장음표시 사용
291쪽
Clodio, In Iquas rogationes in M. Tulliuila i dere manes , & turbare cineres defunct serenti . sa in Possismus ex Haloand o levi rum . . Quamobre in tum potest de statu de muta tone legere Nonianum, V ὶ ci d li unctorum bi) quaeri post mortem, si quaeque referre ad T. Nonium Asp eaatein, stio ad augendum desii acti conditionem in& M. Arricinum Clementem Coss. sub Donstituatur; velut si qui libertinus fuerat promitiano an. U. C. DCCCLXV . auteminuatiatus , petatur , ut ingenuus, priori
S. C. is, qui liber, vel igenuus in iuditio sententia retractata, declaretur; vel si quae- pronu ci Ius s it c lludelite dopaino in tu stio ea praecipua non M, sed ad aliud iudicio cum servo; delationis proemio servis dictuin dirigatur , veluti si in judicio suc- vel lib rtus fiebat delatoris , qui abditamicessionῖs de statu defuncti quaerenduin oc-
fraudem pro iiderat : exemplo grassatoris ,lcurrat: ut quaestio ad illius statum everten-
qui principii liberalitate seiέas illius fit,idum minime tendat , dum ne tamen quia a quo captus suit, & vinctus. sc) Eam ve-sque iatum excessierit ; nam post quinquen-ro fraudem 4ςferre ac detegerς licebit oiv-lnium ne lucidens quidem quaestio de statunibus quamvis extraneis a ) ex oratione det acti tractari potest , quod omnium pri- Marci. Et quoa iλm. qui captat injusta, me- mum edixisse Nervam, Callistratus tradit. rito sibi reditum igsludit adi tuit .i; ideo liber- idque Marci Antonini temporibus S. C. tus, qui se ingenuitatem petiistat, deinde comprehensum sutile., colligitur ex Capi- rescissa si tentia ingenuitatis ad libertinamstolino, ac ex librἰs juris. I)'Quod etiam
conditionem rediisset , non recuperabat a- Tito Vespasiano, Suetonio teste, tribuitur. missum ius aureorum annulorum , quod post Poterat autem libertus ad ingenuitatem Promanum illi Oar' impetrarat . se) Porro si ser- clamaae etiam post manumissionem, quae mi-vum plures dominorum sibi vindicebant, ni me ossiciebat ingenuitati, si ea repeteretur dicentes esse communem , c . decretum l per quinquennium, atque in iudicio proba est, ut ad eundem judicem eatur, pecausatretur; vel si post quinquennium emerserint sententiarum varietate laceretur. f) Haec instrumenta , de Nobationes ingenuitatis: eQ- autem actio post quinquennium continuumique iudicio liber homo generi, atque origini Perimebatur. Nec enim licet, nisi intra quin suae reddebatur: dum ne cum ingenuitate quennium, sententiam status retrastari, quidquam e domo manumissoris ei serret , ac vivente tantum eo , cuius de statu agitur:Iqpod ei tanquam liberto, aut ex bonis manu nam mortuo eo , qui fuerat ingenuus pro missioris fuerat adquisitum; nam si ex pose nunciatus , deinde ita, slatus controversiam sessione servitutis quῖs se in libertatem vin- vocatus , institutum iudicium statim di se dicasse , ea tantum exportare poterat ,
solvitur idque coastitutum s i x S. C.lquae iii domum cuiusquam intulisset . m Quod Marci orationem excep t . h in Ne- Quod cautum fuit S. C. cuius vetustateias enim visum est , tractatione senten- nomen intercidit. Qui iero liber , aut li-zia: atque quaestitone πρω γουμ οῦς mota lae .lbera se venumdari. precii capiendi causa
rectionem tueamur in tot SC iis, dictis a Con. lga I. a. F. de cellus. detes.sule suffecto. Domitiani temporibus SCtum eon thr I. i. g. Ied ἐχιeνdam m ne dosat. de funa.
f. deres. Factum id a Numiri quodam . Consule suntPapia. fecto, non minoti similitudine quisquam eonii. l. J I. prinι0aIiιὸν ra. c. de liber. cos. Cu Iae.
ciat, quam qua alii Nonianuni malunt vel Ju-Id. I. I. 2. de iών. - . annal. . ti
292쪽
patiuntur , 1ἰs odio turpitudinis ex S. C. prohibetur ad libertatem proclamare. a .
49 De S. C. Claudiam. AT quoniam Claudianis temporibus gliscebat supra modum amor ingenuarum mulierum erga servos alienos, atque hi ire. mineis illecebris ab operibus Se servitio a ducebantur ἰ ingenuarum autem mulierum
fama, & proles servilis libidinis labe susfundebatur ; Pallantis liberti monitu inventa rat Io est, qua ingenuarum turpia cum servIs commercia dirimerentur. itaque Sylla , & Othonoe Coss. an. Α. U. C. DCCC lv. Claudius Guar in Senatu ea de re orati in nem habuit, & In illitis sententiam 'S. C. factum est , quod Claudianum ab auctore , α suasore Chaudis fuit appellatum. Id mi Tum, cur Vespasianb Suetonius tribuat cum ei manifeste resistant libri Iur; seonsultorum, & Tacitus. bὶ in quo Taciti loco
Lipfius. , adprobante Culacio i. pi o invito domὶno, reposuit ignaro: Petra Faber ingrato si e in Piso prisca locut Io se, quae frequens est apud Plautum p ut autem Suet nici lisus aequiores, libenter accipImus con
iecturam Lipsit, qύI exoletum iam hoe SC. Vespasiani temporibus restitutum arta Iratur I atque ob id Uepasiano adstr ptum a Suetonio. e Claudiano Igitur S. C.
