장음표시 사용
271쪽
mἰnime tenebἰt: quia sublata lege non homo , sed sera, quae in homine admiscetur, ἱmperabit: unde sicuti homo sine ulla ratione duce per se corruit; ita & civitas absque lege, sive ratione publica di sibi vetur: & qui publicum omne ad privatam deflectit utilitatem; in discrimen adducet
utrumque; ut summae Prudentiae plerumque sit velle infra quam possis, nec satis unquam laudetur Hesiodus docens, dimidium plus esse, quam totum: iureque commendetur Spartanus ille Theopompus, qui regiam, quam obtinebat, potestatem extenuavit , objecto ei Ephororum imperio: quo consilio quantum posterioribus regibus potestatis ademit, tantum dominationi eorum securitatis adjecit & vitae. Unde ab uxore correptus, quod regnum filio imminutum traderet: minime, inquit, reddidi enim diuturnius. Regum enim is minus
invidiae, periculique subierit, qui se supra
ceteros minus extulerit: quique multos ad
exercitium publidae potestatis admiserit , plures adjunget sibi pedes, & oculos, Somanus: cujusmodi sunt a rege creati magistratus, qui si liberum sibi suae jurisdictionis exercitium permittatur, cum salute regis propriam auctoritatem putabunt esse eoajunctam. Unde non regis tantum,
sed de propriae utilitatis causa curabunt populos in i de continere. Quo studio minime tenebuntur, si viderint minus eorum regis arbitrio saepius in teiceptum , atque turbatum. Quo magis cavendum principibus , ne attingant Magistratuum auctoritatem , neve cognitiones illorum ad se trabant: nisi quando per gradus res ab eorum judicio ad supremum principis ex Prinvocationis lege devolvatur. Hinc plurimum profuerit futuro regi plures antea gessisse minores, & maiores magistratus, & maiorum iussibus parere didicisse: ut eae pro . Prio experimento sensum colligere valeat
subiectorum. Propterea illi sunt imperiot 3 Deseribuntur hoe capite. quod reliquis e-1asdem pensi facile palmam praeripit, vividissimis
oloribus artes tyr nnorum, raptis experimentis
ex usu veteris ac hodierni aevi. Distat autem Grais vinae , ut ex antecedenti de sequentibus eapitibus constat. tyrannus a rege in eo, quod ille legibus, ruta humanis , solutus apit , hie contra iisdem adstrictus est. Sed cum Ee prinreps legibus humanis solutus iuste Si probe su is imperare possit, si iis IInpetet ad legem naturalem, ina ista um est,
aptiores, qui diu parere assueverἰnt: qu a tolerabilium , & intolerabilium onerum argumentum a semetipsis capiunt, & a recordatione praeteriti temporibus,ac probe sciunt,
quantum subjectis suis tuto sit imponendum :ne alias de eo praedicetur, quod de domino suo Plautinus ille Sosia: AEquum esse putat, non reputat la
Neque aeqHum, anne iniquum imperet cogitabit.
CAPUT XII. De tyrannide. 'IO Uod sui taeduim , atque offensionem
populorum nullo pacto suspἰcabuntur ii, quibus adhuc puer Is dum adolescerent, multaque stulte , atque immodeste
appeterent, omnla Permittebantur a nu
tricibus , praeceptoribusque suῖsquἰ plerumque regum filios curae suae concreditos adulando, & blandiendo e stultis reddunt stultiores ut non immerito regni Persici ruinam Plato mulieribus adscribat,3c eunuchis , qui Cambysen a puero, dum Cyrus procul bellis distineretur, assiduis deliniment Is , atoue assentation Ibus non ad prudentiam, se ad Insignem amentiam instituerunt. Hinc non mirum , si qui ab ineunte aetate appetere omnia, &omnia pariter obtInere consueverunt, Teliqua vita nihil sibi negandum unquam , nulli suintui sua causa parcendum , ac ne pauxillum aliis relinquemdum opineatur eorum , quibus ipsi delectantur. Atinque his ex moribus eveniet , quod praerdicit Xenophon , ta ut non raro qui
optimam beatarum rerum portionem Pobsiderent : cum reliqua Invadere conarentur , suarum quoque rerum possessione deciderint . Adeo autem iii an Imis hominum pollet aequalitas, ut sicuti iusta in peria inaequalitate subvertuntur , ita econtrario injustae dominationes aequalitatiS,
soraris imperii limitatas primum distinguendas esse ab absolutis , dein, in illis quidem tyrannum dici, qui leges mi ret ei vitatis. in his eumὲ lio
nomine venire. qui Ieces migret naturales . sie quoque collineare ad scopum suum pti erat Auisnor, qui in libro de Imperio Romano prin ripes, qui legem regiam observarunt. oro bonis prine pibus, eos rontra, qui eam insuper habuerunt, pro tyrannis habet.
272쪽
atquct iust ita simulatione conserventur .
