장음표시 사용
221쪽
118 DE IURE NATURALI, GENTIUM.
stria, qui pro conscito legum conjicito . Coiicere autem cauiam est , cum Perindicem apud iudicem, aut arbitrum exponitur . Paullus: aὶ Per regulam, in quit, igitur brediis rerum narratio traditur,
re ut ait Sabinus , quas clivi eos Bo sit . Silitem veteres pro litem; ut stlocum pro locum. Unde Decemviri stlitibus judicandis in decreto Asculanorum Romae in domo Caesia, Se in elogio L. Caesonii Luilli Veronae. Silitem autem praesentI addicito , significat judicium reddito, ut sa-Pra exposuimus, eo sensu, quo Trebatius
bὶ dixit religionum judicia addιcere pro
Sol occasus hoe est sole occidente,
nam ut varias hujus loci lectiones praetermittam , sole occaso, de sol occasus pro sole occidenti, cum latine dicitur, turn et ganter. Singula enim participia sunt omnium temporum, ut recte Sanctius observavit. Leguat aliqui sole occaso dies suprema tempestas esto; ubi dies pro diei. Ego , si inserenda fuerit vox haec lege in ista, mallem scrIbere die : nam veteres
die pro diei, de facie pro faciei, e) ut
Caesar censebat esse ea nomina declinanda . Suprema vero tempestas dic Itur pro ultima hora, quae tempore XII. tabul. erat solis oceasus. Sed postea lege Praetoria suPremum tempus suit, quo Praetor in comitio supremam popula pronunciasset. d CAPUT LXIX. De Vadimonio deserto. CUM supra leges attulerimus, quibus
jubebatur, ut reus eximeretur , ubi vocatus in judicium dederat vades promit tentes eum adsuturum ad certam diem , nunc eas proponemus', quibus excusabatur reus, quἰ datis vadibus ad certam diem
non sese praestitisset, iustasque deserendi
via moni I causas adseremus. Harum vero causarum expressum tantum In legum frag sie legitur in libris antiquis Gellii xyII.
cap. a. de apud A larem ad Herennium eap. 3. quibus hoe fragmentum depromi solet; & bene Gravina hane ocem auctoritatibus firmat. scire vel aon iseere, erat una di simul decerne. re, a veteri scisco, unde est & plebis ei tum . Quod autem vulgo dieituri Utraque patrem audiendam eta, eruditissime illustrat Rader. F. ineri fit. I .
meatis invenimus morbum sontἰcum, sive rei, vive actoris, sive arbitri, sive Judicis . Sonticum autem appellabant mor. tum vehementi rein, utpote corpori valde noxium; cum sontes sint nocentes, ut refert Festus ex AElio Solone: se in unde sonticus morbus dicitur, quidquid impedit corporis actiones, in quamobrem Tibublus in re obscoena: Parce , precor, tenero non illi fontica cauta est. Cum is, quem corripuisset morbus ex lege XII. tab. quam e legibus Numae in Decemvirales translatam non obscure innuit Festus, g in causam praeberet, propter quam judicii dies protrahebatur, sive ut est in prisca lingua di findebatur. Hinc Iacobus Gothos redus alias exceptiones jungit ex conjectura , icsubobscui is veterum testimoniis, putatque iaeadem lege fuisse inclusa vota publica pro salute Populi Romani, quae postea in vota pro salute principis converterunt. b in Iustis etiam causis inseritur absentia ob publicum negotium, quam omni tempore justam excusationem fuisse non dubito . si Quae conjecturae maxime adjuvantur verbis
a Gellio relatis ex Cincii libro de re militari , quae huius veluti tabulat prae. bent exemplum . iuod autem Gotho sedidus vindicem hoc diit nguit a Dadibus, quod vindex fuerit, qui vocatum in jus liberaverit ,' vades, qui reum ad certam diem i dicio stiturum promi serit , id utcumque
veram habeat originem , tempore tamen evanuit , promiscuusque suit horum vocabulorum usus : de qui vindex erat ,
reetim ob id iudicio IIberabat saepe, quod vadis munere fungeretur, ac reum judicio stiturum promitteret. Non magis pro ' adiectionem clausulae illius ad hanc legem. se status condictus eum hoste, quae clausula
hic est plane ociosa' unde malo cum ce teris eruditis eam separatim locare. Verba tamen legis hujus prout sunt ab eo com
222쪽
missa proseremus: ut quisque sive rejiciendo, sive probando iudicio utatur 1uo. Is igitur et si antea mutila verba protulerit , ita tamen sarcit scissuram in notis.
Iudice arbitrove addi to Vades, subvades danunto: vadimonii deserendi uti pacunt poena esto, extra quam si morbus sonticuS-- vG tum - - absentia Reipublicae ergo, . aut status dies cum hoste intercedat; si quid horum Bat unum judici, arbitriove, reove, eo die di L sensus esto. Iudice sensu tot Ius legis est:
des, aut subdiades judicio sistendi utrim
que dantor , iique sistere teneantur : πιδε morbus vehemens vim graviter nocendi habens, istum aliquod abssentia Reipublι-ca ergo itercedat, aut constitutus sit dι es,ca peregrino: nam si quid horum fuerit, y obDenerit iudici, a bιtrove , aut reo
iudicii, dies differtor. ' Subvades - eum uir Iunque ab a
ctore se ilicet, & reo dandi essent sponsores iudicio sisti censet Gothostedus vades dictos eos esse, qui spoponderunt pro reo subvades qui pro actore , quorum verborum signiueationem suo tempore periise
quam is unde petitur, dἱcItur enim reus, cuius de re agitur.
