장음표시 사용
151쪽
I veterἰbus In monumentis, tuo iussu erutis, atque melior auspicio restituendis, animi tui magnificentiam, CLE
summa cum admiratione contemplantur omnes multo
magis frontem contrahent eruditiores, dum Intra se volvent utilitatem, quae in Omne genus hominum instauratione studiorum a te laudabiliter suscepta manaverit : Etenim quanto aeternitas mortalitati, anima corpori, diviaa humanis antecellunt; tanto anteire ceteris operibus tuis oportet ea, quae quo tidie couseruntur Ia incrementum Religionis, de literarum; quae utpote immortales, neque incendiis, aut direptionibus, aut na turae , temporisque Iniuriis periturae Immor talitatem propriam Principis beneficentiae cireumfundentes, de patronum, vindicemque suum gloriae perennitate remunerantes, memoriam, δc exempla illius transmittunt ad imitationem posteritatis; ut virtus, quae unius interitu occideret, in Omne aevum , inque gentes universas literarum ope multi Plicetur. Cumque tantopere gaudeas priscis Romanorum signis, atque marmoribus inventis, quae antiquam animorum, & imperii .magnitudinem produnt; miremur si majori munificentia tibi excipiendas censueris veteres Leges, quae illorum sapientiam ad
nos reserunt, atque iustitiam, civilesque
vἰrtutes exemplo suo profuturas unἰversis, ac perpetuo respublicas , de regna summa cum populorum felicitate conservaturas i Hanc nos vetustillimam Romanorum prudentiam, & aequitatem in XILta l. legibus adhuc viventem , hoc secundo libro statuimus ante oculos studiosorum quo sane opere, velut Imaginem animi tuἔadumbrasse videbimur . Et quia libro primo , quatuor . circiter abhinc annis edito , Romani juris originem, de progressum exterioribus ab initiis, nempe a monumen iis historiarum I & memoriis temporum deduximus.' nunc huius initio, sontes recludemus uberiores , Sc non Romani s lum , sed uni ver li gentium iuris originem ntestinis ex causis protrahemus , ex ipsa scilicet honestate naturae . Quam M. estatem, non opinione, sed veritate constare
ostendemus, ut qui ab illa desciverint, de illicita imperaverint, quidvis potius populis tulisse putemus quam Leges: quas , ut Cicero ali , neque ἰngeniis hominum excogitatas, neque scitum aliquod esse populorum , apparebit; sed alterum quoddam , quod universum mundum regeret , imperandi pinhibendique sapientiam. Quamobrem principem illam , de uit Imam Legem, e sapientissimorum sententia destia
nit mentem omnia ratione cogentis , &
imperantis Dei. Quibus compiobatἰs, palam erroris coarguentur Phylici illi , qui legem inter ea quae neque vera, neque salsa constituuntur, a natura rejecerunt. Quoi,
152쪽
In Ε, cuius e vita merito posteritas, cur segregemus a considet attone naturae, exemplum ducet Legum divinarum . quae, semotis erroribus consuetudinis, ipsa Cum ie;tur acres, ac diuturnae de na-lper se tendit ad honestatem λ Attollitit turali lege contentiones inter Philosophostenim religione honestis altius ἱ at mini- iam diu excitatae fuerint, di etiam Ia diesime aufertur a conspectu naturae: quae phi- in hae aetatis nostrae illustri concertationellosophorum adjuta studiis , expedit nobis ἔngeniorum exciteatur, dc serveant; a-liter: ita ut proprius adspiremus ad chri-Ii Is ipsam appetitionem pro lege naturae stianam virtutem , si naturalibus etiam ra- ponentibus; aliis eam rationi subiuganti-ltionibus enitamur. Ac scuti homines lon-bus: certe nihil In hoc opinionum, di a-lge de re communi generosius, quam denimorum fluctuatione Christiano homine alterius dominatione decertant , quia Infelicius est, atque tranquillius in orbe ter-ltelligunt inclusam esse in patriae salute li- rarum, quὶ divino numine hos evolat la-lbertatem; ita multo alacrius contra νἱ-queos , ipsaque voce veritatis ex infinita tia pro virtute pugnaverint, si a Philoso. et rantium turba detrahitur. Iis vero ni-lphia didicerint, nihil aliud esse virtutes, hil prosecto miserius, nihil perturbatius , nisi productionem , usumque propriae ra- qui vel falsa, vel nulla religione imbu-itionis , atque luimanae incrementa natu ti , aut Ia sallaci philosophiae genere ver-irae . Praeterea sponte suscepta libentius , sati , partim a corrupta divinitatis no-tquam imperata geruntur e cum libertatist Ione iusti, atque injusti regulam petunt, ex illis, ex his vero servitutis oriatur caducas affectiones Deo adplicantes, ejus-lpinio. Pro libero autem agit quisquis ra-que iustitiam ex humana lege definientes;ltioni paret: di pro servo quisquis obteminpartim sua sibi vitia pro naturae legibusiperat auctor Itali. Percellit enim tanquam habent , fas nesasque propriis cupiditati- vox imperantis, animolque sistit auctori bus aestimantes , ac bonum , & aequum ias: at ratio ingressa mentes, & inter Ius