comprehensium est , ut quae mulier Ingenua concubuidhi cum alieno servo, invito domino, si dom nus ter denunciasset sve prohibuisset septem testibus civibus Romanis praeseitibus tum ea mulἰer post sententiam Praetoris, praefid;sve, apud quem suas denunciali 0des dom nus professus esset. capite minuta , in servitutem redigeretur 3llἰus , ad quem pertinebat servus : ita ut simul cum eastite, bona etiam sua secum sub eiusdem dominio transferret, dummodo invito domino alienum servum pellexi siet . Cei erum si dominus sciens prudens negle- Tisse , probassetve, Cuiaeluet, ut 6e L; pGus, non servam, sed libertam .seri existi-
tra in Vespasian e. da Culae . ad rit. e. a. r. c. ci . O M.
mav I t. di Lipsius en ini expuachi vulgata,
retinuit hanc Farnesani Codicis lectionem:
ut ignaro domino ad id prolapsa in servis site : si consensuset pro ιιberta haberetur. Quae lectio iententiam tribuit S. C. satis incivilem. Nee enim sola honestatis rat Io peperit hoc S. C. sed etiam utilitas dominorum , a quorum servitio servi mulieribus illecebris abstrahebantur, ut Theophilus tradit. Quam jacturam ab ipsa muli
re praestatione servilium operarum reparamdam Senatus censuit. Quae pinna mulieri a domino remissa videtur, dum ei conjugis consent ἰt; ideoque causa non superest , qua mulῖer ingenuitatem amἰttat. Libertatem vero mane qui convenit uxorem servi, eum quo vel nullae sunt nuptiae , vel si fuerint ejusdem cum multo condiationis esse uxorem oportet λ Quamobrem consentiente domino liberam manssse putandum est , ac nullas prorsus fuisse nuptias. Cum ha et ita se habent i scrupulum tamen nobis iniicit Paulus , qui t. q. sentent. eis. Io. seribit: sitam ancallam, vel libertam ex S. C. Claudiano effectam legitimam matris intestata hereditatem pertinere Non posse' qisIa neque servi, ne- qne liberti matrem civilem habere inteliseruntur . Quorium illa: vel libertam ex S.C. Claudιano e steritam : nisi aliquando contingeret , ut ex S. C. Claudiano mulier inbertinam conditionem subeat, nempe do mino adprobante coniugium e ob tae tamen ab humaniori sementia minime d cedimus : potuit enim filia ex S. C. fieriane Illa domino improbante coniuglam νύ de Inde libella per manumissi mem . Hι quem sensum hunc locum a Cui acio acceptum Hvenimus in suis ad P. ulli sente tias notis. Aliisque in locis idem Cui acius tradit, f consent ἰente domino Integram esse mullar; libertatem ' Ideoque patrem , qui pei causam depusili dotem dederat sitiae beluo nupturae, non actione dotis repet iturum quod dederat, s nullam enim est inter . servum dc Iiberam matrimonium sed altione de peculio ex causa deposit; r
quos Paulius respondit . fg Nihil igitur
293쪽
tror, praeter ea verba: pro libertis habeare tur , ubi levi mutat ἰone legere malim pro
liberis habeautur. Quid hoc enim monstri teli, ut ex ea muliere, quae in genua concepit, vel servi nascantur, ut Cul ac ius
scripterat, aὶ vel liberti, quae opinio ex vulgaribus Taciti editionibus in vulgus interpretum manavit λ quasi polit quis esse Iibertus , qui servus nunquam sali λ Non igitur ex sententia S. C. sed ex constitutione Valentiniani, cui usus & estraeuatior in dies libido mulierum remedium suggelserat acerbius , arbitror eam filiorum inductam ei se servitutem; tbὶ nec enim id tanquam novum ius, novamque poenam Valentinianus constitueret, si S. C. Claudiano comprehenderetur. Qua de re Liptio aiseatior, & Petro Fabro de vulgata lectione ambigenti
bus . sc) Quid si liber homo ancillam alienam sibi iunxit let λ minime In S. C. incidebat , cum eo verba non porrigantur, d tantum productum fuit hoc S. C. ad servos adscriptitios, ut eorum conditionem subiret mulier, quae se illii permitiiset. Idemque jus apud Longobardos, & Francos per mansisse, Cujacius in eorum legibus obsedistaviti Iustinianus tandem S. Q hoc funditus sustulit: quo aggere dejecto mulierum estraenata libido nimium quantum exunda
UT haec ad privatos servos pert Inent , La Eruamus nunc, si quid ad servos pertinet publicos, quibus Respublica inebatur, ut tabulariis praeessent, atque scripturist a Imo Taciti vetita hae Gravinae emendatione carere possunt. Ignaro domino ad Ragitium prolapsi , si , innotescente rei turpitudine, post facta a domino denunciationem, non desistit , ancilla sit domini. Quod si servo se eonivnxerit volente domino. libertat huius fit; et si enim de sua quodammodo libertate transigere domino integrum se tamen vindieati debebat violatio honestatis publicae 3
Sehultingius ad Paulli I. II.. iij. at . . t. Haec autem mulier liberi neque in matrimonio servi erat neque in contubernio, sed earum conditioni aee ede bat, quae vulgo consuescunt, quare liber quidem erat infans ex ea natus, non autem legitimus.
