장음표시 사용
171쪽
ta 8 DE IURE NATURALI. GENTIUM,
Atque ἰs legἰs sensus patet ex Cailio Hemina, cuius verba exta at apud Plini una a simul eum lege ipsa ita per Scaligerum re
stituta: b Pisceis qui squamosei non sunt,nei, polluceto , squamosos omneis praeter Scarum polluceto.
Parsi ἰae quoqu' stutio , lege sua Num vetuit in sua eribus vino rogum resipergi .
qua inserius . t dein Numa , qui diiciplina lacrorum, Sc Deorum cultu munivit rempublicam, agros etiam religione circundedit ; de meta Deorum Terminalium firmiori nempe sepe cinx It , quorum in custodia fines agrorum esse censebantur ideo tui sit, ut qui terminum exarasset, si .e transtulisset , quo fines agrorum conturbaren tur , iacet esset Diis Turminalibus . sve ea conditione esset, ut impune limul cum suis bobus posset occidi , tanqua in victuna
Diis caedenda Terminalibus : cujus legislaaec verba retulit Festus: e
Quei terinino ira exalassit, ipsius,& boveis sacrei sunto .
Resertur etiam ad leges regἰas illa, de qua meminit Mareellus: d) ne mulier,
quae praegnans mortua esset, humaretur , antequam ejus excinderetur Partus.
CAPUT XXIII. De Letibus XIL T H.
de regio iure supererant, regendis , tractandisque negotiis recens in dies emergentibus , minime sumiebant ἔ adeo utres civiles potἰus arbitrii aequitate quam certis ubἰque iuris praeceptis definirentur iopus fuit augendi juris , novarunque legum consilium inire . Nam crescente in dies num ro civium , exundante negotiorum copia , Sc vi, atque iniurἰa, pro na
tura multitudinis , aestuante ἱ prudentio is
res nova morborum seminλ , novIs o primenda remediis censu runt . Propterea , ut libro primo retulimus, misti tres legati fuerunt petitum leges , quas parti in ex Auxeniensibus . & Lacedaemoniis, partim ex Magnae Graeciae urbibus civili Pythag reorum philosophia institutis .
atque fundatis retulerunt . Ea tu enimi taliae pars pro naturali ferocitate ingenio rum , 5c ob illorum temporum cui turam ceteris praestabat nationibus . Quo iure audacto , condendis inde Romanis legibus creati fuere cum s umma potestate , absque provocatione , decem hi consulares viri , quorum in nominibus discrepant scriptores, quosque nos ex Dionysio, cui magis fidimus , reseremus . Fia runt autem Appius Claudius, T. Geatius , P. Sextius , P. Romilius, C. Iulius. P. V turius , & P. Horatius . Quibus curri accessissent iidem illi tres, qvi legati fuerant . P. Pol thuinius, Sex. Sulpitius . A. Ma lius , & decem virorum numerum complestent, evenit, ut Pomponius scriberet . Decemviros fuisse in graeciam mi stos : non ut numerum legatorum denarium , sed ut
dignitatem decemviralem tribus hisce postea tributam significaret . Qui cum inter Decemviros fuissent , Deeemviri vulgo a posteris appellabantur .' quali dicereclegatos suisse eos , qui postea suere Decemviri . Quod alii minime animadvertentes , cura Pomponium vereantur , ac
cusationem vertunt in Tribonianum , cui 3e legem hanc totam Pomponii aetate certe dignissimam adsignant, propter aliquos , in quos offendunt loco e quali nemo tali ἐqueat, aut fallere, nisi Tribonianus ἰ qua morbus est familiaris omnium in iure criticorum , minime alioqui reputantiu adeo incunabula rerum plena esse caliginis , ut tertio quoque verbo, cum eo deventum suerit , inter se pugnent histor; ae . Decemviri autem illi, quamvἰs Rominae , ac civilis prudentiae latis compotes ἰ quia tamea e graecis literis , & institutis leges erant eruendae , adhibuerunt in consilium Hermodorum Ephesium i illatia , tum temporis ex alantem, qui Ro-l Alia eon Iectura. eaque non minu 1 inge niosa . itanspositis Pomponii verbis sectionem quartam L. a. r. de O. I. interpretatur Ill. vasa synhershoeli in praterntissis ad dictam Iocum amanis
172쪽
man Is ejus legat ἰωIs auctor fuerat .' quem que plurimum ei negotio contribuisse, atque aliquas etiam leges Romanorum condidisse, accepimus a Strabone a I s in quo pertinet omen illud Heracliti, qui ad Hermodorum scribens , speciem sibi ait
oblatam in somnis orbis terrarum universi venerabundi, de ad illius leges, Persaxum more compositis ad osculum labiis prin
His autem tabulis publice proposit Is, facta unicuique objiciendi, δc corrigendi pintestate, posteaque omnium consensu pro batis, ut corpus integrum Romani iuris a, solveretur , duas Decemviri adjecerunt , factoque S. Cto, captis auspiciis, accitis Pontificibus, 3e Auguribus, Comitiis centuriatis , leges universi sciverunt . Quod ius ad omnium notitiam, Sc utilitatem arneis incisum tabulis fuit, cte in foro, iussu Populi, collocatum. Mos hic incidendarum legum descendit a Corybantibus, qui columnis insculpere leges docuerunt , ut
refert Theopompus. Solon b in ligneis
incidit tabulis, quas ἄξονας , D a'Pellarunt: cum ante tabularum usum ediicerent populi leges, de frequenti cantu eas memoriae mandarent. Quamvis autem
Pomponius XII. tabulas eboreas qudi lectio est Florenti codicis sive, ut fortasse legendum est, roboreas fuisse scripserit tamen id de iis accipiendum est tabulis,
quae Populo emendandae, non de iis, quae ἐn perpetu si observandae propositae fue-Vnt, quae erant aereae; nis vel Tribonia-go culpam tribuamus, vel Pomponium adversus omnium veterum auctoritatem locutum existimemus. Ad autem ius cum Prin6pter miram verbGrum proprietatem, at que brevitatem sane concinnam; tum pro i Pter summam aequῖtatem, atque pruden- iam, rerumque pondus , Ze majestatemo universam continere sapientiam, atque
Cui repugnare videtur Plinius ms . NM.L. XXXIV. eap. s. qui eum magis verisimiliter legum Graecarum interpretem vocat , nisi Sexabra consequens pro antecedenti ponit. De Ephesino autem legislatore , cuius mentio incvit. s. X. de WAferiri. adeundi Otta in Pr.