humanis libIdInibus expendentes . Quos ,lleniter illabens, flectit paullatim sensus rabiecta duce animorum ratione, quae sin ivertitque jucunde voluntates: ut quo plum gulorum cupiditates, jusi I, atque injusti tres in comitatu suo rationes adduxerit auri ot Ione moderatur, assiduis oportet iacta-lctoritas; eo longius ab ill Ius dominatu vir I molestiis , cum , exclusa curatione ,ideatur abesse violentia. Tandem quid Im- morborum radicem uti propriae naturae por-lportunius, obsecro , quam euntes ultrotionem amplexentur. Atque hi eum nu- malle machinis tolere, ac raptim abstr minIs auctoritate minime impellantur ,lhere tenentes viam λ quos alioqui propter scient Ia pertrahendi sunt ad prima vi j viislchristianae pietatis cum naturali honest Dcognitionem , & naturalibus rationibus eo te convenientiam satis re, gio incitaveris, Perducendi: ut quae ratio eos verterit adlsablato signo , quo fuerit intendendum . Iustitiam, eadem expeditius deserat ad re-lNeque me quisquam veterum Patrum Iigionem : si semel imbiber Int , nihIl esi vocibus absterruerit : quorum eeteroqui se aliud ius naturale , quam adumbratalaue orItatem, ae numen maxime Pro eo quaedam in hominIbus divInae lineamen lae debeo, vereor, venerorque . Nam lata legis , etsi non persectam , at Inchoa lalἰquando videantur illi contro studἰa phirim tamen, affectamque ab Ipsemet ani-llosophorum exardescere ; non tamen d morum exordio religἰonem. Quo long Ius chrinam adoriuntur imiversiam , sed ,l- ab eorum opinione recedimus, quἱ ex in-llius mores aetat s; In qua philosophi vel stitutione Christianorum studium pellunt,lsalsa cum vera religione commutata, Pr 'excluduntque moralis Philosophiae , vel Ipter veterem tamen consuetudinem adeo i supervacuum, de profanum , ac mini- primis illis repetebantur , atque revoca me dignum, quod in hae praeceptorum di- bant ir stud is , ut aliquando auferrentur vinitate se off=rat. Quasi aliquid religionillongius; vel semotis a rerum gubernatio detrahatur, si philosoph a etiam eandemine, atque cura numInibus, morum rest ad causam advocetur. Ut enim ea sapien-imen, atemque vItae non ab auctoritate di- Ueta , quae nostros excedunt sensus, vina; sed ab humana tantum ratione, at-ub auctoritate talas religionis arcessa-lque a philosophia ducebant. Ceterum quimus: morum tamen tegulas, quarumldivinis praeceptis naturales rationes intrauis
Vinnio erim humisae saeuitati patet , set, ae moralem philosophorum ducis id in s
153쪽
expunctis error bus, in Christianorum scholas advocallet, tantum abest ut reprehenderent; ut etiam exemplo ipsi suo excitarent , atquc praeirent. Quid enim resertius philosophorum sensibus, quam veterum scripta, & monumenta Patrum ρ Quid morali Graecorum philosophia prae illis abunda a-tius Quis eis impensius religionis nostrae cum naturali honestate consensum deducit, atque declarat λ Hinc non modo christiana institutio philosophiae praeceptis mirifice a Retur : verum etiam insita illa nostrae doctrinae severitas, quam initio animi resormidant , adjumento rationis veluti quadamnaturae illecebra ita demulcetur; ut qui e nostratibus a studiis fluxere philosophorum, longe sint humaniores; atque ad lenitudinem proaiores iis, qui nullae doctrinae jucunditate, nullaque rationis persuasione , sed sola formid ire, atque auctoritate retinentur : Qui plerumque, ut in optimum quodque institutum vitia facile penetrant, limulato divinitatis amore , humanitatem adeo deponunt; ut mutantes, & seligentes potius vitia, quam resecantes, non tam studio suae; atque alienae salutis; quam ardore nocendi, atque vexandi austeritatem vitae profiteantur . Itaque sicuti Jurisprudentiae maxime conducibile; ita neque a religione alienum sore duco; si iuris fundamenta in ipsa hominis mente locavero, &cum divino iure naturalem justitiae rati nem composuero: ut qui christianis institutis adversantur, intelligant etiam cum
CAPUT I. De boni maiique natura, set e de Iustitia
ct in ustitia nasurali. OUoniam vero consula quaedam aliquando , nec satis distincta legis naturalis
. t ' γ Dedieat hoe eapite Gravina originum iuris ei vilis librum secundum Clementi XI. Ponti fiet maximo. Dissetit autem de fonte Praece-
Pro Ium iuris naturae. eaque non inconcinne re
Peti iubet ex honestate naturali , secutus Gro. tum , cuius sententiam nune passim praevalere Videas. Dieetur autem honestum , quicquid iuvat societatis humanae commoda , cui, quae o .ant, ea contra turpia appellabimus. Conten
dit dein magno animi candore . & insolita inisseniis Italis libet tale, PhilosoEbiani morum ra.