publicis conficiendis vacarent, singulorumque civium nomine stipulare itur ea, quae ellent ex necelsitate, aut usu privatorum , si forsan per a talem ipsi non possent, quan
doquidem liberi homines pro ali Is inutiliter stipulabantur; ideo servi adhibebantur publici , antequam Arcadius, & Honorius
hoc munus ab iis ad liberos homines t .m
stultilent. I in Similis mos erat apud Athenienses , qui servos publicos Quaestoribus adjungebant ad conficiendas acceptῖ, Se e pensi rationes, quos, si fides Quaestorum iasuspicionem vocaretur, torquere possent . ut ex iis veritatem elicerent; cum minime liceret civem torquere Atheniensem, ut nec Romanum. Hos igitur servos Romana Re spublica cum manumitteret, non inciebat
cives Romanos sed Latinos. Verum lege Vectit Lybici imperatum est, ut manu mi illa Repub. cives Romani fierent cumque lex haec tantum urbem , & municipia Italica teneret , prolata deinde etiam est ad
municipia provincialia I ex S. C. iacto Juventio Celso, & Neratio Prisco Cos. Itaque hanc nobis legem Cuiacius explicatam dedit Iripiqui, atque in his Antonius Augustinuia legunt UectibulIcia, quod corruptum est ex nomine Vinii L Diei. in Fuit enim Romae Vect ἰorum inutilia , de
qua L. Vectius , i quem DIon tradit detextile coniurationem Catilinae , & Vectius
Rusus, qui suit Praesectus urbi. hJ Atque his quidem S. Cc & legibus servilis conditio gubernabatur: huic prox ma est conditio liberorum homῖnum, quos c vii Is ratio Propter aratis, mentis, aut sexus imbecillἰtatem alienae potestati subiecit: quain minimam capitis diminutionem auctores iuris appellarunt
ldi L. f. C. eonum. de fuere . t. s. c. de liber
lf I. senerati in D. C. de eas LIIJ l. 3. C. de se .. R 'MI. μ' --it. i' a Imo sorsitan ex nomine vecti publicia . VNctii enim de publicii nomen . quorum mentio a pulrlin. I . I 3. tam arte huic tui convenit, ut suspris eari liceat. Publicium, vectio Proeulo , ut in praefectura. urbis suetestor datus suerat. de in , et si Conissulatur ordinatii spe excidisset. tamen extra ordi nem collegam Consulemque suffectum suisse. bl L. 1. C. de bώn. matern.. Culae . ad ιιι. de serυ. R. p. mana ι α
294쪽
ET SENATUS CONSULTIS.CAPUT XXXIII. Da legibus Tutelaribus, ct Lege Attilia, Iulia , Titia.
AD tutelas igitur primum Ingrediamur.
Quod jus proprium civ Ium Roman rum factum est . ut ex eo excidat, quisquis civitatem amittat. Etenim patria potestas propria cIvium Romanorum est: tutela a rem est eadem ac patri potestas vel te
stamento patris P veTa lege in defuncti patris liberos'continuata, & producta unde ad quos patria potuitas extenditur, eosdem Impuberes, patreque orbatos tutela complectitur. Quae testamento venit, testamentaria; quae a lege, legitima nuncupatur. Illam pater confert in quemlibet civem Romanum, quem dignum habeat, cui coneredat liberos; hanc tribuunt leges agnatis , quibus Dr successicinia..cura, &defensio rerum pupilli, atque personae traditur. At si nullus testamento sit datus tutor, nec agnatus supersit aliquis, qui pupillum sibi tuendum suscIpiat , aut steminam; vel si tutoris testamentari i exercitium ab incerta conditione pendeat ; vel si lex die tutor sit datus; vel f idem sit apud hostes; vel si haerede deliberante delata sit lieditatis aditio ex testamento , tutor ex lege Attilia dabitur: ita tamen , ut si nullus datus sit testamentarἰus, detur ex lege usque ad pubertatem, sed si datus quidem luerit testamento, verum ex causis supra demonstratis Impediretur; tutor ex e
dem lege dandus esset, quoad impedimentum duraret, a & a Praetore In urbe, at
. 'I Quod improprie dictum apparet. Neque e. tim tutori suus haeres est pupillus, neque tutori unquam in pupillum lieuit, quod patrifamilias
in filium, scilicet ut eum oecideret, venderet , oppignararet. Cui porro tutori aequiritur ex Operis pupillorum Ne eps quidem omnes tutela complectitur, ad quos extenditur patria potestas. Utique enim in manu patris est filius, etiam pubes , etiam maior, quorum neuter tutelae vinculis eoustringitur. In unum tontrahit casum duplicem . I pupillo, cui tutor testamento datias est, tutora magistratu , primo, s alius heres seriptus sit, inque deliberet . r. I. de . et tritano tu ore I. 1 .n. D. de. ιesam. rat . quia , si seriptus heres heredi- ratem repudiet, eum heredis institutione tutoris quoque datio contidie: Datur seeundo tirebit ν
rillo a magistratu, si ipse heres scriptus sit, quiaque a majore parte Trἰbunorum plebIs tqui scuti una eum Pratore conscribtint edi
provinciis vero tutor dandus esset provincialibus , aut iis, qui ibi domicilium habent ex lege tulia, & Titia, a Praesidibus, vel Magistratibus cujusque municipii jussu Prasidium: si quidem datio tutoris non transit cum iure Magistratus, sed praec pua lege eonceditur; qua lege opus non
tuisset , si Magistratus iure transiret. d Hodie vero jus hoc dandi tutorἰs iurisdi.
