장음표시 사용
211쪽
ge agentes, quam Athenienses, ia) Se i in se Plato, b) nam illi pecunia crimen aeni. marunt: hic duplo ejus rei , quae in iudicium ducebatur, quod iudex reddere cogitur ei, quem sua tententia laesi . Ab hac autem XIl. tabul severitate recessit posterior aetas in deteriores prolapsa mores. Cumque veterum legum oblivio , de impuvitas iudi-dicum pudendam iudiciorum corruptelam peperistet; supervenit lex Iulia, repetundarum, qua deinceps tale crimen coerceretur z de qua lege disputandi locus erit libro sequenti. Praeterea ex Praetoris edicto, qui litem
suam fecisset, sive per dolum injuste judicasset, patri laesae veram judicii aestimationem praestare jubetur, sc) aliae quae poenae a constitutionibus principum accest erunt . d Dolo aurem judicare videtur, qui Per gratiam , aut per Inimicitias, aut per sordes in fraudem legIs sentent Iam tulerit . Lex autem talis fortasse fuit.
Si judex arbiterve jure datus, ob rem dicendam pecuniam accepsit, capital esto,
Porro iudiciorum Integritas non solum avaritia judicis coercenda , sed etiam
pers dia testium avertenda conservatur. Judices enim e dictis, ac fide testium sententiam expromunt suarn. Quamobrem ne salsitas testium sententiae pariat injustas: oportuit metu poenarum salsos testes ab aditu judiciorum absterrere. Ideo apud Graecos, i quam nationem Cicero aiebat sacrament in rum fidem nunquam colu illa, gravibus poenis mendacia testium prohibebantur: ut Atticis legibus, qui falsum in iudicio potulis
Ieae, Praeter multam etiam infamiam susti
nerent: quae & in producentem quoque sal sos testes redundabat . Quod iudicium κακοτεχνιων vocabatur . e Romani vero quamvis integrioris fidei , tamen propter maiorem judiciorum religionem supplicium exacerbarunt. D Igitur exemplo Platonis , ui ter salii convictunia testem neci dedenum decrevit lib. o. de leg. iusserunt Decemviri , ut falsus testis e saxe Tarpeio
deiiceretur: cujus loci profunditatem, nondum, ut Postea eversa Roma veteri, ruinae aedificiorum impleverant, ut altior a tea, nunc in planitiem vergat. Verum reis
laxata simul cum virtutibus civium lege, capitalis poena conversa fuit in exilium, aut relegationem in insulam , g) quam perpetua infamia comitabatur, aliaeque Poenae a iudicis arbitrio pendentes: hin quae tamen ab eruditis Triboniani adiectio reputatur. Noluit enim Tribonianus, ut Cujacius sus picatur , has poenas, sorte quia sibi graviores viderentur , exprimere: unde adjecit ad legem qui salso T de testibus: a judicιbus
competenter punIautur, vel ut legit Hammenopulus i a iudicibus. competentibus puniantur, ὐπὸ ηδ προσφύρων in τμμοροῦ reia . Unde consulto suppressit Paulli verba , quae in sententiarum libris, unde lex illa sumta fuit laveuiuatur.
CAPUT LIX. De teste Desertore. A Falso reste transeanaus ad eum , quἰ
cum sese testem obtulerit , vel libripendem , quem loco testis adhibebant, postea testimonium ferre in iudicio , dictaque sua comprobare detrectet e quἰ te stimonii desertor, meo iudicio , recte appellabitur , isque etiam testimonium de- sugere dicitur , ut & quἰ rei alicujus au .ctor haberi nolit , is defugere dicitur ad choritatem . Quod apud Graecos crimen dici-
t Harmenopuli lectio etiam refellItur i. v c. de resibus, ex qua apparet, ad poenam salsariis infligendam, opus non esse, ut iudex sit comis perens , modo falsarium puniat competenter. Bais silicorum quoque liholia illud competenter Proisban II habe ut enim παμφορωe, etsi aliter in ipsis Basilicis legatur, ut observat Sehultingi ad Paκlii sent. L. V. riς. II. ,
212쪽
rur Δειπεφιρτύριον, quasi testimonii dissit oelio. H De qua Decemviralem legem adsert Gellius, b verbis adeo depravatis, ut nescio an iis restituendis doctissimorum virorum conamina suffecerint, de quibus inferius. Poena hujus criminis ex Xll. tabul. te. gibus erat, ut quἱ testimonium ferre res gisset, esset intestabilis, nempe ut neque alios in re sua testes adhibere posset; neque adhiberi ipse in re aliena, ce) & insuper improbus haberetur. Cuius vocabuli significatio veteribus erat atrocior: contine. bat enim infamiam, Ze publicam ignominiam. Unde Livius lib. X. c. s. refert o leriam luem, quae istaret necari, aut
vir is caedi eum, qui ad populum proνο- ea et adversus eum, qui in legem incidisset, non aliam poenam statuisse, quam ωι haberetur improbe factum: tantusquemmimim erat pudor, ut validis limum esset honestat Is vinculum intimiae metus. Nunc legem proferamus:
Si falsum testimonium dicassit , saxo dejicitor. Qui se sirit testarier, Iibripensve
fuerit, ni testimonium fariatur, improbus, intestabilisque esto. Sirit pro Aerit.