Dissensus id est prolatus , Gest Ius e) dixit: & Livius di=ndere diem pro
di ferre libro nono. Atque lMem curiatam
de imperio ferenii triste omen diem dimit. CAPUT LXX. D. Obdiagulando. SED eum eveniret aliquando, ut qui rem
suam ab aliquo in iudicio repetebat, careret testibus, quibus intent Ionem suani judici probaret; Decemviri ne quis nulla sua culpa omnibus argument Is ad rem recuperandam dest Itueretur; facultatem dederunt actori, ut ante domum rei 'φὶ clamor,bus, imo & conviciis rem suam flagitaret, palamque faceret omnibus eam improbitatem tern Is diebus, ac ternis nundinis, sive nono quoque die . Solebant enim Romana ex agris nono quoque die, negotiorum causa, in urbem convenIre, ubi eo die nundinat habebantur ; inde natum, quod insu adhuc reticemus, ut tribus edictis reus citetur . At si reus fraudem suam obstinaret, remque tradere detrectares ; justamen erat actori , ac eicis secum sui clamoris testibus, rei domum intrare, rem suam, sicubi eam inveniret, ablaturus. ID que effectus erat illius public I clamoris quae obvagulatio dicebatur: ad portum, hoc est
ante domum. Non me fallit, s d Sabmasium, s e in aliosoue plures , hanc legem non referre as actorem testimonias destitutum, sed ad testimonium defugientem 2 adeo ut pro defuerit legam defugerat.
Μovemust, quod dies eum peregrino constiturus eaptionibus ansam praebetet, quibus dies in iudi-eio dictus lusto saepius dissinderetur. Ingeniosa tamen est roniectura Iae. Gotho redi, quia publice interest. ius ante omnia peregrinis diei. In ipsis tabulis quoque lex de die eam hoste constituto a Gravina separatim proponi debebat, cum is tabu-Ia seeunda , ad exemplum editionis Gothostedi . non nisi legi de iusta vadimonii deserendi causa, laserta appareat In ipsa lege pro arbitνων . ue legebatur in editione Lapsensi tm18. bis posuimus arbitrove Fu expositione eiusdem pro iudieia ιιnstituis, iudice- e adiso, legimus et Iarieta eonstituto . MMDoe diis. pro sistensi Dondi, pro Arbitri me arbi ιννα e. Dmunto pio danto legit Gotho Dedus. I Subvades. quandoquidem in re obseurae niecturae lineus est, diei mos auctores seeundos, tui pro vadibus minus idonei, spondere soliti fue- aiat. Pro dissensus diffsus malebat Culacius Ov. I. r . euius lectionis iandas est L. a. f. s. D. quia caut. in iud.
c b Cie. d. .νas. Festus ἰn hac vore rena. t ι γ Lib. t . ea . Ra 'a ob.,gulatio hoe sensu amnis furto eo ipto. nisi quod pronior eodem est ad calumniam .e enim pessimus quisque ad domum optimi cu suis civis obvapula te potest . Imo potius. Obvaini latio fiebat ad domum testium . qui eum Iesistae adfuissent, testimonium praestare det rella ant. Cuiae ius oes VII e. a s. Pipulus Plaut noni obvagu lationem pertinet, sed ruri eo minae istineruntur . ni rem reddiderit ex sarto eoncepto α bvagulvi a vagulo, seu vagio, quod est eonqueentis cum ploratu, unde pater fimilias in cunis,giens infans sui iuris dieitur. la I Lib. 3. -υσί. cap. δε. le a DUe . ad tua cap. 3o
223쪽
Verum ab horum sententia me abducit Plauti locus : quo Raevardus priorem explicationem optime comprobat, ain ubi poeta coquum inducit res in domum Euclionis illatas repetentem, eique , niti redderet , clamorem ante aedes, & maledicta minitantem. Cui explicaticini etiam Gothoste. dus, & Rἰtters sius suistagantur, en Plauti locum Ra me bene amet Ladierna, te
Iam nisi reddi mihi vasa Jubes,
Cui testimonium desuerit, is tertiis diebus ob portum obvagultum
Cui sensus est: ei, qui testimoniis
kestituitur, liceat tertiιs nundinis ante reum aedes con Diciis obruere.
ob portum hoe est ante ades. F
Mus enim refert, apud omnes convenire
ut portus In legibus XII. tabul. domum si-guificet in verbo portus.