notio, tum e jurisconsultorum, tum ephilosophorum profertur scholis, quae non limini aes modo, sed de bruta etiam amplectitur, ac pluribus ex partibus obnititur humanae rationi, quae vitanda & expetenda non fuga, & appetitione naturali, sed boni, mali definitione discernit ; Hine
multi legem naturalem a scit humana ratione , tanquam ab radice sua efferunt , rectumque animi iudicium, inconsultis naturae assectionibus , adeo anteponunt, ut sensus, honestati contrarios, vitium existiment naturae universae , quodammodo aegro
tantis, atque ab institutione sua turpiter deflectentis . Contra vero alii absurdum
autumant, Partem anteferre toti, legemque communem rerum creatarum contrahere ad certae, ac peculiaris naturae sensum; de ad rationem humanam res Ita e pendere universas , ut quod homunculIs conveniat, aut repugnet, id infinitatis totius pei scolio, aut vit Ium habeatur. Unde nullam ponunt boni ,.malive naturam , eique inhaerens ius naturale omnino convellunt , ne honestatis lege , per naturam constituta, suis ipsi inet legibus,
natura damnetur: quod eveniret, si v Irtus una, de vitium eadem natura consisterent : nam lex virtutis a natura veniens damnaret vitium ab eadem natura prosectum. Et sane quis mente sua, non a
liena utens, definitionem illam , qua jus naturale d citur id , quod natura omnia
animalia docuit, eo sensu, quo vulgo ac cipitur , composuer It cum praeceptis honestatis , quae nos abstr .iliunt ab iis corporis voluptatibus , ad quas natura ipsa etiam invehimur λ Aut qua ratione definitio altera ἰ quae ius naturale docet esse dictata rectae rationis, quadra verit in serinas affectiones , quibus humana etiam
natura corrip tur, ab omni prorsus ratioue dc errantes λ Quae assectiones later setionalem non obesse studio Theologiae revela. tae . id tamen quod res est . minime dissim uislans , naturalem iustitiae rationem ad impetraniadam salutem aeternam ntiri lassice te . occurriatur sic petulantibus rhysicorum ingeniis , quia bus aetas nostra abundat. de quibus leges omneu arbitrariae videntui , Μ init ut ipsa religio Christiana . etsi alias sua satis excellentia commendabilis , quando ostenditur . praecepta eius morum ipsa quoque aptissime convenire naturae liu
154쪽
oppositae ab oppostis certe princIpiis oriuntur, & leges hae dissidentes a naturis fluxere diversis: ut nom mirum, si homo duplici natura, mentis, & corporIs conditus , duplicibus implicetur legibus e sua
cuiusque natura, tanquam proprio de sonte manantibus: quae sibi occurrentes, atque inter se pugnantes hominem distra. hunt, atque divellunt 2 eumque modo a sensu corporis ad mentIs rationem ἰ ac modo a ratione mentis ad sensum corporis perpetuo sursum , ae deorsum vol
De duplici naturae lege. NImirum praeter legem universam ,
cujus participat etiam corpus , &mens , quatenus cum corpore coniungitur , inest in rationali natura lex sibi pro. pria , & peculiaris, alteri quae corpori etiam adhaerescit, saepe repugnans . Quarum alteram promilcuam legem appellamus, alteram vero legem solius mentis . Lex promiscua tam longe lateque discurrit , ut ambitus huius Immensitatem , omnia continentem , resque singulas eodem ambItu comprehensas, Involvat, atque circumeat , ipsumque etiam hauriat homInem, qui communi hae lege irretitur, praeter legem pecul Iarem naturae illius, quae In cogitando versatur: ut merito legem hanc etiam corpus involventem , legem vocemus iraturae communem , aut legem promiscuam; legem vero solius mentis nuneupemus legem naturae peculiar Is, aut legem rationalem , quae t post illatam humanae naturae uni Versae , primorum parentum inobedientia , labem ab lege promiscua , utpote
communiori , atque potentiori adeo premitur , ut nunquam non superaretur , nisi virtutum auctor Deus animos ninstros, numine suo, attolleret, ae sustineret . Sed ne more scholasticorum voces a notionibus vacuas , anteponamus ἰsubiicIendum est oculis aliquod natura n tum , quod nos legis promiscuae nomῖnecoir rehendimus . Qua voce nihil significamus alvid , nisi motionem Illam ubique Pervadentem, omniaque cἰentem, & agitantem , resque varias assiduo producentem simul, & interimentem, ex lateritu
que unius alteram suscitantem e sine qu1 otiosa, & inertia , constipataque forent universia .
De Lege rerum uniυersarum, sive de lege promiscua.
etIam , infuditque corporibus pro vita , & veluti anima rerum ratione cλ. rentium , quae sicuti a motu ortum suum auspicantur, ita eodem variante vertuntur . Unde ut ordinem Deus , & vitam rebus certam , interitumque tribueret , motum ipsum certis ordinavit legibus equarum seriem , in rerum universitatem explicatam , & In species lingulas distris butam , legem dicimus naturae commv. nem : quia ex harum legum nexu ita res creatae pendent, ut nihil praeter hunc ordinem , neque intereat , neque maneat , neque oriatur: Hoc enim ordine, vel in
re minima perturbato ε corruerent omnia . igitur eventus omnes rerum cum
universarum, tum singularum , ita hoc ab ordine prodeunt , itaque ad eumdem
remeant ἔ ut certarum rerum corruptio in integritatem cedat universitatis huiusce rerum . Consecutio est enim illius ordinis , ubique imperantis , ubique viges iis I a quo non maxima modo , sed ocminima quaelibet eventa devolvuntur . Hine etsi res vitientur sagulae , natura tamen universa vitium sibi contrahit nullum , etenim ipsae affectiones noxiae re rum singularum emittuntur a lege illa summa, per quam e dissolutIs rebus aliae
