장음표시 사용
381쪽
patet quantopere leges exarserint: etsi semper levitas vulgi umbras Ipsis rebus
an reserentis, potestatem legum exuperaverit. Legis autem Corneliae poena non modo docentes, Sc exercentes, verum Sc discentes, dc conscios malarum artium tenet,
non sine aliquo tamen discrimine, ca) nam conscii , vel tollebantur in crucem , vel hestiis objielebantur; ipsi vero magi vivi eomburebantur cum suis libris, ut non modo exercitium, sed ipsa quoque scientia plecteretur. Supererant medici, qui non suo, sed fallacissimae artis, atque anc Ipitis do.
ctrinae vicio non raro mortem asserunt Inopinantes: ut plures aliquando medicina vitas hauriat, quam gladius, dc venenum . Sed inhumanum esset, in erimIne insontibus ponere naturae obscuritatem, & igno. rantiam causarum involuntariam: unde lege Cornelia subiicitur poenis tantum imperitia de imprudentia medicorum, si sorte medicamen ad salutem oblatum artIs in .stitia, vel medici negligentia aegrotum interemerit: ac tum honestior quidem medi. s in insulam deportabitur, humἰlior ve
ro capite punietur. b Tandem incen
diarios, qui data opera in urbe ἱncendium excitassent, Ze si vetustioribus legibus obno. xios, punivit etiam lex Corneliae per quam humiliores bestiis objiciuntur: honestiores, qui loeum, dc gradum in urbe aliquem te nrant, aut capite Plectuntur, aut in Insulas deportantur . e
CAPUT CIRDe Lege melia,ctPompeis de Parricidis. Cfl pite legis Corneliae de sicariis inclu.
I Quam vehementer propter eiusmodi imiapostoris Alexandri vaticinationes trepidaverint, quotquot erant in orbe Romano, vide apud Luis elanum in Λλλεξα, h,6, . meterum suavis est AEo in II. ad stitatum codie is de Mathematuti era Θιιε. quando Μathesin, eum Geometriam &Arithmetieam signifieat, sine adspiratione , cenisera eum adspiratione scribendam censetsi, quando designet vaticinationem, si e . ut scire facIat maiseess, sed divinare mathesis. Inter leges a Plinis ei pibus Chtistianis contra Mathematieos Iara in tabilis est to C. de Episc. aud. in qua non tantum
ex athe sed Umnibus fiti ut ex ei vitatibus pellunis ut su3 poena deportatio, is,
gis adversus parricidas: quam veterem I gem alii pro lege XII. tab. interpretantur,
ut Iacobus Gothostedus d) alii minime.
Romulus certe tantum facinus ne opinione quidem aut conjectura Praesumens, nulla illud lege coercuit: etsi meaas de hominum eaede constituerit. eὶ Neque In veteres Romanorum sanctissimos mores tam detestabile stelus Irrupit ante annum A. in C. sexceatesimum, f quo tempore L. m. tius parentem occidit, cui accessit caedes alia, quam habemus ex epitome Liviam. I Fertur enim Publius Malleolus matrem sustulisse de vitar ideoque veteri lege de parricidis insutum culeo, simul cum cane, vipera, simia, dc gallo gallinaceo mersum in mare fuisse. Quod parricidarum supplicium ex vetusta tege descendens , Sylla
confirmavit: ut ex Rosciana Ciceronis oratione docemur, Praetoremque certum, ac perpetuum huic iudicis praefecit, cum antea deesset . hὶ Quia vero cule, mea a repetebatur in capite legis Corneliae, quo sicarii, parricidaeque continebantur; ideo
scribit ICtus, si parricidas, qui post I
gem Corneliam, lege Pompeia qu que damnabantur , teneri lege Cornella de stariis, hoc est eadem poena culei , quae repetebatur in lege Cornelia de sicariis r Qua eo supplicio puniebatur parricidium t Ne nos decipiant Duare.
sublatam censueruhi poenam culei per imgem Pompeiam, atque communem de Geariis substitutam In parricidio putaverunt: Cum tamen lex Cornelia de sicariis, quo
lex Pompeia refertur , peculiarem Culeil Aliter ICtus eximius, Getardus Noedi, qui
Probab. tib. I. eap. 12. apud Marianum in L. r. D. La
tete F-ponia pro lege Cornelia de sicariis repone. bat legem Corneliam de parricidiis. Nolito tamea consentiunt Iac. Μena dus de Ferrarius apud sehalis tingium in iuria r. ia te-famulanea pag. I. utrainque autem lege. Cornelia de Pompeia cui leus parriricidio pcena praestitutus, ut contI1 Culac tum N G thostedum evicit idem Schultingius s. III. lda in C. Thrados lib. s. eis. 1 f. lel Plui. in Rom. Ant. Aug. in Mae DX. Sigo de itidie. lib. 2. p. 32.lsi Ant. Aug. in ha- Iet. III fi b. s .ihi Sigon. Lb. a. de iudie. cap. 3 2. mP. e. o
382쪽
poenam Ia parrἰcIdIo repetierit. Quae ia- ne poena absolevit recentioribus Imperat rum temporibus, i a ejuscue loco successit damnatio ad bestias, si mare proximam non esset; dc ignis, quo vivi comburebantur , quod brevitanum supplic Ium Lue Ianus indicat . ibin Sane Augustus parricidarum Poenas levaverat, easque nonnisi confessis imposuit ac tanquam scelus hoc nemo asmIttere auderet, eiusmodi reos Ita inte
rogare solebat: certe patrem tuum non occlusi ρ e) Constantinus tamen Poenam culei iam intremissam reduxit. dὶ Nulla
vero poena parentes pristo aevo tenebantur , si liberos oecidissent .' cum prisca Pa
triae potestat Is vi nihil parentibus non liceret in personam liberorum. e Igitur iegem Corneliam excepit lex Pompeia de parricidiis lata Cn. Pompejo Cos. ex qua utpote Posteriori , 5e uberiori, deinceps iudicia haec exercebantur. f Atque ad
idem erimen Cn. Pompejus retulit caedem omnium astendentium, δέ descendent Ium, di collater alium etiam cognatorum, & con iugis patronorum, ta in poenamque ad con scios extendit, etiam si fuerint extranei, th & ad illos quoque, qui venenum e meriat patri suo propinandum, etsi sceleratum eonsilium sibi i in non proceli erit. Neque huius criminis persecuto tempore tollitur: atrocitas enim illius exigit, ut ultrix poena in scelerata capita perpetuo impenderet. Itaque lege Pompeia tenetur non modo qui patrem , matrem , avum, avIam, filium , filiam . aliumve quem ex adscendentibus, & descendentibus; sed & qui fratrem interemerῖt, se rorem , Patruelem , quem Cui acius st)ἰnterpretatur natum ex eodem patre, diversa matre. matruelem nempe, ex eodem Cujacio, eadem ex matre genitum,
I Pura. si nistet filium filiamve oeeidem,
aut avus nepotem de lege Pamp. depa M.