II T haec quidem inter actorem, & reum' . agebantur: qu Id autem hῖs super deberent Iudices consulere, aliis legibus Decemvιri constituerunt. Itaqu' poss)mionis , proprietatis quaestionem discrevere: cum Possiit quis iure possidere, quamvis non sit
a J Ad Dr. XII. ωθ. sub cap. ibi Baldaini eap. s I lib. II: Mvers. a . vide Festum is verba Gel . θ xo. Alex. ab Alex. I. ff. α δ Cie. pro tacta. Rontani eum Longobardis gente Dei Iuina di fetana immanitate certant. Duelli ta men iudierum non solis Longobardis sed etiam reliquis gentibus Germani eis in usu fuit. Apui saxo. Mes certe nepotes eum patruis suis ad su eee Monemav lure repra se Nonis voeati sunt in Iudicio gladiatorum. Quod sub Ottone Μ. R. Christi
domἰnus . ideo dum proprἰetatis causa mderet , minime possessionem ademerunt ei, qui neque vi, neque dolo. neque clam eam haberet: ad cujus legἰs exemplum verbis longe uberioribus Praetor composuit edictum
uti possidetis. Quod ius cou venit cum Λ-ristotile In problematibus, ubi ait possideatem permansurum quoad fuerit iudicatum. b Hanc autem possessionis controversiam veteres vindiciarum causam appellaban , a vindieaudo sive aferendo, quod em imterea sbi possesbr assereret. Cuius ae iidevoeabuli significat Io propter similitudinein,
oc alitia Itatem rerum Inter se coniunctarum excurrit latius: nam & ipsam possessionem, de pollectionis controversiam, & rem, de qua controversia esset , Ipsumque agrum , vel glebam imaginem agri, de qua inserius , vindiciarum vocabulo comprehenderunt: ut mirer, aliquos adeo certare inter se dum quaerunt, cuinam potissimum rei hoc vocabulum conveniat cum ex veterum testimoniis hasce lignificat Iones omnes Includat , ut optime Turnebus observavit. st, Ineuntes porro iudicium apud Praetorem pugnae specimen quoddam praebebant veteres, qui nihil sine alἰquo solemni signo aggrediebam tur: quoci judiciarium bellum exprimebant, commissis uiter se gladἰorum loco festucis , nstar militum inter se manus conserentium a quam vim eisHem, quotidianam ,
ct festucariam dicebant. Q Quae simula
ta coacertatio uinbra fortasse suit verae di micationis , qua , cum Hotthomanno sui picor, veteres Romanos utpote rudἰ res , ac prope immanes, more veterum
Longobardorum in diremisse lites: ut cum alter alterum ad singulare certamen pro vocasset, is haberetur in jure potior , culsors vἰctoriam obtulisset . e Quem cum illi morem exuissent, atque indulseseat humaniorem, verum praelium uri suin
DCCCCXLII. contigit. V vittie hindus .a-. LII p. 6 A. autem meliori consilio afus, nauis visos nobiυι as senes papali tu honesto tractari, μου in ierem interdi erni iust . Vicis uitur para , qu filior filiarem eamputabor inter suos: γ ν marum est, u aequaliιεν eam patrui a bareditasem riviis derent pacto sempiterno. Vindiciis per g ebam simulis sistatio. de qua Gunia sagius scripsit. Festu. cam vero de Gerorantea gentes originis, & n minatim Celti, adhibuerunt in Festueatione, de qua Io. a Samie, & Lam herius Goris egerunt ita Hotrum. I. ἀμπν. cap. Isa
224쪽
It In siimulatum ς ac In pugnam tantum retinuerunt imaginariam festucis expressam. a Etenim initio litigantes de popsessione fundi Praetorum adibant , ut eum deducerent in fundum , de quo controversia esset , quo judicaret , utrius possessio ret, idque dicebatur venire in rem pr. sentem : indeque cum Praetore redibant . ejusque judicium expectabant. Verum quia Praetor multitudine negotiorum impedie-hatur una cum litigantibus ire ; Iurisconsulti rationem excogitarunt, qua Prosect o-nis molestia sublata, veterum judiciorum figura , & religio maneret. Itaque priscam illam prosectionem imaginibus verbi sique si mularunt, instituentes, ut in fundi gleba, veluti super toto fundo , cuius gleba illa semulacrum erat , iudicium exerceretur . Quamobrem satis erat Praetorem adire , ut apud eum iud Icium intenderent: Praetor autem in urbe manebat , cum litigantes ipsi ex iure, sive ex loco, ubi ius reddebatur, proficiscerentur in fundum : unde glebam tollebant , eamque in iudicium adducebant , ut per eam, quam & vindi clam vocabant , totus fundus , & prosectio Plaetoris i a rem praesentem adumbrare ludi: ac rei
loco imago illa subiiceretur . b) Si de
possessione igitur quaereretur, Praetor, quoad in iudicio proprIetatis alteri rem addicendam constaret , possessorem tuebatur . At secus erat In causa libertatis , in qua non pol lassionis titulus potior erat, sed libertatis r quia magis reipublicae conducit, Iiberis urbem impleri , quam servis . Ideo In liberalibus causs, ubi alter in libertatem , alter In servitutem assereret reum , vIndicta , sue possessio durante causa status dabatur secundum libertatem, ut maneret liber, donec plane servum esse constaret, Id cum lege sua Decemviri constituissent , qui tamen Inter eos auctoritate praestibat Appius Claudius , calamniosa interpretatione te- Iam retexere conabatur: quippe qui lans
rat, sua tibi lege praeclusum IIbid Inosi consilii exitum . Notum est enim, eum forma Virginiae virginis captum clientem suum M. Claudium , absente Virginio patre , subjecime, qui eam peteret in servitutem , sive suam servam esse contenderet. Cum autem Decemvirali lege durante iudicio libera permanere deberet. Appius eius potiundae spe puellam M. Claudio tradere in servitutem cogitabat : verum quia sua ipsius lege prohibeantur , negabat beneficio legis gaudere, qui ab alio , quam a patre in libertatem assereretur . Itaque pronunciavit, absente parte, vindicias dandas secundum servitutem , sive tradendam virgἰnem interea In servitutem e I, qui s-bi dominium assereret . illius .' cum non a Patre , utpote absente , sed ab avunculo vind caretur in libertatem . Quae serox libido , & atrox ealumnia , quam seditio nem excitaverit , quantaque de auctorit te, atque Imperio dejecerit Decemviros , satis liquet ex historiis Romanorum . c Antequam tamen is , qui status controversiam patiebatur , ad quasi possessionem libertatis rediret , sponsores dare oportebat , qui eum iudicio si Ituros prona iterent . Atque haec sane libertatis gratia sunt constituta . Ceterum reliquarum p senio rerum , si nec vi , nec dolo , neque clam capta suisset , iudicii tempore apud ipsum permanebat possessiorem . Si vero
aliquis talis vindiciam tulisset , sive salso rei alienae possessionem sibi a seruisset , hoc est si praedo esset , & mala: si dei ;tum tribus arbitris rei cognoscendae captis , duplum fructuum ex ea re Perceptorum reddere damnabatur . Quod ius conservatum In Codice Theodosiano fuἰt ,
d) quamvis in Iustin ant Iibros minime
traductum . Is enim satis habuit , pia donem fructus omnes reddere , bonae fide; vero possessorem restituere fructus a die rei in judicium deductae. e) Cui acius au a P
ptos, non tantum pereeptos, sed di pereipiet .dos, modo petitor vel possessor eos honeste recocipere potuisset.