E ioni Aohaerere. Baldus existimat.' vulgo enim tutores a quolibet magistratu dantur.
e) Meminit etiam Ulpianus tit. XI. leg sIuniae, quae tutorem fieri jubet Latino, aut Latinis impuderibus eum, qui etiam ante manumIssionem ex iure Quir Itium erat: nempe cujus falsa servitus patuerat , eodemque tἰtulo refert, Latinum liberintum vetitum suilla ex lege Iulia tutorem dari. Attiliae autem legἰs certa tempora indicare non ausim . Tentari posset latam ante Philippum , & Alianum Coss. anno A. U. C. DLXVII. cum In hist
fit tutoris a Tribunis, de Praetore peti.
ii , quod Sigonius observarit. st 2 Quam
obrem reserri posset ad annum urbis CDXLIII. ut a L. Attilio Trὶb. plebis r gatam arbitremur-hac lege recessum videt ut Claudii temporibus , qui per tau sulci ex inquistione tutores pup llis uuavique sexus dari iussit, hin idque abrogatum fuit ab Antonino Philosopho, a quo natorem tutelarem institutum se Isse, refert
Capitolinus in Antonio. i in Adiecta
vero sint ex constitutionibus cautiones, ahereditatem suo arbitrio adire nequit, ne da misnum inde habeat, I. ν. D. de tutoribus d ιis . . sal Ulp. sit. It. Πε. r. lbJ Cie. de osse. s. et Culac. in not. mures. ad insit. it. da Attil. ris. IdI Govean. ad tit. de iuri M. lea Goth. ad sit. insit. de Attia. tui. l a Imo Ulpianus Latino. vel Latinis impuberibus rum tutorem fieri vult, qui etiam ante nanumissionem liberti civis Romanus fuisset, quaisti, quidem di is est , cuius salsa servitus paruerit, sed ratibi In casus, quam ut eo praeeipue lex respexisse videatur. De lege Iunia vide notata ad 6. XXII.
295쪽
3 151 DELEtutoribus exἰgendae rem pupilli DI m f
re , & ex risdem data facultas compellendorum tutorum ad administrationem tutelae :quae antea Magi stratus potius ossicio expediebantur, tum nihil superioribus legibus caveretur, dc memoratur S. C. Tr jano auctore , quo datur actio utilis, vel in factum in Duumviros, qui Magistratus erat munἱcipiorum, si tutores , vel curatores dando, neglexerint ab iis exigere cautimnem rem pupilii sal m fore , aut minus idoneam exegeriat. Demum Iustinianus si pupilli, vel adulti facultates, quingentos solidos non excedant, a deserdR5us civitatum , una cum antistite sacrorum, vel aliis Magistratibus tutores dari constituἰt : bin Plura autem S. C. proὸ ierunt, ut in locum suriosi, surdi, muti, alii tutores dentur . scin His accedit S. C. quo liberti Se natorum in patronorum bonis administrandis occupati, a gerendae tutelae Onere liberantur. ldὶ CAPUT XXXIV. De Muliebri Tutela, s lege Gaudia. ET hac quidem lege consultum in praecipue impuberibus. Poeminae vero mi iam puberes, propter infirmitatem consilii, perpetuae tutelae, ac auctoritati alienae suberant, iure sane antiquissimo , aemee Attica. quod in mores , & ius Romanorum permanavit. Nam ut Budaeus In linguae Giae
cebatur mulierum tutor, quem omnibus mulierum actibus apud Graecos aetervenire oportuisse, colligitur ex Cicerone pro Flacco . Nam emtiones, inquit, falsas praediorum proscriptiones eum mulieribus aper
ta circumscriptione fecisi 1 tutor his rebus Graecorum legibus adhibendus suis .
I J Imo minori, ut patea ex statim sequentiis bus. Impuberum enim negotia tutor quoque administrabat; mulierum non administrabat, illis
Divi roterat. his solvi non poterat. Exemplum
Igitur & moribus Romanorum, ut Idem pro Murana scribit, mulieres perpetua tutela continebantur , earumque non ante tutelatatuebatur, quam conveoissent in manum . Matresfamilias enim, ut alibi diximus, certis solemnitatibus nubentes. re divina veracta , farteque, ut mos erat veterum sacrificiorum , adhibito, convenire dicebantur in manum viri, sue ιιrmaestatem; quia in ejusdem viri domum se , suaque omnia transserebant; ita ut tu dom Inium viri transerent iure mancipii .' ac propterea in a Ite nam familiam commigrabies, capite minuebantur, ideoque solvetbatur etiam tutela , quae Timἔbero .capite Cratim insistit , Scquavis capitis diminutione perimitur. f Institutum enim literat a Romulo, ux Di nysius tradit, id quod nunc etiam retine mus, ut inter coniuges es Iet divinarum , atque humanarum, societas , dc sacrorum omnium communis di. eminas igitur imnuptas a Vrio riun Dre mi Or iure tutelae regebat, eaae in tyrdrius .ueior ita te,
qua conIinentur impuberes: quorum ne gocia omnia gerebant tutores, Ac auctoritatem interponebant; Puberum vero mulierum negociis gerendis tutores tantum
auctoritatem praestabant. Ab hac autem potestate Livia, & oc avia liberatae suerunt Per Augustum, teste Dione . s r Mulieri enim nullo tutore auctore bene solvebatur; pupillo minime ,: ut docet Cimcero. H Ut igitur omnibus negociis mulierum, ita de nuptiis contrahendis prae rat tutoris auctoritas, sine qua In v Iri manum coa venire non licebat . Ne vero γgnatus, qui semel tutelam susceperat , eo onere quoad mulier nuberet premeretur ,
institutum suis: Tralteri a se proximiori eam in iure cedere posset: quae cessista tutela d eebatur, indeque cesscus tu tor I ut tamen qui semel tutelam suscepe-
quoque Liviae & Octaviae sententiae Ciceronis ter
συγχουσn praemittitur. ul I. s. P. hJ in ropie. ubi Boet. Briff. ae risa vis. 'ga a . Ulpian. tit. xx. g. papillorum. L ' a Sed nisi dies constitutus esset, ad quem tutela a proximo agnato serenda esset, futurum erat, ut remotiores successorio edicto in reoneis rosa locum esse nollent. Quare hane tutelam Cetis elem ratum fuisse existimo. Forsitan tutela cesistia extraneis cedebatur tanquam mandata I ii 2ς-
296쪽
rat, exercἰllum Illius per cessionem conferre posset in latium; non autem ipsum tutelae ius, quod ab se abdicare non poterat. Hinc mortuo eo, cui cessa suerat , exercitium tutelae remeabat eodem , unde discesserat. a Hanc mulierum puberum tutelam plerique, quorum dux Cujacius, sublatam prorsus arbitrantur lege Claudia , cuius anceps est, & crebris eruditorum di.
