장음표시 사용
61쪽
ios suIt omnIno sublatum. Cum enim primanire deberent. g ad quam ab edi hi dἰεplebiscitis, sive rogationibus tribuniciis ascri nundinum tutercedebat, sive tres nun. plebe tributis comitiis adprobatis, plebs so-ldinae L .undinae autem erant nono quoiala teneretur; Q. Hortetistis Dictator tulit,ique das, quo Cives in re rustica oeeu pati ut deinceps iis etiam Patricii obligarentur,lab agris negotiorum causa confluebant in indeque inter leges & plebiscita discrimentUrbem. Hi ac ille comitiis dictus erat evanuit. a in Cum autem Tribuni plebi states, quo teneri Plebs in Vibe poterat , legem tributis comitiis ferrent, jus evini& iterim, interjecto tempore , de lege candi ad suffragium Patricios non habe-lde liberarent inter se. Quoniam autem ipso bant; liberum tamen erat Patribus suffra-inundinarum die liaberi com Itia non lice-gium inire Uumma vero vis comitiorum ibat, Protrahebantur in sequentem. Nunia& potestas latque maiestas Populi Romaadinas enim Iovis fuisse ferias aliqui putant collata potissimum est in centuriata co irunt: unde Iulius Caesar scripserat , eo mitia , in quibus ferebantur eae rogatio die cum popylo agi nefas esse. hὶ Εanes, quae proprie diei e sunt leges, quaequelaena dierum ratio, & in plebiscitis obser-Plerumque vel ex S. C. vel Patribus aucto- vabatur. 'ribus , a maior I magistratu rogabantur .
bin Q. enim Publilius Philo Dictator tule CAPUT XXIX.
rat, ut legum centuriatis comitiis ferundarum ante suffragia Populi, Patres aucto De Letum ferendarum examine. res fierent. μὶ Unde justa totius Populi, quae proprie leges dicebantur, his sunt e- TNterea laturus legem , sive Tribunus dita comitiis Hiante igitur RepublIca Ro- L plebis esset , sue magistratus major , mana, iurIs Aisio commode duci potesileam cum prudentibus, ac necessariis suis
a Senatu, Plebe, & Populo. E Senatu au-icommunicabat, ne civium offensionem In - . tem prodire S. cin. tributis comitiis, quaeicurreret; neve novam legem contra m , , ' plebs eum suo Tribuno celebrabat, plebi-irem maiorum proponeret. Cavendum eἰ se ita: ex universis tandem Populi sustra- namque erat, lege Licinia, & Ebutia , negiis in comitiis centuriatis , auctoritate quod sbi, aut cognatis, amni luisve su Is Plerumque Senatus praeeunte, leges extite- commodum nova lege captaret. Item cau-runt. Centuriat s autem comitiis maioresitum erat lege Coecilia, & Didia, ne pee magistratus, nempe quorum majora, Saturam quod cibi genus erat ex variis seu rata magis erant auspicia, creabantur, cibis paratum sive pluribus, variisque de id ut Cois Piget. Cens. inque iisdem rebus, una rogatione lex ferretur; aut ne
exercebantur iudicia perduellionis e iniquid insereretur legi, de quo legem serriquod crimen erat hostium patriae. Porro non liceret. Unde hac utebantur ad om- Comitia centuriata legum rogandarum cau- nes leges translatilia formula: Si quid jussa sedis f) Coss. Dictator bus, .Praetori-luon fuit rogari, ejus hac lege nihil robus, laterregibus habere ius elato prae-lgatum; de illa: i9 Si quid contra alias misso edito, ut Populo innotesceret , adflete ejus legis ergo latum esset, Mi ei qui quem diem in Campum Martium conve. eam legem rogasset impune esset.
lal Hanat. de toribus pag. 864. pG Rosi tribus, Minores minoribus usi in eomitiis Cuisnum. riatis., Gellius Nact. Attic. XIII. I s. quorum I I Faul. Μanui. de leg. pag. 8ε o. illa ab .avibus maioribus, veluti aquila, vultu ' te 4 Liv. iab. g. eap. ra. res hae a minoribus, veluti columba , bubone 'I Μajores igitur Hagistratus, quales erant dicta videntur. Dictator, Consul, praetor. Censor. in Comitiis sal Geli. m. I 3. ea . I . Primum Centariatis legabantur, dein in Comi. s. I Val. Μax. libr. 6. cap. s. Livi libr. s. tiis Curiatis, quae a XXX. lictoribus, totidemJCie. n. Sext. Sigon. libr. a. de Iudis. Rom. Curias referentibus, repraesentabantur, lege Cu- cap. s. riata Imperium nacturi. Magistratus contra mi- lfI Bosin. eod. l. de ς m. cap. 1.. nores, quales erant Tribuni plebis, AEdiles , is J Cie. pro asmo Iu . Quaestores, δέ magistratus provineia lex in comi- l AI Maerob. satur'. lib. r. cap. 16. iis Tributis errabantur, antequam in Curiatis l . I De his, Er sequensibus tesimonia viae mconfirmarentur. Naiores porro auspiciis majo-ypud Hanat. de Da.
62쪽
o Publicatione Legis, Concione, ct Sor. ritione , ct Suffragiιs fere iι . SCriptam legem laturus, s ab optima
tibus staret , eam ad Senatum rete. xebat : ut s a Senatu probaretur, serendam legem opinio prudentiae commenda. ret: si legislator popularis esset, & turbulentus , roga ionem, neglecto Senatu, meditabatur sentequam autem rogationis causa eoncisti dvocaretur , lex erat Promubganda, sive publice proponenda, ut singulis potestas cognoscendi fieret, aut cor. xigendi , admonendique magistratus. Post si tributis comitiis serre oporteret, POPu- Ius a Tribuno in forum; si vero roganda esset comitiis ceaturiatis, in Campum Martium Cives a majori magistratu convocabantur : ubi Praeco , subjiciente Scriba , legem recitabat . Deinde nisi pro potestate tribunus plebis impediret, oratio, nex ad suadendam, aut dissuadendam legem habebantur a magistratibus , vel ab ipso latore legIs, vel a privatis , quibus concionandi potestas tacta esset a magistratu aliquo. Nam in iussu magistratus privatis nullus erat dicendi locus. Qui vero suadebant, auctores Itala dicebantur bi est et Peroratum praesentibus Sacerdithus, & di. vina procurantibus , postquam de Coelo servat ita esset, auspiciis captis, urna vel si ita a deserebatur, qua exciPerentur
nomina Tribuum; si tributa : centuria rillia, si centuriata comitia essent; eaque urm leviter versabatur, ut sortes aequa reatur, ne ulla exiliret, aut subsuliaret.