te superare putabatur . Hae leges ordine vario locantur a recent oribus. Alii enim Ottho mannum secuti, explicationem earum tribus summis capitibus concluserunt. Ac primo de jure sacro, deinde de iure publico, postremo de iure privato tractarunt. Alii, quos inter egregie Jacobus Gothos redus, antiquitatis vestigia prosequentes con jectura sua pristinum nobis XIl. tabul. ordinem reddere studuerunt. Neutram nos harum divisionem repudiabimus, sed utra seque ad diversum scribendi consilium conseremus . Quo en Im jus omne hoc priscum breviter, ac perspicue simul expediamus; ex ordine materiam , arte , ac ratione progredientes, ad eas revocabimus sing las Ieges, dum illas explicamus, Ottho- manni ordinem servabimus: ad extremum vero Gothosredi tabulas ex ordine ab eo ad vetus exemplar ex coniectura restitutum subjiciemus. Cermana enim, Ae vera legum harum fragmenta producere in animmum induximus : neglectis iis, quae potius
ex interpretum ingenio, quam ex veterum. fide monumentorum extiterunt . ideo earum , quae mutilae super sunt , sententias adseremus: nec tamen Omittemus exponere verba illa vetera, quae ad nos pervenerunt
quaeque Gothos redus, & eruditi interpretes alii distinxerunt a commentitiis, quae adjecta fuerant: ut e veris una, & suppinsititiis integer sensus earum colligeretur .
Nam quas e Ciceronis libris de legibus In
Xll. tabul. retulerunt; non veras arbitramur , sed a Cicerone confictas, exemplo legum Platonicarum: quamvis multas legum decemviralium sententias propter atquitatem , quam continebant, ex intima philosophia ductam Cidero suis legibus comprehenderit .
CAPUT XXIV. De Scriptoribus ad has tiges priscis, s
variis hujus juris appellationibus. SCripsere autem ad has leges e veteribus Iurisconsultis Sex. AElius , se dc M.
T. m. Th. iue. p. di I eineeeius in ria laris p. a . Nihil autem obstat, quo miis nus XII. tabulae primum in robore , dein in ebore, tandem in aere propestae fuisse exedanis
173쪽
rtius Cato I. C. & Servius Sulpicius, quem XII. tabul. interpretem prodit F stus, 3e Antistius Labeo, de cuius commentariis mentio est apud Gellium, a Ze denique Cajus, cuius fragmenta e com mentatiis ad leges Xu. tabularum in lecti ne Digestorum oecurrunt . b Pluribus autem appellation ἰbus harum legum praestantia signiscatur. Eas enim Cicero te m. simpliciter vocat, Sc Horatius rabulas Peccare νetante/: d & auctor ad Herennium leges t 3e alibi Horatius leὶ leges sanctas : de Arno, festa decem νirrita: dc prudentius fὸ bis sex tabulas: Ze Gellius taὶ tegem deeemviralem Sc ICtis nostris , atque Imperatoribus sw dicunturius vetur, ius priscum, & Festo Decem. virδ, Ciceroni majores. Item JCtis si
veteres, ct lex antiqua, jus antiquum, ius civile, jus antiquissimum. Quas appellationes collegimus, ne notae ignorentur quibus a veteribus ius X ll. tabularum i dicatur; quibusque di nos ubi occurret incursu nostrae tractationis sorsan utemur . Leges autem universas ad duo praecipue jcapita revocabimus: ad privatum scilicet
ius, Zc ad publicum, sub quo de sacrum
continetur. Et ab Hottomanni ordine tantisper deflectentes, primo privatum, deinde publicum evolvemus. Ac veterem, de selemnem juris eonditorum divisionem amplectentes, prima iuris privati, deiade iuris publici seriem deducemus. CAPUT XX v. De Iure Pruris. A Iure autem Patrio exordiamur: quod
summi quodammodo est imperii sim I acrum. Parenti sane ιn liberos potestatem
t libuit ipsa natura. Etenῖm necessu mἰs vinculo , dc communione sanguinis filius
cum Patre, tanquam eventus cum suis initiis nectitur. Primordia enim filiorum in parentibus insunt e quorum filii sunt vesu. ti ramus, quia parentum sanguine concipiuntur , eiusdemque aluntur opibus, 3c cura educantur . vitas enim Prima , ut AEuchilus dicebat, alienae mentis indiget, ut educetur et amobrem potestas Patria, uti rati abilis naturae dictatum, in mores omnium cultiorum gentium Permanavit, constituitque liuer homInes veluti quoddam naturale regnum, quod apud Persas, de apud maiores nostros transierat in tyrannidem. Resert enim Aristoteles , Persas usos fuisse liberis tanquam servis .