sputationibus iaetata sententia. b Pepe
rit omnes controversas Ulpianus cujus hic verba describam. σὶ Quantum , inquit, ad agnatos pertinet, hodie cessitia tutela non procedit, quoniam permissum erat in jure , cedere tutelam
feminarum tantum, non masculorum . Fc minarum autem legitimas tutelas lex Clau
dia sustinet. Cujacius pro fusiaet reposuit sinulit.
τἰtatem Cuiae ii veritus; suppresso nomine, hanc emendationem explosit; propriam vero sententiam tam obscure proposuit, tam Perplexe, ut palam ostenderit, non tam In animo habuita confirmare suam, quam reprobare alienam. Id tantum perspicue tradit , fusinere hic accipiendum esse pro differre, ut accipitur in l. 41. f. de noxa amon. 3e apud Cic. ad Attio. Z i a. qui
fustinere solutionem dixit pro di ferre :
Secutus hune est vIr omni erudit Ione insignis Iacobus Cothostedus, qui sibi hane verbI explicationem arrogavit, te eaque
confisus aperte Cu ac Io restitit, ac sublatam tantum censuit a Claudio cessionem in i re, nempe cessit iam tutelam, ne quod onus semel agnatus subierat, deponere unquam
posset , ideoque scripsisse Ulpianum lege Claud a muliebres tui elas Justineri, λe Hfferri, cessitia omnino sublata . Sunt qui sensum Culacii retineant , emendationem repudient, inter quos Th odorus Marcit Ius,
J qui non dubitat sustinere verbum accipere pro inhiberer ut retenta lectione vetere, sententiam colligat eandem , quae in vel bo sustulit a Cujacio reposito continetur I adducitque Cic. 's. M. libro a 3. ad Attici ex qua contendit, sustinere accipiendum esse pro inhibere. Quod est falsum; scribit enim Ciceror arbitrabar δε- sineri remos, cum inhibere essent rem ges iussit: non quod idem sit lustinere, Ac inhibere; sed quia credebat Cicero , sinspendendum esse remigium , quando nautae jussit essent inhiberer verum postea compere rat non suspendi remigὶum , cum jubentur Inhiberi, sed alio modo moveri remos , & navem converti ad puppim,
ac retro impelli, quod Thucydides
dicit πρυμναν κρούεσθM. At me Gothosredo adjungit Ulpiani locus tit. de turelis p ragrapb. muibus . Ait enim Vlpianus emoribus tutorem dari miseri pupilleis qui cum tutore suo lue -lι uere, nultutor sit in re sua auctor: ideoque tui rem alterum iurisdictione praetoris excitaruquo auctore mulier pupillusue cum tutore contendat. Cum enim Vlpianus pupillum a muliere secreverIt, palam facit, suo tempore non pupillarem solum . sed di muliebrem permansisse tutelam siquidem si muliebris tutela suis temporibus peremta esset, mentionem tantum pupillaris tutelae faceret. Non negaverim , jussita Constantinum, g9 ne patruus mulieris I telam recusaret . Unde quaerὲ posset , cur opus fuerit Constantini lege , si jusantiquum vigebat, ex quo ad patruum ex agnationis ordine muliebris tutela perventura erat λ Nim rum hInc suspicari licet , plura fuisse leg Is Claudiae cupita quorum vix nunc vestigia retinemus e ac praeter id, quo cessitia tutela tollebatuν : extitisse forsan & aliud, 'φὶ quo
mulieres eximebantur tutela patruorum ;quorum Intolerabilis erat asperitas. Quod
lfi ra. Fab. 3 Ita ipse Cicero, verbis rei forsitan Muttineae propriis, pro navem retro verti. IJ ια c. Theod. de eas r. er eurast. creando σ2. 3. c. de Iesel. tui. MI Imo id metum eommentum est. Rectius se hsi tingius voeem sustinet interpretatur, rue u Iil cuius conismirant amplectitur Hei neeeius ad Iesem Papiam t. a 37. firmatque coniecturam Iam olim ab aeutissimo viro Iano a Cesta ad 6. Φ. t. vib. mcd. tus. D. probaram . qua tria priora verisba f. p. apud in anum l. g. connectenda sunt, ut mens Ulpiani haec stet Feminarum autem legitimas tutelas lex Claudia celi amplius non vult encepta tutela patronorum, nisi quod patrono in eis grum est cedere tutelam libertae. Constant imis
autem. quando in L. a. e. r. . de rise . . Cur. in Feminis, inquit. rateiam legitimam ccusanguineus . vel patrωrtis non recuset, ius tantum vetus risi laterm illum repetere videtur. O. I
297쪽
sane ferox patruorum uingenium veteri erat
Proverbio tritum , inde illud apud Poetam: sis mihi patruus oro. Facile igitur crediderim, sub mul Ierosoae imbelli principe, quo imperante sceminarum impotentiae, atque libidini divina
omnIa, & humana cesserunt , mulieres, quia sibi norant omnia procedere, DPPortune patrui jugum, flexa principis ad id auctoritate, deiecisse: Constantinum vero imperium patruorum, suscitato iure antiquo, restituisse. - Scio, aliud excogitasse Iacobum Gothosredum: suum tamen cuique in re tam obscura judicium liberum esto : mihi certe haec ratio videtur cum temporibus, & legislatoris ingenio convenire . Ceterum Iustinianus muliebres etiam tutelas pubertate sol νἱ iussis, quod est re- .lceptum, si peculiaris regionis mos non ad- iversetur Illud minime praetermittendum, mulieres olim exemtas suisse tutorum Potestate, si vestales fuissent, vel tres filios Peperistent, quod arbitror ex lege Papia profluxisse. sὶ Hinc illud apud Pithoeum iuris veteris Dagmentum : Mulier sine
auctoritate tutoris manumittere potest, sius habet liberorum. c Pertinebat etiam ad muliebres tutelas caput aliud legis I liae de maritandis ordinibus: quo capite, ut ibi latius exponemus, tutor dandus erat mulieri, virginive legitimo tutore destitutae ad dicendam, promἰttendamve dintem: quod ex S. C. ad eam legem condito productum est ad eas mulieres, quae tutorem quidem habent legitimum, sed vel furiosum , vel mutum , vel absentem opus autem fuit hoe S. C. quἰa etsi res poscat, ut alius tutor detur I regula tamen iuris obstabat , quae vetat, tutorem dari tutorem habenti: Item & alia, ut nullus sit certae rei tutor. d Porro Senatusconsultum eruere lIcuerit, se quo reseramus regulam iuris, ut si tutela pervenerit ad testamentarium, deinde is aut excusatus fuerit, aut remotus , in locum ejus tutor sit dandus , neque ad
l l Etiam si pupillaa sit tutor legitimus uir.
