros praeclaro, ct gravissimo de me test, monio ultro lacessere; quasi te pudeat DLrum prisca probitare, in Muoriam censumas tuis maledicentia sua non esse descriptum . Nos vero vide quem hominem be- Dio tuo demeruerι si in quamvis illι noxiam tibi remiserint; tibi nodus tamen aliquis erit in hac lege solvendus , molestia nostra eorum Picem te ulciscemur pGr rogando, atque consulendo curasimus, ne nos impune defenderis. Amici tui poriculum in hujus legis Judicio vides , mianuere videbor mystatem, stemere frag
menIum reiecero; arguar vero lege Cor
nelia de fassis, si falsam tabulam aserue
ro. Omnes igitur opes meae sunt in eruditione, atque humanitate tua, quas, si unquam alias, in hoc maxime Hscrimine mihi velim adfuturas. Nosti enim, quam vigiles, re gratuitos habeam delatores , si quid o fendero; eum adhuc tam male meus mihi candor cesserit, ct innocentia . Vale. Ex adibus Carpinianis.
150쪽
I. VINCENT IO G R IN κ . S. P. D.
EGO quidem receptis a primariis literatorum monumentis bellum indiceremet soleo: ct propterea legem illam Regi quam vocas apud ruterum p. CCXLII. nunquam in dubium revocavi, quin esset bona fide conscripta, atque ex formula ve- tu starem simul, ae dignitatem Romana Senatus capienter rogata . Dubium vero quod apud aliquos innatum esse memoras, Franciscus Manchmus noster singeniumviri bene nosti in examinandum ex Tabu-
. l. inspectione suscepis , ct Moeram esse
feris pronunc Pit, cui meus calculus libenter accedit. Praterea quatenus unius,
alteriusque disensus ad rem in controisrham adducenaeam fusceret , legem his Barbarius de Off. Pret. locum habere pu
tarem, em qua communis tot maiorum remtium literatorum error ita vocare liceat
jus facere) diceretur. Aude igitur meo periculo, postquam meum judicium de haere sequi plaeet. Ego enim in te tuendo, atque obgerdiando perieulum quodcumque sub re pararus sum, tibi illud imminere certo Direm; nedum ob hanc; quam puto inanem disceptationem, juvante nobis tum Hlo, qui puram putam genuinamque προtustatem redolet , tum magni Pentia imi scriptionis in materia, quae omnem fictio-xis Dispicionem exclud t. Vale. Ex nostro, es