장음표시 사용
181쪽
138 DE IURE NATURALI. GENTIUM,
ves abstulisset, same necata fuit a suis. Ae Hebraeorum. αὶ Mulieres enἰm apud Ro- ne quo pasto foeminae vini o,tan desidi mauos uti mancipium habebamur, & longe Cato severus earum adversarius , censuit majorem, quam viri pudicitiam, di fidem mulieres propinquis osculum serre, ut si a u. praestare cogebantur. e). Uerum ut vir de in odore proderent. Quamobrem vini po-irum initio tota suerit libertas in divortiis ,
re a et ius tamen civile deinde mutavit . Nec enim aut vir uxorem dimittere, aut uxor
maritum deserere poterat, nisi certis extus inter justas repudii causas numerabatur.
vortiis cautum , non de sorma repudii, quam concepere prudentes e sententia te.
gis, contra id quod aliqui tradiderunt. a) D vortendi vero facultas non e Rominii solum legibus; bin verum etiam ex Attico iure nascitur: ut jus divortiorum Decemviri duplici de sonte deduxerint. Apud
Athenienses autem uxori pariter, atque vi ro libera erat nuptiarum di talutio, dum modo Archoatem adirent, tum ut ei diuidii rationem probarent; tum , credo, ut si olevioribus causis distraherentur animi , au- .ctoritate , atque consilio Aragistratus , in ratiam redireno. Memorabile autem est illud Alcibiadis, qui uxorem ap)d Archontem de divortio suo agentem, viriquet injurias , & maritalis thori contemtum conquerentemi e medio foro raptam transtulit domum , eamque conjugalibus deleniment Is placatam , a sententia dimovit. σὶ Vir autem α dicebatur , quia domum olim deductam, postea exigebat
uxor vero μολε, ειν, quia deserebat, virum, & unde discesserat, remigrabat: hInc α ποπομπὴ Se o. λωψιξ pud Romanos vero dirimendarum nugnarum facultatem initio solius viri fuisse, haud prorsus temere quis existimaverit, qui mos etiam erat
I Aliud exemplum Sempronii Sophi praesto
est apud Valer. Atax L. VI. e. 3. quo motus Celeb. Otto P tr. IV.Fh dum p. xo. valerium Maximum,
Gellium de Tertullianum , primis sexcentis ab urbe condita annis nullam divorti sim factum narran.
causis, quas partim ex XlI. tabul. pariliri ex moribus collectas, partim recenter constitutas enumerat, atque definit Theodosius,& Valentinianus. IAliquando vero, sine causa matrimonia dissolvebantur, si conjuges
ambo consentirent; ac tum dicebatur ma
trimonium dirimi bona gratia. gὶ Quod sustulit Iullinianus , shὶ qui ambodus e
tiam discedere volentibus causas adiungendas constituit: quas sive ex veteri, sive ex novo sustin Iani jure venientes, exponit Cu- iacius luculenter . si in Quamvis autem antiquiores dimittendae uxoris potestatem haberent tamen lege pudoris & nuptialium
sacrorum religione, atque vilaiciorum aucioritate , diu ej si facultatis ulu aia uerunt, mitiumque factum a Sp. Carvilio Ruga , qui sterilitatis causa uxorem repudiavit. chὶ Deinceps tanta morum di sibi utio nata est, ut quotannis prope u
Xores mutarent virum, atque annos sce-quentius a maritorum, quam a Consulum
serie numerarent. Sed jam reliquias
legum nuptialium e doctorum virorum coa-iectura promamus.
Patribus cum plebeis connubi jus
nec esto-Mulieris, quae annum matrimΟ-nii ergo apud virum remansit, in trinoctium ab eo usurpandi ergo abescit, usus esto.
t ei de divortio intelligit ex causa legibus non Permi na facto. Absci sse tamen Gellius. . L. m. c. I. quingentis ferre annis post Romani conditam , nul las rei uxoriae actiones fuisse. ait. quia non desid Labantur , nulli ι plane tune matrimoniis diveria
l k l Plutate h. in Roni .l. in fin. V lςr. ιι b. a. v. r. Gell. lib. q. cap. 3. Dionys. ID. a. ''J Quod per profligatos sexus sequioris mores Augusti in primis temporibus invaluisse, iunt. Apud Plautum certe Syra conqueritur . im pune marito adulterium esse , uxori non essit. Iuvenalis contra sis fiant, inquit, ficti maritἐenire eter tum σι ιδε ala res dis sepulchri
182쪽
repudium mittere, tum undecium cum partu decem mentium:
Abescit hoe est aberit. Usus esto hoe est usu capta esto ,
XXX. De Partu XL. Men m. A Nuptiis ad partum, servato naturae Drdine, progrediamur. Refert enim plurimum conoscere liquidos quonam ex concubitu sit partus conceptus, ne adultera Proles , legibus , resistentibus , patrimonium occupet alienum. Ideo leges tempus prae finierunt , unde dijudicaretur , an partus
marito mortuo natus, ex eo conceptus
fuerit; an ex concubitu alieno, cuius turpitudinem mulier soluti iam coniugii auctor Itate velaverit i Leg timum igitur pariendi tempus Decemviri non ultra decem lunar um 'in metitium spatium extenderunt et forte quia ius versatur in iis , quae plerumque contingunt , - ἰ πλεχον , ut