Farti id demum interdictum L .un. c. da his, qui Hr. Te lib. κcia. antea ei licuit, etiam post I
alta vero patre, sive uter ἰnum ἰ patruum avunculum, amitam , consobrinum, cons brinam, uxorem, virum, generum , socrum, v Idricum, privignum, privignam, patronum, sponsum, novercam quae personae non omnes verbis legis, sed sententia continentur illius: nec excipiuntur ii, quorum
dolo malo aliquid tale contigerit. sm CAPUT CU. Da Lege Titia, Publicia, ct Cornelia
Uperest e Iegibus Corneliis ea, quae ad I luam pertinet, quam Hottomannus L. Sillae tribuit. u Qua vetustiores communi iudicio fuere lex Publicia, & Titia, quae forsan illat sent, quas Talarias Plautus appellavit in milite glorioso, ibit Atque adeo ut ne tegi fraudemfaciam Talaria s curatote, ut sine talis domi agitem
Quos versus perperam Gronoulus refert ad rationem ludendi praeseriptam legibus convivalibus, quas ipsis sibi convivae statue baat: non enim Periplectomenes omnino talos domo sua prohibuisset. Non solum autem aleae nomine venit iactus talorum e turricula, de fritillo, sed fortunae qualiscunque lusus. Nam ex s. C. vetitum estia pecuniam ludere, sponsionemve sacere, ut scilicet qui vicerit, propositam pecuniam auferat, p γ exceptis ludis ad vir. tutis exercitium institutis: velut I s hasta certetur, cursu, saltu, lucta, pilive jactu .
pugna . q) Ad quod S. C. Iustinianus ir
constitutionem suam accommodavit: ceteris enim lud Is damnatis excep. t hos, quorum frequens erat olim certamen in camp3Martio, δe magna celebrἰtas in Graecia :
383쪽
ubi πεπα nomine compreheadebantur quinque ista certamina, & concursus eorum simul appellabatur , ut scribit Hyginus. sa) Praeter hos autem Iudi omnes vetantur, etiamsi pecunia non apponatur, sed ejus loco lupini ad plectam significandum, b) vel aurum comicum, quod & pro lupinis apud Plautum accipit Muretus, & Turbenus. c9 Invisa vero
maxime legibus est alea, qua homines mu ruis fraudibus exhauriuntur simul, dc inter se Irritantur: ut profuso patrimonio rapi- . n Is, & caedibus rei familiaris lacunam ex-Plere conentur: ideoque aleatorum genus legibus infame habetur. Unde de Lenticula aleatore a M. Antonio restituto, tan-.quam de homine turpitud Ine notato , Ci
cero d loquitur. Ideo AEdilibus manda-
hatur, ut illorum coetus ab urbe, ac P
Pinis omnIbus arcerent e se in unde illud Martialis lib. I 4. Ep. I.
Nec timet AEdilem morospectare filiivo.