Quamobrem nulla tyrannis diuturnior ea , quae regiam probitatem imitatur. Quo degenere apud Graecos plures fuere tyranno rum . qui praeter potentiam illam vi , &fraude quaesitam, qua volentibus Pariter , di invitis dominabantur, in ceteris regias virtutes, & artes partim re ipsa exerce-hant, partim in speciem usurpabant ; ut iniustitiam dominationis justitiae usu , ac
smulatione tuerenture fingebantque Omnia
non sua, sed reipublicae causa suscipere ,
pecuniamque alienam non in proprias voluptates , sed in communes utilitates mul. titudine vectigalium exhaurirer atque ita invidiam elabebantur eorum, quorum Iahores , acitenues opes depascerentur. Im. mo de publicarum quoque rationum inspiciendarum copiam omnibus faciebant a uinon dominos, sed patresfamilias agere viderentur; quam opinionem alebant humane , ac familiariter cum civibus agentes , atque ab eorum praecipue uxoribus, dc cognatis abstinentes, parcentesque pudori sceminarum ἰ ac publicis monumentis augentes , Ornantesque civitatem'; ut procurviores , & custodes existimarentur illius . Immo auctoritatem rerum divinarum persu inmam perfidiam ad ambitionem propriam detorquentes, templa sedulo instau--rabant, sacrificia solemnia instituebant La tagebantque sacrorum e ut iis obeundis Pietatis opinione, avaritiae, atque saevitiae suspicionem declinarent, arcerentque ab
se insidias, Se odium subiectorum eum
maxime verentium, qui pietatis exercitatione numinibus carus, Deum ipsum videretur adjutorem, ac vindicem adversus aggressores tam sancti capitis habiturus . Quos autem inter cives praestare viderent, eos evehebant ad honores, ne majus quidia libero populo, quam sub domino lese
assequi possse sperarent . Honores autemio plurimos homines particulatim tribuebant; ut se ipsos aemulando cum princi-Pis majore securitate alter alterius sacta
vicissim specularentur: cavebant vero maxime , ne unum praejomnibus extollerent ;Praecipue quem confi lentiorem noscerent,& ingeniosum : ne sibilpericulum augen da nimis illius auctoritate crearent; ac si
Quem altius, quam prom a utilitas , aut salus postulabant . extulissent , eum non
epente, sed paulatim, ae sensimie summo inferias detrahebaut . Porro voluPta Iani Graυιπα.
tibus nimiis aut se nunquam explebant ,
ne Per eas enervarentur. aut si modum aliquando trans rent, vel inhonestas appω terent , omnium, atque etIam domesticorum oculos effugiebant . Praeterea vel
supplicia raro constituebant, vel invitos , de paterno in filios animo eo se adductos est e simulabant : ac delictorum veniam
quidem per se, Poenas vero per magistratus decernebant: ut amorem in se transiferrent. 3c odia refunderent .a magIstra. tus. Injurias vero ab Iis potissimum:a,stinebant, quos iracundiores experirentur
simul, de honestiores: hi enim de qui a s
cilius mortem , quam contumeliam tolerant , dc quia prae ira periculum omne contemnunt, minime dubitabunt , suamet anima emere quod cupiunt: propriamque vitam in precium Offerre mort Is alienae . Divitibus praeterea, dc egenis contraria
ratione placere studebant e it IIs quidem
propter conservationem diu t Iarum , qui bus rerum commutatio nunquam est sine
periculo: istis vero propter defensionem ab iniuriis potentiorum, quos a pauperi rum corporibus prohibebant. Una tandem erat eademque ars iuste . atque iniuste
regnantium: quam reges quidem publicae , tyranni vero propriae utilitatis causa exercebant: diverso cons Ito virtutes praeserentes easdem, contrarioque an Imo paria studia suscipientes. Qui vero simulatione virtutis iniustam clom Inat Ionem retinere nequirent, vel propter impotent Iam
animi nullum patient Is fraenum ἰ vel quia scelere parta saepe sunt sceleribus m nienda gravioribus; ii ut sbi caverent ,
praestantiores viros deprimebant, e me dio tollentes eos , qui sublimiora cogἰt rent , publicosque coetus, 3c frequentiam hominum prohibentes, ne dum convenbrent, fidem inter se vicistim darent, atque accἰ perent , animosque iungerent , atque consilia communicarent; praecipue.vero e xludentes facultates illas omnes , atque scientias. unde aluntur ἱn mentibus honestiora & libero homine digniora . Enutritus enim inter studia literarum , gravibusque doctrinis institutus , neque ad vἰle ob sequium, neque ad servitium est opportunus . Quamobrem ingenia extollebant
humiliora. lenue que animos, atque i i
ios ἰ praesertim vero indoctos , 3e quἱ doctrinae inopia laudem vili obsequio c. pza rent, prae ceteris ad magistratus evehebant.
273쪽
Proceres vero frequentes in suo comἰtatu
adesse jubebant; ut sub principum oculis
nutus eorum, & minus taciti, qui sunt Indices animorum, subiioerentur ἰ ac dum occuparentur circa principes , nil tempori, eis ad servitutem recogitandam, & res novas moliendas omnino superesset. Ua autem latentes, atque abstrusos omnium sensus eruerent , crebros, di frequentes exploratores clanculum dimittebant, atque ad publicos coetus, de ad privatos pariter hominum conventus ablegabant: ut eta ab aliis internoscerentur, tamen metum incuterent , praesentiaque sua sermones principi noxios cohiberent. ob eandem causam foeminis fraena laxabant, eisque per speciem urbanitat Is Impetium in viros per mittebant , ut domi suae mulieres ad linquendum , te iam ii ariter secum agendum quoscunque vellent admitterent; ex quorum sermonibus plurium cogitationex retegerentur Principibus per loeminas ;quae tanquam hamo in virilibus animis piseantur : nulli enim facilius , quam mulieribus nobis blandientibus , roburque nostium dissolhentibus praecordia re seramus; nihἰlque servis tyranno fidet Ius ,
ac mulieribus, quae abiecto sunt ingenio ,
di ob servitium, cui perpetuo eas mancipavimus , nullo sensu servitutem a libertate distinguunt, eaedemque nusquam vitam ducunt, quam sub tyranno iucundiorem e Luxu enim potiisim uiri delectantur , quem tyrannῆ illi impendIo ale-hant , quia luxus depopularetur opes civium e qui eum inter se de magnificentia aedificiolum, atque' mensarum appa
dore stulte contenderent , sum tuum ae mulatione proprias opes extenuabant , ac
principis potentiam exto lebant , non solum propter discord dis, quae inter eos nascebantur, Ec ostensi nes an Imorum , dum secum fastu , de magnIficentia certarent ; erum et Iam qu a dum opes absumerent ,
minus idone; sensim reddebantur ad ressendum iniustἰs imperἰis: ac demum quia Portoria , de vectigalia, quae sunt prInc ἰ-Pum opes, augerent arcessendis ext rius Peregrinis m rcibus: quἰbus in urbem cori vehendis vectigalium, atque portoriorum solutione, bona privatorum ab aerario Principum ab thebantur . ita ut Dionysus i. te Syracusus quinto quoque anno rem
fatalli aram singulorum tributis, de vectigalibus exhauriret. Multἰ vero ἰn IlIo tWan.
