장음표시 사용
231쪽
creabantur, quἰ exercerent in singulis causis criminale judicium. Sed jam legem adferamus:
CAPUT LXXVI. De Indulgentia in hoses. DEoique ad eam pubi e I iuris legem veniamus , quae ob utilitatem reinubi. atque humanitatis laudem omnibus antecellit. Est autem illa, quae paria iura, & aequam vitae, civitatisque conditionem statuebat inter bonos cives am Icosque Pop. Romani , qui semper in fide mansissent, Seos, qui aliquando descientes, postea respuissent, rediissentque in Populi Romani
gratiam. a J Ea lex, quae spem pristini
status minime adimebat, maximum Reipu-hl. fuit incrementum, quia qui spem amicitiae retineret, nunquam ad extremum inimicitiae ferebatur . Ideo quἰ a Populo Ro-m Ino desciverant, Delle redibant in fidem, cum intelligerent paratam semper fore gratiam: iisque aecedentibus urbs &Popul. Rotmn. & Respubl. oppido augebatur . Quod ius non discrepabat ab Atheniensium lege , Theseo adscripta, ut scilicet cimni bus civibus ejusdem esset aequa communio iuris. bὶ Hac eadem Decemvirali lege continebatur, ut nexi, sive addicti creditori. hus; si soluti essent, sive e potestate creditorum exiissent, eodem jure cum reliquis' civibus uterentur. Han vero legem abro- gatam putat Hottomannus lege Aebutia obuid lata, ut obsoletae XlI. tabul. leges neque
Reipubl. congi uentes abrogarentur .
. Erat autem haec XII. tabul. lax hIs fere
Nexo soluto sorti sanati siremps jus esto. Nexo soluto hoe est dimisso debIt,
Forti hoe est bono. Nam ut Festus
tradit, de nos supra innuimus, veteres homstum pro bono dicebant, ex hortum natum forfitum, verso h in f digamma aeolicum rquod asperioris adspirationis nota erat. Uade In pluribus vocibus pro h substitutum est f ut Felena pro Helena. Priscianus ι. r. & ex an inuo haba factum faba, ut scribit Velius Longus, & Scaurus l. I. deor thograph, tandem fortum peperit forctis, de post fortis: quod apud veteres non solum validum, sed hominem integrae fidei significabat. Sanati Sanates, inquit Paullus ex Pest dicebantur, qu I supra, Infraque Romam habitarent: quod nomen his fuit, qui cum defecissent a Populo Romano postea quasi pacata mente, in amicit Iam redierunt. Hic juvat adscribere eiusdem Festi sententiam ex restitutione Iosephi Scal Igeri, qui e corruptissimo loco hune eruit sensum : Salpitius artem Sanates, ct Opilios alunt disci inferioris loci gentes , Mi Tι burres, ct alios, qur cum populo Tiburt. habitarent in agro Tiburti , id est omnes peregrinos, infriorisque loci. Et infra sunt, qui Dε telligunt colonias, quae dea My.e sunt iupriscos Latinos a P arquinio PriDo, quas inegerit secundum mare infra Romam in
civitates Latinorum: eosque Savares proptcrea , quod Praeter opinionem Pos pacavisset suavissetque, 9 cAm eis pacisci potuisset nomInavit , ut at flores sunt Cincius lib. a. de incio suris irai sulti de
Siremps pristum , & solemne ver
bum in ierendIs Iegibus, quod explicatur similis re ipsa: ex quibus vocibus compo nitur . Festus:
Sirempse legem ame esse Iuppiter.
Plautus ait. Unde Cujacius locum illum. Senecae X IZ epis.
sal Testas ἰου veνbo sanates. Gell. l. 1 f. tem , bonum & ronstantem, qui nunqu3m deis. 'I Eadem tamen spes di facilitas salutae re.acerit, sanatem. rebellem interpretan ur, qui se ronciliationis potens ad res novas moliendtis in-inata veluti mente ad Obsequiunt revexi crit. PI citamentum. Quare accedimus Hottomanno, hoc si rein ps Ursinus exhil, i. Mem ias Us. De nl- eaput lege Aebutia antiquarum esse censenti .Imis cum Evadri macie loqui Ilacen viιi videaria, Ceterum nullum fragmentum legis hoe obscurius tui . sed nihil mutandum in carmina decemvi- Fortes sanates Valerio Messalae apud Festum genis tali. .,
tes biae Romanis finitimae videntur, Alii ior- bd Plutari in Thes Iciit, uia 6 I,
232쪽
Ambisio omnium , que terram premunt seremiles esto, rellituit: Ambitio omnium, qua terram premuti stremps lex esto.
De Iure sacro, ct Religios, ct sacris
SEi ad sacra iam accedamus , de qu,
bus plurinias fuit se XIl. tabul. leges,
easque de Numae Potillimum institutis translatas opinamur. Verum ne inepte auguremor , eas tantum hic adducemus, quarum in teribus monumentis certa vestigia supersunt. Nam quas multi de Cieeronis libris , tanquam de legum XlI. tabul. corpore sumserunt ἰ non reseremus in hunc ordinem, nisi certIs testimoniis de Xll. tabulis venire comprobentur, cum pleraeque illarum fuerint ab Ipsemet Cicerone confictae , ut persecta civilis iuris forma illinc exhiberetur. Antequam igitur fingulas explicemus , prodere ccmstituimus aliqua priscae superstitionis exordiar tum ut legum capita magis illustremus; tum ut hinc etiam Ostendamus, quantis ex erroribus Dei, &pilii sui Jesu Christi beneficio erepserimus.