Testarier hoe suIt apud veteres ex iis
erbis unum, quae ad actionem simul, &Passionem significandam adhibebantur, ut norat Gellius ex hac lege lib. r s. e. 13. ubi verbum hoc παθητικῶς accipitur, ut quis siris testarier significet, qui se passus sit in testem adscribi. Fariatur Ita repono eum Raevardo, nec melius aliquis emergatae. Prisco enim sermone moriri dIcItur pro mori ;aggrediri. pro auredi, unde Se dici potuit oriri pro fari: nisi legere malimus
to L. eum Ioae as. cr L. D eui rg. g. ult. F. sua res. μ.l l Hujus legis sentent Iam exhibet Gellias . verba a Doctoribus eonficta, qui huc coninrerant Vocem di avia , qua veteres pro dixerit usos, Festus auctor est. Meundae etiam Iegis πυ- ha exhibet Gellina t. -. c. 1 I. I RHardi eoniectura non idonea esset, modo; re a moriri superest morior , ab aggrediti aegredior 3 se a sariti superest et satior. Hotto.
minni lectio expeditissita, esset, nisi in antiqui L
cum Hottomanno fateatur, vel cum Cujacio fertatu ν pro cogatur, 'satis dure , vel cum Salmasio dὶ sariatur, hoc est eatur ad fatendum.
De Cartibus nocturnis. NUnc ad crimina veniamus ea, quibus reipublicae status graviter perturbatur; quibusque prohibendis Decemviri, lege lata , nocturnos coetus, de clandetanas miti nes prohibuerunt. Noctem enim τῶν Iroλλῶν κακύν άρχαγὰν, ducem plurimorum malorum appellat Menander . Ut igitur ca sam omnem nocturni coetus removerent Romani ne S. Ctum quidem condi licere v lverunt , post Solis occasum. Unde, abeum te die, horam, quae sequebatur , intempe stam, appellarunt, quasi tempus m Inime rebus gerendis idoneum. Quo nomine Porcius Latro Catilinam insimulat in ea declamatione, teὶ ubi legis huius Decemviralis mentum reliquit . Haec etiam inter alias damnandorum Bacchanalium -- caulas adfertur, quod scilicet nocte agitarentur . fὶ ideo & Diagontas Thebanorum Impe rator lacra nc, turna omnino delevit. Legis autem Decemviralis haec videtur suisse sen
Si qui In Urbe caetus nocturnos agitassit, capital esto.
CAPUT LXI. De Crimina Perduellionis ἀNihil vero cri ne perdueli Ion Is atroiscius , quo status civitatis evert in
tur , ac Publica Populi Romani majestas
fimo eodice Gellii fariatus leo , Ursinus testaretur. Si Probari posset, eos, qui ad fatendum pergebant, fariantes dictos esse, aecederem senistentia Salma sit. lda OU. ad tes. Auis. e. ut1 p. 1 II. let Declamas. in carit. tD I Quae proscripta Senatus eonsulto. lato A. V C. DLxv II. Qu. Μateio Philippo de Sp. Postumio Albino Comulibus. Senatus consultum ipsum exhibet εc differtatione singulari illustrae Cornelius van Bynkerinoeh in opusculo de re sieno peregrina .
213쪽
v ἰolatur, de qua pleni us libro sequenti. a) Lege autem XIl. tabul. haec praecipue Perduellionis capita comprehenduntur: alterum nempe illius, qui hostem concitasset, b) sive ut ego interpretor, qui aliquem ex amico Populi Romani hostem dolo, consilioque suo reddidi siet; & clam commovissis et, sollicita flet , subegillet , ut adversus Rempublic. se compararEt. Et quamquamis etiam, qui contra prohibitionem Imperatoris cum hoste pugnallat, . idem crimen incurreret tamen atrociorem sensum , quem supra ex potui mus , lex nominatim complexa videtur. Alterum vero criminis
caput est illius, qui civem in hostium potestatem tradidistet. Quae scelera capite plectebantur. Perduellis autem dicitur hostis, cὶ quia veteres pro belio duellum enunciabant. Unde perduellis ab Ulpiano definitur, a) qui hesilem animum ad 9ersus Rem publicam aut principem gerit. Lex autem Decemviralis haec fortasse fuit:
Si quis perduellem concitassit , civemque perduelli transduit, capital eito.
. Transduit pro tradiderit.' veteres mn ἰm duit dicebant pro det.
De Parricidio, sitie ILminis Caede, ct Veneficiis. PSrgamus nunc iam ad eos, qui homἰnem
caede sustulerinate quorum poena si susceptum consilio facinus esset apud Athenienses, ad ultimum extendebatur supplicium, quod voluntarIo exilio, antequam judex pronunciaret, effugere licebat, se in ut Iuterpretatur Samuel Petitus, quἰa rei post
primam orationem apud Areopagitas poterant exilio se subducere, quod exilium publicat Io bonorum consequebatur. γὶ Verum ii qui hae ex causa solum vertiiset, iaAtticae finibus deprehenderetur, impune poterat occidi, aut Magistratibus tradi multandus. Quod in suas quoque leges Plato transtulit , igὶ de pluribus Demosthenis locis
comprobatur: quos locos frustra suis coniecturis tuendis vexat Salmasus optimis ratio
nibus ad Heraldo redargutus. At si colu hominem quis interemisset, annum extra
patriam exulare, legibus jubebatur. o Non
minori vero poena homicidium dolo adini Giam ulciscuntur leges Decemvirales, vel lex Regia, nempe Numae, ut aliqui arbitrantur a Decemviris in X ll. tabul. traducta . quae prisca locutione homic Idam notat par-rιcida vocabulo , quod apud veteres quod
libet homicidium complectebatur: O ne