nidis majorem partem Privatorum hon rum proscriptio rubus, dc multis rapiebant reademque civibus reddebant praemiorum nomine, dum modo unum , modo alium honorarent: atque ita restituendis bon Isavitis civium , ac largiendis alienis libe- tales , dc benefici vocabantur. Hinc P lycrates , Herodoto teste, dicere solebat , gratius amicis fore, si sua eis reddere tur , quam si nihil omnino illis fuisset a
latum. Servis praeterea in publicis prἰν tisque negociis utebantur, eorumque maxima familiaritate gaudebant: effusores enim servi sunt ad adulationem, qua m Ire
tyranni capiuntur e ac rerum administrationem a liberis hominibus prorsus auferebant; aut .llis tantum ex liberorum numero tradebant, quos propter animi su jectionem, ac turpitudinem sors ad liberistatem, ad servitutem vero natura tuli Dist. Ad res eat in injustas, atque Iurpes ,
justi homines, & honesti .praecIpue ingenui, atque veraces nullius Omnino sunt
usus : quippe qui disciplinam eam ultra
gnorant, ac vehementer abhorrent. Ideo
sub tyrannis illi iacebant elevatiores an
mi, atque omnium contumeliis patebant . eum animi magnitudo pro furore hiber tur. Unde Horatius allantandi studio Labeonem aduersus Augustum coitumaci rem. 8e immoderatam domἰ nationem liberius accusantem insanum appellavit .
Nec mirum , si dominatores ii iusti h stium numero habeant iustitiae cultores , quibus propter iniustitiam sunt odiosi. H
norem autem exteris , quam civibus habebant maiorem. 3c cum illis potius, quam cum hIs ain Ie itiam iungebant : Propterea quod minus fidos putabant sibi fore. quos
primerent . quam illos , quos honore sae dons assicerent. Ingenti praeterea magnificentia ludos apparabant , festosque dies crebro celi brabant i ut spectaculis trulle populus a cogitatione rerum novarum abstra heretur, & MPore praesentἰs status , ac mutationis odio caperetur deliciis irretitus . Se cantibus . quibus eorum anima laxabantur. Adulteria vero, aleam. Ceteraque peccata graviora libenter dissimulabant , ἰmmo oc eon siilto nutriebant ἔ ut si aliquando a ἰquem oderent, illius perdem di catusam in promptu liaberent, summissis accusatot ibus, qui crἱmen in oblivione
jaceas opportune luscitarent. Quamobrem
274쪽
tyrana Is Ieges non lant utiles nisi cumi in sane venereas voluptates concuposcebant, violantur, di negliguntur: ut non mi-iut earum plerumque cauti pericula prin-rum, si eas non educatione in pectoribuslcipatus adirent ἱ notiore tamen libId in Ishominum, sed tantum in voluminibus Micondimento privabantur , amore videli. tramento curent imprimendas quo semi-lcet, cuius nunquam compotes fuerint , narium fiant poenarum dominorum lucrOIquicunque percipiunt a mulieribus id, quod cedentium. Unde iis tanquam retibus inicum capitis discrimine negaretur: nesciunttuntur, non ad emendandos mores, sedlenim illi, sormidine, an amore mulier ad involvendos eos , quorum vitam In eo inducatur. Unde tyranni , quἰ viti sua potestate habere concupiscunt. Ideo itaruin voluptatum causa virtutes derelique legum cultores tyrannis omnino suntlque ruat, vix tamen aliquam invenlunt iainutiles, immo dc exosi: quia innocem vitiis voluptatem, eamque turbatam ca-tia vitae causam eIs adimunt rapInarum .Ipiunt, dc ancipitem, atque sollicitain, &Praeterea veteres illi, quorum studia rese-langore , poenitentia , metuque circumda-ximus, tyranni , solo metu populum initam . Quibus molestiis omnino liberior fide continentes , cogebantur , paratamistatus est Privatorum quietus, atque tran- semper secum habere militiam 2 ac ne o-Iquillus: quem opinione, ac spe longe ma-cio milites tumultuarentur , eos omni notioris felicitatis in periculosam , & inquie ducere compellebuntur adversus liostes . Liam dominationem tanto studio, atque la- ideoque levem quamcunque belli causamlbore commutarunt, in occupanda libertate arripiebant. Crebris autem bellis, ut qui Claliena propriam amittentesi: cum Is tantumque principi esset invisus, proposita dul-lmodo potiatur libertatis, qui neque serviat cedine laudis gravIoribus periculis obiIcie-lulli, neque dominetur . Non magis enimbatur I de milites propter spem praedaelservus ab imperio pendet herili, quam dinmercedes desinebant expectare promissas .iminus a fide, ac voluntate servorum. Et Populus vero tributa, & vect Igalia , quatillaec quidem de regno, quod in oppositam duriter , ac miserrime pendebat, non in sibi tyrannidem degenerat. Privatam princIpis rem, sed in communem nationis gloriam, di publicam secu- CAPUT XIII. ritatem, prorogatis Imperii finibus , ac debellatis hostibus versum iri opinabatur .lDe regimine optimatum, ct de nobilitate. Ac milites quidem bello, cives vero in invere publico magnificis monumentis aedi- A Lter a regno gubernat Ionἰs gradus , ficandis , atque insanis molibus extruet - ri regimen est optimatum; eorum nelndis occupabant, opes illorum simul, &lpe , qui ad honores, & magistratus non CorPoris vires atterentes. Hinc AEgyptio-lopibus , Sc potentia , sed potissimum norum regum pyramides, de Pisistrati adesibilitate generis attolluntur , & opinione Iovis Olympii, 3e Tarquinii aedificia su-lvirtutis concepta in animis a generis ani ἱ-Pra sumtus aliorum ante se regum, qui-lquitate, atque illustri serie majorum, quo-bus