장음표시 사용
201쪽
bebat. Tandem ne quid ad legem Decemviralem pertinens reticeamus, cum absurdum videretur pecunia re sterili pecuniam oriri, usura supra unciam veteres turpiorem Ipso furto duxerunt. Etenim larem in duplum , sceneratorem in 'quadruplum damnMunt 2 utpote cujus Pecunia tanquam teredo obliga iret alienas opes, & ex Catonis sententia sanguinem etiam , & vitam hominum hauriret. HInc lex:
Si quis unciario scenore amplius scenerassit, quadruptione luito.
Est autem, ut diximus, usura uncIa, centesima pars, quae de sorte quotannis pendebatur.
CAPUT XLVIU. De criminibus, ct primo de furtis.
Upeditis civilibus negotiis , transeamus ad delicta tum privata, tum publica , cum quibus tractationem de iudiciis conjungemus, postremoque publicum ius m ἱ- versum, Je leges ad religionem pertinentes explicabimus . Exordiemur autem a furto, quod Lacedaemoaes poena exemerunt, existimantes hoc veluti ludo exerceri pueros ad insidias militares: eademque furtorum licentia erat apud AEgyptios . a Draco tamen Atheniensium legislator cruentus , omnia genera furtorum camte punivit. Quam legem temperavit Solon , qui Poenam capitis tantum ad furta graviora cinhibuit . bὶ itaque furtum ad quinquaginta drachmas duplione multavit, 3c carcere: supra vero quinquaginta drachmas, furem ad undecim viros puniendum abduci iussit: itemque si noctu quis furaretur, aut in babneo, aut in gymnasio, capite plectebatur. e Sieuti & saecularii, cingula conciden- es , ut marsupium auserant quos Plautus appellat sectores Eonarios. dὶ Noli dissimile sanxit Plato, eὶ ut qui noctu surandi causa ingredentem occidisset, ei esset Impune. Lex vero divina f nocturnum furem occidi perini sit, non vero interdiamum 1 μεροκλt πτην cui contrarius est ημεροκοι ος, t) dormitator, fur nocturnus, ut appellatur a Plauto in Trinummo '.
mira sunt Ni illis homo sit, aut dormι tator , aut
Iector iasnarius. Maioris autem periculi tempore , nempe nocturno cautiores esse oportebat homines
ab insidiis , & rapinis : a quibus ut malefici abstinerent , leges nocturni furis caedem impunitam dimiserunt . Quae suit etiam seu tentia legis NH. tabul. ia quas Attica. rum legem convenere sensus. Igitur Decemviri nocturnum furent quoquo modo intei fici perini serunt: ne , dum quis m dum in re sua defendenda teneret, & quaereret; lueis ope destitutus, aut spoliaretura lare, aut obtruncaretur. μ) Quamobrem Iacobus Gothostedus haud temere meo judicio, suspicatur verba illa apud Caium, si ubi legis hujus sententiam refert ut tame Iid cum clamore res cetur, adjecta sui Da Triboniano ; cum Cicero, Seneca, eosque secutus Augustinus , licere scrἰ-bant, furem occidere quoquo modo: nisi putemus interpretatione Iurisconsuliorum M L tabul. verba nexa saἰsse ad lenitatem. Interdiarii vero furis occidendi potestatem ita Deccmviri secerunt, si adversus dominum rem suam reprehendentem tur se telo defenderet , ac dominus quiritaret , sue publice Quiritium , nempe Civium Roma-aorum fidem imploraret, solemnibus illis;
Porro Quirites vestram fidem imploro, '
Telonam autem appellatIone veniunt fullis , lapis, serrum , & quidquid de atque nocendi causa comparatur . l Quid si
deprehendatur a non domino λ an idem ei licebit in furem Hotthomannus ait; quia
I ' a Nisi quia eam Gerardo modi L. 1. Obs ea .rs. verba Cati ad legem Aquiliam resere malit, quae observatio pulchra de iugeniosa est . Potest tamen mens legis, ut Gravina paulo post animadvertit , sola Iurisconsultorum interpretatione ad aequitaistem inflexa esse , quam sententiam etiam probat Celeb.Otto Praefat. r. III. rhesiae. pag. 3o. Acelaismationis formulam exhibet Culaeius Ob . tib. XI. c. I . Quo . te proripis Tene Penes Tenere furem Prehenda farem. ἡ Cic. pro Milone, Seneea ro. estntrov. uti. Afi Aug. quas . Dp . Exod. Catie. σου. II. cap. 3 ε
202쪽
DY XII. tabuI. lndefinite loquitur , neque dominum nominatim significat. At Ii negant, quibus durum videtur a non domino alienum damnum i morte vindicar ἔ , nisi non tam ut furem , quam ut sica.rium, qui arma expedisset : hunc etiam a non domino puniri dicamus r ut recte
interpretatur D. Augustinus, d inquἰens: e etiam in antiquιs legibus saecularibus iuvenitur, impune scilicet occidi nocturnum furem quoquo modo; diurnum autem sese telo detenderit : jam enim plus est, quam
fur . si vero sur neque lamstu , neque cum telo deprehenderetur verberibus caelus domino rei ad servile ministerium tradebatur. Verum humanioribus Postea tempo-xibus lex Portia pro dignitate civium Romanorum lata Iustulit verberum mnam , di Praetor loco alterius pqnae , qua fur tanquam servus domino addicebatur .