recreantur, eaque ratἰOne communis Dinnium natura reparatur . Unde si alicu-bἱ terra hiscens urbes hauserit , & oppida ἔ vitium quidem illis regionibus adsertur ἰ nihil vero naturae communi d trahitur, quae suis progrediens legibus , dum terras eas ditaudit, e ruentibus illis molibus ; vel expleverἰt Inane aliquid ; vel montem alicubi , aut insulam excitaverit . Fera si mortifere vulneretur , tale virium ex vulnere concipit , ut vitam profundat ; verum idem vulnus , quod illius abstulit vitam , vitam producit eorum , qui sera vescuntur: ut Intellἰgamus naturam lege sua ia- teritum cuiquam adferre nunquam , quin
155쪽
tribuat alter; lucem: ut unius vitio tu alterius utilitatem coaverso , cum varietate rerum creatarum universitatem perpetuo tueatur. Unde a communi natura procul
absunt vitia, singulisque tantum insident rebus ratio cujusique speciei, quae dissolvitur; non vero aliarum, quae dissolutione
De Lege peculiari humana natura, με
NUM autem quἰa singulae res Inan Imes
vitia suscipiunt, ideo cum vitio simul culpam etiam contrahunt ρ At quam, obsecro, adscripserimus culpam rebus, ratione carentibus , quae motibus, actibusque suis naturae universae perpetuo pareat; eique reddunt, quod acceperunt, neque vim
in se habent ullam; qua renitantur, di a communi rerum lege proprio nisu dessectant ρ Longe tamen aliud contingit in homine, qui motus habet voluntarios, & in
quem duo confluxere naturae, a quibus duo item In eum convenere leges . oportet enim naturam cogitationis alia prorsus lege gaudere, quam natura corporis: cum
enim nulla in parte corpus, & cogitatio
conveniat , communem ubique nequeunt
habere legem. Hinc homo qua corpore constat, fertur lege naturae promiscua qua vero mente consistit, ducitur lege sola rationis , quae hominis est natura praestantior. Unde cum lege corporis deflectitur a lege ratIonis, culpam certe concipit , quia contra propriam peccat, &potiorem sui naturam, cujus lex praecellere debet legi corporis I perinde atque
natum corporeae praestat natura mentis .
Quamobrem In hac universitate rerum solus homo est culpae capax: quia solus homo peculiarem accepit naturam seorsum a rebus corporeis aliis , ac solus legem subiit praecipuam, naturae mentis Coagruentem, sejunctamque ab lege communi rerum aliarum : unde secum solus ipse dimicat , cum duabus di strepantibus Inter se legibus, horsum illorsum pellatur, solus denique culpam incurrit, quando lege corporis abducitur a lege meatio; quae,
utpote hominis propria , debet es unχε
imperare , perinde atque lex corporis naturae corporum dominatur universiae. De qua lege tantum est homiai ad se derivanis dum , quantum cum fui potiore natura, nempe cum cogitatione concordet. Qualia sunt nutritio, liberorum susceptio , educatio, justa, & rationi congruens persunctio sensuum: tantisper quoad cogitationis
natura praestantior in corpore vigeat .
Quo respexisse videntur Iurisconsulti, cum
haec naturae officia communia nobis cum ceteris animalibus , e naturali lege repetierunt . Non enim , arbitror, ea pro naturali lege hominis habuerunt; nisi quatenus cum ratione conjunguntur; nam quatenus a communi rerum ceterarum n2tura proficiscuntur , leges quidem sunt
naturae universae , non leges homἰaum naturae peculiaris . Atque ita dictorum repungnantia, superἰus indicata, remOWE-bitur : & ius, quod natura omnia an Imalia docuit, cum lege conveniet rationis equae munera corporἰs nobis communia cum animantibus obeunda praecipit , tantisper dum animi , corporisque coniunctio conservetur . Unde quae officia corporis humani, ratione soluta , non cum propria lege humanae naturae , sed cum lege naturae promiscua conveniunt: ea si ad rationis usum convertentur , partes
erunt iuris Illius, quod in hominem concorditer a corporis, mentisque lege co fluxit et quodque procedit ex coniunctἰone mentis , de corporis r quae si secuinita conspirent, ut mens imperet, corpus obsequatur , ad praescriptum naturalis juris Opus exlgent commune suum . Hinc vivere secundum naturam , Ipsam Stoici dixerunt esse v Irtutem traditam nobis ab lege ration Is , qua peculiaris hominum ἱ & rerum un versa natura concἰ-liantur . Expolitis autem iis , quae in animos nostros veniunt ab lege promiscua ἔ nunc explicanda sunt ea, quae ab sola rationis lege proficiscuntur: ita enim intellexertinus , unaque distinxerimus ,
quae mentem corpori coniunctam , quae ve mentem puram seorsum a corpore
consequantur . Quod nunquam asseque mur , nisi per cognItἰonem finIs hon rum , & malorum , quo vel ad cupnitatem, vel ad fugam commovemur ; eas nobis leges attribuentes , quae ducunt ad finem, quo natura tendimur : ea vero
156쪽
extra naturam humanam arcentes, quibus
ab eo communi fine distrahimur. )
, De Naturali bonorum extremo. ΙLlum autem communem appellamus finem , quo appetitiones hominum, cupiditatesque seruntur omnes : utpote ad bonorum extremum , atque summum expetendoerum , unde quaecunque disconveniunt, noxia nobis evadunt; cuique assequendo natae sunt in homine leges rationis atque , ab rationis legibus ortae virtutes. Quam brem quae astectiones ab extremo illo nos honorum avertunt, vitia ducimus, dc nuncupamus, ideoque a nobis aliena censemus, ita ut virtutum, vitiorumque ratio ab eo bonorum extremo sit ineunda. Porro quae ab animi, corporisque coniunctione procedunt affectiones, de sensuum functi