cum artibus tyranni uterentur , amo-yrum praeclarae animi dotes creduntur iavere Procul a se cogebantur omnes , quilposteros exemplis, Sc educatione descen-Pravitatem eorum intelligentes aversabamidereia Ideoque a civibus nobiles praeseruntur quales prosecto sunt igeniosi homines, tur aliis, quorum nondum ullis egregiis ac honestiores de generosi, ut contra quamifacinoribus vIrtutes in lucem exierint . D medicus, qui e corporibus conatur ejice-ltenim ubi quis rebus praeclare gestis , aut re deterIora: illi e corpore civili, sive delingenii sublim Itate , atque doctrinarum regno ejicerent partem hominum praestan- eximiis laudibus innotuerit, quamvis nultiorem. Quamobrem tyrannis illis, vellis majorum factis commendetur, tamen Omnis vita repudianda erat, si versaren-lin ordinem nobilium inseritur ab ipsa natur inter bonos , unde impendebant insi-ltura . Siquidem duplἰcem este nobilitacitae ἰ vel miserrIma vivendi ratἰo eligen- tem intelligimus, naturae alteram , alte da, aetasque transigenda inter stolidos, vἰ- ram locorum. Nobilitas naturae ab extre ies , dc abjectos, atque propudiosos , Zelma virtute procedit, qua praeditus ubique da fames et maximoque felicitatis humanae terrarum , 5e omnium opinione, ac gentium
275쪽
est, ae eertarum regionum finibus clauditur, patriisque definitur legibus, quibus in
nobiles releruatur, quotquot e certis creantur, notisque familiis. Cuius nobilitati harbarae quoque gentes potiuntur, apud quos, uti & apud nos plures nobiles, quos natura propter animi tenuitatem, atque ignaviam ad perpetuam oblivionem, atque contemptum , ex illustribus familiis in Luae gentis dedecus procreavit. Quae locorum
nobilitas bonorum, atque opum continuatione sustentatur; Iis vero defluentibus, nobilitas etiam dilabitur quia non in praesenti virtute, sicut alia, sed in hominum opin Ione, atque admiratione fundatur: quae opinio, & admiratio una cum memoria ve. rerum facinorum sensim extinguitur, ubi ea, quibus fulciebant ut exteriora ornamen ta , dc antiquae virtutis indicia disperierint. Quapropter status optimatum recte constitutus erit, quando ubi honores invenerit ,
non modo id, quod opinione ducitur optimum , nempe propago nobilium, sed illud maxime, quod natura optimum tuerit, homines nempe ingenio, doctrina, bc mori. Bus illustres: qui si nobilitatem transferunt in filios, multo maiorem certe praeserunt in semetipsis. Uerum si eo in regimine magistratum capiunt non solum, qui sunt no-hiles a maioribus, verum etiam qui a suis virtutibus, quamvis plebei generis : quonam argumento regimen optimatum a populari statu discernemus ρ Ita nimirum , si magistratuum creationem non populo, sed n hilium suffragiis committemus; ut quem ad ma stratum perducere velint , etiam si e plebe sit suseipiendus in numerum coinplent suorum. Nam & inter Romanos , qui Curules magistratus gesserant, etsi patricii non essent, senatorIum tamen ordinem, dc jus imaginis , nempe nobilitatem assequebantur. Est εe alia optimatum respublica hine ex adverso respondens , ubi etsi magistratus, de lionores certis familiis, nempe solis nobilibus deferantur: tamen Plebs una cum ceteris ad suffragium admittitur; ut Romae primis Consulum tempori-hus usitabatur. Dat enim populo magistratuum creandorum potestatem , prohibetur
nobilibus, ne per sectiones ad se omnia
a Noe quidem loco Gravina ad exemplam solius Reipubliea Romanae totius Iuria publici aniveissa iis . ambitum metitur . Nihil autem
convertant . Ib ontἰmatum ἰg tur statu mῖ- .ra me alterutri ex partibus committitur utrumque: ita ut vel nobiles ius habentes sufflariorum suffragio exclusis plebeis, tamen ex eis assumant ad magistratus, quos virtutibus noverint illustres, vel si solis nobilibus magistratus pateant, ius eorum cream dorum populo tribuatur.
V Erum quia plebe; plerumque animo sunt
abiecto, 3e ad civile servitium prori, vel ad In selentiam praecipites; nobiles vero In superbiam elati facile ad iniurias Impelluntur ; ideo si nihil inter plebeios, ocnobiles interponatur, ipsique invicem com mittamur aut alterum genus ab altero deprimetur , aut assiduis seditionibus misere fluctuabunt. Hinc numerus augendus e rum , qui medii status cives appellantur :quorum propter mediocritatem divitiarum, de educationem Inter literas , Ac liberales
artes animus ita componitur, ut neque vῆ-lescat egestate , neque opulentia tumeat , neque communi plebejorum, Ze nobilium morbo ignorant Ia obstupescat. Huiusque status cives libramentum sunt plebIs, & nobilitatis: nam contra exultantem nobilitatem ordo h Ic plebi adiunctus utit Iter opponetur . 3c contra insolentiam plebIs nobIlibus opportune adjungetur: Ita ut, utroversum ordo iste flexerit, lances exaequentur; quam Romana respublica utilitatem ab EmIt Dbus capiebat. Atque is ordo medius hanc etiam egregiam reipublicae navabit operam enam in qua civitate honores tantum nobilibus mandantur; plebeiorum suffragiis ad-m Istus eos impellet in partem nobilium sa niorem, habebitque plebs, quorum consilio iudicia sua regantur : ea vero in urbe , ubi nobiles tantum sesstagium habeant, hon
res vero etiam plebeis aperiuntur, erit Or
do iste, unde viri suscipiantur Idonei, honoribusque digni quasi e seminario bono.