AEquatis sortibus, sortitio fiebat, & quem
sors dederat ordinem Tribus, vel centuriae tenebant. αὶ Sane sub Tullio Rege,
qui ut centurias, ita & ceaturiata comi.
tia instituit, primae ad suffragium vocabantur maximi census centuriae in prima, Se secunda classe descriptae; quae , quia reliquas numero exuperabant, ideo illis consentientibus ceterae omittebantur. Sin dissentirent, ciebatur tertia classis; deinceps quarta, donec ad inopum centurias, quod raro vel nunquam contigit, perveniretur. Etenim saepe primarum centuriarum suffragiis negotium conficiebatur. Mutata vero sequentibus temporibus ratio est. Etenim institutum fuit, ut quae prima centuria vel tribus ex urna educeretur, ea suffragium
ante alias ferret; & praerogniva diceretur. Cujus sententiam centuriae, ac Tribus reliquae suis plerumque suffragiis com plectebantur ἰ quaeque tribus, vel cen tu riae post praerogativam ad suffragia evoca
rentur , eae jure vocatae dicebantur .' ut hinis eodem tempore comitiis quodammodo
id quod Aseonius observat b cum Po.
pulo ageretur: prima erant praerogativa. rum . altera iure vocatarum sententias prae inrogativarum ferme comprobantium . Et quoniam procedentibus temporibus, ut diximus , centuriae tribubus sunt inclusae ἔideo primo tribuum, post ejus tribus, quam sors dedisset, fiebat sortitio centuriarum,
ut Pateret, quae, quave de tribu esset praerogativa centuria. Vade quae prima e tribubus exisset, dicebatur praerogativa tribus . quae ex eadem tribu centuria exisset prima , praerogativa centuria vocabatur . Porro ejus, qui de praerogativa tribu rogar tur Primus a magistratu , major erat existimatio, de splendor; unde ille honoris gra tia dicebatur Primus. Neque enim cuilibet honos hic habebatur; sed gravioribus tantum Civibus. um autem comitia celeta rentur , initio quidem suerat constitutum, ut aliquot intra urbem armati vias custo. dirent : post ut armorum periculum ex urbe removerent , exercitum aliquem uc Seu, postquam observatum, esset, a. s. gnum de e celo infausti aliquid portenderet. Sie
Iove fulgurante eum populo agi nefas erat, di mali omnis habebatur oeeuisus avis invisae, Vein dii bubonis . servare autem pro observa e a ruin
s Picum vocabulo dictum. Ac quamdiu de e loservabatur, nihil agi poterat; quicquid actum
itam erat, donee appareret, obnunti . tioni aiispicio tum contrariorum locum non esse . C C. Phil. II. 31. Quisquam. xe, inquit, divina.
qui de eaeso μνυaνε eon' uit. Quare sallitur Mais nutius . cum in Quaesitis per epistolam in Giu.
suibus de ecolo servatum euet. plane nulla falsis e. censet. si enim servando de coelo intelligi debet, utrum auspiciis aliquid vitii infit, ut iis et ue valida erunt comitia, in quibus de miser rantibus nihil vitiosum occurra i , c a 3 Dionys. ιib. Φ.c β γ cap. a. in yeere B, χ
63쪽
carunt : non tam credo ad arcendam , ut
scriptores tradunt, hostium vim , si qua immineret; quam ad compescendos armatis paratisque militibus civiles motus , si quἱ serendis sustragiis, aut dissensione sententiarum aut partium studio tumultuarentur. Ad exercitum autem milites per Recessionem post latum suffragium accedebant. Atque ad usurpationem vetustatis receptum suit, ut Consul , veluti Dux exercitus: extra Pomoerium tabernaculum haberet. a comitia maxime ferverent , dirim Lantur statim, si tonitru exa diretur , aut quis morbo herculeo, qui ex ea re comitialis suit appellatus, corriperetur: ac prodebatur, sive protrahebatur dies comitiorum, si adhibitus de more augur obnunciaret, sive adversa renuntiaret
auspicia; si tribunus intercederet, si consul supplicatione decernenda, indicemiisque feriis comitialem diem eximeret DCO.mitiis autem coactis, sortiti me tribλm,& centuriarum facti , consulas populus in suam cujusque tribum , ordinis causa , remittebatur ab eo, qui legem ferebat ,h s solemnibus verbis: Di cedιte Ouirites. Atque ubi suam quisque tribum repetii Dset , ferebatur suffragium , OlIm quidem vote; post tabellariam vero legem duae singulis civibus tabellat diribebantur, sived stribuebantur a diribitoribus , sive divi oribus : quam altera novam legem improbabat antiqua probando. ac propterea inscripta erat hac nota A. P. sive Antiqua probo; Altera legem probabat novam, inscriptaque erat hac nota V. R. sver μι irogas. Ne qua vero fraus in abellarum distributione lateret, privati aliquot homines, quἰ de lege laborabant, aut diribebant, ipsi , aut de pontibus diribentibus praelidebant. χxtruebantur enim in Campo pontes mul-ri , sive angustae quaedam substructiones e tabulatis solo editaei In horum pontium capite ina ponebantur Tistae plenae tabellis , quae suffrag um laturis ministrabantur r duextremis vero pontibus aliae cistae , in qu bus fetentes suffragium tabellas quisque suas deponebanT. Hinc natum, ut sexagenarii de ponte a junioribus dejicerentur: quia nubio iure illi ad munera publica cogebantur Hine depontani senes , hoc est e ponte'
dejecti. Totidem autem extruebantur pontes , quot essent in tributis comitiis tri. bus , nempe XXXV. in centuriatis centuriat, nempe CXCIII. Per eos igitur pontes transeuntes, acceptas In prima pontis. parte tabellas in extrema reddeiani r ita
que suffragium serebatur. bὶ Igitur, ubi
sors praerogativam indicasset centuriam vocabat' eam praeco ad suffragium . illa vero movens concedebat in locum prope
Tribunal in Campo Martio cancellis 1eptum, quod ovile dicebatur: eoque suffragium laturi pergebant per pontes in quorum capitibus dispositi erant diribitores , qui tabellas sngulis traderent . Adovἰlis autem ostium stabant rogatores cum cistis, in quas populus conjiceret tabellas utram quisque vellet : quibus coniectis a sngulis centuriis, tum suffragia numerab&ntur a custodibus, qui ea punctis notaverant: ') ut ea tribus, aut centuriat sententia renunciaretur , in quam plura suffiagia convenirent; ea reticer
tur , quae aribus esset distracta suffragiis . nis de pe duellionis crimine ageretur. c istu in enim reorum causa, paria sinragia Ussolutionis sententiam praeferebant δ Hae a autem dinumeratio tabularum , dc unctorum notatio , dicebatur quoque diremtiosuffragiorum, & d Irimere suffragia asilax ex diremi Ione suffragiorum a populo scita, vel accepta appareret: tum in aeneas Incidebatur tabulas: deinde vel publice populo inspicienda proponebatur, vel deferebantur ad aerarium adservanda. Atque hac de potestate leges, & S. C. n xerunt : istaque sunt ratione condita, &constituta priusquam ad unius potestatem omnia devenissent.