substituit multam quadrupli ejus re I , quae surrepta esset . b) Erga impuberes
Propter aetatem DecemvIri suere miti res : non enim eos addixerunt , sed magistratus arbitratu verberandos dederunt ,
ut 3 noxam quoque sarcirent. cὶ Inservis vero supplicium exasperarunt maxime: ut enim in gravissimis criminibus consueverat , verberibus affectos e saxo Tarpeio dejiciebant: quam paenam leniorum temporum disciplina mitigavit . Si vero surtum sciente domino, factum e Giat, Is servum noxae tradere in jubebatur.' d Furtum vero non manifestum , quia inde abest audacia, quae merito in furto manἰfesto punitur, non quadruplo , sed dupli poena vindicatur etiam ex XII. tabul. e Jus tamen domino erat cum
fure transigere , atque rinam ei condonare : quam facultatem etiam a XII. tabul. legibus trahebat. Eaque pactione Ipso iure furi I actio tollitur, cum aliae Pactiones neque ad perimendam, neque ad
suscitandam actionem sumetant. f in Ideo
autem h c pactiones actionem perimunt ,
quIa paciscendi facultas a psa lege conce. ditur . Nec laotum poena furti nec manifestit sed etiam quadruplum furti , sive poena Praetoria , Cujacii sententia , pacto remittitur g sicuti Ac pacto remittitur actio iniuriarum ex lege Cornelia eb) Aequoniam ad ulciscendum furtum actionem poenalem , & condictionem in Ipsam remiurto ablatam habemus: si super actione nati decidatti, condictio supererit r &neque per actionem condictἰo. neque per condictionem poenalis actio consumitur. ι
CAPUT XL l X. De furto per lancem, O licium. AD surti manifesti poenam leges XII.
tabul. furtum redegerunt , quod per lancem, & licium conceptum dicebatur , a Gellio sine ulla ill Ius explIcat Ione memoratum . Vade locum dedit posteriorum aetatum vaticiniis , & proximiorum prae cipue temporum: quibus quasi non liceat quidquam ex antiquitate nestire , malunt eruditi angurando se alIosque decipere , quam tantisper in re ulla dubitare . Nos , quamvis de augurari etiam possemus noa enim ut rerum , ita sumns de nugarum inopes, abstinere tamen malumus hanc a lectore molestiam ς satis enim fatigabi. tur aliorum opinionibus cognoscendis r equibus de nos asseremus aliquot, ac primo illam Alciati, quam paucis immutatis adrogat sibi Pithoeus , si tradens , lictores , iubente magistratu , IIcio
succinctos , ad ostendendain auctor Itatem publicam, cujus licium erat tu signe, cum alio comite iudicium in lance , fidemque praeserente , surtum quaesitum in domos intrare consuevisse; indeque diruim esse conreptum, sive inventum per lancem p licium. Cum scilicet hac arte res furto. ablata reperiretur apud ipsum furem: nam fi a fure alteri res traderetur , de inde
203쪽
l a primam sententiam Otro ad I. g. . d. o tu. c Tanquam si Graeee diceres εν πω. o de . nafe. posteriorem Hei neeeius i. ι Imo a veteri esto . lba Lue il-σ.s νεi .eodam . f. 23. tuentur. Neutra suis desti I Furto adorare ex Festo non satis proba fuit ut argumentis. Data vero opera de surto petitur, quia de solo adorare agit. Quare malebat MaIaaneem dc licium conreptovit Abiahamus V. Iea ellius adolat, Duumviros intemgens de fure manis 3 ingius in opusculo sins lati. tieulatore. accedente. dc alludente . seu adolante, ' a Ennii versum ex Prisci ni t. rq exhibet vol blanditiis adscitiis fallente di circumscribea matelliust te, ut apud Ennium. Fitaci. F nox, sim A. Fiam data sit θώκ. Huis en animas propitia Histra ET Motabilis.c I hiae Iob. t. r. fatur l. 4. Aulannius Popma sed eam coniecturam merito damnat V i et Ea imias de vis anιiqua l. xxionis c. ao. Io. Gort. Hein eccius Ansit. P. II. p. I. .