'Non omnes, sed solos exstantes, ex quo se ivit . rem esse alienam, plerumquae a temPOIelitis contestata .c e t L. i. g. is die m de ut O M armata. I. a. F. uti. F. ce interdidi. L. videamas 38. M. Fa
225쪽
tem docet, duplicium fructuum praestati nem ante Iustitinianum obsolevisse. En a tem leges:
Si quis in jure manu conserunt, utriique superstitibus praesentibus secundum eum qui possidet . Λst si qui quem liberali causa manu adserat, secundum libertatem vinis dieias dato. Si vindiciam salsam tulit, Praetor rei, sive stlitis arbitros tris dato: eorum arbitrio fructi duplione decidito. Manu conserunt Me est, se apud
Utriusque superstitibus supersti-
res dicebantur a veteribus testes quod rei superessent. a
Si qui quem liberali hoe est , s
quis quem adferat in libertatem. Secundum dare vIndietas secundum libertatem, est in libertatis possessione po
Si vindiciam hoe est , s injustam
possessionem sebi abstulit, με se rei aliena
possessionem occupauit, Totius autem legis
hic est sensus: Maia Dei possessionem s
qui nactus sit, Prator ei rei definienda
tres arbitros dator eorumque arbitrio ma-
ιa fisi possessor fructus in duplum pra-
res stlitem dixisse pro litem: stlocum pro locum; differt autem res a lite quod res est Id Ipsum de quo disceptatur ἔ Lis est Ipsa rei discrepatio: unde res est extra judicium. lis semper in iudicIo. Quam IurIsconsultorum distinctionem salse deridet
Cicero in orat. pro Muren. nempe ut cal lidus dieendi artifex Iurisconsultorum auctoritatem , qua maxime in ea causa premebZtur , extenuaret . Frequens est autem apud veteres IurisconsuItos horum verborum conjunctio . Varro de ling. iat. quam rem , 'e litem dicere oportet.
Arbitros hie numerus erat solemnIs
Fructi duplione hoe est fructis
duplioneo fructi enim genitivus est veterum, qui nomina quarti ordinis ad normam etiam ecundi ordinis flectebant ; unde fructus
fructus dicebant, & fructus fructi. CAPUT LXXII. De Sententia, ct re Pudicata.
introversiae iudie Iorum , atque lἰtἰum discordiae sententiis iudἰcum praeciduntur ἔ quae sententiae In rebus singularibus iunguntur vice legum In generalibus . Rursus sicuti publicae res , atque status civitatis legum auctoritate componitur ;ita privatorum negocia, & jurgia sententiarum auctoritate sedantur: ut e privatis rebus in tranquillum adductis, etiam quies publica exoriatur . Unde summa vis tribuitur rebus iudicatis et ne si iudicum sententiae rescindantur, turbato statu finges rum, publica etiam tranquillitas obumbretur. Itaque Decemviri auctoritatem rerum judicatarum suἰς legibus maxime munientes , eodemque loco habentes eum , qui debitum confessus effet In iudicio , cum eo, qui eius debiti nomIne convictus a testibus esset, & a judice damnatus : trIgInta dierum inacium judicato faciendo, aut con fessae pecuniae contrahendae solutionis causa praestiterunt. Quos dies iustos appellarunt, nomen, & praefinitionem temporis ducentes a militia: unde non paucae simἱlitudines ad rem serensem commigrarunt: cum noa aliud sint iudicia, quam praelia verborum , quae loco verorum praeliorum , quibus iure nDturae homines contendebant , successerunt , Ut igitur dies justi vocabantur in bello triginta illi dies , quibus non licebat hostem lacessere, vel res repetere, dum vexillium rufi coloris in arce defixum erat, & exercitus imperatus: hisque oppositi eram pra-liares dies; b2 Ita & in re iudiciaria dies
226쪽
illi trIginta post sententiam , quibus iudicium quiescebat , iusti appellantur . I in
autem tempus initio menstruum , sequenti tempore protractum fuit ad . bimeare ,
a) atque demum a Justiniano ad quatuor
menses : praeterquam in possessoribus rerum alienarum , quarum auferendarum
etiam manu militari jus habent domini stitim post sententiam . bὶ Lapsis autem