Talisque liberorum erga patrem amor erat, 8e obsequium, ut gloriareatur, neminem fuisse repertum, qui patrem sponte Occi
disset: ac si qui serie tale facinus admisis.set , spurium , aut supposititium suis compertum. ιὶ Atheniensibus, etsi non quidlibet permitteretur in filios, tamen licebat eos abdic re, sive abalienare a se, ae familia sua , causa cognita , Sccrimine apud iudices probato. mὶ Moribus quoque receptum apud eos fuit ve dere filios : quod temperavit Solon prohibens, filiam, aut sororem, nisi in stupro deprehensam venundari . n Arbitrium etiam patris erat exponere insantem filium, quod colligimus ab exemplis eo micorum eum morem respicientibusZ . Et cum alendae prolἰs copiam non haberent, eam vendere fas erat etiam ex veteri Thebanorum lege ad alios populos post sertasse producta . t pni veteres etiam Callos refert Caesar in uxores, Iibe quosque, vitae necisque potestatem habuisse
Noa dissimilis potestis fuit in filio
174쪽
Romanorum, apud quos, cum antea moribus exorientis Romae , harbaris illis quidem, & atrocibus coaluit set, deinde migravit in leges Romuli e proptereaque minime pugnat Ulpianus , ) qui eam adscribit moribus, cum Papiniano, seu atque aliis, qui eandem a legibus deducunt regiis: qua in dissensione componenda tantopere laboratur. Non est novum enim, ut mores adducantur in leges, quo aeternam accipiant firmitatem . Haec autem regia lex de potestate parentum, translata fuit a Decemviris in quartam tabulam, b ὶ ut Dionysius refert, qui omnem hanc potestatem in ista dispertit, nempe ut liceat parentibus loris caedere filios , carcere coercere, in agros ad opera rustica vinctos amandare , venundare, denique interficere. Eos vero abdicare , ac negare filios ,
Roman Is m Inime licebat: μ ὶ sed tantum
iubere, ut e conspectu patris abirent, ac discedentes a domo paterna, jus in paterna bona minime amittebant; nisi ex haeredarentur Lilis armata iuribus patria Potestas, Ito propria Romanorum , dc civilis modo iuris portio habebatur I cum vix apud alios hunc auctoritatis apicem attigisset: apud Romanos enim familiaris quodammodo erat magistratus In patre constitutus , cum jure gladii ; propter quam auctoritatem a iure civili acceptam , patria potestas a ICt Is propria dἰcitur civium Romanorum ἰ nec enim eam obtinebat quis, nisi civitatem Romanam impetraret quam si amitteret , potestatem patriam haud quaquam retinebat: quales erant ii, quibus aqua, & igni Interdice
batur. Hi ne ius patris a Divio dὶ piterna majestas appellatur alatri enim licebat in filios idem , quos In servos r qui hoc meliori conditione, quam filii erant,
quod servus una tantum, filius vero non-l 3 Dionysius Hali earnassensis II. p. νε. R In-ὲum patriae potesta tis apud Romanos auctorem inistroducit, Se pliande mores apud Ulpianum L. 8. D. hi/. Mi μ - at mi iuris funι, non incommode, de ipsis Romuli seqibus aecipiuntur , quae in mores
nisi terna manumissione '' Ibertatem
nancisceretur Liberatus vero filius hoc
praestabat liberatis servis, quod hi libertini manebant, Elius vero naturalem praeferebat ingenuitatem: quae tanti erat, ut vendendo filio nunquam perimeretur, sed tegeretur Potius: ita ut manumissus filius eam, quam in se conditam habebat, veluti abruptis vinculis explicaret . Hinc ait Constantinus , non posse parentes eria
pere Mii libertatem. e9 Quo igitur ali
quando filius e potestate patris exiret, leXjussit, uti terna venditione liber esse enee manumissus tertio ab emtore In p testatem patris denuo recideret ἰ ut recἰ-derat semel & iterum antea manumissus es de verta filio spes libertat Is tamdiu
protraheretur , ternaeque venditiones , &manumissiones ei essent expectandae , rationem veteres excogitarunt, qua & ldigis in speciem conservaretur auctoritas , ct moras illae libertat Is praeciderentur . f) Itaqbe per simulatas venditiones ter filius a patre tradebatur emtori, uti te nas post venditiones liberaretur : hisque tribus venditionibus ad veritatis imaginem adhibitis , filius tertia denique manumisisione, assequebatur irrevocabilem libertatem. Hinc autem actus dicebatur emancipatio; emtor vero pater fiduciar Ius appellabatur: quia filium,ea fiducia nat rati a patre accipiebat ut manum It teret. Filia vero, & nepotes unIca vendItione, ac dira numissone ad libertatem perveniebant. Iu Legem vero sertur tulisse Ninina, chi ne liceret patri vendere filium,
cui uxorem ducere permisisset. Absurdum enim, arbitror, putavit fore , ut mul Iernupta, se inopinante , atque Invita servitutem subiret , in quam suus conjux
per venditionem a patre traderetur, cura-viique, ne per hanc viam conjugia distrahe-
Πitis dἰ ad hane la strem erant intereram adituνι fortanam . Non peterat illis disi, qaod benseia danistibus dieiturr cai des, elise ipse ieeum. Si decepta. es, quare dentim I adiaυa. In liberia teu.nris nihil dici, tollentiam utet, tota res veri est. Itaque u Maiore anime adirent aleam, danda illis aliqua potestas Οι .le I. ro. c. de pat . post.