Hominis natura communis parentis desectione perduellis, ostisque divini Numinis a D. O. M. qui finis est extremumque bonorum omnium, ad rerum creatarum amorem, & falsa gaudia vertebatur e propriae que cupiditatis nexibus Implicata, cum ad
Lapientiam contenderet maxime, tum ab
ea longius abstrahebatur. Rerum enim divinarum notitiam non a Donte Ipso, sed a corruptionis nostrae radice petebamus :Deum ipsum alleis ionibus nostris Involvem tes , eique desideria, curasque nostras adplicantes. Unde sibi homines singuli constituebant suartim simulacra cupἰditatum, de . affectionum humanarum, quae pro numinibus colerent. Igitur ex insta impeiandi cupiditate sest excitatus Iuppiter, di ex contentione Mars; ex libidine Venus, ex industria Pallas, ex superbia Iuno, ex mortalitate Pluto, ex navigatione Neptunus, ex trilitia Saturnus, ex ebrietate Bacchus: aliaque ex aliis affectioni-
bus, de actibus hominum Numina extiteterunt, nempe Spes, Labor, Morbus, bris, Pestis, pluraque alia monstra furore hominum piocreata, locum inter Deos invenerunt : ut non aliter homines a Diis di i creparent, nisi quod homines vitia participarent. Dii vero ipsa essent natura vitiorum; εc quod inchoatur in hominibus, in Diis absolveretur: immo in eorum simgulis vitium ipsum exculperetur . Itaque cultum his pro humano ingenio tribuerunt,
ea tradentes, quae singulorum naturae convenirent; muneraque Diis offerenda non ex divinitate naturae, sed ex hominum aest, matione pendentes. Hinc certa erant instituta sacrifieia, praescrἰptique actus corporis, dc minus, quos praefinito exprimebant: quas caeremonias dicimus. Hinc deludi edebantur in honorem Deorum, dclasti dies tripudiis , de molliculis cantibus celebrabantur, quasi natura divina iisdem, quibus humana caperetur, Se quasi se quisque in unius ex proceribus fidem , de patro cinium traderet; singulae nationes, & urbes suos praecipuos habebant Deos, in quo rum honorem certa sacrificia publice instituebantur : item de singulae familiae suos Deos sibi familiares adsciscebant, quos Lares vocabant , de Penates . c Quan:obrem Mprivatis etiam, & anniversariis lacrificiis ,ει eos venerabantur. a Quae sacra genti ει erant iure pontificio perpetuo addicti . Hinc., plebs a patribus non honore tantum, sed rade sacris discernebatur: cum at a sacra ple-ε beiorum ellenti alia patrici om . Unde Virginia, exclusa saer Is Pudicitiae Patrimitiae, aram dicavit Pudicitiae Plebeiae. b i
Haec eadem causa distulit commun Ionem uiuris coniugalis inter patricios, & plebe-3lios, quia enim in mariti sacra Se familiam si uxor transbat, ideo perturbatum iri saer
rum ius praedicabat Consul contra plebejos o differens, s conjugia mutua inter patricios l& plebeios permἰtterentur. sc) Hinc intelli δις itur Modestini locus,ubi habetur, nuptiis di-t
Dιnum Jus communicaxi: quia scilicet mulier sacrorum mariti fieret puticepsyd) Publἰea' igitur sacra pro populo p iblico sum tu si bant privata vero sumptu privato pro singulis hominibus, familiis, gentibus , ac praeter
233쪽
1; o DE IURE NATURALI, GENTIUM,
sacra, serias quoque familiae proprias habebant , quales habuit Claudia, Cornelia, Iulia , PEmilia. sa) Haec autem sacra , quo nunquam interirent, & ex legἰbus X ll. tabul. in familiis perpetuo manerent, Datifices constituerunt, ut eo migrarent, quo vel familiae nomen , vel haereditas trans-ret, b vel pars major bonorum, quan tum scilicet caperent haeredes. Vade quae pars legatariorum aeri alieno suberat, sacrorum onere carebat, quia, ut Cui acius e in docet, bona sacris obligabantur, deducto aere alieno. Itaque praeter uxorem filius cum naturalis, tum adoptivus, qui novae familiae nomen adsumebat, & quivis hares, itemque legatarius partiarius, &quicunque maiorem bonorum partem usu-cepillet, eius familiae, unde bona veniebant, lacris obligabatur. Addit Cicero:
Quarto se nemo sis, qui ullum rem
coeperit , de creditoribus eius scilicet obligatur qui plurimum servet . Extrema illa persona es. ut is, qui mortuus sit, pecuniam debuerit, neminique eam solverit , perinde habeatur, quasi eam pecuulam ceperit. Hisque personis publice calatis, hoc est vocatis comis iis detestabantur sacra, Me adhibitis testibus denun- .ciabatur, ut sacra susciperent; ae silea recusarint' bonis plectebantur. Detesta-at enim est absenti testato denunciare: ua- ..de detestatio sacrorum, quae hoc ritu pe- agebatur . e9 Hine frequens illud veteri. ε hus proverbium e sne sacris haereditas: . quo significabatur lucrum sine incommodo, io eluti haereditas deducto onere sacrorum .
t . quorum sumtus non exiguam bonorum par
atem absumebat. fὶ Sed nequidquam Ponitifices tanta religione sacra munierunt. Et-i enim ne qui plures haereditates obtinuis. set, tot sacrorum incommodis obrueretur,. i
admodum restibus . testimoniam dicere detreis ctantibus, Obvagulandum erat. Qua ratione ocis carritar iis, qui, quod heredem etiam sine deis testatione ad saera obeunda Obstrictum novissent, ipsam potius coniserationem, ab herede lite solemniterque teste populo faciendam. pr sacro-aam detestatione habent. tea Cuiae. tit. I. 3 s. o a/De. δυι, 33 . P. GHI.