obest, cur in Aristoera Ia magist ratus & a R.
bilibus di e nobilibus solis legi nequeant. C. Av
276쪽
OUae temperies paullatIm disti vitur ,
bc status optimatum , sive Aristo eratia transit in statum paucorum , siveoligarchiam; si ordo iste medius languescat, & contemnatur, hinioresque tantum tribuantur divitioribus: ita ut cogendarum pecuniarum studium quotidie augeatur . Quod facile contigit , quando praestantium virorum filii parentum opes , vel sustinendis falsis criminationibus , vel gerendis honoribus exhaustas, ac se ob tenuitatem patrimonii , spe illorum adipIscendorum , depulsos anImadverterInt .
Etenim tum sese totos mercimonio tradunt , & quaestui, atque studio rei fami.
1iaris . . Qua via redeuntes ad avitam Potentiam , ubi ad inagistratus pervenerint,
eandem aviditatem adserunt ad jusicia ,
quam tota vita mercἰmoniis egercendis aluerunt; ut quemadmodum antea In contractibus lucrabantur, ita quaestimi facere studeant ex jurisdictione, potentiam, quam emerunt vendeates ali Is , qui pecuniam eis, vel judicantibus osterunt , vel sustragia ineuntibus e atque ita sensim in pecuniae potestatem uia versa devolvuntur .' quia per eam omnes, aut iudiciis , de poenis eximuntur , aut lic Itatione suffragiorum attolluntur ad magἰstratus . Qua inobrem
ubi mercatores illi judiciorum, & potestatum gubernacula civitat s arripuerint, Invidentes aliis praemium Wirtutis, & sumtus in adipiscendis honoribus factos a nou sPetitoribus repetentes ; tandem lege lata constituunt, ut publica ministeria deserantur ex censu οῦ ex quoque prout maior erit, aut minor augeatur , aut decrescat
gradus d Ignitatis: Qua lege fundatur status paucorum , sive es; garchia , quae trainanis est plurIum .' perinde atque status optimatum regnum apparet esse multorum. Quantum autem iri paucorum statu pecuniae accedit honorIs, tantum decedit virtutibus; quae.ibi magis coptemnuntur ibi divitiae plurimum honorantur , veluti si appendantur In libra , cujus dum altera Pars attoli tur, altera declinat. Cujusmodi civitas, quam non prudent Ior , sed opu
lentior moderatur, eandem fortunam sulserit , quam navis , cujus clavus nodnautae, sed institori utpot8 opulentiori tradatur. Cum igitur hujus civitatis proceis res, duplici astectione, & contraria distra,
bantur , superbia nempe, quam ex Potentatu concipiunt , de avaritia , quam ab ineunte aetate induerunt di neque suae rei parcunt ν ut alios, magnificentia, superent, neque alienae , quam illico ubi rapuere , profundunt. AE mulamur en Im alius alium, Se alter ab altero sumtibus provocatur iita ut opulentior mediocrem secum certantem , de pecunIam sub usuris a se mutuantem sensim absumat , 8c crescente quotidie laetiore, patrimonium de oret illius. Unde paucis diesce tuibus , plurimi ad inopiam in dies red;guntur: qui sub-llantias avItas ad alienos translatas Iam tuentes, de in memoriam revocantes ma
torum fortunas, ac dignitates; indigna tesque se vesturos novis hominibus ad , seditatis, una cum reliquo inopum innumerabili coetu potentioribus insidiantur: ita ut unius cieitatis muris , cives eum hostibus mincludantur , nec una , sed duae videantur esse civitates animis Inter se pugnantes ἱ altera divitum , altera pauperum: quos proceres illi , utpote sbi suse pectos, atque infensos metuunt adscribere in militiam, si exercitum ducere oporteat adversus hostes: ac peregrinis, Sc mercenariis copiis utἱ coguntur; partim publicis, partim prἰvatis sumtibus eos alentes , neque tamen imperii fines unquam pros rentes; pectoribus enim civium propriam vitam pro communi salute, atque gloria opponentium , non emtis militibus imporium in alios populos extenditur; ideo qui princeps publicam omnem ad sese attrahunt potentiam; eam oppido extenuant rceteri enim iique innumeri publicae utilἱ-tatis minime participes, nihil de suo conferre In commune laborant: quia sibi non videntur haberi pro civibus, cum incommodorum tantum , non autem comm
dorum , honorumque partioipent; sed pro servis , quorum proprium est odio habere dominos .. Ideo qui praeesse diu, ac secure cupiunt , curabant , ne cives adem
iam sibi libertatem , & magistratuum capiendorum facultatem suspicentur. Alioquin uti servi adversiis dominos , ita de plebe ἱ adversus proceres , furtim insidias
molientur. Quo plus enim hominibus trumoris injic Itur , eo magis ingenium eo rum ad fallendum exacvitur .. Hinc nihil astu
277쪽
servis , quia parentum L dc maritorum , di dominorum imperium expavescentes , latendi, aut is audandi artem i a. li duo medita itur. Iuvabit igitur, esse in hos, madie Ipue in uxores, εe liberos aliquanta indulgentiores , ut animus eorum sit nobis apertior; indeque aut iacilius caveamus illos, aut sallendi necessitate liberemus: ac
ad ingenue, de liberaliter cogitandum. inducamus .
