장음표시 사용
71쪽
sis. IIdemque praetores appilabantur quaesitores parricidii; propterea quod parrici dii vocabulo criminum Omnis contineretur
CAPUT XXXVII. De Publisis Ouaestionibus. AC prima quiestio perpetua instituta est
de: pecuniis repetundis , I- Pisone Tribuno plebis legem serente, ut Cicero testatur in Bruto. Haae excepere quaestiones de peculatu, . de majestate, de ambitu: que illae quaestio aes erant, quas sortito exercrbant, antequam irent in provincias praetores provinciales. His L. Sylla quatuor alias Publicas quaestiones adjecit, & praetores , sive quaesitores etiam quatuore nempe de
hsicariis, de beneficiis, de salso, dc de)parricidio, sive homicidio. Cum autem est enidece in iurisdictiones, raro singulis jurisdi. chionibus suus attribuebatur praetor 2 sed ta-pe iussa Senatus iurisdictiones geminaban- Iur , ut singulis praetor bus binae jurisdictio nes mandarentur. Unde habemus exempla Praetorum urbanorum, qui quaestionem de veneficiis susceperant; qualis , teste Cicerone , Caius fuit verres. Et parricidi quε-ltio in Caium Fannium Praetorem simul cum quaestione de Steariis collata fuit, eiusdem Tulli testimonio in Rosciana, Ceterum si urisdictiones non geminasset Senatus, de
cem ex earum numero erant praetores. Ita
que tollitur meo iudicio dissensio inter Pommniuin, 6c vetustiores scriptores a Lipso notata. a) Siquidem Pomponius decem Praetores constituit; alii octo. Sub Caesare vero decem praetores suisse, Dion b tradit, quorum unus urbanae, alius peregrinae iurisdictiones praeerat: ceteri vero octo quaestionibus publicis . Ouos praeterea Caesar
Praetores creavit, qutarumento praeessent ,
ob id Cereales appellatos . Auchus deinde fuit sub Augusto numerus, ut resert Suetonius, te in praetoribus duobus, ut tra-DJ Autis. Rom. e. 1. tba m. a. I. a Imo AEdiles tantum Cereales eonsti ruit Caesag. non etiam Praetores . Constantinus Laniadus ahes in . Tam. III. pas. 1 ff. Ad illos quoiaque solos verba pomponi i pertinent in L. a. F.
dit Pomponius. dὶ Duos praeteres Cla dius adjecit, qui ius de mei commissis dicerent: quod quidem intelligitur usque ad
certam summam : nain maioris summae
iurisdictio erat Consulis, te ut Quintilianus indicat ex Vallae interpretatione . contra quam frustra Pugnat Budaeus. Etenim Vallae suffragatur Ulpianus, qui scribit D Fι dei commissa non per formulam petuntur, ut te ata: sed cognitio Roma quidem est congulum, aut praetoris, quιβdeicommissarius vocatur: in provinciis
vero prasdum proDinciarum. Praetorum a
tem fidei commissariorum altetum sustulit Titus , st) eiusque loco Nerva tugiecIt alium. qui Fiscum inter & privatos ius dicereP, quem Fiscalem appellavit. Denique Mariscus Antonius, h Capitolino teste, adjecit Delarem, ut pupillis adesset, Ela
tutores cogerre suscipere tutelam , atque
satisdare rem pupilli salvam fore; quo tutorum fraudibus occurreretur . Praetorum
autem munus in reddenda iurisdictione , iureque ei vili custodiendo I explicando . leniendo, atque ad usum flectendo versiis
batur. Etenim non satis est optimas leges condere, nisi viva quaedam excitetur a ctoritas , quae legem per se mutam reddat quodammodo vocalem, & aequitate duce , ad oblatos casus prudenter eam deducat equod Praetores edicto , atque auctoritate sua praestabant.
CAPUT XXXVIII. De Edicto perpetHo.QUae praetor edicta statim a magia
stratu inito proponebat: hoc est , in albo scribebat , ut populo signifiearet, quo iure cum civibus eo anno esset usurus. Atque initio sine licebat Praetori , propositum edictum e re nata mutare , diversumque ab eo ius constituere , ubi usus posceret quod multis fraudibus pandebat viam. Siquidem praetores , aut
et Lib. I. e. I sis a Ulpianus sis. as.
72쪽
proprἴam cupἰditatem explebant, aut alienam colligebant ambitiose gratiam ; dum ad beneficium , vel injuriam priora mutarent edicta , dc conderent nova in a Iaeo C. Cornelius Trib. pleb. legem tulit , ut praetores ex edici s suis perpetuis, sive fxis jus dicerent: neque eis toto magistratus anno recedere liceret ab eo iure, quo se usuros initio magistratus civibus de nunciassent . Q 3amobrem cogebatur prae-xor initio magistratus, expromere quidquid ad universam suam totius anni jurisdictionem pertineret: postea enim neque addere, neque detrahere , & immutare de semel
proposito edicto licebat. bὶ Itaque edicta
praeciores in certam juris reddendi normam transierunt. Id quod ab aliquibus adeo perplexe traditur, ut vix internoveris discrimen inter edictum perpetuum Cornelianorum
temporum, & aliud edictum Adriani jussu digestum . ilicet Adriani aevo ex pluribus
superiorum praetoruin edictis , annuis illis quidem, sed propter auctoritatem, Ac aequitatem eorum translatitiis, atque in assiduam iurisdictionem versis; proptereaque veterum Jurisconsultorum interpretatione ornatis, e dictum unum compostum est, δc in plura capita , mirabili arte , tributum, Adriani
jussu , per Salvium Iulianum Iurisconsultum , quod perpetuum quoque sitit appellatum, alio sensu , oirmi scilicet postero tempore, duraturum : ex quo jus a suturis praetoribus redderetur; quod in ur- fanum postea divisum est , de provinciale : Iui forte inserebatur , si quid potissi
muta singularum provinciarum convenἱ-wt moribus, aut legibus , quas provincia es ex foedere fibi retinuissent: Urbanum tamen, pro urbis auctoritate, nomen edi cti praetorii praecIpuum tulit. Varie igitur