175쪽
rentur, sa) sive ut eleganter ait ICtus, bene concorda vita matrimouia jure Pa riae potestatis turbentur. Rerum hanc paterni iuris atrocitatem Rhmani remittere coeperunt, postquam cognitio humaniorum studiorum, cultiorumque nationum usus rubiginem pristinam e moribus eorum excusisit. Raro enim , ac parce admodum deinceps hae suprema potestate in filius utebantur : ut ad terrorem potius liberorum, quam ad liberam eius exercitationem superfuisse videatur e cum Brutus ad Atticumscribat : Dominum ne parentem quidem
malares nostri voluerunt esse orae Pauli Cti aetate, ne opinione quidem homi aum ius vitae, necisque in filios permanebat, cum scribat, s b filius exhaeredare se quos es occidere licebat. Unde Adrianus In insulam deportavit eum, qui filium noverca: adulterum interfecerat, sc) atque adjeci. JCtus: pruriam potestatem in pitiate de Eere, non atrocitate consistere a Unde recentioribus temporibus licebat Iane patri filium castigare ; sed si maiori animadver-- sione indigeret, illum tradere inagistratui cogebatur assiciendum ea poena; qua ipsemet pater censuisset. d Ceterum Ciceronis etia in arvo ferociebat in filios patria potestas: narrat enim Sallustius, & Ualerius, Fulvium Senatoris filium retractu in ex itinere, iussu patris occisum, quod adversus patriam inter Catilinarios coniura
set; te nec desunt apud Senecam , Salios alia recentioris aetatis exempla inf)Exercebant enim parentes in filios uome-ltica iudicia, consultis plerumqbe necessarias, vel principibus, vel Senatoribus, aut magistratibus: ut ante Adrianum, vel ut alii existimant Diocler Ianum, temperatum
quidem ius necandi filios suerἰt; sunditus vero minime sublatum, sed meo iudicio
iam cessaverat ante Diocletianum; cum ante illum etiam venditio filiorum interdicta suisset: ut ex suae constitutionis verbis intelligitur . set Uerum quia parentes ob inopiam filios exponebant, & commovendae misericordiae praetereuntibus misere es jiciebant I potestatem parentibus egenis filios vendendi fecit Constantinus , ut emtoris dominio subessent, donec reddito precio, aliove mancipio, vel a patre, vel ab alio
quovis liberarentur. ch) Sed iam leges
ipsas XII. tabularum, quibus patria potestas comprehenditur, producamus, quales Jacobus restituit Gothonedus.
Endo liberis justis, jus vitae, necis venumdandique .potestas patri. Si pater filium ter venumduit,
Endo veteres dicebant pro in , dc Duit pro dederi . Iusti autem filii sunt
legitimi, sue suscepit ex iustis Bypt Iis : iustum enim dicitur quidquid a lege habet auctoritatem.
Potestas haec minime per mortem Pa tris extinguitur; sed eo decedente aliquatenus produc ἰtur , vel ex testimento patris ipsius, vel imperio legis ad tuendum filium superstitem, qui se per at tem defendere nequeat. Eaque Patriae m- testatis imago, quae post parentis mortem iuperest, taedia nuneupatur. Quae legibus plurium gentium, ae praecipue Athenien-l a I L. r. l. ωlι .m dedis. exhil. a simul ut ab illeeebris vagae Ven eris ad matriis monia legitima pelliceremur iuvenes, dein liberi futuri a itisti illa severitate, inquam eos Patribus dira lex Romuli tiadiderat, eum alias iuvenes qui amant, graviter sbi dari uxorem serant. t o I L. t t. ff. de lib. possis.
torum eatalogum sistit Carnelius van Bynker hoeis de lare νιeident ιibeνos capite s. quo opusculo ius Traiani, Hadriani de Antodini Pii temporibus evanuisie contendit . Oecurrebat is se Tintentiae Gerardi Noodtii. qua is ius exponendi liberos a valentino petri lim, Valente & Gratia ano in L. a. cod. de Infant. expos sublatum Pu rabat . quae iis dein amica No diti responsi ne . eique oppositis Bynketshoe kii evris secundis agitata fuit. Loeus Tertulliani ad Nation. r. IS. qui rem totam conficere dicitur, neutri sentenistiae favet. Ut enim leges. quibus insanti ei dium prohiberi ait . neutiquam de Constitutionibux
Valentini , Valenti Ac Gratiani , si e nee de Edictis Traiani , Hadriani & Antonini pii in telligi possunt sed populi sellae antea lata de snari , iden ur.