' a uis centuriae, tanquam septis , caula egrex continebantur . Formam eius cum pontibus di suffragatore, aerepta a diri hi tote tabella suffragium suum in eis am eon ieiente , exhibet munus P. Lieinii Nervae, apud Fulviam Ut si is Num Fam. Rom. edit. Pasin. yas. x s. Adde Vigno l. Di DrI. de tal. mauini Pispar. a. Quodsi alio loco Comitia, quam in campo Martio habebantur, extensis is funibus sepiebatur, quam περισγο ι σμα appellar Appianus civit. III. a. . 883. edit. Tcuit . . . t I Unde puncta serte Cicero dixit γε Planeis ea . aa. Notissimum illud Horatii. Omne rutis punctum, qui miselli utile is lai. .
64쪽
Romanorum fuit, sub unῖus Imperio , &legibus , coaluerit . Quamvis enim suus
De primis Romanorum Legibus, ct iure
Romanum igitur ius diversis e fontibus
manavit, ac variante Reipublieae forma, initia mutavit, & nomen. Etenim sub dominatu regio plures ad regendam multitudinem leges conditae sunt a Regibus, que quia collectae tuerunt a P., seu quis malita Sex. Papyrio, Iuris Papyriani nomen
acceperunt. Sublatis Regibus conditum esta decemviris ius x I r. Tab. ex jure Papymno, Sc Atheniens coactum, quod decemvirale jus appellamus. Usu vero poscente Plebs, vel senatus, vel uterque plura inutilitatem Reipublicae , atque civ Ium cons Iruerunt, quae plebiscita, & S. Q, & generali nomine, leges nuncupantur. Ex sormulis autem, ritibusque solemnibus iudiciorum compositum est ius civile Flavianum , a Cn. Flavio scriba dictum: qui subtractum Pontificibus librum populo prodidit . Ex disputationibus, interpretationibus, responsisque Iurisconsultorum nata est jurisprudentia . Ex edictis magistratuum processit jus
honorarium. Ex imperatorum coastitutionibus, decretis, dcrescriptis, Principum placita dictiterunt. Ac sane ius Papyrianum furtuna potius , quam consilio prodiit: quod Plerumque accidit in primis hominum coitionibus, intiisque regnorum, ubi non tam virtus, quam cupiditas dominatur; quae parem aliquando utilitatem, pacemque Procreat: ut mirum non sit, s effera multitudo, moribus ingeniisque discors, e fugitivis, eXulibusque collecta, qualis prisca gensi I Forsitan id malit nemo. Pro IIbro Sexti enim linbo sexto legitur apud Pomponium in eo
dicibus manu ex ratis , ut Cuiae ius monuit . Publii tamen nomen papirio quoque invidet Dionysius Halica . L. m. cap. s. qui eum Caium appellare videtur . Refert enim ἔ Caium Papirium Numae leges vetustate abolitas in usum publicum revoeasse . Quare Cel. , Η eine ciu Pomisponium de Publio Papirict ita entat: Fiat autem n primis peritur PAEL. I . id est pubtiei laris , Papiriust unius literae matatione ad latisperiis iam reserens, quae vulgo pro nomine habentur. Postulant Ee deto rapieti fuisIe, Caius ερ Publius , quorum ille Ieges solius Numa, hie Regum omnium collegerit, proati censet Celeb. Orio Praef. r. D . Tab. Iur. p. Pomponii Ioeum novissime
Iani Graiume. singulorum amor sibi 'liena trahendo , voluntates dirimat, de cuilibet ad alios subigendos natura feratur : tamen studio quisque sui remittit saepe alteri, quod sine periculo, atque propria pernicie auferre non potest. Hinc a mutuis iniuriiuabstinent , quia par utrinque metus impendet . Unde malunt sese homines continendo servare , quam rapieado pessum ire . Propterea omni licet virtute desti tuti, tamen saepe numero parcunt aliis , ut sibi parcatur r communique consilio societatem ineunt, atque custodiunt , ut coactis plut um viribus. Iniurias aemulorum validius propulseny . Unde , quae
concitat animos cupiditas , eadem resta:-nat. Igitur ne coacta societas dissensionis
bus turbaretur , Urbis initio regis iussa pro legibus erant. Deinde certas firmasque leges tulit Romulus comitiis curiatis, hoc est , suffragiis populi per triginta curias distributi; aliaeque ab regibus aliis leges deinceps latae fuerunt; quarum reliquias , quas germanas esse constat, interiec Imus legibus x M. Tab. in quas regias leges collatas fuisse a decemviris , testimoaio veterum, aecepimus; sa non quidem mnes nam quae ad regium dominatum perintinebant, simul cum regio nomine ceciderunt, Ze sortasse abrogatae suere lege Terentia) sed eas, squae aut ad religionem spectabant, aut acrinius prigatorum, quae libro sequenti se offertent Inter leges decemvirales : idque doctissimorum virorum
est iudicium, Scaligeri praesertim . b
Prosectae vero leges regiae potissimum sunt a Romulo, Num, δc servio Tullio; qu