204쪽
Decisum escit transactum fuerIt :
decidere namque dicebant pro transigere , pacisci: quod loquendi genus ex usu librorum veterum JCtis inlaesit , ut notavit Cu-
. Conceptum surtum conceptum scrἰ-bit Iustinianus dica, cum apud aliquein te stibus praesentibus res quaesta erat, de in
CAPUT L. De arboribus furtim caesis, ct fruge secta. NON minori studio, quam urbem , R
mani agros custodiebant: cum secundum militiam, agrorum cultus apud eos
esset illustris. Quo igitur a frugibus fures
absterrerent, graviter animadverterunt in eos, qui noctu fruges aratro quaesitas, excultas, aut pavissent, hoc est excussissent immaturas, aut maturas secuissent. Paverienim frumenta veteres dicebant ea, quae de vagina, de qua nondum exissent, excindebautur, ut Festus docet. An ide n quod vire ut paυιmentum : quia pavire est Mndere, & pultare terram , ut aequetur , ct condensetur, unde & frumenta, quod excuterentur, pariri dicebantur ductum est enim pavire a ara, serire, est igitur Pavire quasi quatere auuoniam autem qui fruges alienas obtrivistit, rapuissetve , C rerem, quae frugibus praeerat, laesisse credebatur ; ideo illum hominum Cereri devovebant , veluti gratam Deae victiniam,di Cereri sacrum appellabant suspendioque necabant. Qua in re non procul abiere Romani ab austeritate Draconis Atheniensis legislatoris, quem Plutarchus refert, fures agrorum pari cum sacrilegis, & homicidis poena damnasse. 6M Lenius vero propter aetatem agebatur cum impuberibus : qui verberibus affecti damnum duplione sarcie-
ritate legum Xll. tabul. completa est artates hominum alias, & omnes calus: ιὶ unde porrigitur etiam ad arbores furtim caesus: pro quibus ex legibus XII. tabul. constituta suerat multa XXV. atris in singulas arbores siquidem non surtum, sed sed damnum puniebatur. Neque enim qui alienas arbores caedit , continuo furandi animum habet . Furtim enim est caedere clam, potius alleni damni, quam sui lucri causa , Ignorante arborum domino :nam si eo sciente, atque inulto caedantur, non clam, sed vi caedi videntur: ideoque adversus reuin oritur actio de vi longe
gravior. cὶ Igitur quia furtum ex iurandi cupἰditate constituitur ; id in ideo si
surandi animus probetur , concurret cum
hac actione asilo etiam furti, & rei per sequendae gratia condictio turtiva , vel actio ad exhibendum . se in Imo & tanquam latrones puniuntur, qui arbores caedunt, fle maxime vites, quarum est utili tas major : πὶ unde colligitur ex hac causa, posse actorem civili, & criminali iudicio experiri. Quamobrem Servius ad illud Virgilii eclog. 3. Atque mala tales incidere falce novellas addit e Fuerat autem capitale supplicium arbores alienas incidere . Quid autem arborum nomine veniat, Ulpianus quaerit , docens & vites, & hederas, δε arundines ,& salicta ea sub appellatione contineri. I In duplo autem, quod ex Praetoris edieto venit, continetur, quidquid domino damni acciderit .ntque ut Cul ac ius notae hin iuplum in aetiione non est extra rem: duplo inest res, quae abest actori; & poena est simpli tantum, quod rei accedit .
Sed iam legem exhibeamus 'Qui frugem aratro quaesitam furtim nox pavit, secuitve suspensus Cereri necator.
is I L. f. F. da arbor. μν . eas hi L. 1. m de arbor. D t. cas sive lib. I l. Paulli ad edict.c J Qua de re ex Plinii Hδον. eatur. I. x III. c. 3. Conliat. unde apparet, Romanis Propter delicti frequentiam di quod veterum bona infra re sola essent . poenam suisendii non minus
205쪽
Impubes Praetoris arbitrio ver. berator , noxiamve duplione de
Si injuria alienas arbores caesit in singulas xxv. aeris luito.
Nox pro noctu prisce diei consuevisse, supra iam ostendimus. Pavi re) set Ire a ut dixἰ mus , Interposito D consona factum est pavio, de
plum pro noxa, sive damno praestare jubet
De dolo in re deposita. FUrto proxἰmus est dolus In deposito
admissus: quod crimen Decemviri du- Plione punierunt: hae est. non ut aliqui explicant duplicibus fructibus; sed dupli ejus rei praeitatione, quam quis custodiendam tradiderat; Siquidem reus inficiaretur, ut Cui acius putat. a) Quam sententiam his Iacobus Gothosredus verbis ad imitati
Si quid endo deposito dolo mulo factum escit, duplione luito.
consulto inseruntur aeris , occul runt ea, quae non hominis dolo , neque data
in latibus quibusvis . Apparet simul, Deeemviros perinde ac Germanos caedem mitius, quam interis num furtum punivisse, quod quibusdam in Germanis barbarum ae belluinum videtur. Nec tamen Germani fures suos suspendio plectere Ibliti
fuerunt Acta Lu deri apud Leibnitium T. I. p. s . Ferebant autem verae imi υἰνι de diseipulis eias, quia quodam tempore ad comitatum petaens, qui Haues disuntur, irer Nerpl. per orationet eius homi morintum re vixerit. staei felliter propteν furatum eabaLIam x DeUndi Ducis saxonum hula morti asturiis ratas fuit . ut in eampe as stipitem ligatus iacta. tia in eum Ddibur acutis σ lapidibus necaretur . Quod dum factam fuisset, eo par exanime tu eampo ν/timum es .c a I L. parat. c. deposit. in sent. Paulli I. r.