accipitur vox perpetu tim e significat enim fixum , & immutabile ac praeterea su-x b. t te DPoris progressionem . Quamobrem edictum Cornelianorum temporum perpe tuum dicitur , quod toto magῖstratus anno adeo teneret , ut Interea temporis mutari nefas esset , sequenti vero anno nonnis novi praetoris auctoritate revivisceret, more pontificiarum constitutionum , quas
Cancellaria regulas vocant ἰ quae quamvis maneant semper eaedem; tamen. a novi Poatificis cofirmatione recipiunt asstoritatem,
proximi Pontificis morte iam Issam. Edictum autem Adriani perpetuum dicitur, quia ejus potestas sine novi praetoris adprobatione, suopte robore, in omnem tendebat posteritatem , singulisque praetoribus proponebatur observandum. d porro praetoris album Accursius sui illa putat parietem dealba tum, edictique verbis inscriptuin; ne si appensam tabulam confingamus, praetoris ius furibus obiiciamus, atque raptoribus. Quam vis etiam hanc loquendi formulam Invenio mus in libris Iuris, nempe album subla tum; figuram tamen elocutionis hanc liceret existimare , idemque pollere, quod inductum , vel corruptum. Tollit en Im album, sive sententiana edicii, quod album appellatur, quicumque album corrumpit. Sed me aliorsum trahunt verba Iurisconsulti, quὶ distinguit album sublatum ab albo corrupto , his verbis: Hoc editio tenetur 9 qui tollit, quamvis non corruperit. L. . . de Juris dict. omv. JAd. Cujacius porro tradit, in albo propo aere aliud non significare, quam
exponere in luceYctarum 1acere, in mundo ponere. seu Israetor autem vel ipse co- gnoicebat, si sineret, aut vacaret, aut a P - pellaretur vel alteri mandabat iudicium :
ET 7 us jurisdictio , vel in judicando , Vel in judice dando , vel in possessionem
immitendo vel sabatur : ejusqne potestas , teste Varrone , his exprimebatur verbis . DO, Dico, Abdico. Dicebant , cum aliquem V. G. liberum pronunciarent : -- dicebaut , cum retia aliquam domnino ad iudicarent mancipatione , vel In iure ce Diione, vel adoptione : de quibus libro secundo . Dabant immittendo in possessionem, vel concede udo Iudicem , vindicias ,
de actionem. fὶ Cognoscebant autem deci . ilibus tantum causis, cum eis alia quaestio non mra dabatur I Ex hujus igitur magistratus iuri laicii one' prodierunt edicta , quae , oblata facultate , singulas prope iu-r s civilis putes , vel explendo , vel addendo , vel leniendo attigerunt . Quod ius honorarium fuit appellarum a magistra-
73쪽
tu, ex quo processit, qui vir Honoratus nuncupabantur . ICujus iuris natura dissimilis est aliquando a stire civili. Ius enim civile directum est, leverum, praecisum atque totum e subtili ratione , verborumque nativa pro 'prietate conceptum. Honorarium vero, ut' pote proditum e re nata , & plurium eventorum cognitione , imo aliquando ex certarum commiseratione personarum, & ex op- Portunitate temporum excitatum, remissius est, & humanius; plusque trahit ex aequi tate , ac ratione utilitatis communis , quam
ex religione verborum, & superstitione vetustatis : nec tamen juri civili , & prioribus legibus adversatur: ne suo exemplo P puli venerationem solvat, cui se cives jurdi ljurando obstrinxerunt; sed id aliquando, si
COgatur varietate temporis, latenter facit ,& verecunde: plerumque vero legibus ita obsequitur, ita obtemperat, ut mentem veL-bix reconditam consequantur. Vade quo legis verba non pereeniunt, eo magistratus
potestate perducuntur, si laetInt angustiora si vero severiora sint, per eumdem magistratum , aequitatis lenocinio, mulcentur, di ad pleniorem populi utilitatem dessectuntur . Itaque jus honorarium lenimentum fuit , &h . henigna interpretatio Iuris Civilis: quae ubi . urba destituerent, occurrebat pleniori vo
casulo, sensuque suavioris Quod totum jus, quae lex annua, ut Ciceronis sa) versv urinante Adrianum erat, & novi praetoris ainctoritate suscitabatur : postea, ut diximus,
Adriani iussu distinctum titulis, digestumque fuit a Salvio Iuliano, b ut in corpus juris civilis reseretur, praetoresque ius dIcerent, non amplius ex annuis, sed ex perpetuis , & immutabilibus edictis: qui libri dicti
sunt hi gestorum edictorum. Iulianus autem non modo contexuit edicta vetera; sed iis interpretationes adiunxit simul cum edictis novis , quae in nostris legibus novae clausulae vocantur : isque edicti praetoriani ordinator a inpellatur a Iustiniano, e edicti perpetui subtilissi inus conditor - Ad quod edictum sequentes Iuresconsulti veterum exemplo, plures commentarios attexuerunt, ut Praeter IP-sius Juliani scripta, testantur Pauli, & Ulpiani ad edictum libri. Tanta enim aequitate
praetorum edicti commendabantur, ut cum antea studiosi juris civilis omnem Prope operam ponerent in legibus x M. Tab. Ciceronis tempore, studia iuris auspicarentur ab edicto praetoris, super quo Ser. Sulpicius duos conscripsit libros . Ofilius autem eius discipulus illud accurate composuit. Porro titulorum Or
dinem , quo edictorum seriem disposuit Iulianus, /0 revocavἰt aevo nostro feliciter Iacobiis Gothoi redus, qui edictorum fragmenta Guillielmi Ranchini diligentia jampridem collecta, in sedes quodammodo restituit suas. Nunc ad aedilitium edictum transeamus: ne quid ad compendiariam antiquitatis cognitionem, dc
ad initia iuris honorarii desideretur. ' CAPUT XXX in D ilibus ita Diles dictos, Varro tradῖt, a sacra