Theophrastus loquitur, a non in iis,
quae ἐχ τ eραλογου, id est inopinato eveniunt . Sed ubi hominum exist Imatio vertitur, insolitos etiam casus opportebat respexisse Decemvἱros e quos credo fefellit vulgarIseo quoque tempore medicorum opinio ubique pervagata, cujus multi auctorem faciunt Hippocratem, qui mihi potius in contrariam videtur opἰnionem abire : nam
In libro πεώ οκταμ. vivi conjungit b pari atque Olfendit . Oeortere tape mulierem Il undecimum mei item attinget e , ut 2d ui timum circuitum perveniat & ejusdein Hippocratis Gellius haec verna producit , γίδε γοα δἰ e. ωοις, λλω, Fω, α, ἔλου nam , ει τε M Jι ι λλώω πλειόνων, ἐγάΜω λαωονων. c)s Hine orta est & alia definitio ad pariendi tempus collata: cum enim decem mensium spatio partus maturitas constituatur; lugendi coniugis tempus soli eodem fere spatio
concἰ usum : ut ante decimum exactum inensem nubere alteri non licuerit. d) Unde Ovidius in finis:
IHIuc vulgaris illa de post humis instἰtuendis apud veteres formula post mortem ηmeam in decem mensibus proximis natus v Die 'it Linum experiendo comperisn est . brevi admoduin leges constituisse tempus ad naturae licentiam: quae ab opῖnione nostra saepe, ab ordine vero suo nunquam aberrans ultra cognit Ionἰs nostrae fines non raro vagatur. Quamobrem Aristoteles, AtDIoeles philosophus, & M. Varro ad undecimum usque mensem pariendi tempus produxerunt : & Adrianus consultis philosophis sceminam pudicam , quae XI. mense pepererat , ab ignominia eripuit, ac legitimum talem partum esse decrevit. e, Cui sententiae comprobandae nostris temporibus perutilem dissertationem . solidioris philosophiae luce persulam , di postea Romani sori auctor itate in unitam , conscripsit interpres naturae solertἰς sinus Ioannes Maria Lancilius : Luciust a Propter mores mea uxor Is intolerabiles, quales Romulo viii fuerant . si adulterium uxor commissset, si vinum bibisset, si veneficio circa prolem usa esset, de si denique partum alienum pro suo subieeiu et . Dionysius Halica afr. L. II. ε . a . Pluta scitus in Romulo cap. a. Quam legem Romuli legibus XII. tabularum illatam putat Celeb. Otto P . rit. In shes μν. p. To. t M a Immo solatium; utique XXX. dierum . Auctor enim oti Gellius III. 16. Deeemviros seriis piisse, in decem mensibus hominem gigni 3 men. cs autem spatium pro diebus aecipitur XXX. i. o.
D. M reb. ered. I. ror. D. de R. I. Provide autem
Decemviri nativitati partus legitimi praefigunt menses decem, quia nono mense plerique nascuntur. &supposita prete hereditates per stupra rapta. ri possent, si liberalitas decemvirorum ultra XXX. dies pereeret. Qui vero decimo demum mense paristum legitimum nasci aiunt, utique negant. idem initio undecimi eontingere posse, nec lus vetus mutavit Iustinianus in N-. 3ys partum in fine mensis undecimi editum negans legitimum e G . Minime enim idoneo inde areumento e iligitur, legitimum eum esse initio eiusdem mem sis .c a J L. I. F. de Iesibata.
te a Gill. lib. I. cae. ει autem
183쪽
autem Papyr us Praetor in napus hoc longius traxit: bonorum enim Mifectionem dedit ei, quem decima tertio mense mater ediderat, Plinio teste.' ain quo loco, quem corruptissimum putat Cujacius, bὶ Ia. veteribus codicibus refert legi pro XLII. X. mens-bus quo sensu nihil Plinius diversu in attulisset, vulgari opinione: cura tamen ostendat ibi, velle se aliquid praeter communem nascendi formam literis tradere. Frigescet igitur Plinii locus, nisi ex vulgaribus codicibus XII l. menses legamus suisse a Praetore toleratos quam eius indulgentiam erga mulierem, Jc prolem non Drμrsus temere
suspectam habuit Balduinus J Decretum autem illud Adriani , haud scio an in morem, S in disciplinam cesserit Iurisconsultorum rqui quaestionein hanc e sola XII. tabularum auctoritate definierunt; unde Paullus eὶρ 'ὶ Septimo mense natus matri prodest . Rαιο enim Pyth. orat numeri hoc vide- ' rur admittere, ut aut septimo pleηο, aut
decimo mense partus m.uurior Pu rur ,
a quibus discetiit Iustinianus. dὶ Nisi de
cretum Adriani de undecimo mense non exacto, sed incoepto accipiamus, atque ita nullam discrepantiam inter Adrianum, NIurisconsultos, & jus deinde receptum inveniremus: neque novi quidquam Gellius Protulisset: Si quidem non negaverint hi ,1 ub Ia It Ium undecimi mensis partum esse legitimum, ut notat Cujacius eodem Paulli loco.