opera, sed casu pollus oriuntur ἰ velutἰ quae
veniunt a quadrupedibus, a quibus, utpote rationis expertibus, iniuria nullus anficitur. Hinc Socrates, quod ira correptos homines mentis usu carere arbitraretur , percussus ab homine irato, non plus commovebatur , quam si, ut ipse dicebat, calcibus a bove peteretur . Igitur Decemvἰri,
ut subvenirent dominis detrimento asse iis ab aliena quadrupede, quae lascivia, surore, aut feritate acta damnum dedisset, statuerunt, ut dominus quadrupedis si nox ae, sive damni dati aestimationem subire nollet, quadrupedem noxae dederet, hoc est traderet ei, qui damnum accepisset. b) Ideo hanc reo conditionem Decemviri deserunt, ut aut damnum suo sumtu sarciat aut quadrupedem tradat. Cuius iuris exordia odorari licet in lege illa Solonis de cane,
qui momorderat, quem quatuor cub Itorum catena vinctum noxae danaiam constituerat,
e ceteraque ad pauperiem Pert nentia ex Attico jure in Romanum fluxisse credendum , ex eo praecipue, quod ius nostrum hae in re maxime eum Platonis Iese con- ven Iat . quἰ forsan eam ex Attἰco iure de
cerpsita dὶ Ex lege autem Solonia de
cane cui acius putat corrupte dici Pesimniam ' de eane r eamque non aliam arbitratur legem, quam hanc Solon is, perperam appellatam ex corrupta scrἱptura Pesuriam, te in D;mocritus vero quadra. pedem alteri noxiam necandam Omnino tu.
De pastu pecoris. A Diungἰtur huic alia noxalis actio deo. pastu pecoris, nempe de damno dato
c b J I. r. E. F qaadruna pap. feri . d.ca ν . ea plutare h. in Solon. pag. sa. t a 3 Iib. a. de legibas .c I Apud Paullum tamen vulgo Pesulania legutur , nee Soloniam er Caiae ii coniectura admittit Sehultingius ad laudatum Paulli locum. Alirumtamen suerit, nihil Romae quoque temporibus Paulli de ea ne . animali saepe homini infesto &8c noxio, cautum fuisse. Quare aecedendum putamus Illustri Hei neceio, qui Antiq. P. II. p. 27s .a r. legem Pesulaniam cuidam Tribuno pleb: sPesulano . aeceptam fert. se I ad riι. as. Paulli sent. r.
206쪽
ET XII. TABULARUM. I 6 ra pecore in alienum agrum immita, s
ut pariter aut pecus dedatur, aut damnum sarciatur: quam particulam superioris legis ibi se putat Hot comannus, hac tamen ratione distini tam , quod pauperies damnum est cum detrimento rei, sive corruptae sive obtritae: pascendis autem pecori. hus dominus quidem damno assicitur in re sua, sed res ipsa non corrumpitur, non Iabes tatur , quia non vertitur in usum alienum a sua/natura : ideo discreverunt Decemviri has actiones, quas Paullus permiscet, quia distisistis ex initiis oriantur. Lege vero Salaminia si porcus alienam frugem depasceretur, ei dentes excutiebantur. a) Recte vero Cui acius notat, in has actiones pecudes venire , non bestias, bi non canes, qui non sunt inter pecudes. Non deerat sortasse certu in caput in XII. tabul. ubi de damno ab homine dato cavebatur . Quod adeo excidit , ut vix verba supersint ad indicium . Orta enim lex Aquilia, quae argumentum hoc luculentius cre o tractabat, omne prorsus ad se studium ICtorum avertit: unde non mirum, si caput illud Xll. tabul. iacuerit, ac denique perierit, scuti, & ceterae leges de damno, quibus una cum lege XII. tab. derogatum fuisse per legem Aquiliam, Ulpianus refert. te) Superesse credunt ex ea lege vocem rupit ias apud Festum, nisi malimus cum Scaluero legere rupsit, sive damuum dederit , ut relatum invenimus apud Ulpianum ex leges Aquil Iae contextu eodem tit. l. 17. β. s. Quod usserit, fre gerit , ruperit injuria. En autem Decemviralium legum vestigia ac ηδ Imo qui Deus in alienum agrum immittit, damni iniuria reus est , potest enim argui dolus vel eulpa eius, idemque nominatim cautum in I. uti. C. ad tes. Aquit. Contra depavisse pecus dicitur, quod sua sponte agrum alienum ingreditur, ibique paseitur. Pastus autem a pauperie disinit ut genus a specie . etsi opponi pauperies ex iam pastui posse, si illam in urbe, hune in a. pris praeeipue fieri dieamus.s a I AElian. I. s. Eust. in Od . lib. I 8.l vi Hale mori affinem consuetudinem mutiislandi animalia in pauperie deprehensa ex te ibus
colonari 3 p. ast. Observat Cl. Cannegiet et ad Aviani fabulam xxx. p. 1 r. si quis, se latine exhilabet verba Graeea. detrahεnderit porcum in pauperie seu ovem , seu canem, O tradiderit primum domino, einde iterum hoe feterit , at renuntiaverit, tertio caudam reciderit, aar iacώιδε ιο xerit, indemni icto .
Si lquadrupes pauperiem saxit ,
dominus noxiae aestim iam offerto: si nolit quod noxii dato. Si injuria rupit ias - - ,
ast si in casu sarcito. Qui pecu endo alieno impescit.
Impescit verbum hoc in lege ita
restituit Gotho Dedus Festi auctoritate scribentis : Impescere in latam segetem pascendi gratia immittere. Cetera satis declarantur ex iis, quae supra notavimus.