que apud eos disertinen ullum invenitur inter capitat esto, parricida esto, qua lausilla poenis omnibus capitalibus attexerbatur, ut Cicero ij secit: Sacrum, inquit, sacrove commendatum qui clepescit,4 pstve , parricida esto. De illo vero , qui homἱnem imprudens occidisset, haec a Scaligero e Schedis Servianis auferuntur ad hanc legem 2 ut scilicet caedem explet in concione ariete casso. Quod cum ad hane legem pertinere non constet, long Ior Is morae mihi causam non praebebit. m) Paribus etiam subiicitur poenis , qui hominem veneno sustulit: quin immo eo gravius hic delii, quit, quod latendi facilitate possit delinquere Iiberius; maiusque periculum ab insidiis , quam a vi hominibus creatur. Et quia venenorum propinator sepe miscet hinc maleficio magicas artes , quas profitentur praestigiatores , de mulieres eae, quas sagas appellabant: n quorum incantat ἰones, & carmina vi Daemonum armata, mentes corporaque hominum labefacere , frugesque ab agro traducere veteres existimabant; so) adeo ut Caius Furius , quila a Cie. pro Rabir. o in V.νre 3. ρο ιον. rit. II. Aa I. Iat. male'. l. J I. r. ff. ad ι. Iul. maiest. l 4 ut ex amieo hostis, vel ex hoste in .sen Ict insensior fieret. lG I. quor nor hinea as . F. de S. sal L. xli. P. ad ι. 'Li' a Sententiam legis exhibet blateianus in I. 3.D. M L. Iul.Mai. se Demost. iv Midiana, γ
214쪽
agrum suum proprio labore inop Inato pin. guefecerat , In hujus maleficii suspicionem facile venerit; aὶ propterea poenam edixere Decemviri adversus eos , qui malis
carminibus homines, aut animalia comma inculassent , aut segetes, frugesque alienas pel. lexissent. Poenam huius criminis habemus , si Sealigeri coniecturam in restituendo , supplendoque mutilato Festi loco amplecta. mur: discemusque illam ex sequentibus: si quidem ita Scaliger explet Festi lacunam ,
feribens: bin Nam in sine manifesto haec ,ripta fuere. Tribus XXXV aut pridi,
legia irrogare, auι de capite civis statuere , nisi maximo comitiinu vetant XV. rabul. leges, praeter quam veneficos, quique malum carmen incantant, quia ipsindemnari jure occiduntur. Fuit autem sor-talla lex homicidia, incantatione, & veneficia coercens ham:
dolo sciens morti duit; quive malum carmen incantassit, aut
malum venenum faxit duitve, parricida esto. Ducit pro dederit satis notum.
sa3 min. I. I . e. s.lb D . P. tu frea. 'I Pars prima Ieris. de libero homine OeeLso . lex Regis. Nuniae Pompilii erat, u apparet ex Festo in voce Parrie. Numa aevo parricida Diis parentum, ut videtur, saeer erat, si capiti damnabatur, quod ad eos quoque perrexit Ser. vius Dullius, qui patrem pulsassent, at appare ex Festo in voce διον νε. Tune igitur parricidae comparari poterat ocelsor liberi hominis quivis, quia Iocus quoque delictum capital erat . Dein legibus XII. tabularum culleus, nova P na Parma ieidis pmposita, ut apparet ex V lerio Maximo I. I. e. I. Ocei s rem autem quemvis culleo in suis tum ruisse, nec credibile est. nec uspiam legi- eur. Mallem i itur hoe Ioeo capital esto, quia utique ex Plinio in , . NM. I. XVIII. c. I. con stae, aliquid de eaede in legi s XI . tabularnm cautum fui sta . ''I Pars legis de ma Io earmina . dc veneno perperam hie insere itur a vitis eruditis , eum d neutrias delicti mena in legibus Decemviralibus anci a. ronstet. Mali earminia decantati reψsen etiam is , is, qui fruges excantaΤt, de quo tamen fragmentum finis late, sed sine menti os
De Caede Pa remum. R Tque caedes hae, ut monuimus, prI-0 sca significatione parricidii vocabulo
continebantur. Parentum vero caedem, cui
uni proprietate sua hoc nomen convenit . utpote criminum attrocistinui , adeo Solonis leges abominabantur, ut quod satis non posset vocibus, lil ratio detestarentur: ut pote indignum, quod in cogitationem hominum verbis adduceretur: ne, cuius criminis no-t tiam natura non suggerit, a lege osterre tur. Veteres vero Romanorum longe deterius de humanae naturat pravitate iudicantes, non silentio, sed metu, di atrocitate poenarum illud avertere studuerunt, lege la
ta, quam Scaliger dὶ aliique doctiorum
adscribunt Regibus, nempe Romulo, aut Tatio, aut Servio; υt qui pueri, aut nurus parentes verberassent, divis parentum
sacri essent, hoc est divis illis devoverentur. D Is enim devoti sacri fiebant, & a quolibet impune occidi poterant: tanquam Diis criminis eius ultoribus victima illa mactaretur. Cum hac de re a Regibus nominatim cautum reperiamus; fas erit suspicari. minime siluita illos de caede parentum, eosque auctores fuisse legis eius: quam postea Decemviros credo in X lI. tabul. con jecisse . Huius autem sceleris reus caesus
pranae exhibet Auctor in tabula via. seeut Gotho redum . sel Cie. pro Rose.
da is verba plorare, er verba nutiar via Ee sium a
l' 'I Into post regum tempora hoc supplietum demum partieidis irrogari coepisse. modo ex Vais letio didie imus. Primus anno ei rei ter DC L. Publieius Malleolus, matre interempta, culle insutus & in mare praeeititatus est . ut ea epi toma Liviana I. In III. intelligitur. Cui damia nata statim Miliculo Iupino os obvolutum . so leas ligneas pedibus inductas, ait Auctor ad Heis
matrem, pedibu 1 amplius attingeret, vel , com munem aerem aliter hauriret, quam per sollem saevae & perfidae bestiae. De animalibias evilectdein in isti solitis. repetitaque ab Imperato tibus poena, usu iam sere intermissa ron ferendus Coisi erus Parerg. rv. 3. dc Mevius lib. I. ana LReap. 39. di Ant. Matthaei de erimimbara ι. XLVI. Dig. rat. V. cap. secando. Inserta culleia Fipera , quod nascendo matrem , coeundo marem eneis
care dieitur. Inserta simia quod Rerum arcti re Cornplexu strangulat. Iaserti canes & galli .
quia nee ips protrio languini degeneri parcunt.