Ira rum , privatarumque rerum , atqueta Ia πιννem . laprum: Sed etsi paries suid i hoe nomine veniati l b I me Culae iam in Iuliano in prine. patuit tamen ratio vocabuli, etiam tabulam deal tςὲ L. a. ν. β pateν F. de ventr. ia possτ batam eodem . nomine comprehendi. Quod prae s N. t. penu 1. Cod. de eondict. in b. I. a. F. si terea fieri suadent diserta verba legis, quibus utris qui dicitur c. de vet. jων. enaeia d. l tur Gravina . Edictum autem perpetuum Adria sal Hi de Gothosted. Manual. pag. ro. lno debetur, seu, si mavis. Hadriano t. adspira- 'I Venustissimum est hoe eaput, reset tamque tur enim id nomen in numis Latinis, quod Ru- Iebus eximiis . Illa imprimis comparatione latis ti non fuerat observatum . Seriem edicti perpe- Civilis Ec honorarii nihil M tificiosius . Explieaba . tur autem iurisdictio Praetoria Albo' λ laetoris , quod non sine mentis perturbatione intueri debitores solebant, propter remediorum Praetiorum expeditissimam rationem . Retur sit sententia moistus Raeva Idus Pro trib. e. . apud Plaut. Per . . a. v. a1. PI albo rete, malebat albo paνι ete , sed Rae. vardo renititur Taubmannus , qui vulgatam lectionem auctoritate eodicum veterum tuetur. Et
ρο ιο λι κω χα quidem appellatur hoe Edictum Dioni Cassio Iib. 3 c. 3e in Nineis Io, Tox. dc a κωμα saidas albam interpretatur parietem, tui a Iae. Gotho redo exhibitam in fontibus iuris . thesaurus sistit Ottonianus T. III. p. g. Ad idem edictum eommentarios suos ad Pandectis praeeiis pue dixerit Gerardus Noodi . Idem in synopsi Pandectatum fundamenti Ioeo substravit V veste nisbergias . De singulis autem Praetorum edictis . veluti de Edicto Cn. Octavii de eo quod metu fieaussa, de Edicto C. Aquisii Galli de dolo malo , de Edicto Praetoris Publiei quo propos e est actio Publie Iana . ut Ze edictis Praelorum res pentinis dicere Auctor supersedit , ne scriptoriis bus Historiae Iutis, qui de his data opera agunt. ipso obdu ctam . ad inseriptionem ei viliam retramurateriam omnem pri iteret.
74쪽
didium procurat Ione . a Eodem en Im trabant , & togam praetextam , S sellam tempore , quo Plebs in montem sacrum se icurulem , item jus imaginis in posterit1-
cedens impetravit a Senatu anno A. U.ltem trasmittebant . Matura huius magistra-C. CCLX. Tribunos, obtinult duos rudi-itus aetas erat annorum 37. Praecipuam au les e plebe creandos, qui Tribunis operamitem iurisdictionem exercebant in rebus ve- praeberent , & ministrarent, bὶ eorum-lnalibus, de rerum corruutarum vitium ob-que iussu causas leviores i lites rue Prἰvata siservabant , & fraudes , aut piaecavebant , at quot ui Jualcanuas lutciperent , & cumsaut redhibitionibus emendabant . Propte-xdium sacrarum , tum locorum publico- rea , praetorum instar , his de rebus edi.
rum , tum annonae curam gererent , matronarum mores , civium Cinatus , dictaque , iactaque inim2desta o furvarent , &coercerent . Sed tars contentio xorta Inter Plebem, & Senatum de Consule creando quieu Isset, plebsque pervicisset , ut Ialter consulum e plebejis fieret, ob eamque causam In honorem Deorum Senatus ludos decrevisset ; aediles pleb s munus ludorum recusarunt: cui muneri sese obtulerunt Patricii juvenes: sc) quibus ab uni versis grat Iasa istae, prodi itque S. C. ut duo aediles ex patricis , rogante Dictatore, a populo crearentur : atque Ita in posterum additi sunt aediles duo , qui ab sella curuli , qua utebantur, curules sunt appellati. Cumque initio ex patriciis crearentur, progredientibus temporibus , etiam his magistratus cum plebe su It Promiscuus: ut non modo aediles plebis, sed et Iam curules ex plebe saepe crearentur. Primique ereat; sunt aediles curules anno A. V.C. CCCLXXXVII. Cenus Quinctius Capitolinus, & Pub. Cornel us Scipio, L. Sextio, & L. AEmit Io Mamerco Coss. Hi ptu Ta munera cum aedilibus plebis habuere
communia, velut I annonae curat Ionem, plu-rἰumque rerum cognitionem I praecipue ve- To curam gerebant Sacrarum aedium , Publicorum locorum, Sc tutelam urbis. Hi 8ccurabant ludos , eosden que proprio sumtu magistratum Ineuntes popula dabant: quorum plerumque magnificentia i ut est ambitio In primis honorum rodibus praeceps
privatas opes exsuperabat .unde profuso Patrimon Io, contractoque magno aere alἰeno , spoliis provincialium deinceps iactu-
Tam reparare cogebantur . Horum laborum , & sum tuum praemio , antiquiorem
in Senatu dicendat sententiae locum impe
tum proponebantia quo populus admonebatur , ac Ioceitur, quam rationem aediles tenere vellent anno suo magistratus in
reddendo jure: unde Hegio apud Plautum ita loquitur de parasto festive legem serente in laniones, 3c piscatores. Euge edictiones aedilitias habet.
Quod edictum , non minus quam Praeto rium Iurisconsultorum commentariis exornari meruἰt, ut partem juris honorarii constituerit. De quibus en Im ed cebat AEdilis, edicere poterat dc praetor: de deficientibus aedilibus , iudicium transserebatur ad Praetorem. d in Ex edicto Ig tur aedilitio , actiones manabant contra venditores rerum v Itiatarum , & corruptarum : quarum altera actio
redhibitoria dicitur ; altera quanti mino ris. Priori venditio tota rescindebatur, re rei vitiosae venditor cogebantur rem suam, reddito precio , ab en tore reciprre . PO- steriori actione contractus rescindebatur ex Parte, repetita precii portione, quae deerat rei venditae ; sive reddito a venditore eo, quo minoris reperta fuit res , quam fuerat indicata, quae actio aestimatoria dicebatur. Duos praeterea aediles Caesar addidit amandata sibi re frumentaria Cereales nuncupatos . e) Nunc ad I. C. auctoritatem, & artem accedamus.