triginta diebus, nisi iudicatum faceret reus, aut vindicem inveniret, qui fidem ejus praestaret, adprobanteque creditore debitum in se susciperet i jus erat creditori, manus indebitorem injicere , ut eum ad Praetorum raperet, ac pro servo sibi addicendum curaret: isque creditori debiti gratia sic addictus , appellabatur nexus, & obaeratus , propter servitutem , ) quam ex aere alieno iubibat . Quem etiam Romani morem sumserunt ab Atheniensibus, et si iam post Solonis legem extinctum . Licebat enim Athenis ante Solonem creditoribus iniicere manus indebitores, qui abductis, eorumque corporibus oppigneratis pro servis uterentur, iique homines creditoribus obnoxii άγύγιμοι vo 'cabantur . ce) Ne vero sic addicti ausu- gerent, dominis licuit eos nervo , dc com pedibus vincire in domo creditoris , tanquam in carcere privato , catena injecta non majore quIndecim pondo . d) Porro ita vinctum, aut ex ejus substantiis, si quidem vellet, de posset, vivere 'oportebat aut ex ipsius creditor ἰs bonis capere cibum , & vestitum , qui victus nomine veniunt . se; Victum vero Decemviri definierunt libras farris in dies, sive, ut interpretantur eruditi , libram farris in singulos dies . Haec autem verba XII. tabul. ex Gellio desumta suerunt suspecta eruditorum compluribus , tum propter obscuritatem ; tum quia nimis large pro vetexi parcitate , ac durItie cibus videtur drs-niri libra farris: cum selibra victus fuerit hominum siugi quotidianus , quibus obae rati, de servi non debuissent tractari beni
gnius. Bibaculus de Valerio Catone. Quem tres cauliculi , felibra farris
st J Cui c. in c. de exceptione rei iudic. I ' l Ita tamen .vit dei neeps dimissus pristinae restitueretur ingenuitati. Fibius VII. 3.lσὶ Plutarch. in δοton. γ . de vit UurAEr
Ra emi duo, tegula sub unam summam prope nutriunt senectam . Et Titinius:
Me tamen eaedem auctoritates In veteri lectione retinent . Siquidem his victus tenuitas per selibram sarris significatur. Quis autem credat , tenuem fuisse victum obri 'ratorum, quibus ad serviles operas, durum-'que laborem corpore opus erat firmo & viriribus integris ut non mirum, si eis inte- νgra libra praeberetur. His autem sic addi- , cili datum est LX. dierum spatium ad paciscenda in cum creditore, impetrandumque ab eo majores inducias, aut oneris levamen aliquod . Ac si cr ditor esset inexora bilis , post triginta dies ducere debitorem poterat ad Praetorem I ac deinde per tri nundinum, sive ternis diebus nundinalibus, quibus.majori populus frequentia. negotiorum causa ex agris in urbem concedebat, eum producebat in publicum, aut palam in foro proclamandum curabat , quanti ei set damnatus, ut emtorem inveniret L Ita vero initium harum nundinarum sumere oportet, ut extremus nundinarum dies incidat in sexages mum , ut in hac lege sententiarum repugnantiam vitemus, quam primus 3e n lavit , de hac interpretatione sustulit Hottomanus . Si vero nemo civium emeret , tum licebat , debitorem vendere peregri no , eumque ob id trans Tyberim ducere . At si pluribus creditoribus teneretur , tum crudele in sprc Iem exemplum in eum erat constitutum. In speciem , inquam : dam re vera nihil mitius ea poena, quae terrore suo de inquenti consilium aufert; ut hujus le-gἰs exitus demonstravit: nunquam enim ea vigente quisquam In hac poenam incurrit , quia metu poenae nemo plus atris alieni contrahebat, quam suae substantiae tolerarent . Igitur lege XlI. tabul. permitte batur creditoribus, debitoris corpore con
227쪽
ciso , membrum sibi viritim tollere ,
quam immanitatem vehementer detestaturi i legibus Decemviralibus FavorInus apud
Gellium . ca9 Cui contra Caecilius I Ctus regerit , lenitudinis causa id suisse sanet.
tum , ob rationem a nobis allatam , ut supplicii nempe metu periculum criminis averteretur, & caverent homines suscipere supra facultates . tamen lex abrogata
a deinde suit ; ac Κo sectione corporis su- .hiecta sectio bonorum , missis. in possessio
Unam bonorum rei creditoribus ex edicto Uraetoris o ) ut iis venditis , pecuniam,quisque sua ni servam: remansitque sectio.
Diis nomen a corpore translatum ad bona , Propter venerationem vetustae legis , ut
ententia illius ici vocabulo conservari vird Netur ' At si creditor careret sufficie*ti- hus bonis , invaluit beneficium cestioisis. e) sed jam legem proferamus.
aeris consessi, rebusque jure judicatis XXX. dies justi sunto, post. deinde manus injectio esto, in jus ducito . Ni judicatum facit, aut quips endo eo in jure vindicit, sci
cum educito, vincito, aut nervo , aut compedibus XU. pondo ne ma-Hxe: aut si volet minore vincito.