De tigno injAt io. ΑNtequam a damnis discedamus , e ponenda lex est de tigno injuncto ,
quod etiam est damni genus: ejusque prae standi causa leges XII. tabular. prodiderunt actionem. Tigni nomine materies Omnis venit ad domos ad illa an das, & vi neM construendas idonea r ut etiam lapides, testae, tegulae, perticae, & pedamenta eo vocabulo contineantur. d) Si quis igitur domino ignorante tignum alienum suo aedificio iunxerit sciens, quasi furti tenetur . Et adversus eum dominus agere potest ad exhibendum, iron quidem ut tignum solvatur cum hoc publica utilitas vetet , ne per eam causam aedificia diruantur, de vinearum cultus turbetur; sed
ιδ L. r. ff. ad i. Aquit. t a Nimis osea vox est . quam ut se tri positi videatur scalite toti Dacetio ad Festum in vo ee Rupitias . quamvis metius dein subs stat. V terque rapsis vel νupit , malebat. Idem Festus in voce μνιιιa vocem Rtipitias da iam Iouiso ante pretatur. motus auctoritate servii Sulpicii . seu non subiicit Festum . sare tendum tantum damnum casu. datum fuisse, ut volunt Gothostedus de Grais vinar quin, quod verisimile non est . damnum ea su datum omnino sate itum fuisse. Neque ideo repugno, quo minus utrumque caput contrahatur. legaturque. qai νοερίι Ianiso. Est enim hac praestatio naturalis . eum poena legis Aquiliae. qnanti scilicet res fuerit intra annum, vel intra xxx. dies proximos, mere civilis si .cdJ I. δε signo tins A. reui de
207쪽
ut aestimat lo damni praestetur. fa) Actio
autem ex XII. tabul. datur in duplum contra illum , qui tignum furtivum , vel
ab alio surreptum ignorans aedificio suo junxerit . b) Idque ob eam ratio
nem , quia tignum surtivum apad eum fuerit conceptum, sive inventum , quoi vindicari non potest . is vero ab eo, qui rem furtivam obtulit , repetet quidquid per hanc actionem domino rei praestiterit. e) Si vero qui ignorans tignum quidem iunxerit, sed non furtivum , precii tantum
tignum aut nunquam aedibus junctum fuerit , de vine ἰs ἰ aut aedibus eversis, disturbatisque vine Is postea di lutum: domino tignum ipsum vindicare licebit; si tamen duplum, aut aestimatio rem non accepisset. e in Q iae ab Ulpiano dicuntur extrin D casvindicari: quod vel nunquam haeserunt, vel non inhaereant amplius. fὶ Extrin- se ira enim si aquἰt Cicero) a sumuntur, cum quae runt toris, neque inhaerent, in
rei natura colliguntur. En autem verba legis:
Tignum junctum aedibus vineae. Ve concapes ne sol vito: ast qui junxit , duplione damnator : tigna
cal I. in ram a s. q. s. ff. de rei vindicat. t a sed is durius ita puniretur quam sciens , quod non admirtendum. Potius actio de tigno iunis cto tarn adversus scientem, quam ignorantem da. tua L. s.f. 6.D.de Rei vindie. contra scientemve. ro praeterea actioni ad exhibendum locus est, quia dolo malo fecit, quo minus exhibere possit, &dolus malus habetur pro possessione .lba L. in rem l. penuit. P. de rei vindicat. l O g. eam eptum. Insit. de μία. qua ex de iacto nascuntur I Paullus eum in I. ς8. F. uis. D. de sotat. Pretium tigni ex lege duodecim tabularum dari ult, non idem negat, poenam etiam praestari debere . neque generaliter loquens restringendus est ad lignum non furtivum . Contra adversus eum
quoque . qni bona fide iunxit, actio de tigno iun.cto in duplum datur, g. as. I. de Rerum divis. l. o. D. de Re iudie. Utrobique enim rei vinis dicatio domino adversus bonae fidei postesiorem tum demum dati dicitur, si duplum nondum fue-xit eonsecutus, eum id duplum in malae fidei posisse fore mere poenale sit. Sc diruto aedificio extrinse-eus adhuc detur rei vindicatio L.a. D. Deno iunao. a J L. qui rei l. xu. ff. de sit, e I I. in rem F. aD. m de rei vindic. In f. de
Concapes verba legἰs huius apud Fe
stum supersunt, quae ita Scaligera , quo vel Cujaetum cI di sentire puduit, emendavit e Tiguom unctomaedιbus vine a De eo . es nec solvito, ubi concapes reposuit pro veteri scriptura concapet. Concapes autem ait fuisse in vineis, quod in aedibus tigna: quod haberent caput suum cum capite vineae commissum, unde sicut I capite ventust bieeps, triceps, ita di concapes quasi iunctum caput. Quam emendationem rejicIt Iacobus Gothos redus, atque inauditum verbum comminiscitur, subjicitque pro cou- apes, concapet, quod prisce positum putat pro vindicet, nullo auctore. Ego vero Scaligeri lectionem lubens retineo. - Nec me movet, quod obiicit Gotholaedus , nempe inutile sui ite aliud subiicere vocabulum peculiare in vineis; cum etiam Iis tigni nomen conveniat. Concapes enim hic nomen est adjectivum , congruitque cum voce tignum , quod aedibus quidem Junctum, vineis vero concapes dicitur, tanquam capite innixum , liubauditur enim tunum , quasi tignum Coveapes hoc est capite innixum vineae: proinde ac si lex diceret e tria
Inum quod es injuntium aedibus, ct tia
gnum, quod est capite innixum vinea ne solvito : sirut enim biceps, triceps, qu driceps a die mWa sunt, ita dc concapes.