215쪽
cruentis virgis, culleoque insutus cum cane , gallo gillinaceo. vipera, & simia, quibus rabie incensis laniaretur, mari in 'rgebatur , ab omnium elementorum commerciis quasi segregatur, cum nec terram attingeret , neque aquam: etenim ab ea culleo discernebatur. Cuius exemplum supplicii , Tarquinius iam ediderat in M. Tullio Duumviro . propter proditam arcanorum fidem . a) Lex autem haec est:
Qui parentem necassit, caput obnubito: culleoque insutus in profluentem mergitor . obnubito notum est , nubere quid
significet prisca origine , scilicet velare . Et quia sponsa ob pudorem velabatur, cum ad mariti domum deduceretur: inde nupta, Sc nuptiae: verbumque nubere In coniugalem signiscationem vulgo transivit.
De Incendio. NUlli erim; num atrocitate cedἰt Incendium dolo excitatum: cuius reI leges XII. tabul exemplum posuerunt In eo, qui acervum frumentἱ ad alienas aedes positum combussisset, non quἰa hoc tantum incendium punierInt, sed quia reἰ rusticae tota vita deditis haec exempla crebrἰus occurrebant: unde sub ea reliqua incendiorum genera comprehenderunt, δe eos, qui quovis modo incendium conflassent, igne cremam dos iusserunt: ut unde damnum aliis attulissent, inde & Ipsi mortem haberent Postquam vIncti, verberatique se sient, quae capitalium omnium suppliciorum erant exordia; serψὲ tamen, & viliora capita pergen tes ad suppilatum, nudi erueem, L fu
cam sibi ferentes per vias caedebantur, unde Greiferi, crebrum apud Plautum , de Terentium convicium. At si ex aliena negligentia incendium aliquo serperet, civilἔaestione dupli persecutio dabatur. bin eaque altio ineensarum aedium dicitur in pluribus iuris locis . scin At si solvendo reus non es.set, leviter verberabatur . propter eam de poenis regulam, uti qui aere nequit, corpore damnum luat. d Legis porro sententiam his verbis reddidit Gothostedus
Qui aedes acervumve frumenti ad aedes positum dolo sciens incensit, vinctus verberatus igni necator:
ast si easu noxiam sarcito; si
nec idoneus escit, levius castigator.
Incensit pro incenderit, scut incae psis, ut norat Festus verbo incensit. U
CAPUT LXV. De Ordine Iudiciorum , ct de in ius
ΠXposit Is legἰbus, quibus crIm Ina tore AG centur. leges iud clarἰas , iud eiorum ordinem dἰrῖgentes . explicemus. Judiciorum autem exordium erat vocatio In ius: Ius enim dicebatar et Iam locus, ubi cauis agἰ-
tantur . Igitur a istor reum conven ens vocabat
in ius ad eum, qui iurisdictioni praeest, ad
Praetorem, cup ens cum eo disceptare, ac jus experiri suum. Cuius vocatἰonis hae solem nes erant formulae: In Ius eamus: vel in
Jus veni: vel sequere ad tribunal vel in jus ambula. fὶ Voccationi reus ex Legibus X ll. tabul. confestim parere iubebatur , ac si declinara vellet iudicium, & secte actori subdueere satageret, licebat repugnantem obtorto collo ad Praetorem ra-
et L. inνis gentium , . t . ff. de passis, L. v. c. ad I. --αωι Baldain cr Rite. ad haue t. vide eapit. de inpendiariis apud eundem Rit tersit. 'I Quem hoe loeci negligentiam interpretatur Caius in L . s. D. M incendio . Quod si enim sui. suris vi inrendiam ex ignibus coelestibus contuperit, id nemini fraudi esse debet. et inde l. s. F. I. qui ades m incena. ruis. usus Isi Brisson. I. s . de formael. M ν ἰατι
Quod non est extra controversiam. iam olim negatum fuit a Ioanne Baeho vi . Nuper etiam Gundi inglus is a re sisne in eo in minis violenta in ias vaeationis. inser a Gand ιπωsianis T. V. P. Wr. K. a. contendit , violentae in ius voeationi neque apud Athenienses. neque apud Romanos loco fallia in exussis civilibus . Juvat tamen sententiam Gravinae primo quod apud Horatium . in notissimis verbis, Ra αδ in ius, ela πιν ω ramae nee sat nee leno inius trahitur . sed desertor vadimonii in eausa minviti. Lex dela XII. tabalatin cum ire deuespere
216쪽
pere sine laJulia' dummodo actor, ante-iris testis est Lucianus ἰ & veteres comoe quam reo manus iniiceret, adstantes secil-ldiae PPauli, de Terenti graecos mores, ut set eius negocii Leites o quo pateret reum pote graecis ex auctoribus conversat rese- ab actore nolentem in Iudicium trahi, non rentes. Omitto sestivum illum, & vulga. costumeliae, sed sui juris experiendi cau-itum limul Horatii locum libr. prin: . satyris a. Testes autem cum faceret, eos ita in ad Romanos mores pertinentem .' Verum terrogabat, licet amie G - ac si per eositum demum manum injecturi amestaba liceret, admotis digitis, imam eis vellica tur, cum honesta persona in ius Iocala. bat auriculam, quam & oriciliam dici- tur, quo actor ab eo iniuriam abstineremus; adiecto verbo memento, vel mem ivideretur, nam turpis vitae hominem, esto: quo ejus rei recordarentur. au Au- veluti lenonem licebate invitum sine anteres enim veteres physici memor i L dicarunt,tilatione obtorto collo rapere, ut patet e ut alias partes corporis aliis facultatibus,tPlauto in Persa, ubi parasitus a lenone it ves uti dexteram fidei, genua miseri or-iterrogatus, anne amestaretur, ita respondit diae, frontem genio. Ritum autem hunc didicerunt Lipsius, & Rae vardus ex veteri , tuane ego eausa, carnifex , lapillo sibi ostenso a Guido Latino, quo Giquam mortali libero aures atteram λin Iapillo Insculpta erat manus atterens Qua hic commerca=υ cires bomines
auriculam hoc Graeco verbo μγ, ηαννιυς me- liberos.