Si quis ei in X. mensibus proximis postumus natus escit iustus
nuptis , liberi justi, & alia complura.
ut auctoritate Hippocratis docet Ulpianus in L. s. F. Ia. D. de suis o te itimis haredibus, a quo ne amplius dissentite vide itur paullus Se ., . IV. c. s. Celeb. Nooditas ad iit. P. de flata hominum P. as. Verba eius ingeniose transposuit, legitque, At septimo μι pleno deeimo mens. . lla I N-eu. I s. eap. a. Alciat. paradox. lib. I. eo. I so a Dion. i. a.
' I sie Ieai satis medicina succuuitur morbo
CAPUT XXXI. DePartu Agonstros. A Liquando partus non sunt IntegrI, sed
monstrosi . Atque hi, vetustissima Romuli lege a Decemviris in X ll. tabulas relata, si deformitate sint in lignes , necandi ita tim sunt a parentibus. e) Cujus etiam legis Cicero, meminit l. 3. de leg. ubi pro legatus legerim negatus. Hinc illud Ennii apud Nonium in auscultare: mihi aus Alta nate, pueros necari jube,.atque
Prodigia indomitis mersasub aequoribus.
Αi autem partus monstrosus esset, id R mulus non parentibus proprios in suos amore corruptis, sed quinque viris e v Icinia judicandum tradidit. Non continuo enim Partus monstrosus reputatur, quod aliquid
ab humana figura discrepet, veluti si olficia humanorum membrorum ampliaverit, kg uti sunt sedigiti, qui senos digitos habent
in manu . Monstrum ut ro est, quod contra formam humani generis, converso more , procreatur. Quod monstrum fuit appellatum, quia monstret mala futura, sitque triste Omen: ut ostentum ab Hseudo, portentum a portendo: b nis, ut Stilo putat apud Festum,
venerit a monendo, quasi movestrum: ua. de postea monstrum E litera exclusa . Hoc autem discrimen Cornelius Fronto inter monstrum , & ostentum ponit, quod ostentum praeter consuetudinem, at mon- strum praeter naturam oboriatur . si Talis autem partus matri ad lucrum nihil prodest, cum pro filio non habeatur : velut in S. C. Tertulliano, ubi de lucro contenditur, at prodest ad excludendam poenam legis Papiae satis odiosae, ubi de
olim desperato. Eadem emendatio ineiderat anotea Marcilio. e. a 3. di aliis, quos Iaudat oleo'. r. III. p. II. probante conlecturam Cornelio van Bynherso hoeli de iure oecidendi uberoo p. n38. etsi, qua est ingenii ubertate; nee ipse hune Ioiaeum intentarum dimittat. Monstrum autem bruisto animali simile est, ideoque contra formam humani generis converso more procreatum dicitur, cum in ostento digiti seni aut Pedes tres ra. tionis usum impediant nihil.
184쪽
poena declinanda certatur: erat enim hac lege turpe, atque damnosum non habere liberos : Ideo humanitatis causa nomen filii latius accipitur pro thetu quolibet. Λὶ Androgynos etiam Romani veteres abominabantur: ex humanitate tamen Iurisconsultorum conservabantur: recentiores vero eos, quos veteres prodigia: reputabant, mutatis moribus, in delici Is habuerunt. Sed legem ipsam, ut restitui coniecturii potuit, subiiciamus .
Pater insignem ad deformitatem
puerum cito necato. Insignem) Insignis dicitur aliquo si
gno turpiter notatus: veluti membro mutilo, aut alia figura quam humam. Plau
Tam ne uxor mihi insignitos pueros pariat postea.
Aut varum, aut vastum, aut compernem , aut paetum, α Lucret. Insignis varis cruribus.
CΑΡIT XXXII. De rebus Ligis usis. OUas hactenus explicavῖmus leges, ad
statum pertineat personarum I deinceps Occurrunt eae, quibus civilia negotia diriguntur, quas ordine suo expediemus, Incipiente a rebus Iliuiosis, hoe est in iudicium deduistis: quarum nomine venit nonia' tum res mobilis, & immobilis, verum etiam nomen debitoris, Ac ambiguum chirographum. s c Res igitur litigiosi vitio affectas, vetuit lex Xl I. Tabul. Numini-hus tradi, sire In saerum dicari; ne hac
Iraude spes eius recuperandae domino delineret , callidusve adversarius in Invidiam acrorum auctoritatem adducens, religi nem detorqueret in damnum aliorum. Res enim temet consecrata, nunquam a Ponti-ncιbus resecrabatur, si ve religione solveba-
tur. Ideo quia semes religἰone obligatam perpetuo dominus amittebat, iussere Decemviri, ut qui rem litigiosam in sacrum dedicasset, ejus rei nomine duplum a versario redderet; ut hoc veIuti solat Ium amissae rei dominus haberet. Et quamvis lege non pateret, duplum illud advertirione, 'an fisco cederet; benignius tamen visum est, & humanius, adversario defi)rro pro solatio, quod pctentiori adversario tra ditus sterit. d) Hanc autem legem Ita
Gothosredus ex conte tura contexuit.