s ' ' a Id est putat, . Festus in voce sarpuntulProinde vox Sarpta it fragmento testis XII. tabuislarum apud eundem non ad tisna, ted ad vineam referenda, di lex negative fingenda, Tena , vineasDνpla. doaee demia erant, ne vindieatia .ls 3 In Parat. F. de tigna Iunias. t I Eandem . tacito Cuiacii de sealigeti no mine, sequitur Merellius, utiturque exemplo pro. e pia apud Festum 3 concapim autem interpretat ut perticam iunctam capiti, seu radi ei vineae. Praeriserenda veto Gothostedi sententia videtur, qui, ne eontapEΤ ne δελito. sive se concape di ne solviato legendum putabat, & illud ne concape inter pretatur, ne vindicato. Eadem lectici Celeb. Ottoni quoque probatur praef. T. III. p. 34. Neque ais lienum videri debet a studio blevitatis, quo Deiaeem viri ferebantur, adhibere voces binas in eaniadem rem . quia nimirum vindicari tignum nequeat, nisi solutium . Nam his occurrit Ulpianus in L. a. D. de tigno stiam, ubi lex, inquit XII. tabulatum neque solvere permittet tignum, ne que vindicate. De rebus enim miniis . rebus a lienis iqnistis, et imum ut solvatur, ad exhibet dum ea petiti solemus, dein solutas vi dicate.
208쪽
CAPUT LU. D. famosis libellis.
DAmno in rebus accepto prox Imum est damnum in personam, & famam qualis est iniuria: quae gravis habetur. etiam si solis verbis inferatui, tum quia honestibsimus quisque pluris reputat existimati nem , & famam, quas opes , & lucrum , ct vitam ; tum quia iacilior haee haerendi ratio est , dc occultior, ideoque diligentius praecavenda . Quamobrem Romani , quo Graecis honestiores , ita severiores alienae famae vindices . Apud Graecos .enim non humiles modo ; sed de proceres patebant licentiae , dc petulistiae poetarum , Praecipue Comicorum , qui personam alienam protrahebant in scaenam publice ludibrio habendam, & convIciis exagitandam. Nec magistratum ipsum verebantur . Nam Aristophanes cum Cleonem principem tum cI- uitatis in scaenam induxisset , 8e prae reverentia , dc metu nemo Histrionum eum reddere vellet i ipsemet poeta Cleonem It r quamvis vel la lex prohiberet ἀνάρχο--καμωδειν a in Magistratum in comoedia palam capere . de qua lege Interpres Aristophaties in Nubibus . Gliscente autem in dies furore Poetarum , vetitum fuit nominatim aliquem in comoedia perstringere. Cumque ne sic quidem
effrena maledicent Ia contieesceret, oportuit ab radice petulantiam excindere , sublata comoedia illa, quam deinceps veterem aP-pellarunt , ut eam distinguerent a nova, de pudeatiori In illius locum substituta, in qua Menander maxime floruit . Conviciis autem Solon poenam levem admodum posuerat, Sc certorum causa locorum. Plutarchus enim tradit, eum, qui maledictis ali quem pet Ierit inter Aci a , vel inter subsellia iudicum , de magistratuum, aut inter specta la , Soloni lege multatum fuisse quinque drachmis: quarum tres aerario publico cederent, duae autem Iniuriam passo: cum ubique punire ingentiam humanae pravitat. maledicentiam dissicile reputaverit: nus
quam vero periculosum propterea crimen ex loco distinxit . Sed mἰrum, cur Solon fuerit adeo levi poena contentus. Salmasius, ut rem expediat, comminiscitur discrimen
λοίπι docet, suisIe mal cdiceat iam adversus absentem sine convicio; κακοκίου con victum , de iniuriam inter praeientes , ad quam refert multam qu Ingentum drachmarum, quae alia tu lege continebatur . tb multam vero leviorem resert ad κακολνγίαν maledicentiam sine condiicio. Quam vocum distinctionem nulli Grammaticorum ante Salmasium agnἰta deridet Heraldus . Ego vero potius crediderim , poenam hanc initio levem propter criminis raritatem, veterumque modestiam , postea fuisse auctam , crescente hominum 'audacia , cum qua crevit etiam illius coercendae necessi las . Nam simile habemus exemplum in legibus XII. tab. de pereussione oris , cum
ius ab initio levis multa fuit XXV. amum, de qua inferius , Romani vero moribus graviores, oc diligentiores famae custodes , convicia , de famosos libellos non indicia vitiorum , sed eotius innocentiae alienae
testimonἰum esse putarunt , omuis criminis suspicionem auferentes ab eo, cui defuit accusator, cum non desuerit inimicus, ut egregie Constantinus Imperator existi.