CAPUT XL. De Iuri prudentia. pDblica voluntas legἰbus concredita ,
non modo nainistrum postulat , cuius voce civibus expromatur , quod manus
est magistratuum : sed , praeter legein ,
et Dionys. in. 43. fab fin. Pompon. lib. R.
s' a Ad exemplum aedit Ium Romanorum ereati aediles in Colonii, & Μunicipiis, de quibus plemiasime egit v. Cl. Everadus Otto, libro singulari,
75쪽
,pla magἰstratuum auctoritas comitem , atque adjutricem flagitat sapientiam : quae, pro re nata , ei subveniat , indicetque quorsum , & quousque sententia legis ratione ducta procurrat , unde deflectat
quo diffundatur ; denique quando exten- qui fide , atque auctoritate ceteris antei
denda sit, aut retrahenda : quod moralis
philosophiae praeceptis , de dialecticorum
Tegulis expeditur . Praeterea leges aevo suo Eotis, atque perspicuis verbis expressae, conformataeque ad sui morem seculi, progredientibus tempor Ibus , obscurantur :quia longinquitas temporis , aut exuit hominibus mores priscos , adductis novis, aut excutit e memoria , communique loquendi consuetudine prisca vocabula , sensu illorum Immutato : atque ita legum ux eripitur oculis civium , dc nox offunditur publicae voluntati, nisi praesto sit aliquis morum , verborumque vetustorum gnarus, atque Peritus , qui septam priscis vocabulis , & moribus legum sententiam diligenter evolvat . Quamobrem e philosophia, rectaque ratiocinandi norma, quae abstractas a rebus singulis leges aptat, adglutinatque negotiis & ex antiquitate , atque perspecta proprietate vocabulorum , tanquam e germanis radicibus , iurisprudentia eonsurgit : quae , cum fit modera
trix , & interpres legum , boni atqui
ars a suis cultoribus appellatur'. HOe apud Graecos munus , praesertim struenis, seretrae stabant oratores: qui dum causas age. hant, leges obscuras, aut incertas, ex usu suo explicabant, eoque vim ingenii, Sc rerum peritiam conferebant e quo Iudicum voluntatem , dc populares adsectiones adclientis , vel causae suae utilitatem 'traducerent : quorum interpretationibus priva-tἰ commodi studium , necessitasque defen- sonis , Se suspicio mercedis acceptae fidem adimebat . Uerum Romae legum interpretandarum ars longe gravior fuit ,εe sanctior: non enim, ut apud Graecos , conducebantur interpretes I sed ii tantum accipiebantur , quibus eam auctoritatemst inma scientiae , atque vIrtutis opinio tribuisset , quique hunc laborem nulla lu-rva uni splendor lati prudentia dein nimium
quantum obseurari coepit , eum et vilis scientia Iibertorum artificium esset. Mamertinns in Pa- me or . e. ao. 8c set us Scytha, a cive Antioehemo emtus, ius profiteretur. Photius in Biblioth.
inti cupiditate , sed cἰvἰum iuvandorum studio suscepissent . Principio enim , ut diximus alibi, legum interpretationes tanquam oracula e collegio . Pontificum pro ferebantur , posterioribus vero temporibus,ret , quique spectata virtute apud cives esset, is sese publice UTPspiade dima dabat . Tantique apud Romanos id aes Ima. batur , ut nobiliores , dc sapientiores hunc laborem non refugerent : imo & ad ea quosve lescendebant , qta apud co neniam per praematicos , Sc Ieguisios sublIvientes oratoritas expediebaγtur . Itaque tanto in honore prae ceteris gentibus jus civile apud Romanos erat , ut line scientia eximia , & peculiarῖs R manorum fuerit : cuius inventores ipsi &habebantur , dc erant . Unde Iurisconsultis aeque , atque summis exercituum ducibus , maxἰmisque oratoribus , potiores gradus in Republica patebant . Clarissimus enim quisque atque ingeniosisimus , vel smul cum oratoria facultate iurisprudentiam coniungebat; vel, s a clamor,bus fori sese studio quietis in iuventute, aut in senectute tedio negotIorum avocaret , ad ius civile profitendum , tanquam in portum se recipiebat. Eo et en Imstudio duo , quae maxime in civItatibus pollent, ingenii laus , 3c exist Imatio prudentiae continebantur . a Hine apud Romanos ius civile a recta ratione d chum praestant Ioribus artἱbus excolebatur: cum jus aliarum gentium rude prorsus esset , de Inconditum . Quam autem Ructoritatem in publicis negotiis magistratus ἰ eandem in privat Is prope asserebant Iurisconsulti r qui singulis civium contractibus , testamenin , de litibus, suis consiliis praesto eram, vel cavendo ; vel stipu lationes, de ima menta dictando ; vel dissensiones , atque discordia arbitrio suo componendo . Vuam ob causam , aut domἔsedentes excipiebant consultores , aut ambulantes transveiso foro consilii sui copiam faciebant: aut amicIs n iudicio discepa tibus operam dabant. Pluribus autem scri-
haberetur . Ammianus Marcelinus Lib. xxx. c. . Praestantiam iurisprudentiae Romanae prae Graeca pluribus extulit Gravina in oratione pro Romanis legibus ad magnum Hoscliorum R gem a
76쪽
orum gener bus Iurisconsultorum dod rina proferebatur. Nam initio Iurisprudentia in Potui ficum Sacrario latens sancta erat, & secreta disciplina, quae nullis adhuc mandata scriptis arcano tradebatur . Promta sane erant, & pervulgata ei vilibus iura, utpote brevi . Oratione conclusa, &publicis proscripta tabulis : usus tamen i gum, sententia illarum abstrusior, earumque interpretandarum, atque tractandarum ratio, quae non tam ex auctoritate publica quam ex certorum hominum Ingenio deducitur. , quaeque iurisprudent Ia nuncupatur , erat in ipsorum interpretum potestate.