iuiisconsulti jus Pontificlum In speciem ,
sive verba illius tantum honoris causa retinuerunt , re vero abrogarunt; excogitantes , atque introducentes translationem quandam haereditarii nominis per simulatas ven ditiones in senem aliquem dccrepitum, ac pede mortuum, cuἰ haeres latinrus esset nullus: in quem senem caderet nomen tantum haereditarium, & dominii tbtulus absque re, absque bonis ullis , una cum onere sacrorum: In quorum sumtus pecuniam ab haerede capiebat, ut ea cinraret quoad vIveret. Quo sine bonis moriente, ac haereditario, familiaeque nomine cum eo uua pereunte; ius quoque sacrorum extinguebatur, bonaque tum libera remanebant apud posse rem illorum, a quibus ea de causa ille familiae nomen , &domini I titulum digellerat; ut translata in
senem eum emtum, quem propterea coemtionarem vocabant , morte illius occiderent, & cum domitii titulo familiaeque nomine, sacra etiam interirent. Scio alios aliter exponere, quid sint senes coemti
nates apud Plautum in Bacchide. a Sed ut nulli nos in re tam perplexa, & o,scura divinationem invidemus. ita & Iidem serendi sumus . si facultate utamur eadem I praesertim cum hujus interpreta tionis adscriptorein habeamus Iosephum Maligerum: qui ad Festum in verbis puri prosi scribit, plures inventas a JCtis artes
sacrorum interimendorum, sue ut idem v cat, praestigias; praecipue vero imaginariam quandain venditionem, quae coemua vocabatur adhibit Is senibus coemtionalibus,
qui asse Calanci, hoc est sextertio dicis
causa ter accepto, & rursus reddito, hinredem absolvebant. Legem vero ita ret lit Cicero Sacra pridiata perpetuo manento.
si Plaut. ιη rxistim. Festus verbo sine saetis, I Ut unius caiusque patrisfamilias domo
metu morum arctius constringeretur , non in tantum cera aeterna erant, quae pro populo fie
bant, sed privata quoque quae pro salute singularam familiarum administrabantur. Quibus viri ceulis Romanos si e Iutilionis Iti solvetant, salvia leg Is verbis, vim eius excludentes Ec satis esse eredentes , si publica rite sacra. obirentur . neu inviti onerarentur saeris privati .ls I Ast. D. s. et s. s. Grono . 3. ἀμ o. R de per xx. νει. l. . c. z. 'Is .
234쪽
CAPUT LXXVlII. D. Religiosis, ct Sumptibus Funerum. A sacris ad religiosa , nempe ad cais
da verum humat Ionem transeamus . Cujusmodi ritus Romani ab exteris, & amtiquioribus acceperunt' praesertim cadaverum combustionem , quae diu antea fuerat usitata . Auctoritatem enim ustionis cadaverum apud Graecos arguit Homerus, apud quem omnia Graecorum, ac Troianorum cadavera comburuntur , ut colligitur ex pluribus Aliados locis, ta in praecipue vero ex Patrocli funere: unde discimus congeri consuevisse in extructum rogum , quae defuncto esseat cariora. Etenim Achilles in Patrocli rogum coniecit arma,& quatuor equos, & canes duos, im statis
ibidem XlI. lectissimis Troianis adolescentibus. Nam malitiae necessitas , dc putrescentium laetor cremandorum cadaverum
morem facile induxit. Censebant autem exsuperstitione sua veteres illi excoqui sordes an Imorum igne, atque elementi levitate facile animos In coelum attolli: & inde flammis immortalitatem tribui existima-hant. Unde Gymnosophistae sese vivos
in ignem conjiciebant, quod exuta citius mortalitate corporIs, immortalitatem animὶ Teciperent. Qua opinione Hercules , cui cremandi cadaverIs In Itἰum tr bu Itur , cum hellum in serret Laomedonti, fertur, amici
sui tacimnii filium sibi socium adiunxisse ,
patrique incolumem redditurum iurasse: adolescente vero in acie caeso cremasse cadaver illius, Se patri cIneres tradidisse , ac sese iurisiurandi religIonem solutum putasse , quasi patri filium longe mel Iorem reddidisset, utpote immortalem inde factum . Romani autem Initio ignem non adhibe-hant, sed humo cadavera obruebant, unde humario , & humare et a quibus ditari s
sal Pliad, τ. er 8. a I. a MI . a . Imo, etsi eius generis deliramentis nullis mentes veterum imbutae fuissent, tamen iis comis mend1bilis videri poterat eadaverum combustio, Praecipue , quia si e sine diuturno putrescentis ea. daveris squalore Ec foetore, purimmo Elemento, n eas particulas minimas resolvuntur corpor , ex quibus tonsistime. Tot millibus autem cadaverum annuatim eomburendis ingenti opus lignorum vi, undet eredibile est, semiorum s Isim
pulchrum, de sepelire , quod haec pateant
latius, de ad quodlibet funeris genus extendantur. Usum vero ustionis postea Romani acceperunt, si ) quia longinquis bellis terra obrutos erui cognoverunt , manesque turbari; plures vero familiae vetustam humationem retinuerunt, de quibus Cornelia, de qua primus Sylla suum corpus cremari voluit: quia cum per contumeliam Caii Marii apud Anienem sitas reliquias dissipari iussit et: eandem ipse suo in corpore sormidabat . Neque tamen corpus contInu post mortem cremabatur , sed octavo demum die in extructum rogum imponebatur, subiectis sacibus, nono die sepelien . dum; di unde Horatius: Novendiales
dissipare eineres. Primo enim die cadaver calida aqua abluebant , δέ postquam unguento perfuderant, conclamabant, ut si qui spiritus vitales residerent, calore, atque clamoribus excitarentur . Contigit enim ali- 'λndo, ut qui mortuus putaretur, e rogo urrexerit, ac superante corpus flamma perierit. Altero die nocturnis horis flentes subtili velis e pus involvebant ad diem clavum usque lugendum, i adhibitis 'ad hoe ossicium mulieribus, quas praescas vocabant. Esserebatur vero funus praeeuntibus facibus. Curandorum autem lanerum diebus iam ἔ-lia honesta manebat, de dicebatur humilior usque ad humat Ionem, nisi mentum sit apud Varronem, υὶ ut scaliger suspicatur. Caindavere autem exusto, & sepult Is eineribus, supererat humatio; sine qua familia nondum purgata putabatur: unde membro defuncti, nempe digito deciso, In eo tanquam toto super cadavere justa persolvebantur , inje-etaque gleba, corpus d Icebatur humatum , ob membrum humo tectum : itaque locus fiebat religiosus. fὶ Novem vero hisce diebus , quibus haeres atra indutus vestestineribus sacIendis, iustisque curandis occuparetur , neque in ius vocari poterat ἰneque alius quisquam , a quo delanctus
di elvium viliorum cadavera non tombusta, sed terrae mandata fuisse. tba Plin. I. ' c. I ac e Cie. a. da Iesit r. et e I Virg. s. AEnet d. vers. ν . in Servius,
235쪽
131 DE IURE NATURALI, GENTIUM,
Iugeretur, alIqua petitione vexari . ta in mortem: quae re Dias nos omnino solv't iiu Vetustioribus autem Romae temporibus se- manis. Verum adeo miser; haeremus corpulchra cadaverum in urbe , imo etiam domi pro Diis Penatibus colebantur: quem
morem significat Virgilius bὶ in illis ver
Sedibus hunc refer aute suis , ct combe sepulchro.