Nec modo iure civili actio denegatur, de Tetentio ei, qui alea vicerit; ifὶ sed qui victus pecuniam solverit condictione inde-hiti, rem solutam repetet ex constitutione Justiniani: Ob quae conditio non tollitur minori praescrIptione, quam so. annorum. h) Et qui domum suam praebuit aleato. Tibus , nullum a legibus adversus furta, in iurias, & rapinas habet auxilium, nullam actionem , qua res ablatas vindicat , vel damnum resarciat ἰ imo 3e ejus domus publicatur, s i 2 quique alium ludere com- Pellat , multatur, aut in vincula publica ,
vel ia lautomias conjicitur. U
De Furais AC de histe criminibus hactenus, nunc
furta occurrundi, de quibus Iatius
ia legibus XII. tabul. unde ac Io furo a proficisc Itur . Ex legibus autem aliis eo spectantibus monumentum superest legis Hostiliae, cujus certum tempus ignoratur. Unde dubitat Antonius Augustinus de Ω-gibus in praetermissis, a Regibus ne processerit, an a Cossi an a Tribunis Hot. tomannus consularem existimat , eamque adseribit A. Hostilio Cos. cum collega Λυtilio, anno urbis DLXXXIII. Nisi potius eam cum Antonio Aug. arcessamus a C. Hostilio Mancino , qti collegam habuit M. Emit tum Lepidum Percinam an. DXVI. Ut huius aurem sententiam legis assequamur, meminisse oportet prisco XII. tabul. iure nullis in causis permissum fuisse judicio adesse per alium; quam postea nece se sitas legem solvit, Ae copia negociorum,
atque frequens, ac longa la varias regi nes peregrinatio civium , quae obtinuit, ursaltem in causis civilibus agere , seque defendere per alium liceret; minime vero iacriminalibus, si in praeterquam In furto ex lege Hostilia, quae indulsit, ut furti agere liceret nomine illius, qui apud hostes insertunio suo reperiretur, aut abesset Re
publuae cavsa mὶ item 5e eius pupilli
nomine, quorum tutores ex causis iisdem impediuntur. Ceterum generaliter definitum est, ut excusationes absentium ex LC. iudicibus allegentur , & si iustam ra. tionem habeant , sententia diiseratur. AE
CAPUT CVII. De Lege Fabia de Plagiariis. A Furtis transeamus ad plagium, quod
etsi a furtia distet , eis tamen ubdet ut amne . Dictum est plagἰum a gre-co πλάγιος, quod significat obliquus, in
latus versus, transversus: ut hujus natura criminis exprimatur, quae tota compin
384쪽
nItur a dolo, fraude , versutia . Plagium enim suppressio est liberi hominis , aut servi alieni. Quod olim crimen vindicabatur Iege Cornelia de plagiis lata, cujus vestigium reperitur apud Apule jum , a apud quem ista legimus : Crimen legis
Cornetiae incurram, se cidiem Romanum pro Jervo vendidero , quae lex obmutuit post latam legem Fabiam fortasse luculen tiorem, ex qua deinceps iudicia sunt agitata, cum ex ea hoc redactum fuerit in
dicia publica, quale, ut Giacius ib) exi
stimat, lege Cornelia non erat: nisi audiamus marenum, qui a Diocletiano sactum esse hoc publicum judicium suspicatur. Quo minus assentior iis, qui Iegem hanc arcessunt a in Fabio Leone, & Claudio Marcello Cori qui magistrat una gesserunt anno R. U. C. DLXXI. diu ante Syllam. Si enim Syllana lex fuisset lege Fabia posterior, hae, non illa obsolevisset: usitatius enim est, ut iudicia ex nin is, quam ex veteribus exerceantur legi
hus : nisi non a Sylla Dicta tore, sed ab alio eiusdem familiae longe hoc antiquiori latam hanc legem Corneliam auguremur. Ceterum Fabia minἰme punit eum, qui vi abstraxer It hominem liberum, aut servum surripuerit alienum e sat enim alterum horum
lege Iulia de vi, alterum furti accusatione vindicatur; sed damnat eum, qui hominem sive libertinum, sive Ingenuum celaverit invitum , aut vinctum habuerit, vendiderit, emcritve sciens dolo malo, aut fuerit hoc in genere alieni criminis conscius vel servum, aut servam alienam induxerit, ac
sollicitaverit ad fugam ἰ vel eum , eamve
invito , vel imprudente domino . domi-
γecesse non est , ut ex verbis Apuleii sinis gulatis lex Cornelia de plagiis effingatur, cum ea intelligi possint de lege Cornelia de falsis eo quod
utique etiam falsi reus est, qui hominem liberum pro servo vendit. Qua ratione coneidunt, qua Noster contra annum latae legis Fabiae disputat. lal I. g. metamorph f. ιI Paull. paras. c. ad i. Fab. de Nas. σι L. tege Fabia ra. st. do manamim M nam Cui c. lib. so. Pauli. ad edis. L. in Milo . se in
nave celaverit, vinctum habuerἰt, emerit, vendiderit sciens dolo malo , aut horum fuerit conscius criminum. Eadem lege continebatur , ut si servus plagium commisisset, dominus ejus pecuniam pro servi crimine penderet, & servus per decennium
adipiscendae libertatis spem amitterret. c Ad hane legem S. C. accessit, quod Cu-jacius cd resert ad Alexandri tempora, Modesto, & Probo Coll. Ex eoque fugitivorum venditio ad legis Fabiae poenam redigitur, etiamsi dominus ipse venditor servi sit in suga constituti; sive ut eleganter ICtus ait , si ipse dominus fugam servivendat: se ne venditione servi dominus omittat accusare plagiarium, qui forte sugam suasisset , atque hac ratione reus emto servo judicium , cui propter publicam disciplinam est subiiciendus, elabatur, ut interpretes Graeci opinantur: f alii
vero alias rationes pro luo cuiusque arbitrio comminiscuntur. Poena vero cum ipsa-met lege orta pecuniaria erat, II postea cum visa esset levior , plagiarii damnari coa- sueverunt in metallum. h Diocletianus ιγ poenam capitis adjecit, quam, Poe
nam extendit Constantinus pn eos, qui filios viventibus parentibus abducunt: qua
explicanda lege se implicuit Alciatus ;cum levi literarum adiectione nodum solvere potui silat; legitur enim Initio legis metalli poena tenetur: qui locus
palam repugnat sequentibus verbis , ubi statuitur pina a in capitis. Lectionis igitur integritas petenda est cum Cui acto , &Duareno e C. Maeodosiano; vade legem desumsere , ubi pro teneantur, legitur tenebautur. fl) Instituitur autem ex
II c. Theodos. hoe sit . ubi Gotho ted. a Rei ieit 3e hane emendationem Lynckeres in considerationibaa Dis ad Gravina libros de reuiane Iaris . Caussatur & hoe Ioco si noritatem de integritatem lectionis in libris veteris Iuris . maia vultque eos, qui in hoc crimine claruerint, de iis intelligere. qui ad aliquoties rommiserint . sed hane sensum vocis claresco ipse quidem nul
lo exemplo docetr eum contra, nativa vocis sio ni fieatione vox clarescere ponatur pro patere.