Imo in hae quoque parte legis secare debitores nihil aliud esse, quam eos in auctione Publica vendore, contendit illustr. Praeses, Cornel. van Bynkersoeli OU. I. r. Caussatur, crudelem es. Iegem, quae in partes secari iubeat debitorem, ne requisita quidem ereditorum petitione. Ineptam eamdein.vocat, quia nece dehitoris eris iam luerum pereat, quod ex operis eIus capere creditores potuerant. Porro si secare apud Deo cein viros fit occidere, cur pluribus duntaxat Ieditoribus id permissium fueri r . quaerit, non ae que uni . Exceperit pro saa sente alia Gravina. Crudelem quoque videri legem Romuli , quae aiberos oecidere patri permittat, de Remmiam , quae fronti calumniatorum duplex Κappa inuri iubebat , quas tamen latas nemo neget. Neque minus insolitam esse sententiam novam, qua Cre..titoribus integrum , sit ineonsulto iudice debi- IOIem trans Tiberim venum ducere, de pretium stro rata aeris crediti partiri. Damnum privatum eri interceptis operis pensari utilitate pu-hliea, qua cohibiti sint cives supplicii metu, ne
sidem temere decoquet ent. Multorum, quae-ama
joribus constituta suent, rationem reddi non posis
se , quamvis dc gravius videli rorupiit , figem
Si vo et suo vivito: ni suo vivit , qui em vinctum habebit, lubras farris endo dies dato : si v let , plus dato. Ni cum eo pacit LX. dies endo
vinculis retineto . Interibi trinis nundinis continuis in comitium procitatu , aerisque aestimiam judicati praedicato . At si plures erunt rei tertiis nundinis partes secanto : si plus, minusve secuerint, se fraude esto :si volent uls Tyberim peregre Ue
Consessi) eonsessus h Ic orati κως, acciPAtur,pro quo barbari coasessatus; unde aiunt uos confessata. Est hic autem ellipsis , ac subauditur nomine, ut si aeris confessi nomine.
Post de Inde in germἰnatio elegans 4 dc
alitata veteribus . Vide Paraeum in texi-
Qui ps endo ita legit Cui acius ex
veteri Codice id γ pi iste , yro quis endo eo in jure vindicit. Ita Cujacius recte ex
pluribus .fa Ilere, quam uni. De eapitali porro supplicio Decemviros acceptos fuisse Favorino. CMilio , Fabio Eae Gellio, cuius verba , rertiis autem nundinis eapite parnas dabant. ne figurare quidem posita videri queant pro usurarum prae statione, cum frustra a debitore, qui sortem pra- stare nequeat, usurae exigantur, neque adeo PI iis hie poni possit poena , de aliud sit capitis ycenas pinstare, aliud eapit. . Non satis se eli-lum videbitur argumentum . quod ab inepta Iegis ratione petitur . qua stulta feritate occidatur debitor, ex cuius venditione lucrum eogi possit, sed si meminet imus, legis XII. tabularum auctoritatem iam Gelli aevo adeo contemni cm pisse, ut Faunorum 8c Aboriginum earminibus Compararetur , demetur aliquid ei opinioni sapientiae & aequitatis, qua Tacitus, Livius, Ci
228쪽
veterἰ Codice reposuἰt, o sitatum est en Imveteribus diiudicare tu aliqua re, ut in a ro vindicare.
Endo autem pro in , salta notum. V indicit Vero dἰxerunt veteres , ut etiam nunc dicimus lavit: olim & sonit dicebant , Accius Phoeais.
vindicere autem pro vindicare. Lucret. l. 3.
Ipse sui miseret, neque enim se vindicet hilum. Nersto Berdius est proprie vinculum,
quo vincitur collum; compedes in quos pedes conjiciuntur.
Ne majore ita prudentissime repo
fuit Cuiacius pro ne minore. Cur en Im immitiores Decemviri, quam ipsim et credito-Tes, qui rem amiserant λFarris DΡ hie significat sarinam, ex
qua pultem sat ream conficiebant. a Ci-hus .enim veteribus Roman Is consuetus erat farina cum aequa, & sale cocta, & Interdum etiam lacte. Unde Plautus Romanos vocat pultiphagos. Hinc Iuvenalis: Grandes fAmabant pultibus Om.