et Iam tractavit Cl. V vegelingias obfem. E. I. e. a Non iamne inne ita origo Imperii R. mani ab Hob sit bello omnium adversu omnes repetitur. Fuerit alia aliarum ei ν ita tum orig . Ineubuerit alieubi tνtannis ei vibus etiam invitis. Roma Io a suis volentibus delatum est impeIlum, nullo alio fine, quam ut aequo iure uti liceret. Erat di a tea Romanorum laetetas quaedam. sed quae uti τῶν νιχ μενων , sodalitium praedae eausa habentium, minus tuta νidebatur ah ex teio hoste. minus firma ia totiestini, dissidiis. Utrinque paeam ei vitatis amor de studium
ex mutuo pro pullulat metu. a Dionys. m. a. Cr x ,
65쪽
rum primas naturae ius extulit, Sc matrimonii , educatioais liberorum. laraque parentum stibilivit. Alter jus gentium expresesit, ae de homicidiis , de boaae fidei contractibus, de sepultura leges aliquot promuling 1vit, praeter caeremonias, dc ritus , di sacrorum religioaem, quae Numam praecipuum agnoscit auctorem. Postremus juriet vili eo astituendo gacavit, & de contractibus, atque delictis qui aquaginta rogavit leges, item de Re .lore, de nexibus aere alieno. a
CUM uero C. Terentius Arsa Tilb. pleia
ut Consulum immoderatam in plebem potestatem deprimeret , legem promulgarit de quinqueviris, qui leges conlulari imperio perscriberent, creandis, eaque deli-
heratio variis contentionibus per decennium extracta fuerit: te post impetratam duplIcandorum Tribunorum plebis potes a tem intermissa ; revixit tandem Romilio Veturioque Coss. ia plebem Rom. quae militIam detrectabat impotentius dominantibus . Hinc anno ab in C. CCC. Spurio Tarpeio, Se A. Terminio Coss. res ad Senatum delata est, ex sententia P. Romilii
factum S. C. s quod deinde fuit plebiscito
confirmatum ut tribus itriremibus pro maiestate Reip. Rom. magnifice instruetis, i l gati per Italiam , 8c universam Graee iam Petitum leges mitterentur : creatique Sp.
Postumius, Sext. Sulpicius, A. Manlius , qui utiliores Civitatum singularum , dc Lacedaemoniorum, atque Atheniensium potissimum leges descripserunt . Quae Romam allatae , redactia fuerunt simul cum legibus aliquot Regiis in duodecim tabulas a decemviris ad id delectἰs, cum summo imperio, silentibus aliis magistratibus reasque leges partim integras perscripserunt, partim emendarunt , Partim ad populi mores, & consuetudinem urbis inflexerunt, novasque aliquot ipsi pro temporum opportunitate, uc suspicari fas est, inter seruerunt a Quarum summa capita, quae e fragmentis eruere licuit viris eruditis , breviter hic innuemus, easque ad suas tabulas ex ordine a Iacobo Gothosredo descripto revocabimus: nam in sequeati Iibro , ubi eas sigillatim evolvemus , rerum, ac materiarum, docendi causa , sequemur ordinem , non tabularum. Prima tabula rationem instituendi , agitandique judicii tradebat. Secunda continebat causas iudicii prorogandi , testium excitando. rum, bc rationem persequendorum surum . Tertia complectebatur rem usuraria in , 3c depositi actionem , dc auctoritatem executionemque rei iudicatae . Quarta definiebat ius parentum in liberos , 6c ius emancipationis , 8c legitima tempora . quibus iusti liberi nasterentur . quinta statuebat
iura testam 'ntorum, & succelliones a V intestato, & haeredita is divisionem , dc iura tutelarum . Sexta exhibebat venditi aes, Sc usucapiones, δe posse ilionem, a que tignorum in alieno inductorum, item
que repudiorum iura . Septima de damno agebat , de iniurἰa in egros , Pecora , vel proprium corpus, aut famam illata rindeque pergebat ad alia delicta , nempe id falsos testes , homicidas , veneficos , sagas , parricidas, atque ad tutorum, de patronorum fraudes in pupillos, δc clientes . Octava constituebat iura praediorum urbanorum , & rusticorum , de Enito a inbitu parietis, Sc spatio inter confines sun-am , itemque spatio viae , tradebatque sodalibus certorum collegiorum serendae sibi le-
Neleio, annon ferri possit auctatis distinis ctio, a Lipsio etiam adhibita, di si ex aliis disiliceat. Videtat enim loqui de iis, quae poti Lmum a Regibus Romanis sane ita fuerunt, etsi ii de alias leges promulgaverint . Extulit. R mulus potissimum ius Naturae , sed idem quaeisdam de sanctitate marorum cavisse videtur per . uti. D. de R. D. Expressit Numa ias genistium . sed idem religionibus populum de vinis xit . nee ideo male ei tribuitur lex de moris tua gravida, non nisi exscisso foetu . tumulanda, de qua in L. a. D. de urari. infer. 1ervius ins elvile eonst Itule . sed idem quoque de tae.
vitia liberorum adversus parentes cavit. Festus i. voee νυν- . Cui sententiae nee obstant leges . ab aliis Regibus latae . si e Tulli lex est de ter geminis ex aeratici alendis. Dionysius Halicarn.