Quare pmbanda est coniectura marent & Cuia. cii pro renesantur legentium teneantaee, inprImin. cum hane lectionem exhibeat ipse codex The dos anus. Videtur autem Constantini lege poena gladii tantum repeti ; antea enim iam proposita erat a Dioeletiano & Maximiano in L. τ. c. adtes. Fab. de plagiariis . nisi quis diore velit . legem Diocletiani ad ut m , Constantini ad A.
385쪽
hae lege iudIeIum sitati ex lege Aquilia ,
etiam mortuo eo, in quem plagium fuit
commissum. ain Qui vero pro Fabia FIm
viam nuncupant, palam redarguuntur erroris a C. Theodosiano, & a M. Tullio, ut huius legἰs meminit in orat. pro Ra tria. Refert item Ulpianus lege pr. f. defugitivis. S. Q ne sug tivi admittantur a
rusticis in saltus, aut protegantur: dc ut intra viginti dies dominis reddantur, aut apud magistratus exhibeantur, quo Poena evitetur. item ut liceat militi, vel pagano iugitivos investigare, etiam In praediis senatorum, aut paganorum. Additum &S. C. Modesto Cos facto, ut fugitivos inquirere volentibus i itera ad Magistratus dentur. In quos Magistra lux multa statui tur, si literis acceptis auxilium suum inquirentibus denegarint; ' poenaque imponitur de illi, qui apud se q-ri prohibuerit. CAPUT CUI II. De Lege Remmia, Petronia, ct Senatuis confulto Turpilliano.QUoniam leges crim Inum ultrIces exposuimus ψ nunc ad Ieges transeamus rationem, Se viam eorum ulciscendorum, praeter leges Iulias iudiciarias, aperientes. Primaque omnium, quarum supersunt In iure nostro vestigia , lex occurrit Rem mia, de S. C. Turpillianum: quibus veritas , pulsa falsitatΘ, atque mendacio in iudieiis restituitur. Ac lex quidem Remmia incertis nominibus producitur . Menia enim aliquibus appellatur, aliis Memmia
lal L. 3. . itfud P. eadem . OI Pro sex. Rosei. Amre. cI L. F. M te'. tu. r. f. a. ff. ad I. c. Turpia . Nee quicquam certus de ea protulit Hentiiscus Brene mannas V. A. in libro de Ieata Remmia existi . qui insertus est ι,νDura in rana Tom. III. propter nimiam puta rei obscuritatem, Ex pretis tamen acerbitate verisimiliter colligit, latam Imgem fuisse in asperis de rudibus P. R. moribus , in ipsis Reipublieae ineunabulis, paulici post legem XII. tabularum a Rem mira quodam . ineertum quo. forsitan tribuno plebis, sinentibus legibus, Hortensia de Horatia. 8e hoe plebi se itum legis vi Aepotestate censeri. Idem suspieatur, poenae duritie poenam istam intereeptam fuisse , cum non teis mere produci exemplum 'possit stigmatis inusti aridae de extingui fronti. Ciceronem vero de Plinium, Iulianum 3e Papinianum, eum de duplici
K fio uti inusto, de frontis punctis de notis, de
tanquam a latore Caia Memm Io Tribuno plebis Scipione Nasica, L. Bestia Calfur. nio Cos l. anno DCXVI l. quod excogiti. vii Hottomannas, qui δc hoc pro hujus legis capite affert: ne scilicet eorum, qui
absunt Reipublicae causa, inter reos nomi. na reciperenIur. Verum Remmiae uomea tuentur acriter Antonius Augustia iis, Cu-jacius, Duarenus, aliique plures : quamvis' enim in Ciceronis eodicibus b varie legatur , Remmia tamen constanter scribitur in Pandectis Florentinis, aliisque codici. bus juris civilis. Tempus auctorem que certum huius legis, neque nos, neque alius quisquam, quod sciam , invenit ac ne quis nomen admittere nolit. Cui a. eius probat, d) esse Romanum , Proseroque Q. Remmium Palaemonem libri deponderibus, 3c artis grammaticae scriptorem .. igitur calumniatores praeter me ram talionis, cui subiiciebantur, quando defcrentes nomen rei, te quem accusabant, se subscribebant in crimen, ut eorum deis latio reciperetur a Praetore, cujus acti. trii erat recipere, aut non in reos delata
nomina P fin: ex lege Remmia subibant
infamiam imprimenda in eorum seoate litera K. IJ Eaque poena in eos iratum cadebat, qui publico, non privato in judicio calumniam intendissent. sb Hine lege Remmia damnati dicebantur froatis non Integrae: unde dubitabatur , an eorum testimonium ent in judicio reeipiendum , quia si alius hominis pudendae famae, integrae tamen frontis, testimonium reiicitur i maiori rat Ione illius , qui nec famam , nec frontem habet integram ,
homine integrae frontis loquu*tur , ita interpre latur; ut alludere eos magis dieat ad sanctionem legis usu abolitae, quam de lege loqui in ipso rerum usum obtinente. matri sententiam Papi Manus magis quam reliquI premere videtur, qui
386쪽
testisonῖum reiicietur . Sed quia legis
Remmiae verbis non excludebatur , reliquum est , ut iudicis. ossicio fuerit exclu
dendum . a Ad hanc legem S. C. illud
Pertinet , quo calumniae publici iudicii damnati , apud pedaneos iudices postulare prohibentur . Quod S. C. nullo nomine innotescit , superestque tantum illius mentio apud Ulpianum. bὶ Eo S. C. s.