Si qui rem de qua silis fiet In sacrum dedicassit duplione decie
cum pro loco: de Inde linguae cultus, &urbanitas literarum asperitatein elisit: V, de Festum verbo stlata. CAPUT XXXIII. De Ser,itutibus Praediorum. SEd de his satis tergamus nunc ad servitutes, quarum aliae praediorum rusticorum sunt, aliae urbanorum : de quibus suisse primo loco in XII. tab. cautum, sis gnificat ordo a Cajo In Institῖt Ionibus, &in Digestis a Iustiniano insitutus: quos ab ordine prisco quam min mum recedere voluisse crediderim. E veteribus autem GaDinent ps lex eruitur , quae spatium interv ῖcinas aedes duos pedum cum semisse prae Ieribebat aedificantibus: ut non modo traasitus circumeuntibus panderetur, sed incendium. ei iam a proximis aedibus, eo intervallo averteretur; - e unde lex ita restitu tur.
Ambitus parietis sex tertius pes
ambire proprie circumire, Am enim ve
Noe das fiant . In test ea multis resertur, quae erebris homi m ermo abus celebrantur , etsi exstiterint nunquam. Recte credo, si eundem utriusque sexus meris fung poue negant in eo niunctione maris
in lamnae , minos bene , si de Indibilis forin 'duhitant, de quibus 8c veterum fide dc hodierna
185쪽
teribus significabat cireum a gramo άμφι, unde ambitus bonorum, propterea quod in eorum petitiove supplicando circumi rent . Sextertius valet duos asses cum semisse: unde duo pedes, de sem Is dieIturpes sextertias in lege XII. tabul. ut v
Iulius Martianus de asse scribit. b Ru-
sticorum autem praediorum servitutes coa. mirata entium arbitrium, & voluntas mode. Maere quo vero pacta non pervenerunt;
.eo leges extenduntur . ' Atque ex legibus XII. tabul. tantum definitam habemus , atque praescriptam viae latitudinem, quam octo pedum in porrectum, hoc est in directum, sive qua recta tenditur, esse vo. luerunt , se in sexdecim in amfractum, sive in flexu, propter commodum ducendi ve hiculi , quod in angustiori spatio verti non potest, nisi v Iar nomen laxius, & praeter Xll. tabul. sensum accipiamus cum AElio
Gallo ; dὶ ut aon modo spatium ducendi vehiculi, sed δe semita, δe iter
eodem viae vocabulo veniat, ampliori tamen significatione. tu autem lege ser Witutis alteri debet viam , curare oportet, ut ea perpetua munita sit ad vehἱculi eommoditatem , te) quod si neglexerit, tum ex leaibus XII. tabularum jus domino tribuitur vehiculi ducendi per landum sedivIentem quacumque vel It . Quae facultas quamvis ex legῖbus XlI. tabul. sit Infinita: tamen interpretatione prudentum Ita temperatur , ut si via commodet pateat alia ex parte sine detrimento fundi servientis :tum parcendum sit vineis, villis, & satis: eaque via semel electa, imposterum tenea
tur . Sed etiam latius extenditur sensus le-
ca Festus in visbo ambitias . Varro lib. q. deliri. IV. L. Imperasares m de ferri . urbain. nais
c e I L. 1. de servit. νυ. yrad. t 3 Interpretatio verborum AElii Galli in L. I. rdo V. s. naturali pulchritudine placet. miis nilne tamen talis est, ut de ejus inventione adeo Slorietur Marcilius e. 3a. quem Auctori nostro praeivisse dieerem . nisi res talis esset, quae facile cuivis in mentem venire posset. c d I. parisa, a P . Inde V. r.
se videri possit, qua , quod ab omnibus faei lediscernuntur, definitione non indigent, nisi ve-gis, quo non taatum de findo serviente, sed de fundis omnibus viae continentibus accipiatur: ut si domἰnἰ viam non m niant, cuivis liceat per agros eorum, qua commodum est, sive cum vehiculo, sive eum iumento transire. Ea verba legis, ut
a novis redeuntur i. terpretibus :Via in porrectum VIII. pedum, in amfracto XUI. pedum esto. Si via per amsegetes immunitae scit, qua volet jumentum ducito. Amfracto Uarto: σὶ Amfractum
est ab origine se eum duplici, dictum Mambitu , ct frangendo. Ab eo leges jubem in directo pedAm octo esse, in amfracto sexdecim, id est in sexu. Amsegetes di euntur agrἱ sibἰ eadem
in via occuirentes , sive quorum amnis seges viam attingit r unde Festus, Amisegetes dicuntur, quorum a is seges vram alti it . Sensus autem legis est: Si via ab his, qui υDιna praedia possident, munita non sit, jumentum agere quisquis
velit jus esto. CAPUT XXXIV. De Aqua pluvia arcenda. CAvἰt etiam lex XII. tabes. ne quIs
opere manufacto aquam pluviam excipiens , cursum illius dirigat in alienum praedium , quod inde deterius reddatur: unde orta est aquae pluvIae arcendat actio, quam me seinbecius perperam refert ad Praetoris edictum , cuin In Itium duxerita XII. tabul. cuius haec verba profert exteres aliter voce usi essent , ae valgo. fit . Eece enim aqua pluvia iis non quamvis aqvam imbri collectam, sed eam . quae de coelo venit M loci vitio vel mana noeet, significet. Cicero Top. c. s. Ab aqua pluvia exemplum duci e Lactantius. quindo juri leonsultos in rebus villibus vellit contendit. Sed eo augustior ars videri debebat , qua eum res splendi dxs minime negligat , etiam ad viliores descendit. De splendidis tamen ra. rias quaesitum credo, tempore latae legis , quam de aqua pluvia. Ne vero Iasto tenuior videretur tractatio de aqua pluvia . interspergit ei Auctor doctrinam de aquae ductibus Ec regionum varie tate, eoque decus Ec sublimitatem rei etiam mi ianimae ει agresti adlicit. Astinis legi nostra Iovetus de aqua non oletanda apud Frontinum ἀoletare autem aqua dicebantur, qui eam peti injuriam corrum2ebant.