legitImum deveniatur , nἰs testamentario
mortuo. Ηἰnc enim Iuriscons. mortuo tes mentario S. C. cessare. Ex quo sequitur, ut superiora S. C. comprehendantur. Pertinet
etiam ad tutelas l.s impuberi i3.1fde tutor. vel curator. dat. quam mitionem fuisse S. C. Pegasiani censet in eadem lege Cui Ius, cum non omnia illius capita supersint. Ne
autem cum iis eremus, qui contra regulam juris censuerunt per testatorem servo tutorem dari, cum tutela sit ius in capite libero; ita speciem, Cuiacio auctore,
ponemus. Instituerat quis haeredem, eum que rogaverat , ut manumitteret servum impuberem , eique haereditatem restitueret. Haeres recusat adiret atque ita concidet fidei commissiam , & libertas servo relicta I utpote destituto testamento . Senatus censuit , cogendum haeredem adire, non quidem ab impubere; sed ab alio eius nomine; cum aetas hoc ei non tribuat , ut possit in judicio consistere. Non tamen obstat conditio servilis, ne instet pro sua libertate . Igitur libertate se ipso instante impetrata , dabitur tutor, qui eius nomine petat fidei commissariam haereditatem . Nec refert, quod legitimus servi tutor si Patronus , nempe haeres rogatus: quia, ne is haeressit auctor in sua causa , Senatus censuit dandum specialem tutorem ad negocium restituendae ii reditatis , ut ea restituta , Ac cauto ab haerede rem pupilli frivam fore, ac negocio transacto, tutela legit ἰ-ma servi manumissi transeat ad haeredem rogatum, qui manumisit, quasi ad patronum; isque adeo satisdare omnino cogitur ἰ quod exigi regular Iter non debet patrinno f qui quantum in se suit, peremit
tutelam: nec parum eὶ tribuitur, quod ius manumissionis retineat In liberto. quem liberavit invitus . Quam S. C. sententiam Adrianus extendit ad eum , cui libertas directo relicta testamento fuἰsset, & haereditas per fideicommissum : cum S. C. tantum de libertate, & haereditate per DdeIeommissum reliciis decrever It . Hoc autem erit discrimen Ia casu constitutio-
298쪽
nIs, quod tutor datus erit lutor perpetuus, neque unquam pupilli tutela perveniet adhaerede 3 , quamvis restituta haereditate tquia haeres non potest suscipere legitimam 1ervi tutelam, quasi patronus, cum servus per libertatem directam sit libertus orcinus, non vero haeredis, a quo nullam libertatem accep t, sed est ex testamento ab Ipso testatore: ideoque deficiente legitimo, tutelam geret tutor a magistratu datus. Laetiam ex oratione Marci conditum, vetat;
Ingenuos liberiis tutores dari sa) nisi In libertorum penuria. ἰDecrevit & natus , Neronis temporibus, teste Tae Ito, anna-ἐium I s. adoptivos liberos ad excusationem
non prodesse. b9 Item S. Q decretum
est, ut libertus Senator Is, qui patroni negocia gerIt, excusetur a tutela. se in Quod I. C. retulerunt ad unum tantum lisertum, quἱ negocia tractet, non vero ad plures , neque ad libertum clarissimae sciem Inae, nempe mulieris Senatori nuptae , in Praeterea oratione Severi S. C. comprobata cavetur, ne praedia rust Ica, de suburbana eorum, qui sub tutela sunt, vel cura, iniussu testatoris, aut sine decreto , causaeque
CAPUT XXXV. De Lege Letoria. mox ἰma muliebr Is sexus ImbeeἰllitatI
est aetas minor vIginti quinque annis , qua aetate , fluctuantibus adhuc humoribus corporis, anῖmus inceri Is jactatur quoque consiliis. Quod Hippocrates fgnificavit, qui com Itialis morbos posse sanari scrἱ-hIt ante annum v Igesimum quintum, prinyterea quod humores , qHi adhuc non consederunt, aliorsum 'tiessem facile possunt. Hinc annum vivimum quἰntum statuἰt Galenus pubertatis termἰnum. f) Eadem ratione jus cIvile hoc anno definivῖt hominis statum, qui Graecis dic itur α κμή. g Idque inductum fuit lege Laetor Ia sane a liquissima : siquidem ejus non obscuramentio est apud Plautum in Pseudolo: ubi legem hanc appellat quinam vicenariam . Hinc aetas XXV. annorum Constantino die Itur legitima: hὶ ubi annos Lerorie letis egressus legitimam compleverit aetatem:
quia scilicet eo numero annorum minori
aetati finis imponitur. Huius legis haec capita erui ex antiquorum 'testimoniis posisunt . .rimo capite cavebatur adolesceno utibus d si olutis, & lascivis, ac luxu per- ditis; ciuibus causa cognita curatores ει-ει bantur . a ultero capite circumscri- ptis adolescentibus succurrebatur, ac reciet fdebantur fraudes versutorum hominum , qui lucrum aliena ex imbecillitare captabant. Plemus deinde remedium accessit a Praetore, cuius edictum, non circumscriptis modo, sed & lapsis adolescentibus opem serebat; ut non solum alienam fraudem , sed etiam imperitiae suae damnum effungerent, quod non per acti nem fit, sed per Praetoris cognitionem . lὶ Vetuit autem lex Laetoria . ut apud Priscianum Suetonius lib. 4. Praetorum tradit , adolescentum stipulationes: idemque