mat . cin quamobrem sustibus ad necem
seriendam iusserunt hominem , qui con iciis, aut malis carminibus alienam famam
lacerasset . d) Quam Ioram summis laudibus Cicero exivi t his verbis : Iudieiis enim, ct magistratuum dissiputationibus legitimis propostam istam , non poetarum ingeniis habere debemus, nec probum amdire nisi ea lege, ut respondera liceas, ct judicio defendere, atque iterum Probris , ct injuriis poetarum subserit m istam . famamquc habere noluerunt: capite etiam puniri sancientes tale carnem condere siquis auderet. σὶ Ea vero legem:
Si qui carmen occentassit, Quod alteri flagitium faxit, capital ta
quo lum sententia vincit eam Gotho Dedi , quia di Augustinus f. II. M Creis. De ea'. st ea Cice- Tonis Dor. 4. de νεpubliea refert , libellis famo-l sis in legibus XII. Tabulatum poenam fit in
209쪽
iεά DE IURE NATURALI, GENTIUM . .
occentassit γ occentare est convicium
sacere, obsterpere adversus aliquem. Plaut. In Curcul.
Ouid si eadem, atque ad fores occentemλ
Malore eum flagitio rediles postea, hoc
est infamia , quia quo acrius petimus no stra, eo est mora turpior. Et Cato Inter
cutibus surpis sagitatus, hoc est intesti nis injuriis adfectus. Livius lib. XXV. Simul O ingens faetitium imperii de u
rus . Gracchus apud Isidor. lib. 2. orig. cap. 2I. Pueritia tua adolescentiae tuae inhonestamentum fuit, adolescentia senes Iuris dedecoramentum , sen ius reipublicae fclitium. Vide Festum verbo orrent sit,
& ibi Maiieterum. Iacobus Gothos re
Si qui pipulo occentassit, car- tenve condidis sit , quod infamiam
faxit flagitiumve alteri, suste se
rito. Piptilum est convIcἰum a pipatu pullo Tum . Pipare enim osci dicebant pro eiu labunde conqueri . Unde pipulo differre , est assicere' infam a . Fine autem ferire est ad naecem cadere. a
De reliquis injuriis. Nunc ad Iniurias re illatas venἰamus :quarum nomine inter Athenῖenses dabatur accusatio , sive actio in caput , de multatio , sive actio in pecunἰam et haec privata erat' 'illa publica e prIvata dicebatur α κίας δίκης publica υβρεως γραφη , de his acrius, quam res ferret, inter Salma
enim utramque actionem trahit ab uno , eodemque genere iniuriarum, sub diveris, agem di modis. At ille a diversis gcneribus injuriarum , diversas ducit actiones, Patronum adoptat libi uterque Demosthenem , su) apud quem dicitur pranatam su iise adtionem αίκίας, cum potu illiet agi γοαν. υδρεως . En , inquit Heraldus: ex eodem iniuriam crimine variam agendi facultatem . At Salmasius plura genera iniuriarum putat convenisse in illud crimen, atrocius videlicet, Sc levius nec verberibus tantum petitum fuisse accusatorem , sed vulneribus, 3e luto in ciuinatum .' docetque de iniuria graviori υβρεως γραφοῖ , αἱ κίας vero δὲ His de levi ri descendere . Qua in re Salmasius veteres Crammaticos habet auctores; Heraldus vero rationibus', δe subtilitate contendit . Confligunt acriter , nec pugnae finis , aut spes ulla pacis r nee nostrum , aut huius loci dirimere tale praelium. Verberationis autem ex Athenἰensium legibus poena erat pecuniaria : μὶ quae , si laesus accusaret, lasu caedebat; sin alius Fisco: nam ex lege Solonis cuilibet ex populo vindicare licebat illatam privato vim , cum iaea publicae auctoritatis , de custodiae contemtus verteretur. f) Meditati vero , consilioque illati vulneris, poena erat auxilium, de publicatio bonorum .' Se tandem supplicium capitale , si reus, contempta exilii me.ὶa rediret Ia patriam. I Qui moninculo vero excussisset oculum , ei amittendus erat uterque per talionis Poenam, quam
e Solonis tabulis in suas Decemviri leges traduxerunt': eo scilicet capite , ubi de
membro rupto cavebatur: pro quo par memst initi auctoribus earminis famosi meminit Poris pliation ad illa Horatii Epi'. II. a.
Quin etiam Iea Poenaque lata, mala qua nouel tarmine quenquam Describi a ver/ere madam . formidane factis Ad bene disendiam dele undiam vie redat II. Aecedet Cornutus, qui ad Persii JaDν. r. Iege. nquit. XII. TabώIaνtim eatitum es, αι sectibua δε- rixetur, tui piastice inties νεtών . Ulpianus tamen εu I. a. q. r. D. do pani, fustem inter ea instruis
menta nqperat, quibuscum animadverti in nem iis rem debeat. Valentinianua. quoque & Valens Jmperatores, quando in L. C. de fanum tia bellia poenam iis capit leni statuunt, nullam mentionem inite iunt legio duodecim tabularum.