bus obtemperant, potentiores voluptuose , ac muliebriter educantur , δέ luxu , crapula . ludis , cantibus , meretricibus ,
pueris symphoniacis dissoluuntur . pauperes sero victus dur Itie , atque immensis laboribus exercentur ἰ ita ut illi propter vitam desidiosam, & muliebrem. Ignaviam obstupeant ; hi vero propter egestatem , de invidentiam assiduo vigilent, Ac occa- fione data, si aliqua seditio interius excitetur, aut exterius auxilium eis adjungatur , same , ac rabie velutἱ serae in prae dam agantur , divitum bona dirimentes , eoque maiori confidentIa irruentes, quos se numero, de robore, ac desperatione va-lantἰores. illos vero paucItate, foemineo. me cultu fractos, & enerves , atque divitiarum causa exterritos intuentur. In qua fluctuatione civitatis, vel divites, ut multitudo placetur, cum plebeis partiun tur honores, magistratus, & agrorum divisione, aut aeris alienI remissione divi-tἰas : dc hac potentiae, pecuniaeque partitione nascitur inter eos aequalitas, mater
status illius, qui peculiari , Ac angustiori
significatione respublica nuneupatur p i' uel iidem divites pertinacius contendunt , Pugnantque acrius cum plebeis; de tum quia partem nullam QI avelli patiuntur , coguntur , iuxta illud Hesiodi, totum tandem amittere. Superati enim a numero , Ac robore , ae desperatione Plebeiorum . veluti dedit Ilii a plebe condItiones. ac le-
I Etiam hoe Ioeo Auctor regulam ex exeminpla solius Reipubliea Romanae durit, eiusdemisque s Imam mixtam ex Atistoeratia di Dem - 1atia, seu potius patrum & plebis collisiones
pro Republica. vel stata venditat populari, inmyes accipiunt ex utique potentἴa partIin ex urbe, parrim ex propriis patrimoniis ,
partim etiam e vita cedere compelluntur r
atque Ita publica oinnis administratio , &imperium , dc summus houos devolvuntur ad plebem , indeque constituitur status, atque gubernatio Popularis. Ac prior
quidem ille status , qui angustiori significarione generalis voeabuli respublica dἰ-citur, maxime convenit naturae tum universae, tum humanae peculiari: quae mistae profesto ianu, ac variae, plurimisque tem peratae corporum generibus . quorum siquid prae aliis dominetur, humores corrumpit ceteros, Sc corpus postremo putrefacit. Igitur in republica , quae perse ctam hominis temperiem imitatur, expri
mitque rerum naturam & humanam
quaelibet populi portio tum in magistratibus, tum in iudiciis partem iuris, atque potestatis habebit sibi congruentem: sicuti quaelibet hominis portio suum accepi zmunus a natura Praecipuum . Quemad
modum igitur coasilium Deus in mente locavit, vires in corpore ς vires autem
consilio supjecit, & menti potentiam tribuit in corpus p ita 8e in republica Senatus non tantum e nobilibus, sed e plebeiis sis pient laribus , & ob longa honorum ge-st onem rerum humanarum peritioribus coactus, veluti mens , dc ratio civitatis
consulandi, deliberandique munus obibit , certosque sibi magistratus vindicabἰt , quo rum auctoritate ius consultandi , providendique tueatur . Et quoniam lex sola
respublicas, sive sub uno, sive sub optimatibus, s ve sub universo populo consti
tutas distinguit a tyrannide, quae non mo
do in dominatione unius , sed in imperio, paucorum , δέ universae plebis deprehenditur , quando pro legibus imperant hominum voluntates ideo certis Iegibus , . iussuque publico a prima civitatIs institutione munienda stat consulta Senatus rut si certis de rebus In publicam , non in privatam utilitatem ad judicium eius adductis Senatus decreverit, universam obligat civitatem, si de negotiis, & iudiciis
iis agatur, quae longe pectius quieta Pin corum , atque tranquilla deliberat ἰone ,
Reipublicae nomen imperiis omnibus trihui pos sit , Respublica popularis ver . sive Dem Cra tia sit. in qua populus universus de summa ei publica eonsuli riis.
278쪽
quam tumestuosa contentione multitudini, transigantur . Atque ut Senatorestos sibi magistratus. & certorum rum potestatem sibi retineant , que inconsultam indat tribu
magistratus , eaque iudiciorum exercitia magnis onerare sumi Ibus, ut plebeis ple- eumque tenuibus desiderium sui minime commoveant, Ita enim solis opulentis una, di melioribus in eo munere patebunt , abstinebuntque iis ultro tam qui e Senatoribus, quam qui sunt e plebe deteriores, nempe tam pecuniosi, & avari; quam tenues, 3c viles; neque in campuin descendent ἱ nisi honestiores , qui diu tiis gloriam anteponunt, ut in AEdilium Curulium creatione contigit; quem honorum ultro Patriciis plebeii remiserunt, ne ludorum sumtibus premerentur. Cerim quoque plebeis oportet paratos esse magistra tus , qui nunquam ad senatores transferantur: ut habeat plebs, quos publica potestate semper armatos adversus insolentiam nobilium opponat , quales Tribuni
fuere Romanorum . Creabuntur tamentum II, tum senatorii etiam magistratus universorum sui fiat is, iudieiaque Ala maioris prudentiae indiga, senatoribus quἰ-d m , sed a populo mandabuntur: nς quid .In republica geratur , euius universi aliqua ratione non participent. Et ne mul- tudine comitia perturbentur, neve civitas seditiosis redundet hominibus, occupanda plebs est opere rustico , maiorque
Pars promota re agrar Ia in atros deducenda, ut m nus habeat In urbe negocio rum, ae minus In ea permaneat inopum& ocioscorum 1 quorum hi propter desidiosam vitam, illi propter desperationem