186쪽
Labeone Pomponius, ta in s aqua pluvia
nocet . Non vindicat autem haec actio damnum ortum ab aqua proquente perductum naturalem, sed per manufactum : bὶ unde non sua sponte, vel natura loci, sed opera hominis duc Itur. Sive quis igitur aquam ab naturali cursu alἰeno damno deflexerit, sive comprimendo , citati rem eam reddiderit, aut nova immittenda uberiorem; se in tamen quia imminet , coerceretur hac actione , qua vel opere restituto avertitur aqua; vel tanti d8m ἱ-nus , quanti restitui opus interest , condemnatur: cogiturque damnum post contestatam litem allatum sarcire: & de eo , quod post sententiam afferri poterit , damni insecti cavere . dὶ SI milem quoque actionem mouitam legibus XII. tabul. Ulpianus refert, eὶ qua si rivus aquaeductus per publicum locum privato nocebit , ei de damno cavetur , Quod accipitur de opere privato, quo aqua Per Pu blicum Iocum ducitur , sive de aquaeductu privato e nam nihil de publico Xl I. tabularum leges constituere cum illus usum Romani non norint ante annum CDXLII. A. U. C: uti Frontinus initio de aquaeductibus reser t. Regionum autem varietas , variam utilitatis rat Ionem inducens , leges parit saepe contrarias . Quamobrem in Africae regionibus aestuosis, ubi aquae inopia laboratur, actἰo datur adversus eum , qui aquam pluviam coercet, nec sinit eam ad fundum alte. rius tendere. tD Huius autem legἰς ex XII. tabul. apud Pomponium verba super. sunt admodum pauca ; sententia vero colligitur integra ex Ciceronis topicis, aliisque locis juris civilis.
Si aqua pluvia manu nocet Prietor arcendae aquae arbitros tres addicito : noxaeque domino ca
Nocet sensum habet , quem gram
matici vocant potentialem: id est si nocere poterit. Pomponius. I
De Arboribus eaedendis, Non solum aquis ; verum de arborum
ramis , praeter modum di iuuenti. bus , ac latiorem umbram projicientibus vicino aegro nocemus : intercipitur enim solis aestus, quo terra maxime fovetur , &semen ad ortum excἰtatur. Ideo XII. tabulat prodiderunt actionem adversus dominum arboris latius effusae , quo ramos ejus pedes quindecim altius a terra coerceat , h in eorumque luxuriem vicino
agro impendentem compescat , quod sublucare, ut mox explicabimus, dicebatur. At si dominus ramos circumcidere noluerit , lex, domIno invito , potestatem ci cumcidendi permittit ei, cujus fundo nocetur. Quam sentent Iam legis praetor suo quoque comprehendit edicto, quo lex eadem porrecta fuit ad arbores impendentes in aedes , de quibus nihil XII. tabul.
legibus cavebatur; si jussit enim Praetor , ut nisi dominus arborum ab aed Ium domino monitus paruerit , vel circumcidendo arborem, vel radicitus, uv aedium Incolumitas exigit, evellendo , quod collucare dicebatur; tum aedium domino liceat exeiis ab stirpe arbore damnum pel. lere . It cm Pomponius ait , in eodem tἰ-tulo agi imae leg. XII. tabul. de tollenda arbore , s ex alterius flando in vicinum agrum vento Inclinata suerit . Sed iam legis reliquas subiic Iamus.
Si arbor in vicinum sundum impendet XV. pedes altius .sub
lucator. hoc est. s arbor e vieini fundo in vicinum
impenderi, arboris illius rami XIV. pedes a tius circumcidantur.
Sublucare) est compescere luxur Iem
ramorum : quasi subtus lucem mittere .
Collucare quid si , dubitari potest : Vel enim significat superiores ramos Iumini
187쪽
ossicientes succἰdere, vel ipsam ex stirpe
arborem excindere, quod verius puto a CAPUT XXXVI. De Glande legenda. Sl glans ex alicujus fundo prox Imum in
agrum deciderit, facilitatem fecerunt XII. tabul. domino arboris colligendi gla dem suam ex alieno solo. Quae lex translata suit in Praetoris edictum. b ὶ Non sola vero glans querna, vel iligna his verbis dominq colligenda permittitur, sed se ctus quilibet: fructus enim omnes glandis appellatione veniunt; se ut apud graecos
ακροθυα extrem Itates arborum a pellantur αρχαῖοι, sive prisci, ut Schol astes Aristophanis tradit in equitibus, πανόενθεν ουν ἐκαλουν, omnem arborem quem cum appellahant. Hinc veteri latinorum lingua, quae proprius accedit ad morem graecorum, fructus omnes glandis appellatione continebantur. Ex quo, aliisque civilis iuris exemplis intelligitur, quanti reserat callere latinae linguae originem &Proprietatem: ut non mirum, si ea magis apud jurisconsultos, quam apud oratores omnibus temporibus florui stete iurisconsultos enim adigebat muneris necenitas; oratores vero artis ornamentum , quod simul cum auribus multitudinis mutabantur: lex autem haec suit:
Si glans in emem caduca siet , domino legere jus esto.