176쪽
sium Inst tuta , mἰgravit etiam in Romanas , ante conditas Xll. tabulas, Etenim Ancus maritus Lucium I arquinium filius
tutorem dedit. Haec deinde potestas redacta in eam Xll. Tabularum legem fuit , qua testandi facultas permittebatur . At si nullum patris testamentum extitisset , vel in eo tutelae mentio nulla fuisset , lex patris vicem subibat, & tutelam ad eos agnatos deferebat, qui legitimam ad successimneIn vocarentur. .Equum enim Decemviri
censuerunt, ut ad quos lucrum suscelsionis pervenire poterat, ad eosdem onus tutelae dirigeretur ; ideoque succellionem cum tutela coniunxerunt, maxime quia maior bonorum custodia speraretur ab iis, ad quos Pollent aliquando eadem bona transire. Quae cogitatio tanti apud Solonem non suit , ut objicere vitam populi voluerit insidiis emrum , qui eo mortuo ad illius bona vocabantur: sorte quia non eadem , quae apud Romanos , erat apud Athenienses morum honestas, in ideo removit consanguineos, ct agnatos a cura pupillorum , Ob eam ipsam rationem, quia legitimi essent successores . Hinc Archontibus negotium da
hatur inveniendi , cui pupillum regendum darent . a in Eodemque consilio & Charondas patern Is consanguἰneis succellionem tradidit , & bonorum administrationem ;maternis vero pueri educationem , ut Omne periculum , sublata spe succellionis , a vita pupillorum amoveretur , bὶ &hona cautius administrarentur ab iis , ad quos possent alῖquando deserri . Plato vero utrosque conjunxit proximos scilicet ex parte patris duos & ex parte matris tintidem ; ut invicem sese observarent , atque ita alteri ab alteris pupillum tutum praestarent : quibus adjecit unum ex defuncti amicis , qui tanquam arbiter prae- es et omnibus . Atque ita securitatem pupilli cum tutorum successione copulavit Romanorum , quos ignorabat , dc Chac I Attamen Ather Is quoque ut malos pessimos . sie bonos optimos esse, veteres aiebant. Apud Romanos contra pupillos, quibus amplior res esset, animam eustodire Iuvenalis ivbet, ne ab agnatis iisdemque tutoribus veneno, vel aliis
malis artibus e medio tollerentur. Adeo Verum
est. eximia de vit tutis de se eletis exempla ubivis gentium deprehendi. a I Pollux lib. . Petit. ad let. Attic. Lib. s. tit. 7.t b i Diodor. Si eul. biblioth. i. I a. Balduini c. 33.
rondae simul prudentiam amplexus. e
Quamvis autem Alcibiades tutores habuerit propinquos, nempe Periclein, de Ariphontem , d in nescimus tamen , an ex lege dati fuerint; neque vero arbitror agnatos omnes a tutela remotos, sed eos tantum.,
qui proximiores essent ad succellionem : ut necesse non sit allentiri Balduino , qui hoc ab exemplo legem hanc Romanorum ad Atticas revocavit. se) Et quoniam sam ialiarum conservandat um causta leges XII. tabul. seclusis cognatis , sive conjunct is ex
materno latere ad haereditatem vocabant agnatos , sive coni anctos ex latere pater.
no , sin ideo agnatis primo loco tutela desertur, deinde gentilibus, ad quos olim post agnatos, ut infra demonstrabimus, legitima haereditas devolvebatur : fg qui
autem gentiles fuerint, res Poscit, ut explicemus . Initio condendae Urbis tantum patricii gentiles habebant, cum ii tantum potui sient ostendere genus cium, utpote certo e patre descendentes, plebi vero min, me , utpote patre incerto , e fugitivis, exulibus terraeque filiis raptim , ac temere
collecti I Unde tantum eorum filii gentiles habere coeperunt parentum nomine capientes lainc apud Ciceronem gentiles a Scadiola de iuntur ii, qui eodem inter se nomine sunt ; quo= um nemo servitutem servivit; nec capite diminutus sit Hine apud Livium Decii haec adversus patricios, semper ista audita sunt eadem. s solos gentem habere . si in Gens igitur,
sive genus nomine significabatur praen mine vero notabatur homo ille , qui ea de gente oriretur veluti in hac appellatIone Lucius Cornelius Scipio. Cornelius nomen est gentis , ex qua plures familiae fluxerunt , nempe Scipio Lentulus, Dolabella, qui quia gentiles erant, & ab unaeente Cornelia proficiscentes , Cornelium omnes nomen genti litium praeserebant. L.
cius autem nomen erat proprium hominis,
Sc του verba ex To e. Cic. ita testit. Gothcifredus tib. XII. Tah. p. aes. Gentiles sunt , qui ab ingenuis oriundi sunt, quorum maiorum nemo servi
tutetm lac fit, qui earite non suat minuti.
177쪽
hine agnatorum ius , & gentilitium. Α- gnatorum jure potiebantur ii , qui eadem de similia proflaiscerentur, veluti Scipio aes omnes; iure vero gentilitio gaudebant omnes Corneliae gentis familiae; ne inpe Scipiones , Lentuli, Dolabellae. Vade tutela
legitima Lentulorum primo ad Lentulos alios veniebat; postea vero, deficientibus Lentulis , ad alios ex gente Cornelia, puta vel ad Dolabellas, vel Scipiones, vel alios ex aliis familiis, qui essent pupillo proximi res . Sunt igitur gentiles cognomines , eiusdem nempe nominis tantum, non familiae 2 propterea Marcus Tullius In libris de legibus gentilem se fert Tullii regis di dein . que quos Plato vocat σια-μου gentiles imterpretatur. a in De libertorum vero tutela , quamvis nihil XII. Tabul. verbis caveatur . tamen fida earum interpretatIo detulit eam ad patronos, qui te ad liberti vocantur legitimam haereditatem l. Tutela igitur Potestas est, quae ad pupilli bona; dc praecipue ad persionam dirigitur, cui proxima est potestas alia tenuior, quae ad bona tantum extenditur. Unde non tutela, sed curatio dicitur , oc patrimonio praeficitur, non moribus, qualis est cura minorum XXV. annis , quae de Praetor Is edicto proces lit. Et et Iam cura es Ia fur ἰosorum , Ac prodigorum, quae de XII. Tabul. legibus proficiscitur ad exemplum instituta iuris Attici, ex quo licebat filio, patrem senio desipientem in iudicium vocare , ut non modo ab re familiari. amoveretur, verum etIam, d spere o convictus , in vincula duceretur .