III. p. ais. ob Rrtitudinem Horati rum tergemi. norum, quorum memoria ventri etiam tres poristiones seponuntur in L. 3.D. Iι pars hared. pri. ME. a 3.3.ωD.D. de Iadie. Tulli autem lex mere e Ivllis
est. Sie Aneo lux seriale originem debet. Livius t. 3 a. eis eo magna pars iuris absolvatur gentium .
66쪽
t s sacestatem. Nona sons erat juris publici, etabatque Privilegia , & coetus nocturnos Prohibebat, Puniebatque seditiosos I.& redeuntes in fidem populi Romani, eum .antea descivissent, tamen recipiendos jubebat . Iudio pecunia corruptos capite inubctabat, Sc iudicium de capite Civis Roma I, non nisi comitiis centuriatis fieri per mittebat. Decima compreheadebat iura Sacrorum , 6c sepulchrorum, de caeremoniarum , & iusiurandum. Undecima de iure connubiorum agebat, & de sacris detesta dis, itemque de vi postremarum legum Duodecima, quae simul cum undecima sum Plementum erat, de pignore aliquId attingebat , de de calumnioso, falsoque iudicio, itemque de servo noxae dando. Quae omnia sigillatim explicabuntur libro sequenti. Nunctae indicasse ad continuandum narrationis ordinem satis fuerit .
De acti,tis legitimas . st jure Flamιano. EX harum autem legum Sensu, dc p testue' deductus est usus V sive ralla
judicii e rcendi, Ac negotiorum agitandorum, certis adhibitis sui mulis, Ac sola, , mnitatibus veterum Iurisconsultorum arti- . ι .ficio conditis, eductisque de Merario Pontificum e quas legis actiones , &actus legitimos appellarunt 2 quae altera fuit post xl r. Tata portio iurIs civilis, li-hro secundo a nobis sigillatim explicanda , dictumque stat Ius civile Flavianum, a Fluvio scriba, qui librum earum populo vulgavit : Praeter legis actiones, qui sunt actus s. e an lege civili solemniores, dc quasi com- mercii forensis itastrumenta, editae sunt a
β a prude axibus, post editum ius civile Flavia-
i Distinguendum autem primo duplex legis ae ionum genus inrer se, eum utrumque ab actibus I mitimis . Igitur legis actiones primo. ipso de
niente Pomponio an L. a. s. a. D.MO.I. erant foris
mulae, quibus homines inter se diseeptabant. T ea adhue cireumferuntur . veluti in actioni με versonalibus i Aio , te mihi dare aut faeere oporte-ael in vindicationibus rei immobilis I Fundus , qui est in agro. qui Sabinus voeatur, meu1 est; o in vindieationibus denique rei mobilis et Hane ego' -rem Iura Quiritium meam esse aio . Hae legis l. N actiones ab aliis secundi genetis distant, quia hae
rpud j dicem quidem, sed sine disceptatione inis
num, latiae lormulae ad nova contractuum genera , novaque negotia in diem emeris gentiaI, ex moribus adcommodatae , per Μl.
Sexraelium compositae, a quo iuris AElia- ni nomen duxerunt. Atque hac iuris ci- ., vilis portio , nempe jus civile Flavianum , de .Elianum, itemque inter pietationes pr dentum proditae e re nata, quas fori disputationem appellarunt, sub priscae tur, sprudentiae nomine comprehenduntur, e .
rum senescente iam xii. Tab. iura vel
propter obscuritatem verborum, & antiqui- '. talis oblivionem, ut mortalia omnia, se sim dilabente .' itemque novis in dies n gotiis oborientibus , quae novam legem veterum sentent Ia minime comprehensam postulabant; auctoritate populi, vel Sen tus, vel utriusque variis temporibus novis
legibus, Senatusconsultis , Se plebiscitis , vel reddita fuit lux decemvirali juri , vel adiectum, immutatumve aliquid , quod si solius pleias consensia Tribuno rogante fieret, plebiscitum appellabatur; fi Senatus auctoritate , senatusconsultum p quod deinde populi suffragio confirmatum , t gis vim, ac nomen obtinebat. Quarum im e gum illae, quae ad ius privatorum Pertinent, explicabuntur libro tertio. Satis enim fuerit nomina earum hic breviter indicarertum ut haec nartatio suo filo deducatur , tum ut lector antequam cognoscat singulas; procul adspiciat universas.
CAPUT XXXIV. De Posterioribus Legibus.
personas , iudicia respiciunt. Exordiemur a personis, quae vexliberi sint , vel servi . Λd serrorum sta-OMoes igitur leges part IIII
ter ponebantur . Erant enim larmulae, quibus actas voluntati a iurisdictionis apud Iudites explieata tur veluti manumisso, adoptio, eessio in iure . Cum autem ambae hae legis a hiones coram Iudia est expedirentur, eo quidem praecipue ab acti- has distabant legitimis , mrales erant haereditati aditio, servi optio, mathi patio. aecepti latio L. N. D. de R. I. quod hi sine ludi eis auctorita. te intra privatos fieri solerent parietes . Recte autem auctor ius civile Flavianum fle alia nam interpretationesque prudentum priscae iuri r dentiae nomine venire. ait. Quae enim inde e stitie iurispis dentia usque ad tempus, quo P in ei pum constitutiones invala erant, media vocatu in 3. I. I. de tet. sucr.