CAPUT XLI. De disputatione fori.
curreret , prudentes viri convenien-res , & inter se disputantes occultam legum vim contentionibus vexatam , 8c e Profundo suae obscuritatis excussam exprimebant, tradebantque .populo sensum a maiori Darν comprobatum . a 3. Qi ais putatio forI appellabatur. Eaque ratio tratiandi iuris ei vilis absque scripto, eaque prudentu in auctoritas ad iuris interpretationem instituta, peperit ius illud, quod sine scriptis venire dicitur. Quamvis postea sentent ae a sori disputatione proces a I Pomp. t. a. . a. dearis. iar. ubi Cataeius . Exemplum haberem Iustiniani C. de vet. Dr. enue .l b I Cuiae. ad i. a. s. a. m de stris. iur. se I Cic. in Top. er a. de Iuvem. Raeva Id. de au
a I Leg. a. g. r. vos. Ex uι inter P. ae oris, tur. Brisonius deform. lib. 3. in f ne, I Unde ad disputationem fori referri debentius. quod dici rut receptum, receptae quae disiunis tui sententiae. Eiusdem genetis est ius. qaod Post multas vatietates obtinuille dieitur in L. 3 a. D. de D. in ε. de passim. Nota Q. Mucii Sc Sulpicii contro. versia de societate inaequali in luero percipiendo,
damno pensarido , cuius mentio in L. 3o. D. pro Soissio, Er in s. a. f. do Societare. Nec minus celebris quaestio , an partus ancillae in usu fructu sit, agitata inter Μ. Manilium & Laelium Brutum, cuius praeter Cieeronem meminit Ulpianus in L. σ8. r. D. de usust. ' Cuiae. ad i. a. s. Q. vers. Er at obiter m de origis iurissi Leg. .m dearis. iar. g. 7. I. a. c. de Mυσς.diversis... t. . de pisses. med. c. lib. o. σι. L. C. Theodos de reis. Dud.
dentes mandarentur scrἰmἰs. Ηἰnc Ulpῖ nus, Venuleius, Triphoninus, aliique Iurisconsulti, libros disputationum inscripserunt: quibus complectebantur ius a prudentibus Illatum, atque, ut Gellii verbis utar, tacito, 6c illiterato hominum consensu , moribusque receptum: bin quo continebatur usus, atque tritura fori, &auctoritas Jurisconsultorum: c quae aut communi )uris civilis appellatione, aut peeuliari jurisprudentiae nomine appella bantur. Hinc responsa, quae privatim antea dabantur consulentibus , vel ab Ipsis scripta Iurisconsultis, vel ex ore ipsorum excepta, d in iudicique relata. Quibus re sponsis Iudices plurimum tribuebant, non quidem ut postea, iusIu publico , lege veulla; sed tacito populi consensu, & qua dam auctoritate, atque commendatione sa pientiat, longo, rectoque respondendi usu civibus comprobatae. )
De respondendi jure. I Nitio enim ius civile professurus pro
priarum virium confidentia populo praebebat se . se Primus Augustus publicam Iurisco sultis tribuit auctoritatem; jussitque, ut respondendi facultas non amplius e privato consilio, fὶ sed ex Principis beneficio prodiret. Quod Se nostris temporibus tenet.
di restituit Hadrianus, qui iis omnibus respondenis di faeultatem dedit, qui studio tum pollerent fiduis eia. Pomponius in L. a. D. g. . s. de P. I. Hodie contra . ut auctor observat, principis sere benefi-rio responsa dantur, sive ab integris Collegiis, veis Iuli a Rota Romana reddantur , sive suppeditentuta privatis Docto tibus. Nam his quoque in Aeade. miis publica auctoritate respondendi potestas conis reditur, etsi eveniat interdum . ut hi Doctores viistio creati iuris omnis tam publici quam privati. tam sacri quam profani, sint imperiti. Quod est ex malo more, quo ero dignitate Iurisconsulti randis passim peeuniae summa solvi solet, cuius illecebris animi Promotorum interdum deliniuniatur. Exemplo fuit avaritia Doctorum Italorum. Iason enim di Alcatus L. imo C. aureos exegisse diis cuntur pro bulla . ut voeant, Doctorali, Cuia eis quoque manus. credo. inauratae erant , cum Iau ream Doctoralem Marquardo Frehero, etsi egregiae indolis puero . eonferret anno aetatis decimo tertio. Quis enim iuris petitiam expectet a puero impube. Si saltem decimum septimum aetatis innum supeis rasset, exemplo uti poterat Nervae filii. qui tot anno. rum adolescens, aut certe non multa maior de iure
publier responstasse dicitur in L. t. 9.s. D.de Posui.
77쪽
ce ad respondendum dedisse , di se Ipulosquei C A P U T XLIII. habuisse, qui & doctri in illius addi sceis rent, te responsa magi liri exciperent. f
De auctoritate prudevium. Λ Coruncano autem ad Servium Sulpicium ius civile scriptis quidem , sed sine ar-TAnturn autem inde Iurisconsultorum te ulla committebatur . Servius Suis ictus auctoritas valuit , ut imperaree et-lprimus dialecticis regulis disposuit jurii pru-ἱim sente aliis Iudicum: quibus minimeldentiam, adhibuitque artem, qua & ge recedere licuIt ab opinione illa, quam aut nera componi coeperunt, dc distivgui par- nemo Jurisconsulius palam oppugnasset , tes, Sc defia itiones concipi , colligique re- si unum tantum haberet auctorem aut gulat: ut per hanc artem universa etiam omnes unanimes adprobaelant : ita enim philosophia, quae ad moles pertiueoat Ain accipio, quoi scribit Iustinianus in Iasii- jus civile manarit, Jc simul cum. ea phi- tutionibus: i a j nam in contrariis Iarii- josopho tum rixandi cupido, in tranquillam consultorum responsis , cur non licueritiantea seientiam penetrari LI. Cum aliter Iudicibus vertere sele utro vellent λ quassentirent Iurisconsulti, qui a Stoicis es- de re in Codice Theodosiano lib. r. rit. q. sent; aliter qui a Peripatetic Is . vel Epi- traditur regula, dc discrimen sententia rumicureis.' quodque sua quisq ie a familia im- veterum Iurisconsultorum, quos Principi si aberat, in Iurisprudenti .im refunderet ad probavit auctoritas . Dabantur etiam'Ex interpretationibus igitur Jurisconsuli responsa per epii olam , quando per epytruiri in morem transeuntibus , de legum stolam petebantur. Cuiusmodi exempla in-iasperitatem verecunde, ac furtim lenie venimus in Digestis Meter uin quia tant altibus , ortae sunt regulae Iuris aequitatis erat Iurisconsultorum' in. Judiciis auctori-lratione temperatae r quae deinde influx tas Principum imperio fundata ἰ consue-lrunt in edicta magistratuum , atque de verunt responsa oblignata tradi Iudicibus:lcreta Principum; itaque .uritiem aterii ne si res patuisset, eventus causae ante sen-imuerunt vetusti, ac directi juris. I in nutentiam Iudicis palam fieret. b Repilliusmodi sunt usus codicillorum, aram do.