Ubi vetus Interpres hoc de more disputat, qui postea sublatus fuit: nam Senatus vetuit, quemquam in urbe uri, aut sepeliri, quod in XII. invenitur tabulis. Unde qui legibus solvebantur , veluti ob virtutem clariores viri, se imperatores; & V sales, sepeliebantur in urbe ceteri vero extra urbem; exemplo Atheniensium, quos eadem religione usos , ex epistolam Servi Sulpicii scimus: qui refert, Marcello mortuo locam in civitate ab Atheniensibus cadaveri sepeliendo impetrare nequisse. Hoc autem constitutuin videtur , ne flebilibus officiis, Se lethali aura cives contristarentur . Cum autem Romani honoris causa sepulchrum in urbe alicui concederent , ad id patebat Exquἰlinus campus , quem Rugustus Moecenati concessit e ut occupato jam alia in re loco , potestas cui quam in urbe sepeliendi amplius non fieret. eὶ tandein religἰonem fortasse neglectam rescripto suo suscitavit Adrianus , d qui poenam statu It quadraginta aureo rum in cos , qui in civἰtate sepelirent, quam fisco inferri iussit, de in Magii ratus, eadem qui passi sunt ἔ & locum publicari jussit, 3c corpus transferri, ad quae
accesserunt stoi .im scripta Imperatorum .
e 9 Legem aut cm Xll. tabul. his verbis exhἰbet Cicero lib. a. de lem
Hominem mortuum in urbe ne sepelito, neve urit O.
Nunc de sumi; bus sepulchrorum.
Nullius rei cura homἰnes tangere minus deberet , quam magnificent a sepulatirorum , dc humanae gloriae consideratio post pori, mortalitque hujus vitae cupiditat tantopere tenemur; ut unde abscedit animus , ibi literis tamen, de rebus gestis, Se insanis sum: ibus , aedificiorum, ac si notare, verbo tamen, ac nomine habitare conis tendamus , mi sere viventes , ut sumtuose moriamur; totaque vita pro ea laude laborantes , quae vel contemnenda erit cum Deo
habitantibus; vel a beatitudinis a ternae ii
decidentibus aeterno tempore Poenitenda .
Ergo quid commemorem veterum AEgyptiorum saturitatem; quid regum eorum insaniam, qui exiguum cinerem eductis ad Coelum montibus condiderunt ρ Quid aetate quoque nostra populorum Orientalium , ac Sinarum praecipue stultitiam, quorum maxima pars opum funeris ambitione consumitur λ Profusionem hanc Inanem ab AEgyptiorum exemplo ad Cracos cum aliis in ribus translatam a Solone compressam legῖ-mus e Atticoque iure constitutum resert Cicero, ne quis sepulchrima operosius saceret, quain quod decem homlnes enecerint triduo: ac ne id opere tectorio exornaretur, neque ibi Hermae imponerentur; quod ideo fiebat, quia Mercurium an Imabus ad inferos deducendis piaeesse putabant . Et quoniam sepulcitra columnis exornabant , earum quoque Insolentiam compe scuit Phalaraeus, qui super terrae tumulum
noluit quid statui; nisi columellam tribus
cubitis non altiorem, aut mensam , aut labellum. Plato vero vetuit in parte agri soccunda locum ad sepulchrum capere , vetuἰt item aggerem altiorem eo tumulo , quem quinque viri diebus quinque extruxerint ; nec lapides superextrui passus est
majores, quam ut quatuor heroἰcos versus complecteremur in mortui laudem. Hanc legum Ait Icarum sobrietatem ,.atque: O destiam imitati Decemviri a Romanis funeribus sumtuum insaniam amoverunt .
praefati ab init; o pauca haec, hoc plus nefarito , ne scilicet plus facerent , quam lubiectis contInuo legum capitibus permiosum invenerint. Quae verba male Ra vardus eo loco movet: ut aliis capitibus nulla
oldinariis vitae sunctionibus .l ea vide Balduin. ad hane I. I.