gnificatur ex Raevardi sententia , pedaneos udices non solum suisse privatos cives a Praetore ad eausam cognoscendam datos, verum & ordinariam aliquando auctoritatem ad certum causarum genus habuisse, ius dicentes non e sella curul , aut Pro
tribunali, sed in subselliis. Cum enim pinstulare nihil sit aliud, quam desiderium suum aperire apud eum, qui iurisdictioni prae est; be pedaneos judices jurisdictioni praefuilla colligitur, si apud eos aliqui, dum
ne calumniatores essent, postulabant. c)Λ calumniatoribus transeamus ad tergiversatores, nempe ad eos, qui accusationem intentatam destituunt: & ad quasi tergi versatores, qui mora sua reis prosunt adelfugiendum judicium, dilabente temporea legibus prassinito. Ia hos igitur , qui Cunctando reis bene sietum legis impertiunt, conditum est S. C. Turpilianum, sive lex Petronia, s 9 Nerone imperante, d Petronio Turpilliano lata, & a Senatu ad-Probata. Nescio vero, an huius legis capita suerint ea, de quibus legis Petroniae nomine alibi tractatur, nempe de sententia pro libertate dicenda, de servis pugnam cum bestiis poenae causa commissuris quorum capitum Hottomannus auctorem 'aoque facit Petronium Turpillianum. Ac forsan Ius legis pluna fuere capita, quo Tum illud de tergiversatoribus transit in S. C. q.iod habemus in manibus. Poena hoc ex S. C. ddscendens est quinque librarum auri redigendarum in fiscum, praeteriniamiam. e γ Quam S. C. poenam ex Ic
si I L. is se tesib. Cuiae. Gl. l. I. eap. II. l. t L. I. g. removat. 6. F. de postulat. l Rae vatil lib. s. conteis east te, t ' I Qua sententia non impiobabilia videtur Hermanno Non id heth de tege Petroniae. 6. In . etsi is legem Pettoniam de se tuis de de sententia pro libertate dicenda longe alio reserat p. go. 81. I t. abolisionem c. ad 1. Iat. δε adat . Cui C. Drat. c. ut inIra certam tempus.
ge Remmia sumsit, ut ea illos adspergeret, qui post satisdationem exercendae litis, &post inscriptionem in crimen, quaetblemnia sunt accusationis, crimine nondum abolito, sue reo a crimine nondum exempto, ab accusatione recesserint, sine Praetoris venia, vel ad diem contestandae liti constitutum vocati non accesserint . vel causam ita neglexerint , ut inter moras illorum tempus legitimum ad reum Peragendum effluxerit. Nisi tam sero ad accusandum accestissent, ut breve tempus , quod supererat, nulla sua culpa praeterierint ante judicium abs tutum. Tum enim nullo suo dolo, sed lege tantum ab ulteriori prosecutione judicii exclusi, f . neque ter
giversatores prosecto sunt, neque d sertores , neque moratores , aut ii ustratores. Hoc S. C. tenentur omnes Praeter mulieres , & eos, qui non publicum , sed privatum judicium instituissent. t Est de S. - ad iudiciorum exercitium pertinens,
cujus nomen, & tempora ignorantur .' nem
m illud, ne quis ob idem crimen pluribus legibus postuletur: hin ortum fortalle temporibus Titi Vespasiani, quem Suetonius resert vetuisse, una de re pluribus legibus agere: hoc est idem delictum. varie, puniri. ib Hinc docet Papinianus, Poenam
generalem adversus omnes legum contemtores minime concurere cum Poenis certλ- rum. legum, quas certis in criminibus censet, seclusa generali poena, subeundasse quia generi per speciem derogatur,
S. C. item ab . eodem Papiniano memoratur, si in quo cavetur, ne qui sistitur a fideiussoribus in iudicio unius criminis cau sa, idem eodem die de alio crimine accusetur. et L. Durit m de Mear. L. I. g. ult. F. de
387쪽
De Senatusconsulto Silaniano, ct Statiliano, s aliιs ad eandem rem Se tusconsultis. NUnc a calumniatoribus, & ab iis, qui
dolo accusant, ad eos transeamus, qui dolo refugiunt accusare. In quos conditum est S. C. Silan anum, nisi cum aliquibus scribainus Silanianum , qui meo iudicio falluntur ; etenim refragantur nummi, de marmora Capitolina, atque cxediderim ,
cognomen id suisse Iuniorum. a) S. C. vero hujus tempus, bc origo diu vel eruditioribus, imo, de ipsi Culacio latuit, quem in eam cognitionem adduxit P. Fa-her , qui primus illud retulit ad Augusti aevum , Dolabella , 3c Silano Cos : etenim in lege in cognitisve f. ad S. C. Silauianum affertur lententia S. C. Statiliani, vel Domitiani temporibus Augusti Tauro dc Lrpido Coll. A. U. C. DCCLXII l. quo Praefinitur quinquennium ad aeciis an
dum haeredem extraneum , qui contra S.C. Silanianum, hoc est ante quhstionem habitam de servis, testamentum aperuillet
eius , qui a propria familia diceretur occisus. b9 Cuin autem haec additio sit ad