autem iuris interpretatio mandari scripti sili, & actiones illae sere omnes, quas uti- post illata in Italiam studia Graecorum . les appeIlamus: quia nori ex directo, Acce id tamen incondite fiebat, ut illis tem-lseripto iuror sed ex utili, de aequa Iuri DPoribus, de sine arte. Quamobrem lingulalperitorum interpretatione processeru .it: Sc negotia , singularum Personarum nomini-lex re datio pol humi, ac disterentia exinbus, ut proposita elleat , atque agitata .l haeredationis filiorum , ab extat reditione describentur : neque ad certum genusifiliarum, di nepotum; thj & Aquilianae causarum , de infinitam quaestionem ab-sstipulationes, au tore Aquilio Jurisconsul strahebantur: nec generibus definitionibu G to; de variae successiorum differentiae .
que constitutis , res postea tribuebanturl ιὶ Item regula Catoniana, de substitutiola partes, ut ius civile certa, constanti pupillari se de prohibitio donationis siue ratione tradi posset : din quod seolinter virum, de uxorem; de ut soli magi tempore, dc desiderabat Crassus , de seis ratus mandent iurisdictionem, iij utpo- praestiturum sperabat. se Princeps autem te sibi jure suo competentem , t m in non Tiberius Coruncanus, fertur, sese publi- alieno bes necio; de ne pupilli sine tutore
l . I RatviId. de auctis. ρνudens. e. r . potestas pedeten tim enervaretuT & Caderet. N I Cic. d. --. tanda interim iuris pila et quae, tanquam aucto. di Cic. da Mai. M. r. litate prudentum timoducta, paulo post a Gra- et Pompon. de ore. iar. . a. 6. ar. eis. scient. Is .i ina recensentur. lfI Cic. do orat. in ris M.f. t s I Iossit. do codisin. Cie. de of lib. I. ' I Responsis tamen Iurisconsaliorum , post lώJ g. a. 'D. de exharad. HM . V. MD. c. tempora Augasti. qui vim iis iuris eo nee sterat , de liber. Παι re. Maiestatem Praetoris imminutam, eiusdemque reis i a f. os astem risis. qui P. mad. xollit αν obii .gnum is ense tandem penitus eversam fuisse, eum l k I L malimum vis um cod. de lib. ρομυνε cura demonstrat Hei neeeius ., nti'aie. r. r. p. s . sit L. a. ff. de vult. . pupiu.
Qit igitur hae Augusti concessio inter artes Impe. t tm i. t. s. de dona , isto vir. e
78쪽
auctore oblἰgentur. sa Quibus addendae
suat omnes regulae iuris & bonae fi lei j diei a sub ea formula: M inter bonos bene; ter oportel 1 6c actio rei uxoriae, & ex receptori sententia, inomioli testamenti querela. Denique quidquid a Iurisconsul.
tis morum , dc consuetudin Is, de recepti iuris nomine fertur, omne ipsorum auctoritate prodiit, ac versum est in usum . Nulla enim ex certis, ac privatis casibu, in populum traucta sunt universem, exceptaque a Iurι sconsultis, civili ratione
munita suerunt; posteaque rerum iudicatarum constantia firmius hanerint . ib
Cumque his aggregandae sunt formulae so- . . lemnes, di cautiones, fle auctiones legis, HL quae omnia jam ostendimus deberi iurisco sultis a
CAPUT XLIV. De Iurisconsultorum Philosophi .ET. quoniam , ut diximus , ad prudentiam Romanorum fuit adtributa
philosophia Graecoi um I plura dogmata versantur in jure civili, quae philosopho -
l a De stoica Iuriseonsultorum Philosophia,
idem docendo Gravi hae prae iverant Calacius obsLib. XXVI. e. o. de Netillius Obs L. I. c. 8.Dquont. De eadem librum se singularem affectum habuisse, M. Aureliua Galvanus scribit, de αμθ. c. I. l. I. Sed his non eredalus Paganinus Gaudentius de Philosophia apad Romanas east. I. negibat. Philosophiam . quae in iure regnat, Stoicam esse. Arguis
menta pra stoica IC totum Philosophiae ncinne complexus est Glauina. sed . lieet. insectemat Stoieos, ne soli Philosophi sint. Ptimum igitur quod Zeno laos ad res civiles gerendas admittit, haberet aliquam vim . si omnes reliquae sectae Philoso Phorum suos ab iis avocassent; quamvis di ea vis exigua esset, quia dudum bene administrata Respubjica erat, antequ1m Nillosophi Romae in is
notescerent. Definitionem legis, laudata eorum carientia, a Stoicis petie Hareianus, Philosopho-xum contra nomine soIos Epicureos intelligere viis detur Alfenux in L. το. D. de laediciis . voeabulorum indagare originem. Cum Grammaticum I concisis in oratione numeris uti. cum Rhetorem maiagis . quam philosophum designeti nihil inde proficitur ad tei summam , quod ICti quoque vel in xum proprietati student . be brevibus in sententiis Mumetis utuntur. Atqui regalis Ee ptinet piis Stoicorum delectantur. Cedo quibus an opinionibus stoicorum sin alatibus . seu . si mavis. opinionum eorrentis illis, quae παραδοξα appellant , Imo minime ; eum enim, qui patrem ae ervi frumen. ti abstulerit, totius acervi furem esse , negat Ul-Pianus in L. ar. pr. D. de fartia, eontra sententiam Stoicorum . qua ii omnia recata aqualia Fura. bant. Quod si ii omnes Stoici sunt. qui allu soni.