Quod iudicium summa cum gloria declinavit Sophocles , cum allato ad judices Oe- dino Colonaeo , quem recens absolverat , ostendit non se , quἱ eonsecta aetate adeo cogitando valeret, sed filios, qui eum accusaverant mentIs errore iactari. b) Prodigiumque luxuriose viventes nempe asoti , Atti eis legibus iudicio subiῖc Iebantur , e que nomine damnabantur infamia , ut foro, dc conc onibus averterentur . se At Romae ante XII. Tabul. utrumque genus hominum furiosi scilicet, de prodigi , traditi aga torum , 3c gentilit um custod Iae , bonorum viministratione privabantur ei non tam lege, quam moribus, quinteissarii decemvirales leges coacellarunt . Hinc in libris iuris modo moribus, inodo Xll. Tabul. legibus hoc adscribitur: eὶ quia vero tam suriosus , quam prodigus ob inopiam consilii rem suam deteruat atque diffunditant ; sub
uno eodemque XII. Tabul. capite ob concia. nam earum brevitatem utramque interdictionem comprehensam cum Iacobo Gothoste
do existimamus. De furiosis autem lex
Xll. Tabul. nominatim cavit, quia suror, ut ait Cicero, est meatis ad omnia coecitas , ac maior quam insania , quae insania minor est furore, quia tueri potest officiorum mediocritatem , atque communem, Scusitatum vitae cultum major vero quam stultitia; unde Terentius:
Hic homines prorsias ex stultis infanos
facit. Itaque furiosi, cujus mentis usus est interceptus , contractus nullus jure civili probatur, etsi nondum subierit agnatorum , & gentilium tuteIam ς quo enim omne gestunt a tempore suroris irritetur , furorem probasse sussici et . Iὶ Furor autem
omnium ocul Is aestimatur . Quamobrem qui eo corripitur, administrationem amittit ipso iure , Se potest ipsus filii , si filium habeat sobriuin , curationi subjici . hin Prodigus contra recte contrahit , antequam sententia magistratus a suorum bonorum commercio arceatur. Mentis enim
prodigus habet usum; sed eo peccat, quod animi rationem appetitioni submittit . ideo administrationem non ipso iure, sed interdictio te magistratus amittit. Hinc Iulianus ait i) eos , quibus per Pratorem bonis interdictum est . Praetor autem auctoritatem ex legis potestate sumtam , hac sormula exercebat:
Quando tua bona paterna aVitaque nequitia tua disperdis, liberosque tuos ad egestatem perducis, ob eam rem tibi ea re commercioque interdico.
la J Vide Culae. t. Iape 43. F. V. s. sive ad I.
178쪽
Qua formula Interdicti, agnatorum, aut gentilium curae tradebantur, unde prover-hium in homines stultos: Aa agnatos, ct gentiles. a
Ut autem ad tutelas redeamus: iidem De. cemviri, qui pupilli vitam, di bona tutoribus concrediderunt, Opem quoque tulerunt pupillis adversus perfidiam illorum , proclita e legibus actione tatelae, qua etiam duplum repetitur ejus, quod tutores e re-
hus pupilli subtraxerint . b Quod iudi
cium turpe a Cicerone vocatur: quia, fraude detecta , minuitur tutorum existimatio. io Apud Athenienses etiam freque
tia erant iudicia contra tutorum fraudes , d) quas , elapso quinquento , vindicare amplius non licebat . Nee tantum distractio bonorum revocabatur ; sed de dolus tutoris fraudulenter tutelam gerentis ex legibus decem viralibus coercebatur eὶ per accusationem suspecti tutoris: qui toto eius iudieii tempore adeo arcebatur a re pupibli, ut administratione illius interdicta, neque utiliter cum eo contraheretur . sfὶ Quod itidem venit ab Atheniensibus . qui suspectum tutorem etiam judicio subjicie. Bant : de patrimonium illius pupillo tanquam iure quodam tacitae hvpothecae obligabant rolenditur ex Demoastheo econtra Oaetorem . sh Haec autem capita ex verbIs apud varios auctores dissipatis in. ter ceteros egregie concInnavit , 5e quantum coniectura dedit, candide restituit Jacobus Goth redas, eaque hic nostro more subiungimus:
Si paterfamilias intestato moritur , cui impubes suus haeres escit : agnatus proximior tutelam nancitor. Si furiosus , aut prodigus exustat, ast ei custos nec escit, agnatorum gentiliumque in eo pec maeve ejus potestas esto. Si tutor dolo malo gerat vituperato : quandoque finita tutela
e scit, duplione luito Escit interes dicebant pro
Inter summam minimamque Did escit.