colligἰtur ex Plauto in Pseudolo, mὶ ex
quo etiam deduc ἰtur per legem Laetoriam perim I actionem creditorum adversus adolescentem, qua de causa ei credere me- ,
Perii, an non tum lex me perdit quina vicenaria ti, Metuunt credere omnes. Ni Postremo legis Laetoriae capite In eosqm fraudem adolescent ἰ fluxissent, publicum iudicium constituebatur, coὶ Quod
c I Quae vulgo M. Laetorio Planeiano, tribu .no plebis tribuitur, lataque dieitur circiter Α.V.C.
so. Capitibus luis ab Au te tecensitis addi
299쪽
CAPUT XXXVI. De lege Iuὶιa, ct Papia Ponea. εἰ in
de adhuc ex antiquἰs monumentIs
erutae sunt leges, atque S. C. ad sia. Lu rum personarum statum respiciunt . Nunc ea iura expendamus, quae ad coniunctionem pertinent earum , inter quae sunt jura nuptialia, e quibus, 3c auctoritate rerum decernendarum, de multitudine capItum, de eruditionis veri etate , ce-
leberrima , Ac amplissima est lec Iulia ,
f& Papia Poppara, ad quam plura condita sunt S. C. quae loco suo persequemur. Le- gem hanc non tam ratio , quanr necessi, itas expressit ab Octaviano Augusto . Cum enim diuturnum civae Erlatir uJem caea λ -- de civium , de aerarium ingentibus sumtibus exhausisset ; Caesar publicis fecessi talibus , singulorum Incommodo ' censuit occurrendum ; etenim multa millia armatorum laterierant, s b de urbs valde decreverat iuga, Ze abstistentia nuptiarum Adeo ut cum ipsi latores legis Papius, de Poppaeus Coss. coelibes essent, dc quaererentur alii, qui liberos haberent, quo illis Coss. praeserrentur liberos enim habens in Consulatus petitione praeserebatur r perti non fuerint cum liberIs cives cons latu digni . qui eos In petitione superarent. b Itaque Augustus augendae proli coelibatum poenis , coniugia, & multitu dinem liberorum praemiis affecit; explen-:do autem aerario libertatem cap Iendi ex alieno testamento, magna ex parte Praeqocidit , ac transtulit in populum iura, &vlucra Privatorum, ut , quod solemne est , pPublicum commodum ex privatorum opi vhus coactum deflueret ad princἰpem. Cum autem lex haec Papia coerceret cIvium
ta Iurisconsultorum responsa , & fragmenta veterum sunt implicata; ut qui hae lice careat, in cursu iuris civilis passiim o fendat , di prolabatur; tantique usus, Ac auctoritatis diu in eiunt leges hae Julia ;de Papia, ut propter celebritatem earum leges καν, αἰν appellarentur. Harum legum inscriptio , non modo Papium , de Poppaeum Coss. sed dc ipsum Iulium n men praefert: tum quia primus Iulius Caesar Dictator censuram agens, ut nova s bole absumtam bellis civilibus urbem e pleret , multitudini liberorum praemia conostituit e tum etiam quia de Augustus, quem sipe Julium appella um leg mus , anno A. U. Q DCCXXXVI. coelibatum
poenis damnaverat, nuptias extulerat Prinnitis. Quae tamen lex reiecta multitudinis dissensu fiuit: unde Properti aD- GP, 'cum in testando, tum in nubendo liber-otatem: Iurisconsulti aequitati magῖs, quam, Princ um consiliis , legisque severitati stu. entes ; Ita ea interpretabantur; ut quan-
in se suit, vires illius Degerint, at-l a I Scholiast. Horat. in earm. saeui. ιγ Dionys. 3. viri Cuiae. ad tit. c. de eadue. 3 I. Taeit. lib. I. atina .ra a Dion. lib. I. Dein autem perlata est anno tire iter U. C. DCCLVII. Sexto Aelio Cato de C. Sentio Saturnino Coss. quinquennio ante legem Papiam Popis
P ui, de quidem nomine legis Iuliae de maritanis
Gavisa est certe sublatam Cynthia legem,
Qua quondam edictasemus uterque diu, Ne nos dividerit. Horatius autem in carmine saeculari fau. stum exitum praecatur his legibus: Didia producas sobolem, Patrumque Prosperes decreta super Iungandis
Faeminis; proloque novae feraci
EtenIm sub extremum Imperἰum, lenἰta severitate poenarum , lata denuo lex est a Papio Mutilo, 8c Q. Poppaeo Coss. a a no A. U. C. DCCLXII. d) quae demum tenuit, In eamque Consulum rogationem prior Is legis capita relata suere, indeqne appellata lex Julia, de Papia Poppaea , ut tamen Iulia ipotissimum ad contrahenda matrimonia ἰ Papia vero ad suscipiendos liberos referretur. se uetane ante has leges , quamvis nulla poena esset a iure constituta, coelibes tamen aliqua ignominIaper Censores notabantur exemplo Lacedaemoniorum. f Unde extat apud Gellium oratio Metelli Numicidi , g qui
censor matrimoniorum frequentIam suasit .