nes, unum tamquam commune bonum cir circumeunt, Perrepta atque voluptatem, cu
ius adspectu cieatur , inimicamque volu-Ptatis augiunt, aversanturque molestiam :nec tamen ea, quibus sensuum voluptates procreantur, ponimus inter virtutes: quia aucundum illud e corpore manans in animum , haudquaquam est proprium & summum humanae n.iturae bonum ζ quale illud est in sola ratione seorsum a corpore locatum , cui subiiciendum est bonum ex corpore animoque participans, quae Volu-Ptas appellatur. Ut enim cuncta hominis debent rationi parere, ita 8c mistum cor- Poris , animinue bonum oportet obtempe- Elegans est hae philosophia Auctoris de
Hulli et lege naturae, de admodum eonveniens de initionibus juris naturae & gentium, in Iure Civili traditis. Solent eas multi despieere, imo al- his deridere dentibus, sed hi vel minus eas inistelligunt, vel nimio dueantur ea villandi studio. Novissime his iuris ei vilia definitionibus suppetias quoque tulit Illustris Praeses . Cotnelius vanis
Aynketshoeli in Obf. L. V. M 1. I Iare Glavinam reprehendere videtur Auisor confiderationuo, quod lummum hominis bonum in tranquilitatem animi, tranquilitatem autem animi in cognitione rerum Ae scientia eo: lo- er. Tranquillitatem quidem animi etiam veteres sectabantur, in primis Epieu rei, etsi Varro apud Aug uinum do etiat. Dei. Lib. nn e. t. referat, ducentas fle dicto inta octo diversas veterum Phi-ophorum de summo bono fuisse sententias. Sed i a extremum bonum . tanquam ad commanem fidem , appetitiones hominum omnium
ηι Graυιπα. rare incorrupto, puroque bono rationis a corpore secretae, qualis est an Imi tranquillitas . Quam ideo extremum in hac vita bonorum constituimus, quia illius tantum causa, mens vires omnes exercet, atque facultates experitur suas ς illudque nacta continuo a curis omnibus conquiescit .
Quidquid enim seorsum a religione, cujus finis longe dominantior est aliis, naturaliter agunt homines, propositam habet voluptatem , si corpore simul , & animo sit obeundum; Si vero sola ratione, tranquillitatem.' cuius fons uberrimus est cognitio rerum, atque scientia, quae utpote sensibus exsors, atque ad solam cogitati nem pertinens proprium est patrimonium rationis. Sol a scientia enim adducimur ad cognitionem illius boni, quod nobis assertur a virtutibus, aufertur a vitiis.
De virturum origine ex lege natura.
Hominem namque summus ori sex Ita
concinnavit , ut sicuti palatus dulcedine , oculus pu chritudine capitur, ita& animus laetetur utendis , obeundisque
virtutibus, utpote nostrae cognatis, convenientibusque naturae , secumque adducentibus per rennem, Incorruptamque voluptatem . Quam illecebram rebus omnibus ad vitam , atque ad honestatem necessa riis provident Ia divina perfudit. Nec vitia unquam haererent animis , nisi mens virtutum specie falleretur , aut extenuatis
duruntur, praestiterit, in nosmetipsos altius deisseendere. quam opiniones aliorum soli et te exquiis rete. Appetit igitur natura homo uci luptatem . refugit modestiam, sed animi tranquillitas non ideo voluptate affluit, quia caret dat Ore de molestia . Neque solam animi tranquillitatem. sed aeterna gandia . aeternam voluptatem piis in vita post moristem beata Deus spondet , Fallimur autem quotidie
umbra voluptatis . amplectentes res vanas, fluxas de caducas. nisi unionem eum Deo summam felicitatem nostram esse opinemuri Haee voluptatis inis
exhaustus sons. haec scaturigo gaudii veri de perenis nis, hoe sermen plenum spei stabilis Ee ineo neu naetquod Ze ex paganis Pythagorei de Platoni et statuebant,quibus summum bonum erato ueίωσι γζΘ.οῦ, voluptate autem appetitiones nostrae satiantur. qnae manant ex voluntate . non ex intellectu, unde est . quod summum bonum consistere nequit in eois
gnitione solius veri. in qua Pythagoras apud Stoisbaeum Setin. XI. γῆν οιχείωσιν γύοιοῦ quaerebat.
157쪽
etag viribus, corporis traheretur sensinus , qui hirtuae etiam e vitiis voluptate n : qui in resuadentes ta mentem, in oblivio nem boni praestantioris, violeater eam adducuat . voluptates enim a virtutibas Ortae juvant homi ais naturam; lae luat vero venientes a vitiis: quoa iam componant, ac temperant virtutes animun, Pariuatque, sedatis affectionibus, omni expertem aegr tu sine tranquillitatem . At vitia distrahensa, ac violenter exagitando excitant emedia corporis voluptate perturbationem. Virtus enim nai egretitur naturae fia es; vitia vero exandantia exter Ius ad animam attrahunt morbos, nempe rerum extra sepositarum cupiditates, quae progrediuatur in immensum. Atqui natura certam nobis praefinivit mea suram voluptatum e cui si quia insuper accesserit , non delectat io, sed poadus animo accedet. Modas autem voluptatis non a natura definitus vulgarἱ-bus expletur, atque parabilibus , qaibus cupiditat naturalis, 3c motus corporis sa-cile sedatur: iisdemque satiaretur , sibique
ipsi placaretur etiam animus, nisi opinione maioris boni, stultaque admiratione rerum superfluarum, procul a naturalis ne-eelsitatis finibus, in coecum rerum inanium pelagus auferretur.