emem enim pro eundem dicebant veteres. d9
s a Culae . ad Paal. feni. m. s. tit. s. g. arbor . . c I Et festus tuetur in voce subiugave. Utra isque vox dicta a lueetubmittenda, vel eommittenda. Ex aeodem sonte rudorus Elim. XIV. g. luci vocabulum derivat, quo veteres sylvam Diis sacram significabant . Nam luci quoque a luee diis cuntur, vel per αντι φρασιν , quod in his sylvis Numinibus saetis lux rara fuerit, Vel, quod tempore festo lumina in iis plurima in Deo tum honorem accenderentur, quod & Graeeis in more Posi tum fuit, unde αγλαον ex λσος apud Homerum Iliad. B.v.s 6. Festum perperem eontradictionis insimulat salmasius ad Solinum. p. st l. Quod autem dicitur. XV. pedes altius sublueandam arborem esse, de solo intelligo, non de ea altitudine. ad quam arboris rami antea descendebant. l . I L. r. F. deItande legenda . e I L. ais . . t .mdem s. Adeoque fructus ome es. Quare non ille.
CAPUT XXXVII. De Interstitio sepis .
lNter confines autem fuados liberum esse transitum oportuit, qua sine agrorum incommodo ire, agere, aratrum circum
vertere se in liceret, quod confinium appellatur, si via pubblica non interveniat . Confinio autem quinque pedum spatium Decemviri statuerunt : cuius praefinitionem spatii , quam prascriptionem etiam appellatam invenimus , sumserunt e Solonis legibus , qui singula notarat, atque distinxerat intervalla sepium , maceriarum , & arborum. Quem locum quia Caius retulerat in commilitariti ad leges XII. tabul. Iὶ multi crediderunt integram Solonis sententiam omnibus ex Partibus suisse XlI. tabul. legibus comprehensam: cum ex moli datis , quae supersunt, pra finitionem solam quinque pedum colligamus 2 S: a Caio habeamus exemplum tantum Solonis Decemviros fuisse secutos. Statuerat autem Solon , ne qui sepem
foderet, ch ὶ excederet praescriptos fundi
terminos: ac voluit, ut parientem si extrueret, pedem ille relinqueret spatii; si domum pedes duos; c sepulchrum, aut scrobem foderet , quantum prosunditatis habuer Int , tantum spatii relinqueretur; si puteum sex pedum latitudinem . oleam vero , aut ficum, ut ne in alieno radices agerent, novem pedes e vicini fundo distate voluit; ceteras arbores quinque: quod spatium est XII. tab. legibus praefinitum, & ab pie ακροθυα substitui possent voeι άγψπις, quae
ψulgo locustas signifieat apud Matthaeum , cap. III. v. . hi si exemplo grave videretur mutare quie- quam in literis sacris. Eceur enim hominem diis vinum aestimemus ex nostro trore, id est, proin fano. Glades Virgil. AEneid I. IIII. v. 686. etiam missilia quaedam militaria diei, vix animadveristerem, nisi locus eius nostris quoque globulis, ut
vocant, ignitis applicari posset.
188쪽
o I ulaeapἰone prorsus exemtum. Scio, displictiisse Salmasio M veterem versionem verborum Solonis, quae νἐν άιμαπίαν res dit sepem : cum ille interpretetur maceriem : utraque tamen Interpretatio veterum
auctoritate defenditur. Illa Suidam habet auctorem, εc Orionem, de Theocriti Seho liastem; haec Herodotum, de Demosthenem, δe Hesychium, de alios quos colle. git Menagius, ibὶ qui Salmasi opinIonem
propugnat adversus Herat dum Salmasio infestum. Verum ne alicui veterum, praecipue vero Eustactio Homeri gravissimo interpreti, vocabuli huius ignorantiam adscribamus, qui vetustiori aevo tradit sepes afrorum spinis, & ramis suisse contextas :αιμασιαν acceperim uti genus lignea simul, εe lapidea septa complectens. Sed ut ad propositum redeamus, duplex erat agrorum controversia, findλ nempe spatii, de
locorum: finale spatium quinque pedum praescriptione, sive praefinitione constabat ex lege XIl. tabul. omni usucarione liberum , ut in controversam nunquam 'veniret . Locorum vero spatium id erat, quod quinque pedes excedebat. Quod enim su-Pra quinque pedes extendebatur, id adducebagur in controversiam apud iudicem, sive arbitrum Enium rigundorum ἰ eaque Controversia locorum appellabatur . e in Quam distinctionem inveneris in celeber-xima lege, brevissima simul, Ae obscurissenia quinque pedum C. Just. & Theod. βαναund. Cujus explicationem ab omnibus interpretibus quidem laboriose, ab eruditioribus tamen, Alciato duce, felicius tentatam , petere utilius licebit a sacobo G thoiredo. Nolo enim hie ego, vel eandem cantilenam canere, ves ut nova proferam ineptire.' cum de Petrus Aballarias. qui senium undecunque germanum se Pr laturum gloriabatur, hac tamen super lege obmutuerit. d Itaque super confinium, live super quinque pedes vicinἰs fundis ad iter, ac transitum interjectos, nulla ex XlI. inta usucapio cadebat, quod hisce fortasse legis verbis comprehendebatur:
ULARUM. 145 Intra quinque pedes usiis aucto
Usus auctoritas hoe est jus usuca
pionis, quam loquendi rationem pandemus infra , cum de usucapione tractabimus :nunc de regendis fiat bus videamus.