Silanianum, apparet , Statilianum esse recentius: eoque Silanianum anno Ditem esse antiquius: qaia anno ante Taurum , de Lepidum Statilian ἱ auctores, consularum gessere Dolabella, δέ Silanus , quibus Silanianum adscribimus . Ex quo colligitur , utraque S. C. originem ab Augusti aevo traxisse, sub quo tam Lepidus, & Tau-xus, quam Dolabella , Ac Silanus fuere
Consules. e) Sed quo suspicer, aliquid
anterioribus temporibus hac in re fuisse constitutum, praecipue in lege Cornelia de sicariis, urget lex a s. hujus tituli T. qua traditur, ea lege fuisse cautum de praemio accusatoris servorum, qui ante quaeqsionem aufugerint, Sc caedem admiserint, Ut quinque aureos acciperet etiam de publico, si ex bonis dimnati desint i a singulos, quos convicerit servos. Unde quos
lex Cornelia sortasse inchoaverat, S. C. hoc absolvit, mea a in haeredis negligentiam proposita. Si vero convicerit eos, qui aperto testamento manum illi reperiantur, iis in vincula coniectis , indeque causam dicere coactis , denos aureos in singulos ex damnati bonis auferet pro praemio , c d de quo de alibi . Igitur ne vita domin rum pateret servorum insidiis: coguntur servi per hoc S. C. proprio periculo δῶ- minorum vitam praestare, ut sciant , se proprio capite expiaturos, quidquid adverti iamino contigulet I atque ita minime audeant in eum aliquid mali consulere. Unde mortuo domino, qui a familia occisus diceretur, Senatus vetuit, testamenti tabulas aperiri, aut haereditatem adiri, aut bonorum possessionem peti, aliudve quid ad causam testamenti pertinens agi ; a late- quam haberetur publica quaestio de servis, qui sub eodem tecto, loco ve fuissent, bc supplicium sumeretur tam de noxiis, quam de iis, qui dominum deseruissent, atque opem ferre neglexiisent. e Ideo vero vetuit se. ratus aperiri testamenti tabulas, ne crimen caderet tu servos testamento
manum istos; is, Itaque poena sumenda
de liberis hominibus esset velat; de servis. indeque libertatis dignitas titi pitudine servilis supplicii macularetur. Verum Neronis tempore ad hoc S. C. accestit aliud , ipso Nerone, & pisone Coss. IJ quo noumodo prtaris S. C. Diuentia confirmabatur , sed illud etiam adjiciebatur, ut qui testamento manumissi sub eodem tecto mansissent Inter servos , pcectas darent .
h9 quod S. C. dc Neronianum dicitur ,
de Pisonianum , atque etiam Claudianum, qui Nero fuerat a Claudio adoptaptus .
i) Ex eo autem S. C. omne dubium sublatum stat , quod oriri poterat , ficontra Silanianum apertum fuisset testamentum , bc rei apparui Iloni servi test.imento manumissi , servorum ne , at liberorum more puniendi essent λ Nam Senatus C. Neronianum iussit , ut sim il
388쪽
eum servis supplIcium penderent : quod ante ambigebatur. Huic accessit at Iud S. C. sub Traiano , ut de iis et lam quaestio
haberetur , quos testator vivens manu
mi serat . s a in Haeres autem ne sui compendii causa familiae facinus absconderet, si ultionem omittat, malitque suo sibi tu cro retinere servos, quam supplicio amittere, eontraque S. C. haereditatem adeat; ut Indignus ab haereditate , atque omni testamenti commodo submovetur , bonaque sibi erepta in fiscum transferuntur . Et si tabulas contra S. C. aperuerit , re citaverit, descripserit, vel haeres ipse, vel alius ἰ ex edicto Praetoris in eum centum aureorum judietum datur. b in Secus vero si ab alἰo, quam a familia testator mincisus dicatur e . tum enim haereditatem adire minime psol, betur, de esteistum habebit adit Io, si postea mortem ulciscatur , alioquin effectu earebit , & haereditas a fisco eripἰetur ex Aeonis sententia, quam probat Cuἰac us. fa occisorum autem nomine In reliquis veniunt omnes , qui
aut i-rro . aut laqueo, aut velaeno, aut
carmine m p g co , & quacunque alia neceperierint . t d) Mors tarn n hausta vendino , vel ali 1 ratyone sine caede furtim illata hoc S. C. nori comprehenditur. Ideo autem ad supinicium se rei deposcuntur , quod vel attulerint vim, vel auxit Ium serre neglexerint : 3e omni culpa solvuntur , fi ab ignoto sibi per culo dominium non ex merint tum enim crina m ab haer de In alios vἱ dicabitur , d. mssis servis .n; si venenum non clana , sed violenter
fuerit in sum. ein Nee solum servἰ sub
tecto m nentes plech intur ex S. C. sed etiam so s , puta qui dominum p'regi abeuntein s queretur . cum ille n ii
nere tu ri, oc istis . t f) & qui ethmore de proximo exaudio ad τοῦm prohibendam non accurrerint IJ Item qui do
minum sibi manus asterentem non impe dierint, cum potui sient; quamvis non incidant in hoc S. C. cum violenti non sue rint ψ tamen puniuntur . illud insuper s.