mento. Hinc Virg, in Bucolic. Cynthius aurem de luculent lus in Rudente , ubἱ hanc ob, ct admonuiι. b in causam Labrax cum Pleuxippo rixatur. Idque amieliari dicebatur, hoc est, ad-4s qui vero in jus honoris caula non r stantes, dc proximos facere testes, ut o speretur , ei diem actor dicebat, ut da-ptime Salmafius exponit: eὶ - eni mitis pignoribus , vel vadibus sese judicio particula proximitatem significat, ut am istiturum promitteret , & ni iudicio ad
termini itir minorum accolae, de a Getes ,ldiem adesset, certam poenam , sive mul quorum ager viam tangebat, & amsanctaitam persolveret .,Haec autem vadatio di- valles, quae in circuitu sunt, de vicinae .icebatur, quia scit mel adversarius vada buMale atri ui explieant ante testari. Postitur ab actore, cui sese eximere non lice- ante stationem autem sequebatur manus in-Ibat, fg nisi datis pignoribus, aut vadi jectio, tactis enim testibus ius erat in ad bus, certaque poena promissa : atque ita versarium fugam molientem iniicere ma-Isatis aut cautum dabant. Vades autem di
nus , 6c ducere ad Praetorem Mimui mosicti sunt ii, qui suo periculo reum in j omnis ab Athenienshus descenait . sd ldicio stituros offerebant: quos ita dictos
Apud eos enim reus ex auctoritate ma-lAcron arbItratur, quod his sponsoribus a gistratus, Vel per apparitores, quos κλαγαρας ctori oblatis, reo vadere, sive abire lic
diceb nt ei vel per ipsum actorem v iret. Cum enim rei fides suspecta esset , caratur in bus, advorat Is testibus, quoslcogebatur pro se sponserem dare , idque
etiam ηλητῆρας appellabant, teste Scholia-lpromittere, vadimonium dicebatur: uu
sie Aristophan. in vesp. At si reus actor ilde deserere vadimonium, cum ad certam vocanti . non Dbtem rasset , tune in eumldiem quis se iudicio non praestitisset: ut manus iniiciebatur uius apud Graeeos mo- differre vadimonium , cum judicii dicsct mem capi . dc fugam molienti manas inliei qui equid turpe erat in manuum inlectione .n me . nec stbigeum nee tonisectorem designat , sal Porphye. Ee Arron. in Hora . t. r. fat. sed ad obligationes non minus ex eontra hii , Cicero t. a. de let. Auc . ad Hoten. t. a. Nonu quam ex delicto pertinet. Imo nimis liberalis ει ιerbo calvitur. Caius ι. a 3 . e. de ι . s. Parum provida est lex. si furem rapi non sinit, chi serv. ad ectos. s. senec. c. 34. I. q. Ρ Post a'ectationem . si erum enise eae manus bene . . t. s. o. I. 3 1lei vetat iis si ustranti. pedemque fugat struenis te d jωs Auis. γ ROM. yae, tro. Cul denicine I. 18. D. dein tu, vis. domus da Petit. 'M les. μνι te. t. Φ. it. a. D IM nicuique tu ea ismum praesidium de receptae ulum se a Aristoph. io AGHc., tibi F:holi f. alle. diceretur si in luxv cieatio fiebat sine vi . Civibus mar. Deme'. pro Corc .noneitis te consurit vel bis, si ἐν, honestiores Is Rae vard. in I. HI.-ς.
217쪽
iudice gravἰbus ex caulis producebatur.
Porro matronarum pudori, ac reverentiae tribuebatur, ut in jus vocatas nelas esset
attingere: . in neque licebat in ius vocale impuberes puellas alieno juri subjectas. tb Lenimentum quoque aliquod hujus legis Iu risconsulti sua interpretatione invenerunt, e quis scilicet e domo sua in ius protraheretu ' eὶ satis enim poenarum perferre latitando: nisi aditum ad se praestaret, aut ex publico conspiceretur. d praeterea oratione Divi. Marci cautum fuit, ne vindemiarum tempore ocives ab opere rustico ad judicium abduce-esentur . e J Quae quidem exceptiones post latas XII. t bulas prodierunt: illa vero particula ex ipsis XII. tabulis proficiscitur , quae jubet i a jus vocatum morbo correptum, non tamen adeo gravi, ut sensus confundat, iunicto, non vero moliater instrato vehiculo, a iudicium venire: cujus legis rationem Phavorinus Philosophus non satis percipiens XII. tabul. adsperitatis accusabat: quasi iuberent etiam eum , qui gravit te morbi cohaerere non possit, in ius duci, uti funus super jumento sine plaustro. Aqua eum opinione, sensu legis benignius exposito, depulit Caecilius, qui iumenti nomine docet significari oecora juncta cur riculis vehendis: putatque iumentum a jun'gendo dictum ' eaque verba legis arceram ne sternito, Ita explicat , ne scilicet ve stibus plaustrum sternatur, aut mollius instruatur. Ceterum negat a legibus prohiberi plaustrorum usum advehendum reum. f) Nec civis tantum compellere poterat reum ad judicium subeundum; sed etiam Peregrinus, quem veteres voeabant hostem , cujus vocis antea mitior, post vero significatio fuit adsperior; notavit enim solos inimicos populi Romanἰ, quae antea significaverat & peregrinos. Eratque lex , ut coniecta erui potuit ex Cic. r. de ossis. e Plauto in Curcul. scrIpta hIs verbis:
a Valer. t. a. Hattoman. in Leg. XII. ιMAI. m. v. si ea luitur.