236쪽
ratἰone Interponeret. Ac primo Decem v Iriartificii suntum in extruendo rogo prohibuerunt, iubentes, ut e rudibus, & impolitis lignis componeretur , ac vetantes asciam,sψedolabrum ad elegantiam adhiberi. Quor, sum enim ars , dc industi ia in opere paucarum horarum P Et quoniam veteres, uti diximus, in ornandis funeribus adeo furebant, ut pretiosa quaque atque cariora defuncto , Cum ipso corpore, conderent vetuit Solon vi plus quam tribus vestibus mortui corpus onerari: cujus frugalitatem etiam De cemviri aemulantes legem tulerunt, ne ad cadaver componendum adjicerentur plura , quam trIa ricinia, b) quae vestes erant qua dratae purpureae. Unde Varro ait, suisse duarum togarum instar, quarum dimidiam retrorsum jaciebatur, indeque dictum rἰcἰ-nium: atque antiquissimuin ricinium fuisse mulierum, postea vero duplex fuisse vir rum. Unde Servius ait, ex ricinii usu patere, mulieres olim habui ste togas, & Cicero ait; rἰciniis mulieres usus in luctu
Minus praeterea quoddam erat ricinium , quod rica dicebatur, eratque velamentum capitis muliebre , modestiae causa genas tegens, quo in sacrificiis utebantur . Riciniis. IgItur involvebant cadaver, quorum singula involucra, ut suspicor, distinguebant fasciis purpureis e propterea lex, ut Cicero tradit, non tulit plus quam tria vincula
purpurae Q quae interpretor fascias purpureas, quarum singulis ricinia corpori colligabantur . Ad eam solemnitatem suneris veteres conducebant tibicines adhibita muliere , quae Praefica nuncupabatur: ea que cantiones lugubres appellabantur seniae , quae 'que apud litos, hoc est mortuos, de humi Conditos, vel condendos canerent, Dicines. e In majoribus autem exequiis adhibebantur tubae . Cuiusmodi sumptus quia modum excederent , Decemviri vetuerunt , plus quam decem tibἰcines ad funus vocari. Unde ovi lius fastor. 6. Adde quod AEdilis pompa, qui funeris irent
Ortisices flos Iuserat esse decem.
AEdilium enim munus erat curare solemnitates, tum ludorum, tum sestorum dierum, tum etiam sunerum, quo rite omnia Pera erentur. Unde miror, cur Jacobus Gotlimi redus pro AEduis substituerit edii tis. Corruptis autem Populi Romani moribus haec in sumtibus modestia in oblivionem venerat . Ac Iurisconsulti, quia regendae humanae vitae studia colebant, pro viribus huic amentiae occurrerunt . Unde Ulpianus : fὶ Non oportere , ait, ornamenta cum corporibus condi:
nee quid aliud hujusmodi, quod homines
pliciores faciunt. Et Papinianus ait: inc-ptas voluntates defundiorum circa sepultu
ram; velut i vestes , aut si qua alia supervacua, ut in funus impendamur. Nec tantum suimus immodicos, verum dc estusos , ac mulίebres questus, de eiulationes molliores, aliaque infirmorum animorum argu menta Decemviri a Romanis institutis averterunt: ne his imbecillitatis exemplis assueta bello pectora, & diuturnis praeliis roborata ditat verentur. Longiores enim fetus, &insueti moeror Is adspectus augent mortis opinionem, ad cujus contemtum a scies acie n. dus suit populus omnibus gentibus imperaturus. Veluerunt igἰtur XII. tabul. leges mulieres radere de dilaniare genas, ut mos erat earum: vel quo se acerbius cruciarent, vel
quo sanguinem suu in funderent, . si deesset sanguis gladiatorum. Ludi enim gladiatorum in funeribus edebantur, de quo more testis est Servἰus ad locum illum AEneid. ret.
ubἰ hujus verba legis profert Servius, aetate, aut scriptorum imperitia fortasse corrupta . Simul cum laniatu genarii in vetitus , fuit etiam eiulatus, & questus enti actior , atque abiectio animi, ploratus que importunus, quos lessum veteres v cabant , ut suspicabatur Sex. mi us , quem simul cum L. Atilio Cicero reseri ,
g ὶ nullam huius verbi certam significatimnem elicere potuissed quippe aetas eam su duxerat. Unde nec nobis quidquam superest praeter conjecturam. ) Sane hanc sen
i I J Iib. a. de legibus.l a Ingeniosior est ea B. Branchu, quia is addenis dis ad OV. P. I. p. as . lessiim seu lesum. veteres enim literis geminatis nondum usos fuisse, ex Fabio observat, deficiente adhuc littera pro νω positum fuisse, coniicit. Quae vox Graecis nugas spnigeat, de Latio donata est a Plauto sto. . r. . tali de oc vocem delirare eum derivativis suisita Grammatici derivant.
237쪽
tentiam huius su D legis argu ἰt lex Solonis, qui nimios fletus, teste Plutarcho, &Cἰeerone, inhibuerat: quam legem in suas
Decemviri tabulas transtulerunt. Quam tamen gravitatem Solon legibus suis exegit, inoriens ipse minime praestitit : siquidem ha e ille de suo sanere, quae Cicero tran.
Mors mea ne careat lachrymu, limquamus amicis Maerorem, in celebrent funera eum Iemltu.