l ' a chi nota debet ut . b: cuius sententiarn
Taubmannus quoque sequitur ad plautum . Marciis ei lius recte quidem ereentare eamen, scient re Hymenaeum diei, putat, sed non occentare simplicitet. Sed voeem carmen saepe intelligi, vel adductus Plauti locus ostendit. αid si adeam aeque ad fores Meentem flca J L. r. 6. occisor. P. de S. c. ouan. L. t. f. r. ff. de toti . b I M obseriar. ad 1M Attis. γ μη .s e In animadveU. aduos. MI s
210쪽
brorum amputanctum erat ei, qui ruperat, raria , legitima ex lege XII. qui iniuriam a) nisi pactione quis poenam redemisset, faxit quinque, ct XX. aeris poena fumo. quod lege permittebatur . bI Os autem si νι membrum rupsit , talio esto. Qui
- a' - - : ossa fraxit , libero tercenti , servo cem
tum , ct triginta poenae δειnto. Nunc leges producamus.
Si membrum rupsit, ni cum eo pacit, talio esto.
Si qui injuriam alteri saxit, XXV.
Qui os ex genitali sedit libero CCC servo CL. aeris poenae sunto. Si membrum rupsit ita legem
mus cum Laurembergio pso . dc Iagit. Dicitur talia a tale , quia tale ac simile
thoeo , ceterum genitale dictum arbitror ubi gignitur , non ut P. Pithoeus , dentem excussum a gingiva , ne nimis coangustemus legis sensum quas non qualibet ollis fractio , sed soluin dentis e gingiva excustio puniatur
fractum pecunia vindicarunt in libero quidem CCC. aeris, in servo CL. Distinxerunt autem ab osse membrum, quia proprie membram caro est, & pellis, qua artus teguntur,
ut Pisma notat; c , cὶ hinc aliud membrum
rumpere, aliud os frangere . Os autem Smembro includitur, uti pars illius. Non absimilem legem ex Catonis originibus proseri Priscianus lib. 6. quam ad aliorum gentium mores respicere censet Hottomanus . cd ob oris percussionem , aliamve injuriam non amplius viginti quinque gravis aeris me nam Decemviri constituerunt : quae quamvis a Favorino e ) propter levitatem etiam, Labeone auctore, irrideatur. tamen pro temporum illorum inopia , non erat fortasse tam levis . Prolatis vero finibus, auctaque urbe spoliis , & opibus exterorum , viluit ea poena . Quem enim jactura XXV. allium ab iniuria in tanta opulentia revocasset λ Unde quid mirum, si L. Neratius homo egregie improbus , homines , S leges adeo ludibrio haberet , ut obviinrum os Palma percuteret , oblatis continuo XXV. assibus per servum , quem Pe
cunia onustum secum circumferebat λCum igitur ea poena contemneretur , codiperunt a Prae tore judices injuriis aestiman di dari , quos propterea RecuperatoreSappellarunt , quia in privatis commerci sim quisque suum per eos recuperaret. Placet locum hunc auctoritate Collatoris legum Mosaicarum concludere , apud quem haec leguntur , prout Salmasius restituit . Injurιam actio aut legitima es, aut hono
a I Instit. lib. de ἐHar. c. τ. Festus verbo alio. L. 3. c. Theodos de exhibendia reis.sbi Gell. lib. ao. eap. 1. Paul. s. sent. cap. 'I Etsi improprie membra etiam pro artubus ponantur, qui signis ea tua vulgo notior . se ita sic distinctio inter os Ac membrum, qua Tribonianu in s. τ. de iniuriis, propter membrum quidem ruptum, inquit, talis erat, propter νι vero fractum
numaria poenae eonMιata eram . quasi in magna veis rarum paupertate . Eadem membra ab ossibus distinis ruit Plautus in Menaechmia AAZ. V. M. II. v. Ioa. Da mihi imperas, ut eao huiu3 membra ,. atque Ga atque artus Comminuam ius stipione . qxam ipse habet ..ic Da dim vero. vero. artus εtdI Ad tet. 6. rab. in hane ter . par. 67..t o pua Geli. ιιι. a. . l. Iac' a Nam libratiis assibus ea tempestate popu
ΑΒ solutis judiciis privatis , ad publiea
veniamus, exordientes a lege condita contra iudices , arbitro sise pecunia corruptos . Quod flagitium , quia integritate iudiciorum salus publica.unice munitur, Decemviri cap te punierunt e gravius lon
ius utebatur. Imo robustum Neratii servum de XXV. libras aeris toties simul portantem . di imis manem crumenam, totidem asses toties si naul
eontinentem l Nisi hae alapae nummis sestertiis addictae sunt, qui utique portatu utiliores erant, di asses xtis in argento referebant. fi Cuiae. Inst. de iniur. q. T. l a Ut sit os loco suo motum vel fusum, Pithoeus malebat, dentem ex gingiva, quia in ea dens tanqua in In genitali suo nascitur. Quae tamen coniectura Pithoei oeeasionem p tabuit illi Gothost. Ac Gravinae, qua facile ea tere possumus . Fuerat ea Collationi quoque Iesum Mosai: rum VRomanorum illata , in qua eam damnat Schultinisgius ad Tit. II. 3. s. n. 33. Et quidni prae ante Triboniano & Caio .pud Pariatorem 1a. legem si inplicitet effingimus. Si oi fretis tibero ccc. aeris pura Amo