67쪽
tam pertInet lex Canin Ia , & lex Elia 1l sentia, quibus liberior manumittendi is a
VPY--cultas coercebatur. Illa enim certum ser
o ' -- vorum manumittendorum numerum prae-
π - scribebat; haec manumissi, & manumissorIs aetatem desiniebat, certasque manumissionis causas postulabat. Lex Iulia princἰ-Pem manumittentem exImebat obligati
.m - ne iervandarum solemnitatum . Petronia Z ex discrepantibus iudicum sententiis lia ferebat illam , quae libertati studeret. Ju-- nia Norbana medium gradum inter tervitutem, δc plenam libertatem constituebat: isque libertatis gradus Latina libertas appellabatur, euἱ cohaerens est S. C. Largianum, quo filii haeredes a Patre ἰnstituti praeseruntur ceteris in bonis Latin I liberti decedentis. Visellia plenam libertatem Latinis libertIs ob honorem tribuebat militiae, praeter quos , illos , qui
ure aureorum annulorum carerent, ab
Ingenuorum honoribus arcebat . Dasumianum S. C. Iis, quibus libertas relicta erata testatore, absentibus etiam haeredibus - libertatem praestabat . S. C. Rubrianum
eos, quos haeres a praetore 'evocatus ma
numittere negligeret , liberos esse iube. hat. Articuleianum in eausa relictae libe tatis cognoscere jubebat praesidem provin cia: , de qua erat testator , & servus quamvis haeres ex altera esset provincia iVitrafianum partes explebat infantis , ac liberum pronunciabat eum, cui testator libertatem reliquerat a pluribus haeredibus, inter quos eget infans , qui loquendi usu careret. NinnIanum Iibertatem adimebat ei, qui, colludente domIno , Per judicis sententiam liber pronunciatus fuisset. Erat & S. C. quo prohibebatur, post quinquennium quaestionem de statu de--iuncti retractari. Claudianum servItutis poena mulieres ab aliorum servorum commerciis absterrebat . Lex Ueclii Loici servos publicos, qui publicis scripturis o- Peram dabant , a Republica manumissos, non amplius Latinos , sed Romanos
cives fieri permiti IEt hae leges, atque
S. C. fuerunt de conditione servorum .' sequentia liberorum statum complectun-our . Ante Gnnes procedit lex Atilia, qua tutor ex lege a praetore datur iIs, quibus nec u lus agnatus adest, nec tutor datus a testatore. Lege vero Iesia, & Titia in provInciis tutor eandem ob causam dandur erat a praesidibos. Lea Claudia , cu-
C. quo nuptiae inter pupillas .i curatores ue prohibebantur insequitur partus , cujus Igngius est Ineerta senteatla, vel mulleres exemIt a perpetua tutela , sub qua iurea aliquo erant; vel facultatem ejus tute.lae gerendae sustulit . Lex Laetoria adole uis scentes minores viginti quinque annis a dolis alienis tutos praestabat)mbuccedunt leges ad conjunctionem pet smarum per. tinentes , nempe nuptiales: quarum praeis cipua erat lex Papia, quae pluribus capi- . otibus d poenis, praemiisque propositis, nuptiarum frequentiam excitabat , coelibatum , & viduitatem inhibebat, Inopiam aerarii privatarum haereditatum videsimis portionibus , & caducorum lucro levabat . Cui Iegi plura S. C. cohaeserunt , quae in expositione a nobis afferentur . Fuit & S. C. quo nuptiae inter pupillas& tutores , Nuptias consscendi post divortium ratio S. C. Planciano tradebaturin Rost personas occurrunt leges ; qtiae aa negotia pertinent , quarum primas innuemus eas, quae in viven. tium negotiis versantur. Primum locumdabimus legi 'Atiniae, quae rei furtivae v sucapionem non aliter permisit , quam post reditum ipsus ad priorem , &' verum dominum ; a quo si res denuo rdicessisset, exuebat prioris furti vitium. Simileque constituerunt lex PIautia , Sclia in rebus vi possessis. Lex Scribonistulit usucapionem servitutum. Lex Cla dia , & S. C. Macedonianum adolescentium foenerationes resciderunt . Lex Ialia vulgatum cessionis bonorum beneficium concessit debitoribus , qui solvendo
non erant ἰ ut propria corpora molestiae subtraherent. bona creditoribus cedendo .
Uellejanum S. C. foeminis intercedentibus. V & pro alio se obligantibus prodita exceo iaptione subvenἰt. Lex Cincia immodera-6Ltas donat Iones, & munera coercu in Ulo cleamus nunc aa negotIa , quae I morte aliorum emergunt , quibus regendis hae sunt leges constitutae . offert se primo lex Cornelia, quae testamenta conditas lante captivitatem ab I Is , qui apud hostes decesserunt , perinde confirmat , at que si diem suum in Urbe obiissent . Lex Furia certam sumimim definivit , s Pra quam non liceret legare , aut mortis causa donare , nἰ si certis personis , dili
Lex Voconia legandi libertatem Se effusam' j .
erga mulieres testatorum liberalitatem cO-
pescuit. Lex Falcidia vetuit, plus dodram
68쪽
te legando absum I. S. C. Trebellianumctiones omnes, quae haeredi, de in lueredem competere it , ivllit cum restituenda haereditate transire. S. C. Pegasianum coaeenit haeredi , haereditatem restituere rogato, quartae detractionem. S. C. Sabinianum prolpexit adoptato filio in adoptionem alteri dato a patre trium liberorum cui filio quartam bonorum partem relin
quendam juilit . Lex Velleja instituendorum post umorum rationem tradidit. Lex praeterea Glicia fuit eruta per Cujacium ex qua in ossiciosi testamenti querela mainavἰt. S. C. Iulianum consuluit iis , quorum in fraudem haereditaria bona suerunt alienata . S. C. Claudianum liberti mere. ditatem ei filio detulit , cui testamento fuit assignatus, relicto ei iure patronatus. S. C. Tertullianum , de Diphilianum filio , mat inue mutuam succeatonem a- negotiorum legibus ad ea
Procedamus. Iudicialium legum ante alias digna memoratu est lex Cornelia da maiestate, quae complectebatur leges omnes antiquiores , in eos lata , qui aliquid contra Rempublicam molirentur : novaque capita condidit , quibus eius criminis a- tr Itas coerceretur. Fuit 3c lex Iulia de coercendis adulteriis , qua de stuprum , di Aediora libidinum genera comprehenduntur . Reprimendae vero audaciorum hominum violentiae latae fuerunt lex Pompeia , Clodia, Pedia itemque Iulia , quae inscribitur de vi. Fuἰt etiam de lex Iulia , quae rapaces manus magistratuum a sociorum , & provincialium bonis arcebat , iniustaque jurisdictionis lucra proh
bebat, quae dicta est repetundarum : cum qua conjungi potest Lex Glaucia eodem Pertinens , eiusdemque tituli Lex Cornelia . Quibus legibus privatae pecuniae ab
avaris magistratibus repetebantur. At pu hlicae , Sacraeque Pecuniae repetebantur