Quamobrem jure a Cicerone praesertur Ennii oratio laoc: Nemo me lachrymis decoret, nec funera fetu Faxite cur λ volito vidia per ora virum. Plato vero in suis legibus minime sollicitus est de prohibendis, aut concedendis lis
chrymis: dum ne planctu, & clamore mortuum extra domum comitentur. Credo ne publico adspectu lachrymarum civium animi debilitarentur. Praeterea Decem diri moderandorum sumtuum curam susceperunt Providentes, caventesque, ne praeter justa iam persoluta, & humationes ostis decisi, quae supra memoravimus, benevoli, Se cognati ossa legerent reserenda domum, ut super IIs iusta repeterentur, itaque tum-tus, de lachrymae augerentur. Neque enim celebrarI'poterat Laus nisi super ossibus. Hinc mari mersus, aut flumine, cuius cavdaver ad l tus, aut ripam non emersisset, nullis funeribus decorabatur. Quamobrem cum nullum super terras os destincti extaret; haeres nulla sun eris obligatione premebatur, neque iure Pontificio tenebatur Dorcam immolare Cereri, ac Telluri quotannis; quam praetidaneam porcam vocabant, quia caedenda erat, antequam novae fruges caperentur. Et haec annua immolatio poena erat haeredis, quἰ cum posset, iusta non feci illat, bὶ At ejus, qui cecidisset in acie, quamvis Ossa nulla invenirentur , tamen virtutis ergo funus ducebatur, &memoria exornabatur exequiis. Immo etsi forte fuisset a commilitonibus crematus ; tamen permittebatur haeredi, Se cognatis legere ossa, quae invenissent, ut super iis justa socerent. cὶ Ad alios nune sumtus a Decemviris resectos accedamus, nempe ad uncturam servilem, respersionem , murratam potionem , de longas coronas. Unctura cadaverum pluribus quidem populis consueta ,
ιη veluti AEgyptiis , Graecis, de Persis; RO-manis vero fuit maxime necessaria , qui novem dies sunus protrahentes unctione olei, atque odorati liquoris, putredinem prohibere cogebantur: praesertim quia oportebat corporis poros, aqua calida laxatos, unguentis opplere, ne per viscera liberius per. meando corporis compagem celerius solvet et . Quamobrem non omnem uncturam Decemvi- ri sustulerunt, qu7ppe cum sumtum hunc ingenuorum cadaveribus necessarium cognoscerent; ideoque unctionem eam inter impensas funeris positam Invenimus; e in unctu
ram vero tantum servilem prohibuerunt, tum ne par honos tribueretur cadaveribus servorum tum etiam quia neque ea solemnia, neque idem dierum spatium ad servorum funus adhibebatur. Sequitur circumpotatio , D sive epulae serales, aut sepulchralis coena , & convivium , quod inibatur post cadaver conditum e quae de parentalia dicebantur, G sdicernia , quas corna ad illices; veteres enim res 's procaeva d xisse testis est Varro in Meleagris; I9 qui mos de Romanorum fuit, Se Atheniensium , Se aliarum gentium vetustissidimus, cuius testis est Homerus. hὶ At ιδ
a Lib. r. Tuscul. tito. Sed quid est coena ad silices Respondenti, J Cuiae. t. xu.m de his qui nor. infam. i. Glammatici. epulum adisi licem datum, quod Papis. lib. a. ga. t. t vix probandum . Potius arridet contes ruta Sealiis c I Culae. De. cit. ex Cic. lib. a. de te'. oeri ad Festum voce Silicernium, quis licernium,s I Herodot. t. a. e. t. Diod. Sicul. I. i. schoia tanquam felucernium id est α λυχνιαν dici. putatio. Aristoph. in mur. bat, quia lueetnae eo die aerendi non fuerint sole I L. 3 . F. de retis. o fami. oner. litae. Quicquid sit, si licernium pro exequiis , dci I De solemnibus non dubitandum eenseo , coena funebri poni, Festus testatur. Unde senex sed quod de dierum spatio dici tui. plobatum ab si licernium dicitur ..tanqu ni cuius causa brevi Auctore vellem. Utique enim eadem ratio, quae suturum sit silicet nium ι & si licernius. qui di- contra repentinam exustionem & sepulturam ho- gnus erat, ut pro eo si licernium P re Γ , quem minum liberorum pugnabat. te ilicet ne vivi flamis admodum ergastulus dictas, qui manet in erg-mis aut sumo traderentur; locum etiam inveni. stulo. re possit in funere servi, s t. i Nonius. Viae Laurember . veria si licer tfὲ etc. a. d. leg. . 1
238쪽
ad has epulas accedebant post coenam iptis mortuis datam , mortuos enim con xivio exeipere se credebant coenam flammis ia-iicientes ::quasi flammarum . faucibus eam defuncti vorarent. Haec vero, quae diximus , convivia tanta magnificentia instruebantur , ut Decemviri prosusionem hanc inutilem moderandam existimarint, sed tru Bra. a Nam subactae moribus leges surori hominum reprimendo minime suffecerunt. Quippe superstitionis amentia verebantur fame necare mortuos , atque ipsos Deos :ni viventes .& mortales , pro & mortuis, de immortalibus se vino, & epulis explerent: quati hominum dentibus Dii superi, atque inferi manderent: adeo luxurie, atque crapula numen venerabamur inane. Hane autem Decemviri legem etiam de Solone sumserunt, cui tamen iacturae hujus, inanisque luxus coercendi consilium nihilo processit felicius. Quis enim vulgarem affectionem coercuerit, quando cupiditas religione munitur λ omnem autem circum potationem Decemviri sustulerunt, cum varia esset crapula , de circumpotatri , de etiam ad sores mulsum daretur. bὶ Respersones quoque
rogi, S cinerum , quae Numae tempore vino, Decemvirorum vero aetate murrata
potione fiebant, XII. tabul. prohibuerunt 'cum amovendis supervacuis sumtibus etiam vini respersionem Numa prohibuisset , quam tamen Decemviri tolerarunt, nisi sumtuosor esse te qualis erat murrata Potio, qua rogo, sue flagranti, sive combusto, aut cineribus adspergebatur. Hanc enim re L persionem lege XII. tabul. prohiberi, recte meo judicἰo I. Gothos redus existimat. Eadem autem prohibitione comprehenduntur liquores omnes pretiosi, quos posterior δ' tas. in Venit: quosque Decemviri , etsi non sibi notos, tamen legis virtute vetuerunt: eon sit Itim enim legum conditorum fuit inu
Quae nominis ratio natiiralis de priori prae. ferenda videtur . Delectabantur autem vetere amaritudine myrrhae in vini potu .co I Festus ver b. marraea. min. x I. P: ut.