te egestatem studio tenentur ais duo rerum novarum. Hinc eclam eveniet, ut minus in urbe nascatur opificum, qui artes tractant luxuriae ministras. novisque sensuum oblectamentis InveniendIs, & eivibus ad insanas rerum inutilium emtiones provincand s aliena patrimonia, vel in mundum muliebrem commutant, ut bene parta patrum fiant anademata mitra, ut LueretIus a It: vel in scaen Icos apparatus . aut in pudenda praemia musi. orum Optimus vero populus est agricolarum atque Pastorum . atque ἰbI cIvilis , Se mἰ-
litaris v Irtus haerebit firmius, ubi pluri
mum est rei agrariae, atque pecuariae stu'dium. Pastores etenim, & agricolae , quia urbe absunt propter laborem rusticuin , quo exercentur, & quia spem victus ducunt a proventu agrorum , & Pecorum , neque iame ad desperationem aguntur ,
neque ocio conciones frequentane , ne que ducuntur studio rerum novarum .' de
si ducendi fuerunt in bellum , erunt mi lites validiores: utpote parce , ac duriter vivere assueti, frigus, & aestum tolerantes , ac sub dio nocte, atque interdiu manentes. At si de rebus iis agatur , quae non tam consilio, quam viribus expediu tur , eae ita deducentur, ad multitudinem. ut ipsi per se statu ille v Ideantur, quod viribus tolerandum, atque opibus est sustinendum universorum: ne quid sibi supra vires ab aliis Impositum conquerantur . qualia sunt vectigalia, tributa, opera publica , & onera tum civilia, tum & militaria, quibus suscipiendis auctores fierἱ oportet plebeios magistratus. ad quos , uti diximus, aditus nobilibus obstruetur; qua in vis magistratibus plebeis senatus consulendi, & sententiae dicendae causa minime claudatur. Atque ita seuti Senatores seor sum a plebe, ita & plebe I seorsum a Senatoribus certos sibi magistratus attributos retinebunt e praeter magistratus alios , Sehonores, ac sacerdotia, quae promiscua esse oportet plebeis , & Senatoribus . Ae nedum quis magistratu fungitur , movere quid audeat e publicis institutis, v Imquesbi parare ad extraordInar Ium imperium . publicae administrat Ion s rationem reddere
cogentur omnes magistratu exeuntes .
Nam & mitissima , optimaque Ingen Iapervertuntur, nis ab arbitrIo pendere compellantur alieno ἱ aloquἰn homἰnes nactῆ summam potestatem, abst nere nequibunt ab Iniuriis, atque in odἰum devenient plurimorum , a quibus ut caveant. velint no-lInt , necessitate saltem sui muniendi ad
appetendam tyrann Idem adducentur . o
pt Imus autem hἰe reipublIcae status, quem deseripsimus , cuius e Ives . neque propriae. neque alienae cupiditat I, sed tantum legἰ-bus , nemp' rationi divinae parent , Partim ex optimatum regimine trahit , Par t m ex dominatione pleb s 1 in cuius ά- frenam potestatem omnino dilabetur , quam
do temperie ista perturbata, leges sub imperium sur Iosae multitudἰnἰs redigentur .' quae nimio desiderio libertatis dee,
279쪽
det in miserrimam servitutem, in quam convertitur perniciosa licentia: qua plebei xxultantes, atque omnia ex libidine gerentes, ac semetipsos invicem oppugnantes, publicasque vires , & opes in di versum amentissime trahentes dirἰmuntur in factiones; ac plerumque in bitas majores;
meliorum alteram vero multorum e quin
rum priores illi vincantur a polierioribus ῆstis quia in summa illa perturbatione rerum , facile consilium a violentia , &ratio ab impetu , dc numero superatur ;praecipue quia quando deteriores in me. 1iores irruunt, temper sere ab astutiori aliquo incitantur , qui sese ducem illorum obtulerit, quique viribus multitudinis usus ad op 4mates deprimendos , ubi calumniando apud populum, insatasque tende
do , modo unum , modo alium , aut bonisom albus multaverit, aut in exilium ege-xit, aut poenis capitalibus eiecerit e vita ;hisque fraudibus adversalios omnes suae cupiditatis callide, cru ieliterque sustulerit ;metuens insidias ab ii siem, aut ab eorum filiis , quos tot iniuriis exagitavit , poscita populo custodes corporis, ut sensim riatque patillatim exercitum sibi comparet familiarem ex exteris , quem alit bonis proscriptorum : donec ad eam Potentiam Perveniat, qua ipsum auctorem potentiae suae populum novis militibus perterrefactum, omni potentia spoliet, Imponendis vectIgalibus convertendisque in praedam suam opibus illorum, cum quibus una olim substantias praedabatur aliorum, ut in hanc plebis ameatiam recte illud Hieremiae conseferat ur:
me qui praedaris, nome s ipse prin
Atque ita populus Iegἰbus parere antea re cuians, carnifici suo, quem proprio iam guine alit vi obtemperare compellitur ἔ &multitudo inconsulta , qtae libertatem supra modum concupivit φ a cupiditate illasia in servἰclum aeducitur Illius, quem pro vindice communis libertatis extulerat. Is enim jam e populi ductore tyrannus, humano sanguine cruentatus, dentes tabo manantes, in plebem retorquet nutricem suam I viscera, quae illum peperere voratuos . iisque artibus crudeliter usurus ,
quas in describenda tyramide superius exposuimu . a
De civili tomersione rerum roma erum . His de civitate tradit ri , ratis , atque conversio Romanae r ἰpublicae sacἰ- - patebit: cuius in vicissitudine causis
licet omnes , dc eventus rerum humana rum introi picere. Percurrit ea. m 1 Obliisque res Romana status e viles omnes , utpote creberrimis agἰtata motibus; Iseoque non mirum , si digeri7s temporibus in varias, ac denique unἰversas reipublicae formas assidua circumvolutione migra
verit . Orta enim respublica sub regimine unius, atque a Romulo in summa iaris aequabilitate concordiaque ordimum e Oastituta , perque manus regum aliorum ad
Tarquinium super ri usque traducta , sub hoc postremo decidit in tyrannidem . Quo de statu per Brutum erepta de Ualerium Cousules , tradita eorum consilio fuit optimatibus , sub imperio con Iaritantum a patrIciorum ordine suscipiendo .