De Finibus regundis. Si quando contem Io Inter vicinos fuados oriretur de finibus aut obscuratis, aut turbatis, vel de spatio locorum , Aemodo agrorum, quod tertium in limitibus
controversiarum 'genus Frontinus appellat,
e ibi leges Xiti tabul. iusserunt, ut uesarbitri darentur regendis, hoc est dirigem dis finibus, sin apponendisque terminis, agris definἱendis, ut colligitur ex his Cic. verbis: Nee ex Mamilia lege singuli: sed ex XV. tab tres arbitri senes regemus. I in Ita locum hune, eruditit omnibus adis probantibus, restituIt Cujacius. h) Αecessit enim deinde lex Mamilia, quae aut
ex XII. tab. quinque, aut sex pedes Inter confines fundos constituens singulis arbitris , contenta fuit in finium controversiis . Quam
legem tulit C. Mamilius Trib. plebis; is. qui belli Iugurthinὲ tempore rogationem ad populum tulit si in in eos, quos Iugurta pecunia corrupisset. Isque inopter legem de limitibus latam, Limitanei cognomentulit: quod Manucius in nummo etiam argenteo observavit , In quo erat C. Mamilii tametan. ut perperam Iacobus Gothostedus Manutam legat. Lex autem Ita ex veteribus reliquiis concinnatur:
Si jurgant ames, finibus regundis Praetor arbitros tres addicito. Iurgant iurgἰum , Se lis hoc di
screpant: quod iurgium contentio est iuris inter benevolos , de propinquos exorta, unde iurgatio, quasi juris actio apud
189쪽
Festum, & jurgare ab jure deducit Varro. ta) Lis vero est animorum conceriatio vehement Ior ex ira, & odio inter inimicos exardescens: ut non immerito Cic. cum at Ibi saepe, tum in libris de re publica apud Nonium In verbo jurgium non rerum tantum; sed 3e verborum dilectum in legibus XII. tabularum admiretur. Itaque nulla nobis lis ei se poteth cum eo, quem in potestate habemus.
na possideant: assines enim dicuntur tain qui sanguine, quam qui praediis coniunguntur. ut tradit Festus, de gloss. verbo
CAPUT XXXIX. De Uffucapionibus.
Nunc ad usucapionem transealnus , quam suIs legibus in rebus mobilibus etiam amplexus est Plato: ibin ut a iure Attico fluxisse suspicemur, quo ille sortase e respexit: et si huius iuris ex Atticis ,
aut aliarum gentium legibus monumentum supersit nullum: ut merito jus hoc proprium civium Romanorum repulemus, a quibus peculiari ratione cultu in suit, atque constitutum: unde nulla huius iaris communio peregrinis, quibus nihil ex civium Romanorum honis usucapere IIcebat e ut patet ex lege XII. tab. quam ad nos Cicero transim sit, se quamque inserius Producemus Igitur jure civili dominium
sola capione, sive tantum capiendo nanciscimur: capimus autem rem, vel manu,
sive ab alio traditam ; vel usu, nempe possessam ab initio bona fide. Unde duplexoritur adquirendi dominii ratio ex iure civili, mancipium, & usucapio. Mancipium d Icitur quasi manu capio per traditionem ἰusucapio vero quasi capio per usum, sive Per possessionem. Quae usucapio introducta fuit, ne dominia In incerto diu manerent, δe simul ut rerum domini verentes ruris civilis potestatem, quae dominium ab Iis tacite ad diversos possessores transfere-hM , cautius res custodirent, atque tuerentur suas: ac denique ut cerio tem-teinpore Iitium facultas perimeretur insmobrem Decemviri statuerunt, u Inobiles quidem res anno; sundus vero bIennio us caperetur: hoc est redigeretur in dominium illius, qui rem illam anno, aut fundum biennio bona fide possederit. Fundi autem nomiae quaelibet res immobilis, & etiam
aedes comprehendunturo non quia manifesta vocabuli proprietas eas etiam complectatur; sed quia vis, Sc ratio legis etiam ad aedes extenditur: ut colligitur ex his Ciceron Is verbis e cd in At mimur eodem jure u rapionis in aedibus, quae in lege
non appellantur, & allibi, se in lege aedes non appellantur: π sunt. cetera rum rerMm omnium, quarum annuus es usus. falet equitas, qua paribus incausis paria jura desiderat. Fundi igitur a 'rilatio ad rem omem porrigitur, quae toto tenetur. f quia tempore institutae usucapionis Smanorum ditio nondum excesserat Italiam: res Italicae sub usuca. pionem ceciderunt, eaeque res manc pi dicebantur, quia proprietatem privati etiam nanciscebantur illarum; rerum vero Pro vincialium, quἰ a tributa pendebant populo Romano, solus populus proprietatem ad-uirebat; privati lantum possessionem : e nee mancipI nuncupabantur, de tantum rerum mancipi, sive ItalIcarum erat usucapio; non vero rerum, nec mancipi, sive