c Cotouae longae, sive altae opponi vidςntur brevibus. sve depressis. Spiceae utriusque s meris esse poterant; adeoque live non pertinet lo. cus Tibulli. Artior losus. Ovidii Fas. IV. e. .' eg t orna iri Ianra eerena foro. Videntur vero roronae longae prohibeti in saneribus, quia solis Diis sacratae erant.
tile resecare sumtus. Quid autem tuerit naui rata potio, non satis est exploratum. Alii enim scribunt murinum a sci ρον ab unguenti odore, quod &nectar Latinis appellabatur, eratque potio dulcis ebrietati oppcsta quae propterea, Sc foeminis concedebatur : alii vero murrhinum, quasi myrrha conditum, unde myrili tum v num. e) Hujus odore scribit Plinius proditum L. Plotium proscriptum a Triumviris,
cum in Salernitana latebra se conderet. Rursus, ut quam minimo sumtu mors hominum honoraretur, prohibuere Decemviri longas coronas, diversas scilicet a rotundis contextis, ut capita redimirent. Erant autem lonae coronae, quibus implIcabantur chavera, de busta, & sepulchra, ct sellae curules, Se theatra , & currus triumphales,
Fladia Ceres tibi sit visero de rure corona Spicea, quae templi pendeat ante fores.
Reiecerunt postremo Decemviri, moderan dorum sum tuum causa, etiam odorem , a funeribus amoto acerra: usu: quae sive ara su Itante cadaver adolendis odoribus posita, sive arcula incendendo thuri construila, ut aliqui putant: c rte ad odorum edendorum usum in funeribus.adh bebant. Concludamus vero locum hunc de moderandis fuit rum sumtibus ea lege, quae vetuit uni plura fieri sunera . vel plures lectos sterni, quod forsan erat ante consuetum . se Sed antequam traiisseamus ad alias, proseramus eas, quas adhuc explicabimus:
Hoc plus ne facito . Rogum ascia ne polito.
Tribus reciniis ac x tibicinibus foris esset re rus esto.
ldi Ovid. I. 4. Fast. plin. I. at . c. I. Tertuli
I i si licinia, quod quibusdam visum est . mulieres in funere planctus caussa adhiberi solitas,& tieinio, tamquam veste lugubri indutas , Mni
ficarent. non incommode in hae tete iungeretitur tibi ei nibus . Nunc . cum vestimentum Auctoride notent. sive ea cum Varr e pro involveto eor
239쪽
1;6 DE IURE NATURALI, GENTIUM.
Mulieres genas ne radunto. ne sive per tervos, equos e suos, quos pecu. .e lessu ira saneris ergo habento. lnjκ vomit e te' complactitur: nee victo.
λ . ris tantum cadaveri coronam eam impo
Homin ii Ortuo ossa ne legito, nere licuit, sed etian parenti eius. Siqui- quo pGit lunuS laclas. idem, ut mos fuit Graeciae, ubi summa cum Servilis unctura, omnisque cir. celebritate certamina sunt instituta ; qui cum potatio auferitor: Murrata po publicis in ludis via illet, non sibi tantum,
tione inditor . Ne longae corona , iςd di lux i, di patriae suae 'loriam parie-
neve acersae proieruntOr. Uni plu- patria ejus 3e pater appellabantur. sc
ra funera ne iacitor. - Not s abstἰ nemus, cum satis pateat sen- Unde non mἰrum, si coronae honorem Romanarum legum conditores etiam parenti sus e superioribus disputationibu . Tantum j tr Nerint , elatum Giin cor addimus ad primam legem, Deo, Matij,lΠλm ea dem mum reinebant, ut arguesse Deos Inseros, iusque Deorum Manium, esse ius sepulchrorum, & sunerum. Dicuntur autem Mines, ut Varro tradit, a uula veteres bonum dicebant manum. ' Dii autem inseri, quamvis mali haberentur , tamen ut Pax cum eῖs esset, prisci illἱ bono illos nomine demulcebant: quod mali bonis nominibus placarentur. Occurrit lex alia, b9 quae exceptio est prohibi.
tionis huiusce sun erum : permittitur enIm, ut aurum, quo sorte decincti dentes in vita decidui revincti suissent, flammis, & humo, si liberet, traderetur. Videbatur enim nImis avidum, ob tantillum auri dentium deiuni hi ordinem dissolvere. Unde lex suit.
Neve aurum addito: Λst si eui auro dentes vincti estini, im cum illo sepelire urereve se frau
de esto. Escint) pro erunt, ut exposuImus non
Ina pro eum, ut supra exposuImus.
Se fraude pro sine fraude, hoc est
Nune em , ticeto , ne sit ei damno. Sequitur exceptio alia superiorum legum, illiusque Praecipue, quae coronarum luxum profligavit . Etenim ut praemiis virtus excitaretur , Decemviri coronae potestatem. secerunt ei, qui ludis, & certaminibus publicis victor eam meruisset , sive per semet
Ο o νγαeχoοσω ἐνδε δεμένου: Lueianus quo- dixit. Erant Ii exemptiles. de ii ita false iusit mentum virtutis usque ad funus parentum in familia maneret. Sed novorum tempo rum luxuries, praecipue sub imperatoribus, hanc Omnem disciplinam evertit, coronasque communes reddidit omnibus, d) exceptis Christianu , qui superstitiosum ritum abhorrebant . Legem autem, quam di plures sarcire tentarunt, en qualem restituit Jac. Gothosredus:
Qui coronam parit ipse pecunIave ejus virtutis ergo arguitor: oc ipsi mortuo parentibusque ejus dum intus positus escit, forisque effertur se fraude esto.