te . ra m de fer. t f Geil. lib. ao. eap. 1. t a Ita hane legem ex Cicer. de Mic.I. ra. de Plaut in caretitione Act. I. Ma. v. s. rum quoque L. Cin. eio apud Gellium LXVI. eap. . exhibet Marti: imeat. 23 3. Goth Dedo omittente voeem condictus .l 'I Haec verba non comparent in quibusdam
libris. manu seriptis, de in optimis editionibus Ci.
discrimine distinguuntur. Status , enim dies est, quem Praetor statuit litigantibus, ut ad te i .etur: condictus, quem sibi ipsi ex compacto lit Igantes praefiniunt, ut ad Praetorem eant. Sed jam legum reliquias, utcunque ab eruditis coactas proseramus , Gothouedum sequentes, qui unam constituit ea tribus, quas alii faciunt, legibus, eamque in tria distinguit capita, quod &veterum auctoritate, atque ipso sententiarum nexu comprobatur.
Si in jus vocat atque eat. ' γNi it antestamino : igitur em
capito. Si calvitur, pedemve struit, manum endo jacito . . Si morbus aevitasve vitium eicit,
qui in jus vocabit, jumentum dato: si volet , arceram ne sterni.
Atque sensus est: si quis in Jus vo
cat, vocatus statim eat. Quae lex cum esset initium ceterarum , pueris omnibus ,
qui ius addiscebant, velut solemne carmen erat in ore , ut Cicero testatur lib. x. de legibus
tim, e vestigio cuius innumerata sunt apud Plautum exempla , quae collegit Pareus
εμεὶ in lexico critico in hac particula,& Virg. lib. 3. Georg.
- - - - Si brachia forte remιμ. . Atque illum praeceps prono rap. ι alveus
de tesu. .H.e. . omittaniar etiem a Gellio t. XMe. x eis Cie. & Gellio praecipue testibus aruntur colis lectores legam XII. tab. observat Antonius se hau ungius in enarras. Pana. ad tu. de in ius voc. . ΙΚs Pareo adde Evetardum otionem Praefat. T. III. Thes. Jar. p. 26. Vocem ante mia. exponere neglexitGIavina. Erat autem antestati testes circumadvo care, quorum an res tangebantur, ad quem morem alludit Trebatius in L. ax. pr. D. de Fωνιis. qn d fieri solebat, antequam manus reo iniicerentura De antestatione ubertim Cel. otio in itiritu de ιia δε- usa ι. n. c. 3. .
218쪽
Em prἰsce pro eum, quemadmodum CAPUT LXVI.& alibi, ut sit sensus: Si sequi nolit reui De Vindicibus.., aistem, facito ιοῖς 1 4 i' l-νω; mu, reum datis vadibus exἰmi pose rei ducit. lia se Mi, ex conditione, ut ad cer-Igitur pro deinde veteribus est vii 3 liam diem a vadibus, five sponsoribus si
ἰilanum. Piget ellempla reser ς in Ο ymisteretur. Hos autem vIndices quoque sui Gnota. . se appellatos in legibus XII. tabul. appa
Si calvitur hoe est, s moretηr ,fηρ iret ex lege in serius subjicienda: nec resistat, obnitatur, effugium qu rat, id eum alia differre vades a vindicibus - a
nianus injicito, ac per Dim rapito: catVitηrlbItror ; nisi quod vades dicerentur ii tanen Im significat decipere, frustrare, ut dQ ltum vindices, qui ream praestabant; vincet ICtus in leg. si calυitur *Q3. in prin idicis vero nomen latius fundebatur: nam ela. f. de R. S. Glora Philoxeni. CAEl i l& assertorem sitnificabat libertatis alienae , iur amrατα Pacuvius: postquam catam 'l& quemvis alium, qui periculum altemus ras plures annos arva caJUitur , pud NMite, aut persona subiisset, aut quid quovis nium in ardia. Plaut. Casin. D. . vers. q. modo liberasset ; unde vIndex honorum , sopor manus calvitur'. id est sopore manusidignitatis, & bonorum dicebatur . Fal torpent. Nonius ἰa verbo calVitHr. litur veto Boet Ius, b) qui hac in lege Pede inve struit omnes ductἰ au-lvindicem ait esse procuratorem , a quoctoritate Festi, & Servii Sulpicii pedem aliena causa vindicanda suseipitur : non
struit , explicant, fugit: quod mὶ hi vide-lenim procuratoris, sed sponsoris vice tun- tur satis durum, & remotum a nativa hu-lgebatur, qui reum ad certum tempus lu- ius verbi fgnificatione, quo verbo firmi. dicio eximebat, ne obtorto collo raperditas notatur. Factum est enim, ut recte tur: nisi malimus legere praediatorem ex Vossius putat, ex ςερώω per contractἰonemlemendatione Cu)acra, quam pronat mot-struo, quamobrem suspIcor, in Festi locottomannus, et negat ejus tamen vocanuinesse mendum, ac profugit legendum ti-lli significationem ad hanc pertinere te sit, sive resistat, repugnet: idque ma-lgem ς praediatores autem dicuntur ii, qμ gis cohaeret cum tota sentent Ia legis , bona, & sortunas eorum emunt, qui pro antecedenti verbo calvitur . vectigalibus populi obligabantur. ta vς
s a feta valetudo, semumνς ι edim Vρ Ihebium eonditione dandos Decemviri cen Si morbus aevitatve sensus est audire, non omnes omnibus, ses pros affecta valetudo, semumνς ι edim Vρ Ihebium eonditione dandos Decemviri cen lentem seqvi an ius, iuncto pia stro q- semis nempe ut loeupleti reo locuples ducatur: si repugnet plaustro quidem αμφη ldi eius vinde, Inopi vero quilibet, si Ve
tegmen arcera vocabatur. Unde No iv l;άε, miserrima conditione uteretur sarceram niterpretatur plaustrum tec η isnubii;bet sponsorem ab eo Decemviri sebEscit pro erit, ut supra diximus. inopiam acceperunt. Quibus de rebus ii sGlosiae tamen pedem δενuit voee inisterpretantur , neque usi ratius resistere dieatur , quipedem figit, quam fugere dicitur. qui pedem struit. A quo areuareeta dici videatur . sed est potius dicta ab arcendo, quia tempestatum iniuriae ea l
areentur. unde Nonius vorem interpretatur plauostrum tectum. sternere autem, ut vulgo nolum .