bus pro dessinitionibus utuntur . nemo veterum Stoicus non erit. Delectantur enim iis omnes
Theologi, Medi ei. Iuriseonsulti veteres. ICtos vero praeterea a definiendo cohibebat invidia . qua Plebem iuris ignorantia premebant, ne ipsorum
facile eonsi l io earere possen e .Qua re minim ιλτι erant, multoque minas ea definiend, libidine P utiebant, quae recentiores quosdam invasit, di quam in Felim anno detidet Utricus Huberus . Iustitiae eum se saeerdotes appellant. veramqu non simulatam Philosophiam colere profitentur, magis est, ut umbrati eim stoicorum sapientiam contemnere videantur . quam quod ea magnopere delectentur . Iurisprudentia iis rerum divinatum e humanarum scientia definitur, non quod de Stoicis Philosophia earundem re Ium notitialaiciis tur, sed quia Ius Pontificium magna pars erat i iis civilis, utique qua ad saraa . ad vota . ad serias.
ad sepulchra de si quid eiusmodi est , pertinet . Nulla autem Philosophorum secta adeo humanitatis oblita erat, quin suis societatis humanae comme daret eommoda . Soli porro Epicurei a stoicis, creis do , dissentiunt, quando hi, omnia hominis cauia sanata esse, aiunt. Ceteri, qui hunc orbem a Deo, auctore provido, profectum esse profitebantur, O bem aut nulli, quod providentiae adversabatur: aut usui hominis . animalis omnium nobilissimi destinari, concedere cogebantur. E rso non maginstoica . quam platonica, aut Peripatet ita est haesententia. Praeterea rationibus hae ratio iure an ianumerabitur claudicantibus. Quid enim l si inuis fluctu non est sintus mulieris, quia Marata eαmnia hominis eausa produxit, nec in dominio, vi eiusdem erit rationis. Usaras Seneca Raando huis manae cupiditatis extra patulam quaesita nomina appellat, quid aliud agit , quam ut avaritiam e mispe leat dc Ieptimat scenebre malum . Iarilaonia ut contra, cum usuras natura provenire negant, secture Percipi, alant, usu a1 non natu alibus quiadem fructibus aecensent. sed tamen habeaet proelia vilibus, naturae earum convenienter. Neque enim e re ipsa, ut poma, uvae, frumenta, olivat. -- m dc silva caedua natura vel sobias .pe, vel industria humana cooperante es ipiuntur legum beneficio obveniunt, vice mutua utilitatis eius . quam ex Peroniae usu murustrarias capit. Septennes aetati gradus iam solon epigramma e eel bea erat, dudum antequam stoici essent. Μitto Hippocratem . quia non est, ear medicorum prino cipi testimoniam denuntiem in re quotidianae ex ferientiae, eademque vulgo no issima. matera
rum porro viseeram later. 1 onus, insantem no a
dam editum. hominem, imo anima, este, negant Iurisconsulti a idem stoici putan dieuntus in Marcho, quod mirum . enm ipsas vi tute . iustitiam, sortitudinem. prudentiam ia animalia a P. Pellen , ut patet ex Seneca epist. H3: Sta demus id Plutocho de stoicis . ne Iatiscontatris vero idem inde eo lipitur, quod spem tantum animantis, sin deoque non animal ipsum ex lege tegia peremi stediei tui in I. a. D. de me νtuo ἰηf. qui mulierem gr.
79쪽
rum scholam, ae sto Icam praecipue red Ient . Haec enim maxima doctrina ideo in iure civili dominabatur, quia Zeno am rebus gerendis minime, a) ut aliae sectae philosophorum , avocabat . Jubebat enim Chrysippus, nisi prohiberetur, ποκι- Tara γα τον σNον, Se T citus. bὶ assumpta etiam Stoicorum arrogantιa, sectaque, quae turbidos, ct negotiorum appetentes facit . Unde Marcianus, de ipse Stoicus eorum sapientiam extollit. Hinc multa iurisconsulti traxerunt e consuetudine Stoicorum . item enim atque Stoici vocabulorum originem, atque proprietatem vestigabant , sc) brevibusque atque concisis numeris concludebant saepe lententias. dὼ Multa etiam sunt in jure nostro tum dicendi genera, tum regulae, atque principia juris a Stoicorum ducta principi Is . Ut enim Stoiςi virtutis; ita & jurisconsulti sese iustitiae Sacerdotes appellabant: se ut illi sapientiam , ita de hi iurisprudentiam rerum divinarum , & humanarum scientiam definierunt. fin Legis definitionem nobis Marcianus tradit a Stoicis . t g Ab eorum doctrina eommenda tio est illa summa humanitatis , 3c mutuae benevolentiae studium , ad mutuam DPem. Nam Stoici, reserente Tullio, b
dicebant , communem esse hominum inter homines , Sc naturalem commendationem et si in nosque Seneca docet , cognatos esse natura. Eadem ratione iuris
vrasam, non exsecto partu, sepeliverit. Agnosco similitudinem, sed legem regiam simul latam ammadverto, dudum antequam Zenonis nutrix a se eretur . In computatione Falcidiae quoque Placuit, ut fructus postea pereepti , qui maturi mortis tempore fuerant, augeant hereditatis animationem. exeepto ventre, quia Partus nondum editus homo non recte fu i sis dieitur, in L. s. D. M IV. Falcis. quod quid aliud, quaeso, vult, quam, minime ici hereditatis computatione hominem dici posse partum, qui antequam edatur, aestimati de vendi nequeat. Quid denique verius & ad popularem sensum aceomm datius dici potest, quam . in ventria inspecti 2 1 pinum . mu lietis portionem, vel viscerum esse Imo non tantum non Stoica , seu παραδούα est sententia, quae eum pro spe magis animantis vel hominis. quam pro animali vel homine ipso habet. sed etiam omnium veri fimi ima. Neque enim sua sponte movetur infans in utero matrisaeondum perfectus, neque sentire intelligi rur . neque nutritur suapte, etsi his praecipue anima. Ita censeantur a
consulti cognationem quandam Inter nos natura constitutam esse tradebant ; ideo. que negabant , fas esse homini hominem
insidiari, Et Papinianus ait, beneficio affici hominem , homi ais interesse . I MIIominem porro in fructu elIe juri Dconsulti negarunt : m quanam ratione ducti, nisi quod natura omnes rerum fructus , hominis causa , comparaverit Θ quod est a Stoicis , qui cetera hominum causa nata esse dicebant. u usuris eandem , atque Stoicorum natio iurisconsuleἐsententiam tulerunt: illi enim usuras vocarunt hymanae cupiditat Is extra naturam
quaesita nomina : so iurisconsulti autem
dixerunt, usuras natura non provenire ,
sed percipi iure. sp Mntervalla naturae septennis annis iurisconsulti similiter , atque Stoici distinguebant. Hi en m septimo quoque anno aliquid novἱ existere in humana natura observabant : puer enim septenn Is dentes mutat; in alterum septennium pube vestitur ; tertio septennio harbam induit ; quod elegantissimis elegiis antea Solon expresserat. Unde septimo anno pueritia q in quarto decimo vero pubertas definitur, exemplo Stoicorum a compluribus juris auctoribus , quorum opinio praevaluit, et e foetu etiam, qui est in utero matris, iurisconsulti nostri proxime , atque Sto ci existimarunt et non enim animal, sed portionem ventris materni plerique illum duxerunt: Inter quos
80쪽
UIplanus ali: a Partus enim antequam edatur, mulieris portio est , vel viscerum. Quam sententiam Stoicis tributam scimus.