Parit) male Raevardus figmentis assuetus mutavἰt in pacis. Parit praeteritum est antiquum pro peperis. Nam ut observavit Popma, seὶ veteres aliquando praeteritum etiam Per praesens exprimebant; unde sunt
illa discedi pro discessi, S decedi prodecesse , γ) se με liberis decederit apud
Paullum & apud Catonem in orat. de bello Carthagin. aures nobis eallescerunt; bc in elepo, elepi. Cicero de teg. Dcrum s crove commenaatum qui Aeperit. Hine dein lege nostra pari pro peperi a paris. Pecunia pecuniae nomine venit muἰd quid est in dominio nostro, ut servi, &equi , Iὰ quibus cum uterentur in circen sibus , ob eorum laborem , praemium ver tebatur In dominum.
eti ius. le Pindar. Od. s. ubi schol ast. la I Iuven. rat. ra. Minut. Pelia. Tertuli. δε
240쪽
Argultor nihil temere mutandum l
ut illi faciunt, qui dicitor, addicitor, reponunt. Sensus enim optime constat, cum arguitor significet arguatur virtus, declare. tur. Tota vero haec lex ita verbis communibus commode, atque usitatis exponetur:
Qui coronam meruerit in ludoris , sine ipse, sidie ser α ιι , equive in funere ob virtutem laudatan: ipsique mortuo, ct ejus parentibus , ct quamdiu domi per no diem dies collocatum est cadaver , ct cum essem tur, coronam illam imponi jus esto. Sed jam odisputationem nostram de Xll.
tabul. leg. concludamus , Pervenimus enim
ad postremam in ordine a nobis institutores que lex illa, quae spatium praefinit , quod inter aedes alienas, & bustum rogum quiaωbeat intercedere, ta) quod . pedumina.
tuitur : ne rogo propus admoto, aedes vicinae volitante flamma conflagrent: neve ex vicinitate laetor cadaveris proximiores insiliat. Ex qua spatii amplῖtudine arguitur, legem hane pertinere ad aedes rusticas extra po- aerium : nam urbis angustia . de pro laur. tas urbanorum aedillatorum hunc sensum satis excludunt . Et quoniam lex priuatis cavet, ut incendium ab eorum domibus arceat , atque foetorem ; sequitur, domino Permittente , aedium sas esse propius rogum extruere: adeo ut nequeat postea prohibere dom nus , ne at Ius mortuus eodem inseratur . Quo pertinent Pomponii verba ini. si propius f. de mortuo inserendo , ubi legitimum modum intelligit Iurisconsultus spatium hoc LX. pedum a Xu. tabul. legib. praescriptum ut ota me Amonius Augu- sinus ἰnterpretatur . Tandem progrediuntur DecemvIri ad muniendam auctoritate legis religionem sepulchrorum , quae satis ipso religiosi nomine ab usucapione eximebantur I cum non liceat res sacras , sanctas , dc religiosis usucapere , tamennom Inatim de vestibulo sepulchri cavere voluerunt : ne forum sive vestibulum tanquam a re relig osa separatum usucaperetur : jubentes , ut accellio illa sepulchri eiusdem sepulchri iure frueretur atque
l a a Cie. lib. a. de legibas . I b l Festus in verba bo. l ' I in quibas verbis ust lina foeum potius ,
n quo cadavera exarebantur , quam locum senificate videtur. se I Vid. Popm. de dis verbor. vera. Min
adjicentes, ne bustum usucapere liceret . Quod bustum cum Hottomanno interpretor locum, ubi cadaver suerat exustum , siquide in
alibi conditum suisset: quamvis locus ustionis proprie diceretur ustrina. b in Si enimbustu in pro ipso sepulchro hic accipiemus , inutilem hane reddemus legem . SiquIdem sepulchra per se satis iptis religios iure
usucapionem excludebant : nec quidquam nominatim nova lege caveri oportebat . Cavet autem lex, quia bustum, sive locus . ubi cadaver tantum suisset crematum neque conseptum erat, neque religiosum : & interdum monumento conjungebatur , inte dum vero coniungi prohibebatur , ut hae antiquae inscriptiones testantur emio monumento ustrinam adplicare non licet. ce) Ea autem leges ipsas ex
Cicerone quantum potuit restitutas.
Rogum bustu inve novum alienas aedes propius LX. pedes, si dominus nolet, ne adjicito. Fori bustive aeterna auctoritas
Servius in fragmentis. ApparatΜs mortuorum funus dicisolet: extra inio lignorum rogus : subjectio ignis Ira ; crematio cadaDeis ris bustMm; locus ustrina, operis constructio
sepulchrAm, inscriptu tamen, memoriaque monumentum . Sed non semper in usu i quendi discrimen hoe religiose observatur.
gnificari locum, ubi corpus crematum est. at non conditum : cuius interpretationis non modo Hottomannum auctorem,
sed & adscriptorem Popina in habemus dedisserent. verbor. verb. bustum, ubi ait: Interdum bustum appellatur locus, in quo
morturis crematus, non etiam sepultus est,
ut notat Servius in illud AEneid. n. semiustaque servant busta de Strabo I. r. scribit me καυσρας id est bu tum AugustiJuisse in campo Martio, ct ab eo diversum Agausoleum ,
in quo cineres condite. His addo Donatum , t 'a Imo bustum proprie dieitur loeus . iaquo mortuus est eombustus di sepultus, diciturisque bustum quasi bene ustum . Festus in vocebussam . Sed hie quoque multa sibi usus praetor proprietatem Latini sermonis vindicavit. A buasto aves ambustoneae dictae , quod circa busta versarentur, notante Scaligero.