est stratis adornate, veluti eum dieimus, equum sternere . Locum Nonii illustrat Cotho red. I so. a J Varro de ling. Iat. lib. 4.
die adfuturum cavebant. vindires contra eundem a nereis late in lus eundi liberabant, veluti quanis do filiae in servitutem petitae mussam in se sufetis piebat vindex Virginius. Festus in voee v ndex . Vide tamen nostrum infra tap. εν. vas aut mprorie in rebus capitalibus datur, in mulcta praesertim, Cronovius ad Livium III. I. I In topic. cis ale ad let. XII. M. assiduo vindex. Cu/ac.
219쪽
ex Cicerone in topicis, & Gellio sa) .
terum legum reliquas ab eruditis emenda. datas habemus.
Si en siet qui in jus vocatum vindicet, mittito. Assduo vindex assiduus esto :proletario cuique volet vindex es O
Si en siet sensus est: si autem sit ,
qui reum in Jus υocatum v iudicet, sinese pro ulo offerat, reus dimiItatur.
Si en siet pro si autem set prisca
lingua: ita enim explIcat Philoxenus in glossis, ubi en set reddit εῖν δί. Hujus priscae locution Is ignoratione eorruptus est ab imperitis locus Ciceronis in topicis, ubi haec lex confunditur cum lege AElia Sentia nimis absurde , nam & ratio temporum hanc lectionem reiicit , dc testimonium Gellii, qui hanc legem adscribit XIl. tab. ex initio autem legis , cujus meminerat
Cicero , se en set, Imperitia librariorum factum est AElia Sentia & quomodo
is error irrepserit, subtilius, S latius invenies explicatum a Iacobo Gothosredo in hac Xu. tabul. lege.
Aisduo hoe est locupleti, ut sit sen
sus elocupleti reo , locuples sponsor, aut In dex esto. Veteres enim pro locuplete assi duum dicebant ab assibus', cum qui multos haberet alses , is esset locuples . Unde Cicero in topicis e locuples enim est asyduus ab asse dando : s) 'ὶ atque ita explicant aliqui Plauti verium 13. H. IJcam r. Amphytr.
Proletario hoe est homini inopi quis
quis volet si vindex. Veteres enim proletarium appellabant eum , qui propter ino-Ia I LM. I s. e . ro. Quintil. I. s. cap. II. l l Quae verba apud Ciceronem in Iibtis anti ques penitus desunt . adeoque neminis ingenium amplius fatigare debent. t I Gel I. lib. 6. cap. Iest ' I De origine voeis assiduus ipsi veteres duis bitabant, ut apparet ex Gellio t. o. a. eamque .el ab assibus duendi . seu dandis, quae allusio stoicas imitatur, vel ab a is dendo derivabant .ce a Gellius ibidem. sal Auctor ad Heren. l. b. a. priscian. I. I. . et Ad IV. uir. lib. . Hr. a. ta . 338. II t. s. s. r. F. de panis . t a verba legis, ut ab Auctore exhibentur. Rem utilae ν orato, proxime accedunt et imaevae
pἰam non re, ac censu sed tantum prole
posset augere rempublica. c CAPUT LXVII. De Pactis. ERat alia declinandi iudici I ratIo per
pactiones , quae inter actorem , dcreum inirentur, dum Irent ad Praetorem . d) Etenim de ovibus inter eos convenerat , illa magistratum rata oportebat hahere. Cujus legis aequitas ex pluribus Demosthenis locis a Petito se collectis apparet . Quamvis autem pacta nuda, quae in contractum non transierunt , nullius emeac Iae snt: si tamen lege, aut S. Cloconfirmentur , legitima dicuntur : ideoque interdum ex pacto nascitur; aut tollitur actio D Porro lex ita restῖtui poterit ex aliquot eruditorum sententia r
Endo via rem uti pacunt torato. Endo via In via endo pro in , ut
sepe alias; est autem sensus, quemadmodum inter vias paciscuntur, ita & causa inter eos agat, Gothosredi enim
conjecturam non probo ; tum quia nunquam inveni, aut ratato pro ratum habeat, aut pro rataso rato, nec analogiae ratio
suffragatur; tum quia sine mutatione ulla satis constat sententia retentis verbis super Ioribus : nam orato significat, eausam quisque agito, perorato secundum pactiones .