Irrumpentibus autem in patriciorum P
tentiam Tribunis, quos a Senatu per se ditiones plebs imp traverat , plebei i par tem reipublicae a patrἰciis ad se tradux
runt x impetrata non modo consulatus in sed N houorum sere omnium. de connuri, biorum , atque sacrorum communione ,
Unde cum plebs patribus par munerib esset, ii nuro superἰor; facile tandem 5e Senatum in p-'statem adduxit suam texcitatis ex se frequenter seditiosis Tributi s plebis, praecipue Gracchis. qui commota in libertatis perniciem sub ipsa libertatἰs recuperandae imagIne , agraria lege, plebem inopem in 'optimatum , &opulentiorum εgros, velut in Praedam agebant hostilem. Cumque contentiones hae rempublicam lacerarent, consiliumque Prtis
dentum violentiae subjicerent plurimorum , plebisque odium, . iramque perpetuo ita Patricios accenderent ἰ plebei palam suos
vindices, ac tutores contra Patrkiorum
iniurias extollebant: patrieti contra sese labant suos. quos utrimque cum proprii a factionibus intee se comm Itiebant. Atque cum ple ius modo , .modo patricius ac sertor superaret ἔ reipublicae vires alter bantur. Nam si Marius vicisset patricios .
si vero Sylla plebejam factionem trucida-bὸt , doaec , quiescente Syllana prostr
280쪽
ptione, odia civium non placata, sed in Dι' lorum diuturnitate lassata tantisper deser-- huerunt, quoad redeuntIbus viribus , no-' visque sibi ducibus injuriarum oblatis, iterum in certamen civile sub Caesare ac Pompeio devenerunt. Victor autem Caesar a plebe inauspicato nutritus' .a Pe in Reipublicae pestem, extraordinariis imperiis, ad summam potentiam eductus , evertit omnino rempublicam, Ac plebem , cuius vindicem se praeserebat , Ipsam oppressit simul 5c Senatum, eosque traduxit in satellitum, & suarum copiarum potestate in . Qui satellites cum Caesarem amisistent , conspiratione sua paternarum in pum , de odiorum haeredem Augustum ad
eandem, ac maiorem potentiam , edit in
ala Bruto, & Casso liberatoribus orbis terrarum extulerunt . En brevi fatalem Romanae vicissitudinis orbem e causis a nobis superius expressis impulsum , atque circumactum . Quo vertente , Romanae nObis natae sunt leges post conditas leges XII. tabularum latae , quas Q a tertio libro complectemur ; utile arbitrantes ingen Ia studiosorum ad generales imperiorum , de legumlationum adduxisse causas , antequam converterentur ad leges: quarum vis omnis atque potestas ex imperiorum, ac civilis regiminis, unde nascuntur , vi , ac Potestate cognoscitur. Ea porro est Rc- manete Iuris prudentiae dignitas , atque majestas, ut nemo Romani Iurisconsulti nomen mereatur, nisi ubi e re suerit publica , norit etiam agere legῖslatorem . Ad quod munus , & nos studiosos nostros , quantum tenula facultas nostra tulit , instituere oravimus. Quod haud dissiculter philosophorum liaec a nobis exposita ratio, 6c primaevae Romanorum lege' cum ea contextat praestiterint: si ad contemplandarum fimul, de gerendarum, atque addi,
vinarum , dc civilium rerum artem, ingenium nanciscentur idoneum.
Igitur more nostro Cati . de Iust niani divisionem amplectentes a legibus ad personas pertinentibuς exordiemur . Persona-Xum autem aut liberi sunt , aut servi , quorum condit Io quemadmodum vetustis legibus constituta , immutatave fuerit, Pa
l a Novissime Ephraimes Gethaidas in disitebit ex legibus , Ne S. C. quae profere
CAPUT XVIII. De lege Fusia Caninia. AC celeberrima est lex Fus a Caninia ,
quae δe Furia non paucis dicitur , substituta , post inventam ab Appio literam R, in veteribus nominibus R pro S; unde ut ruinque, & labos dicitur , de labor , vapos, & vapor. a in manc autem v legem Augusti temporibus lanim esse colligitur ex Sueton Io, b) qui etsi legislatin iris nomen reticeat, Augustἱ tamen sollicitudinem de tuenda Romani nominis dis lignitate, ac legis ejus sentent Iam prodit L
ci Latores legis plerique ponunt Fu- t
rium Camillum , & C. Caninium Coi . anno R. U. C. DCCLII. quo anno inter Omnes non constat an hi Consules fuerint; reperio enim Cornelium Lentulum , & L eium Calsurninum Pisonem. Furius aulcm Camillus anno DCCLlX. aliquorum se tentia Consul fuit cum Nonio Quintili no . Ravardus d ) in antiquo exemplari Finam Caniniam legi testatur; ex qua lectione adducitur , ut credat , latam Q. Fufio Caleno & P. Vatinio Cos . anno DCCVI. ac retrastatam , dc expensam ,
atque amplificatam sub Augusto a CajoCaninio Callo, conjunctaque fuisse Fufii ,& Caninii nom na, ut in aliis legibus o,
servamus, quibus cum veteris auctoris , tum instauratoris nomina pra fixa legimus.
Quoquomodo se res habeat quis enim si
bcna fide agere velit in tot vetustatis tenebris caligare se non fatebitur 2 hane
disputationem de servolum sita tale Au- .gusti tempore aut instἰ tutam esse constat , ι; aut certe suscitatam. Ea vero lex est usam morientium in manumittendo facilitatem ad certum modum , de praescriptim numerum coercebat; vὶ ventibus liberam sa- cultatem perna Ittebat. Homicum cnim liberalitatem dum vivunt rei familiaris ratio , & egestatis periculum satis per sernod ratur mor entes xeio facile dissipant ea , quorum usum brevi sunt amis, suri . Illa vero parte lex occurrit, qua vergit