C. Neroniano cavebatur, ut urro , aut uxore necata , perinde de superstitis coniugis servis quaestio haberetur , ac si servi
essent ipsius occisi . hJ Quod Marcellus
produxit et a m ad soceri servos , ut marito occiso de iis etiam quaestio habeatur . si in Non tenentur vero S. C. S laniano servi nedum puberes , aut aetate conse
cti , vel surdi , muti, suriosi , vel qui
tempore mortis claufi , aut in vinculis erant. b) Qui vero servorum aliquem de occisi familia receperit, celaverit , Protexerit , quo minus des illo sup plicium sumeretur , tanquam scarius Pu nietur. lὰ Servus etiam ab harede venditus quaellioni subiicietur, reddito emtoi i
precio. m ) At servus, qui domini cae
casset, aut arguillat, squidem ultro
prosluerit ad accusandii in ; non modo quaest onem elabetur; sed libertatis etiam praemium asi squetur . n Ad eos, qui accusare refugiunt , etiam pertinet S. C. memoratum ab Ulpiano, οὶ quo S. C. pro victo damnatur is , qui corruperit delatorem , adeo ut is accusationem Omi serit; exceptis causis sanguinis , sive capitis , In quibus reo proprἰae vitae sollicitudo condonatur . Et in causis fiscalibus Senatus censuit p ut si neque delator , neque possestor ludic Io adfini , postquam trisus edictis evocati fuerint ;d lator amittat ius deserendi publicam c tu iam , de fi ieiussin s ejus te leantur ;hossessoris vero ius integrum maneat, qua te fuerat ante delationem . Porro Cotta,
389쪽
de Messala Cossi prodiit S. C. quo eadem observanda statuuntur , si servus ac si liber postuletur. ab Item se. ratus censuit, b ut criminis abolitionem petente delatore , quod erra isse se dicat; idem iudex de ab litionis justa causa cognoscat, errorem condonaturus, & dolum, ut i a causae proditorem vindicaturus.
CAPUT CN.De Lege Aquilia, ct de aedium demolitione SenMusconsulto prohibita. CUM leges evolverimus , quibus delictorum damna coercentur, attexere aditas oportet etiam illas, quibus damna non
ex delicto, sed vel culpa , vel casu aliquo nata rependuntur. Ac de damnis a bestiis , de aradrupede illatis cavebatur latis ex legi has Xll. tabul. quarum vim edicto , &iurisdictione sua Plaetor etiam explicavit
titulo: si quadrupes pauperiem Deuse di
catur . Quo reserenda est lex et . quae ali. quibus seriptoribus appellatur P0 Iania dec ιιue. Quod palatur corruptum nomen e
Solonia, li me lege Solonis , quae redact. fuit in leges Xu. tabul. c ὶ sanxerat enim Solon , ut canis, qui momorderat , catena vinctus , a domino noxae dedere. tur , quod & libro superiori ait gἰmus . De damnis autem vel ab hominibus , vela bestiis culpa , & negligentia homἰnum acceptis , quamvis veteribus Xu. tabul. legibus, de aliquibus sorsin aliis post eas
latis caveretur: quia tempore tamen ex
lescerent , oportu i nova aliqua lege vim earum suscἰtare . Ueteres enim leges desuetudIne languescentes , novis revocantur ad usum , de vivent Ium magistratuum auctorita te in pristinas vires restituuntur .
lci Cuiae. ad feni. Pauli. ldi Satam. 1 r. cr I. s a Imo leeis Aqui Iae iam meminerunt Q. Muis eius Scaevola in L. 3ν. pr. & Brutus in L. a . . a a. D. ad tes. Aqui I. quorum uterque C. Aquilium Gallum aetate antecessit . Quare alii hane legem ttibuere malunt L. Aquilio Tribuno plebis annoc Ire iter 3 a. I e L. r. F. ad I. Aquit. a L. a. U. - ι, Aquit. Unde nata veteribus quaestio . an sues quoisque sint in numero pecudum. Nam Pasci eas quidam
Parent enim homines novἴs legἰbus sacῖ-lius , ne spretis iis, contemnere videantur magistratum earum latorem : qui libenter persequitur violatores legum , ut honorem simul suum ulciscatur : unde Macrobius :
dὶ Quaeritur saepe nova legis auctor Itas exolescente metu legis avtiquioris μι de ipsuleIιbus XV tabul. factum est: quarum tibi
contem VI aκctoritas carpit, in aliorum las rum nomina transiere H nc ait Plato, Ieges picturarum instar tempore obscuratas novis coloribus a novis potestatibus esse
illuminandas . Qua ratione deductum est in legis Aquiliae nomen , quidquid in veteribus de damno ab homine, vel pro h o. mine dato conti aeretur . Auctor legis C. Aquilius Gallus Tribunas plebis is ne, qui sermulam de dolo malo concepit,
an alius , non satis constiit . Fuit igitur
proprie lex ista plebisscitum, ein quo post
auctam plebis auctoritatem popuIus tenebatur universus . . Huius legis tria capita commemorantuC. Pι imo capite cave- .
tur de occisis qualiterqualiter servis , aut animalibus , quae gregatim pascuntur, σ) ' υ ut actio detur adversus eum, qui damnum: dederit injuria ', quae vox
hic pro contumelia non . accimtur e injurias enim eas lex Cornelia 'ρὶ ulciscitur: sed iactum injuita dicitur pro non iure
ab eo etiam , qui nocendi animum non tribuerit, siquidem ratione utatur : nam furiosus , dc infans. , quorum ratio languet , Aquilia non tenentur . IJ Hinc si quis occiderIt aggressorem , adversus quem se telo defen&bat , 5c iustae defensionis modum excellerat , in Aquiliana non iaci det : quia non iniuria , sed iure illum occidit : nam iure na turae recte vim in se imminentem quis
que propulsat . h Cum quadrupe-
negabant , quia sus sine p1stu ali possit faba ,
hordeo, glande, ut Parro di Columella tradunt. Eam quaestionem denuo proposuit Gerardus Feli. mannus in tractatu de ancissio- - 1 istium. l 'PI Quomodo igitur diffeti damnum ah inja-ria Damnum vel considotatur ut delictum riam . 3c tum differt ab iniuria. quod coni meliae. damnum nocendi caussa inseι tu . vel consideratur ut quasi delictum ue Iuli quando quisex.impe ritu nocet. Ec tunc iniuria dolo a damno distat udamnum enim culpa infestae, dc detrimentum continet, cum in iniuria contumelia eo ita illati vindicetur . Igi L. I. 3 ἐκμυ- seq. F. ad i. Aquit. thi L .scientiam s.f. .F. eod. γ ι. . . s. 1.