Et alio loco XII. tabul. vit Ium escit. M liger ad Festum in IV ec, vult esis, eis non improbet escit. Pr Isci autem prosum dicebant esum retenta in ceteris Er ut tradit
Varro . ιὶ Hinc adhuc litera E residet in ali uibus huius verbi personis , atque
Nancitor nauior vetustum est ex
nantio, ut ex oratione Gracchi pro se I unde Piscianus haec veba promisit. Si nantiam populi desederium comprobabo reipublieaeommoda, de In foedere latino apud Festum rPecuniam quis nancitor haleto . Et se quid pignoris nancitor sibi abeto. Ex quo verbo linquitur nactus sum . Nancror enim, Ze natio sine N scribi , tradit Priscianus ex Probo , Capro , Pollione: de quo verbo factum est postea nancisor , ut a paco paciscor .
stus probat nec pro non apud veteres poni, quo est frequens apud Plautum. Hinc illa nee recte loqui, pro maledicere, &uefrendes porci: qui fabas comedere non valent, de nequeo pro non queo: Sc fune-
lsa Inmν. bid. . . III Seholiast. Aristoph. an V eo l - Μare v. ad tor. m. statui. capit. 31. ηδ Voeem Nanei tot i a XII. tabulis fuisse, ex esto apparet in voce Naae toν, qui eam inteI rietatur , nactus erit, pro datus erit . ude eam legibus XII. tabulatum intulit Cui acias Obs x. 11. quem in eonfingenda lege sequitur Gothoneia
dux . Iu ant coniecturam verba Cati in L. s. D. Φιegit. ναε. βε piae res . inquit , funι a1nati, δνοπιαμαι tutelam nanciscitar. simplicius ingem Mariscilius sie exhibet, fi intesvius moritur, cui im pubes saeua eUMiι hares, ranatariam . Lentiliumque raιela est . In Pandectis autem non tantum nactus, praeteritum verbi nacior, sed di nanctus a nanetor saepe oecurrit. vocem escit extra Poetas damnat Baiaathsar. Brancha Obs so. Sed forsitan fallitur. R fertur enim haec .os in ipsi, XII. tabularum verbia
179쪽
ra ne favera portarentur apud Catullum. Unde Cicero: a in Senatori, qui nec ade rit, .ut causa aut culpa esto.
iuncto hic vim dispergendi habet . Paullo teste ἰ qui ex hoe probat coniunctiones In iure saepe potellatem habere disjungendi: sicuti & disjuncta pro coniunctis accipiuntur . Non enim gentiles cum agnatis una vocantur , sed post agnatos. Horuin autem capitum seu ius clarioribus verbis expediamus ; Si paterfamilias intestato decedat , cui suus beres extabit impubes , Gnatus proximus tutor hujus sui
haeredis esto. Si quis furiosus aut prodigus esse inci
piet, neque is curatorem habeaI, Mnasorum, risque visicient ιbus gentilium curae tam i- me, quam ejus bona committuntor.
Si tutor tutelam dolo malo gerat suspectum cum facere cuivis liceto: s quid de rebus pupilli furatus fuerit; cum Inita erit tutela duplum praestato.
De Iure Patronatus. ossiciis , & muneribus colerent, unde dIcti clιentes , quasi colientes, sive colentes , quod patronos colerent , vel a κλῶν celebro , honoro, quod patronos honorarent . Quamobrem patronorum erat clientem ita judicio defendere, ) de jure 1uo admonere , tueri absentem nihilominus , quam praesentem , eique ubicuique opus foret adesse ; clientum vero patronos , quos sibi quisque cooptassent , pecunia juvare, vel ad elocandam filiam , vel ad captivum filium redimendum , vel ad aes lienum luendum , vel ad multam solvendam : ei inque omnia officia exhibere. Quae mutua obligatio tanta necessitudine , ac fide adstrangebatur, ut M. Cato locum patrono dederit secundum patrem . c Unde nefas erat patrono adversius clientem , clienti adversus puronum dicere testimonium : ac si alter ab altero susceptis inimicitiis , aut institutis adversus alterum accusationibus distraheretur , proditor habebatur, d ὶ excecratusque diris, Diisque inferis devotus cujusvis arbitrio dimittebatur occidendus, quod jus redactum fuit ialeges XII. tabularum , quarum caput ad
seri Servius in illud Virgilii e P Atriae potestatis , atque tutelae , quae quasi productio est patriae potestatis,
proxima est auctoritas patronorum . Patroni autem dicuntur quasi patres , ut a matre matrona . Non enim de liberto. rum , verum de civium patronis agimus institutis a Romulo , qui summa reipublicae patribus , nempe patriciis tradita , concredidit etiam eis plebem , ut eam tuerentur ab injuriis potent ἰorum , ad ver
sus quos patrum auxilio ius plebeii suum obtinerent ; b in ipsi vero suo patronos
Quia vero tum advocari a elientibus solebant Patroni, qui lites eorum susceperant . dicti sunt Advocati. Quod si patrcinux eausam susciperet. rem diis Icebat. sin mallet recusate, tum demum clienti non penitus ingratus erat, si blande negarent, non HI Praecise . aut contumaciter, quippe Pars bonorii in . qaodpetitur si Milo netea. Coloniae quoque, urbes sociae , gentes amicae Sc deis victae suos habebant patronos, de quibus alii affatim egerant. lea Geli. Ioeσι ἐιato . Id I Dionys. I. a. in v Id. es. XII. raba, Φ.