De Morbis metura rationalis, semede vitiis. Hinc incensus homo divitiarum, atque deliciarum amore, assiduo sensu laborat egestatis: quia praesentia nihil reputat , sed absentia, quae sunt infinita: ut ea qui appetierit; pauperie quoque infinita prematur.' ambitione vero flagrans, ut imperet aliis, adimit sibi nativam libertatem , tum quia cogitur parere omnibus , quorum suilaagia captat, antequam imperii potiatur; tum quia potitus cogitur eos assidue formidare, quibus est ipse formidini : ut vulgaris animus, prospera muta tione fortunae, noa finem, sed noultatem Inveniat mἰseriarum. Quibus nemo se ultro committeret, si civilem ingrediens vitam, ante animadverteret modum , & fines , quos ultra citraque nescit coas stere voluptas corporis, animique tranquillitas. Eos
autem fines pandit sola scientia, quae, ut pote socia rationis, mater est etiam virtutum: quia sola scientἰa ostendἰt tramanam
naturam certis capacem esse , finitisque voluptatibus , quas ubi cupiditate transii ieri. mus , in infinitatem delabi inur desid 3r o. rum et ut quo ulterius appetendo pergimus eo longius aberremus ab ea meta , ubi natura voluptatem corporis, & animi tranquillitatem hominibus condidit . Qua de conditione oritur temperantia , quae a P petiones extinguit inanes & justitia , quae nos abitinet ab alie ais; de fortitudo, quae persuasione veri boni vanos adimit metus ac denique prudentia caput virtutum alῖν rum , qua retrahimur ad naturae fines, ibique perpetuo continemur. Unde virtutes per scientiam adipiscentes, dc perturbationes immoderatarum effugientes cupiditatum, lota emendatione mentis ad verticem telieitatis evadimus, qua vulgus, aut volvendo assidue saxum per ambitionem, Se honorem, aut fugitivas aquas captando per opulentiam, Ac avaritiam ἰ aut pascea dis iecore suo vulturibus per amores, de libidines tota vita misere, ac frustra cO tendit.
De Vita Reata Sapientis. OUid autem eo beatIus homἰae , quἔ. contra calumnias benefactorum con
scientia munitur ; quid animi securitate adversa contemnit qui frugalitate dimi- eat adversus sortunam cuius vires nu quam Pervenerint, quo naturae benignitas locavit necessaria vitae, quibus purgati pectoris tranquillitas continetur Quid laetius illo, qui cognitione praeter Itoruin is turIs occurrit, praesentia moderatur; quique redactis in potestatem suam cupidinibus pervolat ubique liber ab imperiis p tent torum ἰ quorum In servitutem nostra nos cupiditas tradit a quae ut honoribus , opibus, de deliciis potiatur, nos manci Patarbitris, atque largitoribus illorum λ Cum igitur omnibus expensis nihil deprehendamus nostrae magis convenἰre natura', quam vἰrtutes: certe nusquam verius ius naturale homἰnῖs, quam in Ipsa honestate posuerimus, quae soboles est rationis: quae que suis praeceptis non solum praestantiorem hominis naturam , nempe animum tuetur; sed et lain corpus, cui honesta vivendi norma plurimum consert. Eadem quet
158쪽
que honestas philosophorum fuit uolunt a.
ria, dc ingenua religio: qua veluti ansa non paucos eorum Apostoli ad Christianam adduxere legem , ad quam antea mores , dc mentes philosophia composuerat. Qui enim propter caducam felicitatem viris tutes colunt naturales, longe procliviores
profecto fuerint ad divinas, unde perennisnuit, & nunquam interitura felicitas.
De Juribus humana rationis. IGἰtur quἰsque nostrum iure naturae Pro. priae rationi subjicitur : jure naturae paremus vIrtutibus, tanquam creatis a rati
ne magistratibus, ut ius dicerent actioni. bus nostris, atque affectionibus, de sensibus praeessent humanis . Enimvero e sensuum variis perceptionibus, varias homo suscIpit assectiones, varios appetitus, vallias voluntates , adeo saepe Inter se distor. des, ut in populo illo assectionum crebraeseditiones oriantur, videanturque uno tempore intra eundem hominem plures animi oberrare , nisi motus inter se dissidentes revocentur ad rat Ionem , cuius constans est , firmumque consilium , cum eadem semper boni specie teneatur. Unde sola ratio peculiarem servat cujusque naturam ;sola ratio semper hominem praestat eundem. Sensus vero non selum hominem distrahunt in plures , verum ipsam etiam evertunt humanitatem. An enim eum ducamus hominem, qui sensibus periungendis extra se semper occupatus omnino sui vivit Ignarus λ An manere hominem censeamus eu dem, qui semet singulis momentis amittit perenni mutatione mentis, assiduaque renovatione voluntatis tr Unde qui a virtutibus desciverit, earumque jurisdictionis su traxer i affectiones, it Imperium sui ab ratione transtulerit ad sensus , perduellis est, atque hostis humanae naturae, cui l gitimum rectorem , iustosque magistratus ademit; euiusque compos uin tranquillum que statum ἱn tumultuosum vertit, atque turbulentum. Sῖcuti autem ratio redigit in
Imo , si id eogita Ser. no. minu 1 a se is V aberrasset, quam eum matri soli potestatem
n liberos tribueret. Neque enim ad Oee patio em matris marito suffieit sola praestantia cor-
toxas mentisque vitilis, neque sola mater dici
concordiam allectiones; Ita et Iam Ze plures homines inter se discrepantes placat . atque componit, inducitque caritatem coeleste simul, ac civile vinculum.