Estimiam γ insimia dicebant veteres
Se fraude hoe est sin fraude, se pr
Uis pro Mitra veteres. Varro de ling. Lot. Quod ea sacra, ct eis, s uls Ty-
erim su mediocri risu fiant. Vide Pu-Pmam Ae usu antiquae locutionis . . hoc est actores, creditores: diximus enim, per reum significari tum petitorem, tum eum unde petitur. Brevis autem harum legum haec est explicat lo:
Si debι tum confisus quis fuerit, Vel condemnatus jure , hoc es in judicio fuινit , ut explicat Cujacius ad L. 10. g. de
donat. inductae ei menstrua triginta die Uum ad debitum exsoldiendum dantor . Sin intra dies illos triginta debitor non satisfacιat, tum creditori capere eum, sae prehendere, amue in Jus ducere jus esto. D bitor 1ta nexus , si poterit, suo via . V . si
non habeat. tum creatior . qui eum vin
Adum habebit , Agulas farris lιbras in singulos dies ei dato: si volet plus, ei pro
arbitrio dare liceto. Si ct t-m judicatum non solvat, neque interea quisqsiam eum iu Jare defendat , proque eo inter Deviat, in pridiatum carcerem in vincula adducere creditori Jus esto, eumque vel neris , vel compedibus vincire sic tamen ut vincula non Ant gra' viora , quam XV. pondo: leviora enim adhibere pro arbitrio jus est'. Paciscendi interea additio cum creditore jus esto si nonpritus fuerit, Lae diebus creditorι addictum in vincula basere ius esto: intra eos dies trinis nundinis ad Praetorem in campum producitor, quan taeque pecuniae judicatus fuerit, praedicator. At si plures ertini creditores , tertiis nundinis vigesimo septimo die rei cor
pus in partes secanto, δε plus , minu a se uerint sene fraude esto: se malint ,
CAPUT LXXIII. De Iure publico, ct de Legislatione. N Aturae ordinum tenentes simplIc Ia perincurrimus, ut ad composi a deferremur. Itaque legibus absolutis , quae singulas , Privatasque per .aas, se certa res, de negocia privatorum complectuntur , enitumur jam ad culmen, ac rerum tandem summam, e singulis, privatisque pluribus coactam, atque compositam capessamus ἰ ex ponentes publici regiminis leges, quibus e volutis, contendemus altius, ac veluti a terra Ia coelum advolantes rerum sacrarum, atque divinarum leges, quas publici quoque iuris portionem fecimus, interpretabimur , lumina eruditionis more nostro adserentes necessaria, & quae unice ad declarandum ius vetus, non ad memoriae laudem augendam adducatur. Iam enim tanto numero .collectiones rerum vetullarum prodierunt, ut. doctus ab indocto non tana copia, quam delectu rerum discernatur t& gravitas iudiciumque scribentis non minus ex his, quae rejecerit, quam ex his , quae retinuerit, aestimetur . Exordium autem hujus expositionis merito ducimus a legumlatione, sive a facultate publica ferendarum, & jubendarum legum , inde
varro Γώ. atri si, i putant, eam quia librae pondo pani magis qο mi I Fuit itaque sat ex Auctoris sententia pnis pulti eonvenit, turn quia Ulpianus tu. s. iPsem . . farre cons illain. Alii ridem titte designa ilicas interpretati videtur panem farraeum,
229쪽
υἰm , & potestatem accipientium . Notum est autem, ab instituta republica legum serendarum jus penes magistratus maiores , posteaque penes tribunum et Iam suisse plebis : Populum vero jussisse, ac scivisse imgem eo suffragiorum ordine, atque eo ritu, quem superiore libro demonstravimus. At quoniam populi sepe voluntas a veteri lege ad novam, vel concionibus magistra tuum, vel propol is maioribus utilitatibus, vel mutatione temporum traducebatur; ἐ- deo ne duae, pluresve inter se simul pugnantes leges civitatem distrahereat, concordiamque civium turbarent , neve jure incerto respublica iactaretur ἔ Decemviri constituerunt, ut pcpuli voluntas posterior, sive legum eadem de re ultima, leges a binteret antiquiores; ae sublato iure veteri maneret id, quod populus postrem γ iussisset , sive abro indo, id est legem prorsus contrariam serendo: sive derogando, id est partem prioris legis detrahendo , sive subrogando, id est aliquid ad priorem legem
adjiciendo, sive obrogaado, id est immutando ex priori lege aliquid . Cujus legis
vis in universum ius civile penetravit. Nam
in pactis, de in transactionibus, & in testamentis, in sententiis, in constitutionibus principum, in rescriptis, In consuetudine in mora, in fama: denique in possessioni. bus, in interpretation Ibus Id semper servatur, ut a posterioribus priora subinovean. tur. Legis autem haec verba feruntur.
Quod postremum populus jussit,
De Priuilegiis non Irrogaudis. Λ T praeter ius legibus comprehensum ,
IL & in cives universos explicatum , aliquando certum ius, de peculare in privati aliculo personam constituitur, quod idigis nomen minime meretur, quia lex complectitur omnes & privilegium est tantum unius, veluti privata lex: unde Ulpἰanuqala, dura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur. a) Etenim in
privatas Perseius non leges , sed iudIeIatuerunt, per quae leges ad negocia privatorum accomodantur. ideo vetitum fuit , iaprivatum ferre legem , hoc est privilegia irrogare : quod ex Atheniensium disciplina,& Solon Is legibus defluxit in leg s Romanorum. Nam ut ex Andocide, bin Demosthene, Sc Mnea Gaaeo in Theophrastum habemus, non licebat Athenis condere te. gem in privatum, nis occultis sex mIlle eivium suffragiis iuberetur: occultis nempe, ut gratia, dc odium simul abesset. Et nequis miretur suffragiorum exiguum ex tanta urbe numerum , admoaitum velim , Athenis, etsi supra quadringentivn millia homi.
num linitarent, numerum tam ea civium ad viginti millia fuisse a Cecropis usque tempore: qui numerum cogniturus civium , iunsit, ut in medium quisque coniiceret lapidem : quibus numeratis eam collegit sum.