Pacunt) veteres pro paciscor dicebant
pago , unde usus deinde induxit paciscor . Terent Ius Scaurus ἰn orthographia notat , Decemviros scripsisse parunt per Κ grae cam literam: a pago autem venisse pepigi, ut a cado cecidi , tradit Quintilianus. ἔθ Haec autem verba directa sunt litigantibus : quae vero sequuntur, Praetorem re spiciunt, eaque subiicientur In serius.
scripturae Ciceronis ad Herennitim Iib. II. cap. I. ubi legitur. Rem ubi pagant oratione parunt, di unde se repetuntur a Prisciano I. ro. editionis Puriae hianae p. 8s . Voculam vero ne . ab ea, straria, separati debere, ex Terentio Seauro in Ortosrathι. patet. Interpletationem autem Gravinae , qua, nisi inseratur vox εω ue, intelligi lex nequear, nemo tulerit, Non inconcinne Gerardus No dedo Pactis lib. r. c. r. suspicabatur, voces , ratum esto . ab e ratione absorptas fuisse, ut integra verba Iegis haec fuerint: Rem titi paciant ora 3one, raram ossa. Gothosic di coniectura, quod ad Lententiam eodem redit, sed minus expedicta est ratione verborum .i s I Lib. 1. cap. 6.
220쪽
De Causa peroranda. M si de causa non fuisset Inter Iltuan.
tes transactum , agenda erat apud stantem iudicem In foro, aut In comitio , qui locus privatarum erat causarum, ubi tota die litigantes obversabantur, & advocati: eratque ibi Puteal Libo. nis, de quo meminit Ciceio, & Horatius, quod Puteal erat ara , quo saepe advocat ἰ, & rei condicere solibant. sa Plautus in Pamus.
Nam istorum scit Icet advocatorum Armilus nefastus est comitiales sunt meri, ni habitant: ibi eos conspicias, quam
Praetorem saepius. Causam autem iis orare usque ad merἰ
diem licebat per leo XII. tabul. qua
aetate Romani crassius diem distribuebant: . quἰppe qui non ante bellum Pun Icum primum Catina In SIcilia capta, ex horologii usu didicerint horas notare: anteaque diem distinguebant more rusticorum. eὶ Postmeridiem autem judices sententiam serebant , & rem ei, ad quem ex iure pertineret, addicebant, si essent ambo praesentes; si alter abesset propter desertum vadimon Ium , stipulatio committebatur , de desertor eo nomine damnabatur, ut promissam poenam ex sponsione, atque ex stipullatu penderet. Neque enim adsentior docentibus, absentem, si ad promissam diem sese jud Icio non stitisset, causa casuriam ex leg. X u. tabul. Quid enim opus fuisset cautionibus λ aut cur a sens re, & poena dupliciter damnandus adeo inhumane ρ Non me fugit plura superesse veterum auctorum loca, quae ostendant, absentem causa cecidisse: e non
iv a Quidni etiam sedentem pro tithunali. I Superstructa a Libone quodam puteo illi, an quo auguris Naevii cos de novacula, Cie. de
t a J Sigo n. de isdie. lib. T. cap. astat ε Gell. lib. t . eap. a. Plin. tibis. T. cap. 6 O. Auctor ad Heren. Lib. a. le J Censorin. cap. as. de dis natat. . I I Imo potius vades eius.s d i Ritreris. M hane ια. Hic tamen sensus proprius est verborum , Sι Πιem μή cito, in quibus utique rem significar, te qua litigabatur. Res praeterea manifesta ex his Suetonii is vita cini t Ario αι o panis saepe R- docerat. si ea .rum pleriq- , lust. ν earat e
tamen lIquet, an hanc ob rat Ionem, neminpe ob delerium vadimonium. Qui arbitror potius, quia non defenderetur, saepe abientem, ut solet, fuisse damnatum; cum de ellet, qui jura ipsius judici exponeret:
contra vero adversarius urgens Oratione,
tabulis, & advocatis suum jus iudici comprobaret : ut non mirum, si absentes caa,
sa cecidissent. Quamobrem verba illa XII. tab. Praesenti milem addicrto, In tepretorcum Iacobo Couiolredo judicium reddito ;non ut aliqui rem addicito praesenti. Extremam autem rerum agendarum horam
Decemviri statuerunt solem occasu in .
Idemque rerum agenssarum terminus erat veteri Atheniens uni lege , cuius fragmentum apud Stoboeum habemus: I sed iam
in foro ante meridiem causam constito, cinia perorant ambo praesen
Post meridiem praesenti stlitem
esto. Constito nota est ex veteribus hu
ius verbi significatio pro judico , censeo . Livlus libro primo, apud quem Senator rogatus sententiam ita respondet. Cum illo puro, pιoque duello quaerendas res censeo , itaque consentio con siciscoque , & mox : Gnatias P. R. Quιrmum censuit , consensit , congcivit, ut bellAm cum prUcis Latinis fidiret . Huic proximam signifiextionem libbet hoc verbum in hae lege , ubi significat cognoscere : Unde parcere poterat labori Raevardus, cum pro conscito reposuit gnosscito. Nec selicior su It eorum indu-
sentes ad vadimoniuis non possent , causa ea .rent. vades autem dabat reus in ius vocatus,&, quod imparatus esset, dilationem petere coactus, mitigatur vero legis duritas, si meminerimus, diaetorem e Insam amisisse, qui larinulae ex ei disset. Controversa quoque a lite non videtur diversa, neque liti. sed liti contestatae oppinitur in L .as. ,. T. D. de haredit. petit. Rationes, qui hus Auis ehor utitur, valerent etiam in non de senso. in quo tamen naturali verborum sensui locum relinquit.