De Origine Societatis Humana. ΑTque initio quidem anἰ mos Per m
tuum amorem communicat ipsa natura commissione corporum, quae per comiugium divertorum Aadit conjunctio animorum, atque naturale initium humanae societatis. Co nil lis enim quodammodo limul cum corpore mentibus , membrin rum, dc sensuum limilitudo, generationis ope, transmittitur ad prolem, quae Imbibit educatione mores pareatum . Unde quia ratio eadem ex unius viri mente ad mulierem, de ad sobolem imitatione permanat ea communicatione familiaris comitatur, atque domestica societas, in qua, naturalis occupationis iure, patrisfamilias naturale, ac familiare fundatur imperium. Vir enim, utpote corpore, ac ratione Pintentior, occupat Deminam, jure utriusque naturae, mentis nimirum , 6c corporis e multoque justius occupat foetum, qui sua ipsius portio est, de maternorum ab se occupatorum viscerum: ut ipsi natura filios tradat in patris potestatem; salsoque docuerit C sius, eos in matris naturali jure, non In patris nasti potestate : utpote cum concipiendo prima eos occuparit. ILlud en Im homo acutus minἰ me cogitavit,
foeminam ipsam iam fuisse iure naturae ante occupatam praestantia corporis meatisque virilis: ut quidquid occupatae cohaeret, eodem iure In potestatem deducatur occupantis. Praeterea cum vir sceminam con filio praestet, aetas autem infirma consilio egeat alὶeno ἰ sequitur, ut proles subiicienda su consito praestantiori , nempe virili; quod libro tertio dist inctius
explicabimus . occupatio autem Primaeva est, ac naturalis adquἰsitio, qua dominium nobῖs asseruimus piae diorum , aliarum que coinprehensibilium , dc finitarum rerum, quae communia cum essent , postea
potest meum oeea passe, qui sine secedenta mariti opera non eone pitur . sed sunt hae duleiade Obesii de Gravindi somnia , gratique utri uste rores, quibus neutet, si superessite vel liberati dia natat T.
159쪽
ri 6 DE IURE NATURALI, GENTIUM,
propria oceu pant ἰum evaserunt , quaque utilitatem quotidie capimus incomprehensibilium, δc infinitarum; quae cum neque divisionem recipiant, neque in ensuram . Per. petuo communia omnibus permans runt . nec propria fiunt singulorum, nili quoad corpore adprehenduntur: quia sunt haec :aer, aqua Profluens, mare, ac Propter maris usum ad humana commercia omnibus necessarium , litora , sine quibus mare clauderetur: quia nemo se in altum capesseret , nisi ad litora tutum receptum a ι ventis, atque tempestatibus haberet.
CAPUT XL De Iure Gentium, ct Origine Com
HActenus autem in iure, Imper Ioque
naturae versamur , quae mutuo desiderio coniugia conciliavit . de imbecilli rem sexum validiori subjecit, & matrem cum liberis continet sub imperio parentis. Ideoque recte coniugiorum ratio, de liberorum educatio a Jurisconsultis ad primaevum ius naturae relata Invenitur , & ad imperium familiare: quod aliud certe non est, nisi recta parentis ratio cum muliere, ac liberἰs communicata. Nam ratio illa, quae non uni familiae, sed pluribus regendis est instituta, eumque pluribus gentibus
communὶcata, peculiari vocabulo jus gentium appliatur; cujus nunc ortum, atque progressionem detegemus. Igitur naturali iure quot familiae, totidem existunt imperia I singulae autem familiae initio seorsum in agris ab se occupat Is habitabant; regionibus inter se, locisque disiunctat, ac dissipatae I quales Theseus invenit Athenienses, quos Ille primus ex agris coegit In civitatem. Sed quoniam non omnes re bus omnibus regiones abbundant; saepenue quod reglo dat, altera negat; opus fuit mortalibus permutare bona sua : ut quod uni stupererat , alteri vicissim , euἰ demrM, adderetur; qua communicatione mintua commodorum , egestas omnium ex-
l I Quin, etiamsi non antea sit, modo iis . quorum rell emimus . gratior sit, quam id. quod Praestant. 8c pro re fungibili haberi queat . siectim meuniam numeratam proxime imitabitur. Quod in L. a. r. D. de eonisal .empl. Sabini Dis milia etiam in toga pro tunica data obtinere cato.