aliis legibus , nempe Lege Iulia peculatus , de de sacrilegio; Ac de residuis; qua
tenebamur, qui vel non omnem Pecu-n Iam publicam in rationes retulissent, vel Telatam non Integram reddidissent . Hi sique legibus reprimitur avaritia .HSequun tar leges , quae compescebant ambitionem quod praestit It Lex Petilia , Basia , I aevia, Fabia, Tullia, Aufidia , Calsurnia, Licinia, Pomosa. Ae postremo Lex quoque de con-
stituendis , regendisque judicIIs, Legibus
Juliis continebantur. Multa porro crimi,
na plectebantur Legibus Corneliis : quarum prima offertur illa de salso, quae lalsa testamenta subiicientes , atque corrumpentes, de scripturas, sue privatas , sue publicas vitiantes puniebat: itemque omnes , qui veritatem fraude celassent , aut
imagine veritatis falsum obtulissent . Cui
similis lex Cornelia nummaria ἰ quae crimen coercuit falsatae, vel attonsae mone
rar. Fuit de lex Cornelia , quae puniebat injurias, sive verbis, sive re, sive scriptis illatas: & Lex et Iam Cornelia de Sicariis, de Veneficiis , quae suppliciis assiciebat
eos , qui ferro , vel veneno mortem alicui obtulissent. Quam legem plura comitabantur S. C. quorum nomina interciderunt . Ex quibus S. C. celebrIa sunt illa, quae castiationem puerorum prohibebant. Eidemque lege Cornelia de Sicariis horribile parricidii crimen continebatur νQuod crimen complexa est deinde Lex Pompeia, quae de parricidiis inseribebatur . Denique dege Cornelia; quae de lusu erat, vetita stit alea , qua hominum patrimonia sortis arbitrio subjiciuntur. De surtis constituit Lex Hostilia , ut abseviis no mine agere liceret . Plag um , sve Iiberi hominis, aut alieni servi suppressionem , punivit Lex Fabia r in quam factum fuit
S. C. ut servorum fugitivorum venditio egis sententia comprehenderetur . Fuit Lex Remmia de puniendis calumniator,bus . Et de tergiversationibus, sive iis , qui accusationem destituunt , poenam statuit S. C. Turpillianum, alio nomine lex
Petronia nuncupatum. Eos vero , qui be-ν ne meritos vindicare fieglexerint, ut
haeredes , qui , testatore occiso , suppli cium sumere de servis omiserint , plectit S. C. Silanianum. A cuius crim nis accusatione quinquennio haeredes liberantur pers. Statilianum. S. C. autem Silaniani vis porrecta est etiam ad servos , qui testamento manumissi eodem sib tecto inam sissent. Eaque tali sententia S. C. Nerinniani , vel Claudiani , quam sentent Iam S. C. aliud Trajani temporibus conditum
protraxit ad eos etiam servos , quos testator vivens manumisisset. Sumi sunt duae, quae sunt de damno sarciendo leges: quarum altera, nempe Aquilia , cavit dedλmno sarciendo ab homine, vel per hominem dato. Altera, nempe Rhodia , est a.
69쪽
Rhodiit sc ἰta l gibus: inter cuiu, capita Illud tale praecipuum, quo contributio mercium servataru in iust tuitur ad r. parandam jacturam illius, cujus merces, levandae navis causa , meriae lueruat.
CAPUT XXXV. De jure honoraris, s depretore Urbano, Peregrino.Q haec quἰdem brevIs legum , 8c S.C. ad ius Civile pertinentium summa est , quam in hoc expolitionis cursu iuvat tabere pereeptam , quo lector ad libros sequentes accedat paratior . Verum inertes essent Ieges, fic otiosae , nisi h minis ministerio verterentur ad usum atque ex Civium consensu gravem, prudentemque virum nanciscerentur , cuius voce, atque auctor Itate vires suas explicarent , quod munus est Mag stratus. Is enim legum quodammodo vita est, δέ manus: quae vel languentes extollit vel obscuras evolvit, vel dilatat angusta .riadem Potestas ex totius populi arbitrio, vel opti malium, aut principis Julsu, certos ad ho 1 mines ducta , atque continuata reddit bre-ivi, dc celeriter, quod praestar I a sngulis , , vel ab universis, usu poscente, sine summa,
, 6c inexplicabili dissicultate, non posset ideo cunctus populus certos cives potestate armλt universorum, ut ea utantur ad flectendas, regendasque leges, & ad expedienda ex earum, vel aperto, vel abdito sensu, oblata negotia. Id praest Itit apud Romanos magistratus ille, tunde omnIs iuri- sdictio causarum, de tuaiciorum ratio flue bat, nempe Praetura3 cuius antea vis, atque potestas ipso Consulatu continebatur . Praetoris generale nomen erat summis omnibus magistratibus conveniens; praecipue vero Consulatuit propterea quod Consul
iudiciis, δe exercitui praeesset. a) Hinc legimus apud Livium, sbJ vetustissimam suisse legem: Ut qui praetor maximus es δεν , clavum pangeret: id est Consul, aut
Dictator. apud quos erat summum Imperium . scὶ Propterea dc Iuttilianus huius in istium veroa ante ipsum coiisulatum mnit ad cique, nome .i tuisse Pr Optau imperii , veteribusque Romanis ImPeratores ruos appellatos suilse Praetores. verum postquaim plebei i diuturnis contentionibus pervice runt, ut alter Consul de plebe fieret; Patres, ut ias cum plebe communicatum, de minutumque patriciis, aliqua ratione Tepam rarent, praetexentes nimias Consulis occupationes , 8c causantes negotiorum urbanorum turbam, quae a Consulibus longa expediti ne, assiduaque militia distractis evolvi minime poterant; impetrarunt, ut aliqua con sularis potestatis portio , ea nempe , qua res forenfis continebatur , conferretur iupeculiarem magistratum creandum e numero patrum, quem communi huius nominis significatione, ad lingelare munus contracta, praetorem adpellarunt . anno ab
sularia erant insignia , pro consulari potestate , quam exprimebant: cum praetor Consulis collega minor te diceretur , &
esset: s e quoniam iisdem, ut Messalla
tradidit , cum Consule auspici Is creab tur, de absente Consule ipsus munus Iaurbe gerebat . Ideo sex lictoribus ute batur , cum securibus : quod intelligendum est de praetoribus provincialibus :nam qui erant in urbe, duobus tantum utebantur. ' Utebatur etiam praetexta, sella curuli, hasta, ministris , scribis , accensis. Iὶ Hinc Cicero scribit : Plieuiι nobis, Mi statim ad Cornutum praetorem urbis has literas deferrem: qui , quod consules aberant, eonfulare munus sustinebat , more majorum . Sub Imperatoribus praetor centumviralibus quoque iudiciis
praesidebat. h Ius vero reddebat e se,
la curuli , ex ebore e dictaque fuit cur iis , quia veteres, magistratu iam persua-cti, curru consueverant in euriam vehi , honoris gratia, quo in curru sella erat .