Eoque continetur , ut quἱ clientem fraudasset , vel ut veteres loquebantur frau
dem frausus esset , sive praevarican
do, ut interpretantur aliqui; sive alio m do decipiendo , Is sacer esset , sive Orco victima desponderetur : ut liceret cuilibet
Patronus si clienti fraudem fa-Xit, sacer est
l l . a lib. 6. aeneid. vers. ε sal is a Naur. in Gn. Liv. t. b. 23. III Fest .an veνδ. sacer . M. Scalig. π Maerob. lib. 3. eap. 3. Livius Iib. I. Dionys. Horat. ibi is testabilis. & saeer est. . . 'I Sacrum Festo in vote sacre mons dicit uxquicqvi id Diis diearum. Quare infeIices apud Gellium III. s. aurum Tholosanum attigisse. dicebatur quia quicquid ibi in templis Deorum custodi inmfuerat, sacrum dicebatur. Patronos tamen bc clienistes Diti. seu Plutoni praeeipue saetisi inde eo uigie E erardus Otro F f. r. III. Th. ix ν. quia Dionysia Hali earnassensis auctor est, impune oee Idendo
viis rive irete inferis devoveri solitos fuisse .
180쪽
CAPUT XXVIII. De Iure Conjugum, ct Connubiorum.
Ud iam ad potestatem v Irorum in uxo
res, Sc ad conjunctiones Ipersonarum , quas adhuc separatim consideravimus, sive ad matrἔmonia progrediamur , de quibus Iegem Decemviri condiderunt, qua patrihus cum plebeis connubia interdicebantur rne plebei cum patribus Per matrimonia unquam convenirent 4Quod suit consilium,
ut puto, Appi Claudii, ain cujus in eaput
vertit .arerbitas legis. Appius enim accensus plebeja virgine, cum omni spe connubii careret, fraudibus ante pudicit Iam puellae tentavit ' postea vi, dc iniuriis quibus parens illius Virginius exulceratus, puellam ferro transfixit, ut vita illam fimul, de ignominia eximeret. De Privata vero contumelia orta repente indignatio publica , Intollerabile iam Decemvirorum convellit Imperium. , t Alia etiam ratione vetita
erant connubia inter patricios , ple ios, nimirum ne auspicia turbarentur; et nim nuptIae sine auspiciis minime celebrabantur : auspicia vero nulla patres communia cum plebeis habebant. Quod sane inter eos discrimen in crebras, & periculosas discordias erumpebat, donec instante finitI- morum bello, & tribunis plebis dilectum
Impedient Ibus, unus ex eis turbulentissimus Canuleius, s ditiosis concionibus, pervicit, ut ea lex abrogaretur , dc ex plebiscito pro miscuus conjugiorum usus inter patres ,
Plebeiosque permitteretur. eagrat dc lex qua usucapio instituebatur uxo an : Λὶ nam
si ea vir annum integrum pro uxore uteretur, in viri manum, ac potestatem venie bat e n si trinoctium intra id tempus ab eo mul Ier absuisset: eten ἰm tum interrumpebatur usucapio: quae interruptio a veteri
Imo finito usu haee etiam materfamilias diis σε tu . Marcilius p. M 3. In potestatem autem nontra nubar, quae singulis annis trininio a marito abis uinet, Ac si e usu ea pionem usurpxsset, maIens in manu manere Patri4, vel tutela agna OIam quam
bus usurpatio dicebatur. se Haec autem proprie dicebatur uxor , quae non transbat in mariti familiam, nec jure Xll. tabul. adilrius naereuitatem' vocabatur 2 unde longe disterebat a matrefamilias, sive conjuge iuta , quae non usu, sed solemnitatibus nuptialibus in potestatem, de familiam viri
transierat, ideoquet ad successionem etiam illius, tanquam agnata veniebat, de qua in S. Cto Tertulliano mas excipiunt aliae leges, ex regiis fere legibus in XII. tabul. a Decemviris adductae, ut plerique creduar, repugnante Cujacto, quibus atrocior maritorum in mulieres potestas constituitur, qualis est illa, quae uxoris probrum , sive ais ulterium permittit marito vindicandum, iee convocatis propinquis, di cognatis aὸ,cenam ex eorum sententia more maiorum imponendam, si v ἱr mulieris flagitium aliquo argumento competisset, sive sine consilio tantum ex arbitrio mariti 9 cui ad caedem usque uxoris licebat excurrere , si cum ipso adulteror eam deprehendistet, justoque dolori stari atque irae, in re calid
indullisset; de quo ad legem Iuliam dedulteriis latius uo autelli castitas sacilius.
servaretur, vim usus foemiuis interdiceba turgFax 'enim libidinis vinum, neque ad eam quidquam temulentia pronius: utpote quae corpus agitet, de lucem rationis, qua petulantia coercetur, obumbre ρὶ Quamobrem longe ante Romulum ita minis vite usus interdicebatur. Perunt enim Faunam, Fauni sororem, eandem Ac con iugem , quod vinum praxer morem regium bibisset, a viro dum caederetur, inter virgas vitam liquisse ri. ininis autem hirius apud veteres maritus vi dex idem consimebatur , dc Judex . Etenim Egnatii Mecennii uxot, quod vinum bibi Glet, occisa fuit a marito impune : haud aegrae id patiente Romulo. h) Et matrona quaedam ,' quod e loculis cellae vinariae clis
in p.testatem conredere mariti. Uxor autem diciis tur tanquam unx t. ab ungendo. quia eum do. rum primum ducereturi postes aedium sponsi adiispe lupino vel su illo ungebat. Plinius His . Nat. m. s. averruneandae fascinationis eausa, ne postquam e ingulum ex ptilio more taxim Ec taei turnus solvisset maritus, confestini spe sua excideis ret. neque Voluptate ex voto perfrui posset. lfI Uerv. ub. I 8. east. Igal II Dion. t. a. Cie. 4. de re . apud N ni ma