390쪽
dibus autem & servos congregat lex rquia servi sub dominio nostro pariter ea dunt . occiso autem servo, vel quadrupe de damnum aestimatur , quanti eo anno servus , vel quadrupes plurimi fuerint , ruantique nostra intersuit non periisse ;a isque anaus retrorsum computatur ex tempore , quo quis est oeelsus: ut scilicet mortis tempus anni sit finis . Quam mobrem si eo anno servus haeres Institutus aliena culpa vitam amiserit , et Iam haereditatIs commodum in aestimationem
iudicium. veniet . tb Et si pictori servo
pollex praecisus suerit, idemque intra annum praecisi pollicis occisus, in aestimatio. nem deducetur, quanti prius esset, antequam pollicem, & artem amisisset . e in
ictio autem , qua aestimatur quanti plu
is, anno circumscribitur: ac io vero ipsa qua aestimatur damnum acceptum, est per-Petua, utpote rei persecutoria M Porro actio directa, sive civilis, ex ipsa lege descendens, eiusdemque apertis verbis com preti usa ipsi domino datur: utilis vero, quae nascitur ex abdito sensu legis, & ab aequμtate magistratus, etiam non domino permittitur. Quamobrem liber homo, qui dominium non habet in propria membra, sus, nullam ex hae lege directam actionem nanciscitur, sed occiso eo, utilis actio ipsius
haeredἰ accommodatur e qua consequetur
quidquid sumtus factum fuerit in curando ulnere, de quIdquid damni eius caedis cau. sa fuerit acceptum. e) Eadem ratIone fruetuarpo corporis peremti, & creditorἱ, &honae fidei possi tar I trilis actio conceditur.
l l Imp Iustinianus ia f. MD. I. de Iete . AEquit, ubi directam vorari actionem monet. s corpore quis damnum dederit, veluti si quis alienum servum de ponte i a flumen deieeetiei Ee is sufforatus fuerit; utilem, fi corpori quidem datum sit damnam, sed
Non corpore veluti si quia hominem alienum, aut Heus ita ine laserit, ut fame nee aretur , a tu iumen in ηum tam vehementer egerit, ut rumperetur; in factum denique . si nee eo pore, nee rorpori 3c tamen damnum datum se . veluti si quis intempestiva ductus misericordia servum alienum compeditum lat- elit, uissa fugeret, quarum ista actio verbis legum . illa interpretationi prudentum . hae Praetu-xi providentiae originem debere videtur. 1 L. inda Neriaiat s. hane actionem 3. F. ad
petere, si corpus corpori nocuerit: utilem ii corpus causam damni, non damnum ipsum obtulerit: quae plerumque actio in factum appellatur. Et si vero ac io haec utpote rei pei secutoria ad haeredes transeat , di successores; adversus haeredem tamen m In I me dabἰtur , nisi quatenus fuerit ex alieno
damno locupletior. g Multantur autem ν
confitentes in simplum .' i iniciantes, propter
mendacii poenam, in duplum i hὶ Secun-ιε dum caput Aquillae legis laindni interdicit. Eoque Cujacius ιὶ comprehensam fuisse
putat quamlibet aliam rationem damni dati , non υb rem nostram issam , sed ob eommodum aliena opera nob s ademptum, veluti si quis nullo jure ser vi tutis impositae uicini luminibus contra formam veterum aedificiorum offetasset: quo nomine damnatus fuit a Theophilo Imperatore Petronas ,
lito aedificio vicini aream inutilem redd; disset. Quod caput in desuetudinem abiit. Tertium caput conceptum erat in eos, qui non occidissent servum, aut gregalem quadrupedem , sed eum , eamve aliquo modo risissent , corporisve membrum aliquod ussitIent , rupissent , fregi Gsent , aut occidissent , vulnerassentve canem , & animal at Iud , quod pecudvinnumero non est, sive gregatim non pascatur , al; ave rat Ione rem at Iam animatam, aut inanimatam deteriorem reddidissent rut eius damni nomine teneantur , quanta
res ea plurimἰ fulisit in triginta diebus proximis. ιγ Hic enἰm actio annua, qua
l 'I De hoe quoque capite Dequens ab eruditis post Culaetum habitus est Senatus. Claudius Chiis detius egisse id de servo eorrupto putabat, dein deque exolevisse , quia postea Praetor de servo Corrupto singulare Edictum proposuerit , 'eoque semper da plum promiserit . eum reus ex lege Aquilia . non nis in fietans in duplum condem. raretur . Contra legis Aquiliae caput laeundum de deiectis & effusis egi ue contendit van Bois
verso hoeli Obsem. tibν. I. eap. 23. Sed di de servo eo impio&de deiectis vel effusis agi poterat ex tripis Aquiliae capite tertio . quo dam tum datum in omnibus rebus, quae anima carent vindicatur, quare praestat cum Ger. Noodi da Uum P. -- t. r3. palam profiteri, ignorari vim capitis teristii legis Aquiliae . Nὶ L. F serva, ar. F. ad ἰQ. --. L. Pin .