t i in ut confluentibus ad Urbem exteris inerrarescebant in diem peregrina nego
70쪽
car quibus expediendis cum Praetor urbanus minime lustrieret , creatus fuit anno V. C. DX. vel DVul. ut Sigon. in Chronol. Liviam Praetor alter Peregrinus appellatus, qui jus redderet inter cives ,& peregrinos. Unde duplex erat in urbe iurisdictio praetoria, urbana altera, altera Peregrina, quas Praetores creati sortiebantur. Maiorem autem & potestate , & dignitate urbanam peregrina luisse, multis
ex antiquitatis vestigiis elucet. a Nihil vero statuo de triplici discrimine inter has
ab Hotomanno notato : nobis enim nondum liquet aliud, nisi quod inter peregrinos de Ciςes iurisdictionem exerceret. b
Incertum est autem, an solus urbanus edictum in albo proponeret I an apud eum tantum legis actio fuisset: nec facile est ex uno, aut altero vetustatis loco, rem adeo obscuram evolvere. Quin etiam si quid hae super re definire vellemus, cogeremur ab
Hotomanno dissentire: siquidem Tireωphilus in institutionibus ait: Datum estjusi rara ferendae' praecipue praetori urbano, Peregrιno, aedilibus curulibus , idque
ius honorarium dictum. c CAPUT XXXVI. De Praetoribus Provincialibus , OUFrsioribus. Λ Diectἰs pluribus Imper Io provἰnc ἰἰs ,
6 constat alios , nou rum negotiorum causa , creatos fuisse praetores. Itaque postquam ad Romanum Imperium accessit Sicilia, & Sardinia, duo etiam praetores , Sat eas regerent, accessere; totidemque ad-λectis duabus Hispaniarum provinciis. Qui Praetores annum provincias tenebant qui seque suas. ne si eis ultra annum proroga-
retur Imperium, propraetores appellabantur ἐquod commune suit omnium praetorum provincialium nomen, postquam ab anno V.C. DC lv. iussi sunt per annum in urbe manere, ac certo publicarum quaestionum generi singuli praeesse, antequam in suas qui sique provincias proficiscerentur. d) Eadem
ratione Consules, cum post exactum in urbe consulatum in provincias mitterentur , proconsules appellabantur , tEaim vero initio crimina publica penes i Regem postea penes Consules agitabantur: sed qdia lege Ualeria ius provocationis populo delatum fuit itemque vetitum in caput Civis Romani animadvertere injussu 'populi: coepere singula crimina per populum man-ὸari vel Consulibus, vel Dictatoribus , vel Praetoribus lege , aut Senatusconsulto usque ad annum DClV. sed exundante
in dies numero Ariminum, cum incom-r
verso ipopulo mandari magistratibus , vel ad tempus creari quaestores , qui de certis criminibus cognoscereat; satius esse duxerunt, quaestiones institvcre perpetuas , cum annuo magistratu, qui e Is praeesset :creat ἰque is a Populo praetores diceban tur , & quaesitores . Vade anno DCIUinstitutae sunt quaestiones perpetuae , quae
proprium praetorem , sive quaesitorem haberent . Quamobrem , praeter urbanum praetorem, & peregrinum , erant in urbe praetores provinciales, qui anno antequam in provincias proficἰscerentur, judiciis capitalibus, quaesitorum nomine , praeerant .Hἰs accesserunt postea , simul eum novis criminibus , novae quaestiones Perpetuae , Se simul cum iis alii praetores, sive quaesitores rerum capitalium. Quaestionum autem nomine significatur merum imperium ,
sive ius gladii , & capitalis animadver-ta Appian. de Dis. ciυ. lib. a. Dion. lib. R. l. l Sigo n. de Iudie. lib. I. c. I. t 'a Lidem Hotomanno alii veteram loci op-Ponuntur, etiam novissime a vitis Eximiis, E- erat do otione ad Institationea pa . a. dc Hei- nec Lira a.l Pandectas pag. t γ sed quorum interpretatio in utramque sententiam flecti possit . Et si etiam Albo di istiterit Edictum praetoris Pe- regi Ini ab Edicto Plaetoris Urbani . vix tamen credibile est , sententius utriusque magis diversas fuisse, quam ab Edicto piae totis Uibani diis versum laetit Edictum P toeonsulis Provinciale .
Morum autem similitudo summa fa isse deprehenditur: solemnitatibus iuris quidem disti iugi
peregrinus nequibat . sed iisdem etiam inter etiaves praescindendis magna pars Edicti Uthani inserviebat . Festinant plerumque peregrini. sed K. prope tantium desiderio satisfieri facile poterat a Praetore peregrino, in ea Edicti Uttani simplicitate . de plano ius dicente. Denique quod Praevara Urbani & peregrina in eodem Praetore eoniuncta repetitur apud Livium. Ec in vetetibus inscriptionibus . hae quoque argumentum tale nisa est. ut in contrariam pati evi trahi nequeat. el Sigon. de Iudie. ιι. 1. e. I. 43 Rosia. u. 7. e. ει. A t. D so.