plebatur, oc regionum exaequabatur dispa
De Permutatione, Contractuum omnium Elemento. HInc omnium contractuum antIquissima Permutatio , quae in venditi nis nomen apud veteres transibat, si quagens unica merce, quae ibi communior e Glet, alibi rarIor, merces alias ab exteris repararet, quod fortasse meditabantur Sa. biniani, de Cassiani, cum docuerunt, ven ditionem etiam esse sine nummis. aὶ Α-
lioquin falso vendit Io a Iurisconsul is
referretur ad jus gentium, quorum Vetustiores, utpote rudes, nondum norant nummorum usam: quapropter necesse habuerunt , mercem aliquam In commune ali rum precium vertere; ut non mirum , si vendere , ae permutare promiscue acceptum apud Homerum, aliosque veterum
Quam lancillam in Laertes emerat possessi πιbus Juis. Qua sane animadversione n stra facile vetus haec, atque vehemens Sabinianorum, de Proculianorum dissensio dirimetur . Neque enim permutationem quamlibet pro venditione habuerim , neque contenderim , nunquam venditionem
sine pretio. constitisse ; sed potius existimarim , aut initio commerciorum communem aliquam alicujus populi mercem, pro pretio reruin aliarum esse constitu itam; aut ubi usus posceret, inter certos homines Ita saepe convenisse, ut pro mu tua utilitate modo una, modo alia species in aliarum pretium cederet 2 Inter quos cum unus disti aliendae rei suae alius eiusdem comparandae animum haberet: ille venditoris loco erat , iste vero emtoris; itaque sine nummis facile venditio a permutatione distinguebatur, quam, arbitror, mentem fuisse Sabinianorum econtra quos tamen , Imperatorum au-stimabat, Ae serii potest, si plures togas inter se similes emtor habeat, quae pecuniae vire fungi possint. cum contra permutatio dicenda sit. si singulae uici uim spe iee praebeantur . velati siqui unam togam habet , eam det altera pro tu nica, quam is solam habebat. Cons. Et anch.Obs
160쪽
Ehoritate , Proculianorum sententia vicit. Hinc Romani, qui re pecuaria erant abundatiores , pretii loco , pecudes tradebant venditoribus ἱ ideoque patriincinium peculii nomine continetur: postea rudi cere a P penso uti coeperunt: donec a Graecis nummos Percutere, atque in publico signo pretii a uotoritatem, & notam , communemque rerum aestimationem ponere dicerunt. Pecuniarum enim nota significat Pondus earum , ut contrahentes ponderandi ouere liberentur per impressam in nummo publicam fidem . Argentum vero, & aurum , Propte-xea quod essent ad usum expeditiora , inventa fuerunt pro communi materia permutat Ionis . Est enim nummus commune Permutationis elementum , communisque terminus , ad quam omnis permutatio trahitur . Nam ubi res cum rebus aliis Wrmutata deven t ad pecuniam , ibi omnis continuo commutatio consistit. Nec modo antiquissima, sed & mater; ek semen permutatio est contractuum sere universorum. Nam praeter permutationem rei cum re, quae peculiari permutationis nomine venit, in aliis itidem contractibus sere omnibus sve nominatis , sive in nominatis, permutatio continetur . Etenim in reliquis in- nominatis , vel opera cum opera, vel opexa cum re , vel res cum opera permutatur : qualia sunt pacta illa facis , ut facias e facio, ut des: do, ut facias. In
contractibus autem nominatis vel permutatur pecunia cum re , unde venditio , vel Pecunia cum pecunia , unde graeco vocahulo collybus, vulgo cambium , vel quan titas cum eiusdem generis quantitate, unde mutuum ; vel usus rei cum pecunia , & mercede , unde locatio; vel usus
rei cum gratia utentis , unde commoda tum ἰ vel ipsa res , aut cum grati δ tantum, aut cum praecedentibus meritis accipientis , unde donatio, sive gratuita, si eremuneratoria r ut contractus fere omnes facile ad unam permutationem revocen-
'I Quo a penas nemo permut1tionem dixerit. Finito enim contractu redditur similis quan-Titas, adeoque idem . non aliud, quam quod intum erat. Idem dicendum de omnibus eo n- aeractibus unitate talibus , nisi , quae runt voluntaris, iis eo non de re velimus , quae necessitatis habentur. Depositam enim iure civili quoque statuitum est , etsi vice castodiae mercedem prae-
Oari lex gratitudinis iubeat. Mutuo de deposito
tur 2 quia commercia inter homῖnes peperit, vel inopia rerum , quarum erat apud alios copia; vel egestas operis alieni : unde rerum, & operum diversorum commutatione communibus necessitatibus suit occurrendum. Frequentia vero commerciorum, atque Permutationem , sensim inter homines benevolentiam peperit, qua conciliati coeperunt propriam quisque cum aliena dilis gentia operaque, commune ad lucrum damnum ve, mercium communicatione coniun gere , unde societates negotiorum: quibus exercendis, ubi altei ius fidei periculum fecissent, res aut socio, nutamico facile credebant in insidiarum, rapinaruixque periculo, unde depositum: aut eidem , s mors immineret, ita donabant, ut danti, si mortem effugeret, redderentur , unde donat ἰones causa mortis: atque ad eorum exemplum testamenta I quae si solvantur solemnita
tibus juris civilis, & ad simplicitatem juris
gentium redigantur, non alio distant a donationibus causa morti s : nis quod hie inst spes aliqua vitae ; ibi vero tantum consideratio mortis intervenit ἰ cum tamen iidem effectus utrinque procedant : ut & id etiam habeant commune , quod testamenta quo que recidant in permutat ἰonem I nam sicuti donando , ita testando rem cum si perstitis gratia , eiusdemque manes erga nostros pietate commutamus . Vix enim ullam inter homines beneficientiam undi- qua gratuitam invenerimus.
IGitur, pro redientibus commerciliis pluis rimisque lamiliis in eadem jura coeua
tibus , communemque commodorum , &in com n odo tu in sibi ducentibus regulam ,
quae sibi pariter mala defenderet , bona
contribueret unam omnes eandemque illa ex institutione conflactam suscepere men-
similia re,iqua negotia, in quibus benignitas veristitur, veluti donatio, heredis institutio. Iega. tum. fideicommissum . nisi quod in posteriori.
bus reciproca praestatio defuncto me quidem rediadi potest, adeoque a permutatione longissime re redit, cum sne mutuis praestantionibus permutatio non intelligatur. Annumeretur ergo & hoc.
per nos licet, lusibus ingenii, quibus Auctori terdum in Philosophando delectatur.