num, quae Demetrii phaleraei tempore haud mutavit. Eadem ratione Decemviri vetuerunt privilegia in quemquam irrogari , nisi comitiis centuriatis, ubi describebantur cives non confuse in tribus, sed per ordines , δc aetates in si agulas centurias; proptereaque maior inde diligentia, mi usque consiliuin oriebatur. Hic nos propter summam Iacobi Culaci, auctoritatem aliquanto subsistemus . tu is enim ne quidem comitiis centuriatis privileg Ia irrogari potuisse contendit: Ideoque adiectionem illam nismaximo comitiatu, pertinere tantum putat
ad legem de capite civis Romani , quam mox subiungemus , quamque a Ciceromecum ista coniunctam invenimus. Sed Cui acium videtur idem coasutare Tullius, se qui statim post duarum legum mentIonem. repetens eam de privilegiis, hane adiecit
clausulam, quae nisi contemta, perturba' loque ordine verborum, Sc sententiarum ,
nequit ad totam legem de capite contrahi . Ut patet vel ex lectἰone vulgata , quae ut alibi corrupta sit , hἰc tamen locus suspIcionem habet nullam . Nam ut hanc legis clausulam inseramus , monet auctoritas legum Attica ruan, 8c ratio publica, quae aliquando postulat , ut privilegia irrogeatur, dummodo majoris partis
230쪽
de necessitate publica iudἰcantis consensus ae eedat. Sed sufficiter verba haec Ciceronis expendere: Praeclari meta de XV. tinbutar. translata dua, quarum altera pri-
inlegia tollis r altera de capite civis rogari , ni se maximo comitiatu, Petat.
Postea subi Ic Ite Cum legis hae vis sit, scι tum est Juissum in omnes; ferre de singulis nise cen
Cum haec Igitur Cicero opponat iussum in omnes, qualis est lex, de ferri de simgulis , quod est privilegium ἱ patet . id , quod sequitur, nisi centuriatis comitiis per tinere ad privilegia; nee ferri de singulis aecipiendum esse solum de capIte civis Romani, sed de omnibus privilegiis aliis, s
ve scitis unius prIvati causa, tum in poenam , tum In praemium Illius; adeo ut exceptio nis maximo comitiatu ad utrumque referatur. Quamvis autem privilegia Irroganda non sint, propterea tamen minime sublata faculias est serendi iuris singularἰs , quod aliud prorsus est a privileglis, utcunque haec posterior aetas confuderit, ac pri. v Ilegἰum etIam appellarit ea, quae sunt iu-rIs singularis, nempe dotium, credItorum , militiae, ecesesiarum; quae non in privatam personam, sed in certum homἰnum, aut negotiorum genus concipiuntur. a D cuntur vero DecemvirIs privilegia, quae in singulas personas seruntur, quia veterea pros gulis dicebant privi, unde privatus, &pridiilegium, quasi lex de privatis, lex de sngulis. Porro et fi verbum irrogare plerumque contineat poenam; ex hoc tamen XlI. tabul. loco apparet , etiam pertἰaere ad ut Ilitatem: nam hic utramque complect
tur, retinetque significationem origἰnis. Etenim irrogare compositum est ex in &rogare, hoc est rogare in aliquem ἰ sive ob damnum, sive ob utἰlitatem. Ob damnum privilegἰum irrogatum fuit ab Ephesi ἰs adversus Heraclitum: bin quem etsi non di-
a I Cuiae, obf. I s. rap. 3. Contrarium verius visum Marellis. qui rivilegia tantum in poenam irroganda prohiberi urabat, pro singulis autem rogare licuisse cenis λbat. Quam sententiam pluribus adstruxit Eumlla Idus Otr Praef. T. IV. et s. effecitque, ut in. m de ipsi eo ne damus labentes volentes.
recto, tamen oblique notarunt, cum ante occasum solis excedere jusserunt hominem, qui oderet Omnes , & nunquam rideret . Quae in unum Heraclitum conveniebant . Noxium quoque privilegium irrogavit Clodius contra Ciceronem ferens, ut qui civem Romanum indemnatum necasset, ei
aqua, ct igni interdicitur. Quibus verbis
non obscure Ciceron Is caput appetebatur .
Item & illud in Eumenem e ne cui reti Romam venire liceret. UtIlla vero privilegi rum exempla sunt illa, nempe rogatio de reditu M. Tullii, lex Manilia de imperio Cn. Pompeii Magni, & similia. Ea vero legem Decemviralem
Privilegia ne irroganto nisi ma
ximo comitiatu. CAPUT LXXV. De Capite Ciuis Romani. Q osequitur hane Iegem Illa de ea pἰte
civis Romani, de quo decernere per leges XII. tabul. non licebat, nisi comitiisceaturiatis. Unde apparet, quanti civis Romanus putaretur: cum de eo nonnisi populus judicarit universus eadem solemnitate, atque ordine convoeatus, ac si de summa reipublicae, & de creat Ione majcrum magistratuum ageretur. Ηἰnc merito Cicero nihil de se actum iure dicebat, nihil legibus, nihil more maiorum a P. Clodio: quia eum nemo tolli de e Ivltate potuerit sine judicἰo; de capIte civis Romani ne jud Icari quidem licuerit, nisi comitiis centuriat Is . Quod eum alibi saepe ν inculcet, tum lib. N. de legibus L. Cottae
sententia comprobat. Capitis autem ap-r pellatione vita, libertas, civitas, familia, u& aestimatIo coni netur, ut patet ex Pluribus Ciceronis Ioeis. a in Praeterea indemnatum nemἰnem interfiti voluerunt .
dὶ Quod ex Lucurgi legibus translatum suspIeatur Cujacius ex ValerIo. e Eam ob causam a populo Quaestores parricidii