provincialium . Sed quoniam Iustinianus hanc differentiam sustulit, g γ coactus quinque fuit aliis etiam in articulis a veteri iure discedere . Cum enim usucapIonem extendisset etiam ad praedia provincialia , quae sita procul erant : visum fuit in . manus, retinere intervalla temporum e dem in diversione regἰonum. Unde propter locorum longinquitatem , tempora quoque produxit usucapionis . & annuum patium , quod erat usucapὶendis mobilibus constitutum, ad triennium protraxit; tempora vero ad usucapionem immobilium iussit esse decem annos inter praesentes ἔviginti vero inter absentes . Sed quid ad hunc Ulpiani locum respondebimus p ub ἰ
190쪽
ripi. Ergo S ante Justinianum usucapionis jus ad res etiam provinciales excurrebat. Hiae dissicultatem neque Balduinus, neque alii ante Cujacium animadverterunt; et ii ut eam solveret, locum hunc accepitae rebus mobilibus tantum, ac se moventibus: quae docet, etiam ante Iustinuin usucapioni se .itulisse. aὶ Sed neque peregrinis, ut diximus , ius usucapiendi dabatur , meque permittebatur cuiquam rei furtivae usu cap O : quippe quae initium capere non potest, nisi a bona fide. Q aamobrem ex legibus X lI. tabul. adverius hostein, sive peregrinum aeterna est auctoritas, hoc est salvum semper, & integrum est rei dominium, ita ut nunquam Pere grinus possit rem usucapere civis Romani, quia cum peregrinis non est communio juris civilis; item rei quoque furtivae aeterna est auctoritas, nempe nemo fur dominium rei furtivae adquirit, propter ma- Iam fidem , ut ex subjectis duarum legum fragmentis apparebit.
Usus auctor iras landi biennium:
ceterarum rerum annuus usus esto.
Furtivae rei aeterna auctoritas esto: adversus hostem aeterna auctoritas esto.
Usus significat possessionem . Auictoritas λ signis eat dominium, ut
sit dominium ex passeisione qua situm . Hiae Harmenopolus κυμμης διά γρίσεως Iunde genitivum hic esse arbitror usus coatra ceterorum sententiam e ' θ hoc sensu, ut dominium rerum immobilium hiemnio ; mobilium, seque moventium anno ex. continua possessione adquiratur .
t 3 In rebus enim soli in previneta stia non sue pioni sed praescriptioni tantum loeus erat ,
t a sed si e vox auctoritas alio sensu in prima, alio in secunda lege venit. In prima signifieat dominiam tisa quaesitum . in secunda
sex persecationem . vindicationem dc evictionem. Hottomannus in eummentoto ad strat. cie. U. Carinna e. x s. in Lib. II. Obse. a. appositive iam de auctoritatem acet pie, tanquam de unare duobus expressa voeabulis, de pro εἰ nium rite Monnis . ut sensus sit . auctoritatem biennem esse, sive , rei vincitatisaea, per hic iam
Hostem P se ille et peregrinum , quo
vocabulo veteres .Romani 1atis humaniter etiam perduellem 'appellarunt; postea vero amisit signifieationem peregrι ni vox haec, oc eam perdueli s riti tauit, quam ab origine non habuerat; unde Ennius de Scipione Asricano:
Hic est ille situs, eui nemo civi neque hostis Quiυit pro factis reddere opere pre
Se Plautus: se status condictus eum hosta
intercedit dies, & Cicero de ossic. I. itaque sensus est nullo 'tempore peregrinus rem civium Romanorum usucapit.
De Te amentis. AC superiora quidem . Inter VI ventes
vertuntur : nunc ad ea veniamus , quae a morte proficiscuntur aliena; nempe ad jura testamentorum. Cuius vocabulἱ originein , qui a testatione mentis trahunt, ii Servii Sulpicii sbὰ auctoritatem ,
cui alioqui nemo sanus non tribuerit plurimum , manifestae veritatis anteponunt . Is enim hane primum nominis rationem protulit. Unde non inurbane Valla, Gellio auctore, jocatuur quasi Sc fragmentum stactionem mentis, Sc lomentum, lotionem niunt ἰs , 5: calceamentum , calceationem mentis dicere possimus . Revera igitur non est ex pluribus compositum vocabulum ; sed potius natum a verbo testor , tanqua in testamen , unde testamentum : ut a munio munimen , postea munimentum, Sca doceo documen documentum. Quamobrem
recte Culae ius co arbitratur, iurisconsultos morem Stoicorum secutos eam com mentos non raro sui ste originem, quae rei
dari . Qua coniectura etiam sine emendatio te admitti potest . Ee vorem au ritas in utraque lege eodem sensu aeeipit. ideoque eeteris viro, rum doctorum sententiis palmam praeripit, pIo baturque salinasio de fur. c. g. pag. a Io. Equidem obstat ei Boethii auctoritas, qui in Topicis , Hic uisur , inquit , adium usus auctoritatem bie miseri sentim in quibus verbis, inani sesta vox uissus, sine appositione in gignendi easa ponitur . Sed Boethius idoneus albi ter non videtur in Ieab aetate eiu 1 complurium seculo tum ireter ape