dis ordinibus, ut ex Suetonio dc Di ne accurate ostendit vir Illustris. Io. Gotti. Hei nectius, εα eνtiditissmo commentaris ad istramque Iegem p. g. id γ Dion. lib. 36. Is d. l. . s. orig. I. at Culae. ad Pit. Ulpian. I s. l. intra . verb. neutri legi.
300쪽
Et quoniam. norat, neque cum uxore sa-llegi nomen dedit univer Ποῦ cap ἰtenuistis commode neque sine uxoribus vivi omnino posse, propagationem prolis , Scutilitatem publicam , tranquillitati privatae censuit ameter indam. Ejusdem orationis auctoritate, ac verbis, Augustus de legem suasit suam. Hinc lex Ciceroni don- ficta in libris de legibus: Coelibes ese prohibento. Coelibem autem Cujacius dictum
πων , ventrem linquens . Harum capita
Iegum, quae mutilata supersunt ex veteribus monumentis , diligentius eruit , ocquantum humanae licuit industriae , ad pristinum suum ordinem revocavit Iacobus Gothosredus, ad cujus sere indicia ordinem nos disputationum nostrarum pertexeFus . Ad haec autem capita univer- quas habemus, harum legum sententiae 'in referuntur. Primum caput erit de maritandis inter se civium ordinῖbus . Alterum de irritandis nnptiis eorum, qui fuerint procreandis liberis inhabiles . Tertium de praecidenda libertate disserendarum nuptiarum : Q artum de poena emrum , qui contra hasce leges nupserint. Quintum de privilegiis legitimi connubii. Sextum de praemiis susceptorum liberorum . Septimum de temovendis nuptiarum, & prolis impedimentis . octavum de modo divortiis imponendo. Nonum demenis ecelibatus , & omitatis. Decimum de augendo iure patronatus pro numero libero-ium in libertorum bonis. Primum vero ca Put, quod erat de maritandis ordinibus
tal d tit. c. d. en. tolt. t ' I unde patet, coelebs quoque recte ser ibi, M eonvenienter origini vocis . etsi marmora Praeferant caelebs.l ' I Legum enim capita multo plura su Xunt , etiam earum , quae ad augendam Pro- m. Pertinebant . De altera enim parte legis aptae ad explendum aerarium Iata separatim Muctor egit eapis. Lx. . seqq. Marcianus in f 1 s. ritu nut. de nuptiis legis Iuliae - ςyp x xx g simum quintum , & quadra. I Ua omnino capita partis prioris legis V. AE , anctorum , quibus nituntur.
Idem differentiam , qua lex Iulia Gravinae
ad suscipiendos liberos relatenda videbatur H ae-
ptiarum frequentia ita id vehebatur , ut ne tamen Senatorius sanguis ignominia fervili pollueretur . Eo autem tempore longe ma1or erat ingenuorum quam ingenuarum numerus . J b Itaque veniauata est legitimarum nuptiarum inter Ingenuos , & libertinas; Senatoribus tamen eorumque filiis tam naturalibus , quana adoptivis, dc emancipatis, Sc a Se natore in adoptionem datis , etiam et , qui sit inferioris ordinis, natisque post mortem patris non autem conceptis, & natis post patrem Senatu motum , hi enim Senatoris filii non habentur: in item nepotibus ex filio licet Senatu moto: sum citenim avita dignitas, Ἀὶ pronepotibusque ex filio Interdictum suit, sponsam, uxo- . t
remve habere libertinam, vel eam, quae ' . q
aut pala in corpore quassum faceret, Iecissetve, aut artem tu am exerceret, eiusdem ve exercitii pia eii , aut ma-
vis autem dignἰtas Senator Ia domino obveni flet post libertatem, matrimonii causa datam ; abstinendum ei tamen erat alibertinae nuptiis ; siquidem eas nondum contraxisset : nam si contraxisset ante adeptam SenatorIam dignitatem , quanquam ante dubitabatur, an nuptiae manerent, Iustiniano tamen inhumanum visum
est ob eventum solvi nuptias , a quibus initio v Itium abfuisset. γ) Αt si post nuptias vir exciderit Senatoria dignitate, consistere matrimon Ium , Ulpianus censuit , t a Quod mirum videri queat , post tot
Romanorum, mi Ilia in aete occisa. Quare suis spicamat , ingenuos iam tum prae mollitie ab a Imis abstinuisse , adeoque robur militiae iam tum ire libertis positum fuisse. ibi Dion. lib. s . in ae'. ann. VIO. et L. 6. ET T. F. de Senat. NI I. τ. f. uti. F. eia.
Quod magis per consequent Iam , quam καχὰ si ρκτή, de senatoribus cautum erat. Namque & ir genuis finius odi nuptiae in- te dictae erant , ut in sequenti capite dicetur . adeoque Au Ito magis senatoribus. et L. - . in py. F. is risu nupr. Theolphi I.