CAPUT XLV. De Iurisconsultorum sectis. OUo autem in Iurisconsuli Is una cum
docti Ina etiam Philosophorum ingenium agnoscas et ecce tibi post intextam iurisprudentiae philosophiam , ex disputa tionibus, 3c iurgiis opinionum, & scho-
Iarum nata varietas . Scissa est enim iuri L prudentia in duas familias, quarum alte-xa Cassion orum erat , altera Proculian
xum. origo dissidii ab Attteio Capitone,& Antistio Labeone; quoque alter sult asofilio, alter a Trebatio Institutus: utrἰ-que tamen oriundi a Tuberonis distiplina. Ait ejus Capito, quae a maioribus tradita fuerant, constantἰus tenebat, & ver- his , atque institutis haerebat firmius; Lγheo vero mentis quodam ardore sublatus, ῆndulgebat ingenio, innixusque propriae sapientiae, sibique amplius permittens, Pr vehabatur in altum, de novitate ducebatur. Itaque plura intulit, vel ignota, vel
ῆntentata veteribus. Ingenium Praecept
xum sui euiusque discIpuli expressere: atque Atteio quidem successit Masurius Sabinus, unde ex quorundam sententia Sabiniani; sabino Cassius, unde Cassiani :Labeoni vero successit Proeulus, Sc Nerva Pater, & Pegasus: unde Proculiani ,& Pegasiani. Atque in illos Atteius religionem vetustatis; in hos Labro libertatem transmisit novitatis . Mansit autem
hoc dissidium ortum sub TIberio ad An.
a I L. 1. g. r. ff. devenι. iaspioien. Papinian. f. ad tes . fauia. t 3 Imo diretia sectarum sententia parum xemorantur iuris studiosos . etsi vulgo tradi si is Ieat, cum Geminationibus M Emblematibus Triis honiani inter naevos iuris Romani, exundare et iam opiniones Iurisconia Itorum , studio sectae discrepantes. Pleraque enim veterum dissidia dudum ante Iustinianum constitutionibus prinei. Fum anteriorum composita erant , dc si quid Controversia superesset, id fere L. Decisionibus Iustiniani abolitum novimus. Proinde contra xiarum ex sectis lententiarum rari ssima in iure vestigia supersunt. si ea exeipias, quae Historica de iis ratione referunt ut . Antinomiae praeterea in Iure paveae de in quibus ipsis cone illaudis nihil prosunt regulae de Sectis traditae. EaIum ceἔ-
ton in I tempora; hosque utraque secta praecipuos habuit auctores r quorum seriem hoc ordine sub oculos ponendam duximus a Gothosredo juniore sumtam. SabIniani Procul ἰani Cassiani Pegasiavi.
sub Augusto. Ateius Capἰto Antistius Labeo ostii distipulus Trebatii discipulas. sub Tiberio
MassurIus Sabinus Nerva Pater. sub Caio Claudio Nerone. Caius Caussius Longi- Preculus, undenus, a quo Cassiani. Proculiani. Sub Vespasian IsCoelius SabInus, a Nerva filius, de Pega- α quo Sabiniani sus, a quo Pegasiani. Sub Traiaso, Adriano, Antonino Pio Pr Iseus Iavolenus Celsus Pater Alburnius Valens Celsus filius Tuscianus Priscus NeratIus Salv. Iulianus. Quorum contentIones, 3e dissidia, Inclἰ- nante iam iurisprudentia, & remittente ingeniorum ardore, deflagrarunt . Huius discordiae plura vestigia supersunt in libris
iuris; multasque retinemus reliquIas conflictantium inter se scriptorum.' quas Tribonianus cavere non satis potuit; quamvis Iustinianus miram locorum concordiam polliceatur. Quibus promissis misere tor
quet eorum ingenia , qui fide illius
difficultates ex repugnantia sententiarum injectas propriae malunt ignorantiae, quam
tissima est, qua Sabinus veterum auctor Itatem secutus, Labeo, eontra novaturiendi studio da ctus dieitur. Nititur ea fide Pomponii, potestaque comprobari exemplis compluribus, praecipue de Sabinianis. Ecce enim Sabinus de cum Sablis
no Cassius veterum sententiam probare 4 Icunis tur in L. a . F. ar. D. M lesem ., qait. in I. I. . x8. p. v. de A. P. εκ L. 3t. D. M leg. Flavid. Ille contra novandi pruritus, quo conistraria Secta ferebatur . etsi parciora sui in iure vestigia reliquerier novitatis tamen studio Labe diu suras in societate obtentu eius quod interest priamus praestari iussisse videtur in L. σο. D. pro Ioelo ut observavit Gerardus Noodi de fano e Lo -x faria ι. I. eapit. s. Secunda resula est, quod sabiniani simplicius rationes subducunt . quam Proculiani. 1ie Iabiniani putabant , em ionem