장음표시 사용
71쪽
tilitate diligentiae, vina sua odoribus condiunt, aut marinis permixtur nibus in saporant, sub tanta tamen exquisitione, ut nihil reperiatur simile habere. Ita ergo&a simili possunt parari, Je lina phari vina eum aquis artificialibus , siue medicatis ; ut his temporibus cum Monarde Iib. r. cap. II. paretur aqua ligno Indo renati, pro diluendo vino, ad praeseruationem lapidis renalis, alij aquis cordialibus tepore pestis, &in catharro aqualentisci utuntur. Et talis ac tanta fuit experientia, ut multi optimi Medici consulam his nostris teporibus vina lina phari cum decocto chianae, sisIafras, ligni guaiaci, ligno quercino, sandalis citrinis, ac similib. ut Trincau. lib. 2.consit. Io. consulat cuidam Cardinali vinum limphari aqua salsae. Ac Iacobus Scutellarius Parmensis, qui obi3t Medicus RGdulphi Imperatoris mihi scripsit, ut procurarem lim phari vinum decocto rhapontici,cum fandalis citrinis, pro quodam nobili infirmo laborante febre quotidiana, cum fluxu sanguinis liqmorrhoidalis anno Is 8o. Mercurialis lib. I .consa I.ῖ I.&s7. ω Captuacceus in suis cons procurant, & consulunt multos parare vina tempore vindemiae, cum ligno,salsa, fassastas, sandal. ac similibus,& bibi posse per totam Hyeme. SimiIta
enim remedia m*iori cum fructu adhibentur cum vino & assidua quadam illa operatione in morbos agunt, ac frequentiam, &consuetudinem a natura non respuuntur, &cum m ima utilitate, & voluptate ab aegrotatilibus sumuntur pro potu quotidiano, seruata quadam victus ratione conuenienti. Sic quoque ego tempore vindemiae hortor multos
talia vina medicata, secundum exigentiam sui morbi particularis, sibi parari facere resultat enim quaedam temperies vini, qua delectatur patiens . Hanc opinionem pro parte sumpsi ab Alexandro, quando dieit
libro Io. at grotantes dolore colico a materia viscosa,& in ventriculo ac
intestinis infixa,concedendum esse hibere aquam sulphurulen tam , bituit, inosam, & huiusmodi. QMd tantum de victu dictum sit; putans lite ipsa omnibus prudentibus sufficere r cum per feruorem , &ebullitione
vini in dolio virtus aquae Therm. in musto remaneat, ct quando esset opus vino aliquo medicato, paretur decoctum cum aliquo simpl. med. de collaturae addatur vinum secundum exigentiam, ac in dolio reponatur pro potu quotidiano. quare si in prandio ac cetna loco vini potest esse
in usu aqua Therm. medicata, morbo ita requirente ex Alexadm, multo magis poteli dilui vinum aqua Therm. medicata, dummodo aqua sit clara , & refrigerata, ne iniucundum reddat vinum : & ego periculum feci de aqua salsa mixta cum vino pro tertia parte, an putrescerer, vel a quireret aliquem malum odorem, per mensemque tenui, & nullam alterationem cognoui, neque gustui erat ingratum vinum. Dicebat Aule. lib. I. scnq. doeir. s. cap. 7. dc lib. I. T. 2.cap. s. quod vinum remouet
malitiam aqua simplicis tamen non participantis cuiuspiam medicamerosae qualitatis cum Gal. 3. Mut. ηο. si cum eo bibatur. Forsin & vinu,
72쪽
quod miscetur cum aqua Therm .non gratia voluptatis, sed ad opem s
etendam , & veluti quaedam manus excitans ,& trahens aquam ad distributionem, erit maximae utilitatis, relinquens impressionem suae qualitatis acquisitae in sanguine ipse, pro nutritione corporis, cum facilὰ vetriculo ad ieiunum intestinum perueniet, inde ad hepar, ac renes facilis erit distributio; & tanta sit vini repraesentatio, quanta conueniens erit pro assectu patientis. Et ego teneo quod si pararetur etiam vinum tempore vindemiarum cum aqua Therm. mediae.& morbo cohuenienti, prout communiter ponitur alia aqua communis in musto, in maiori, vel minori quantitate, quod virtus aquae medicatae vino communicatae facillia me transiret, ac permearet per venas ad totum corpus, cum utilitate a frotantium , si cum ratione sumeretur. Sic enim disebat Erasistratus, Fortes tum ciborum, tum potuum facultates tempestiud quidem assumptae maximum iuvamentum, intempestiue veto maximam offensam af
lerunt, ex Gal. 3. in acutinu. q.
Ita quoque dicendum de carne; communiter enim pro aegrotantibus coquuntur eu diuersis herbis, seminibus,ae radicibus conuenienti fratriquando in aqua chali beata,cu sandalis,& similibus; neque dana tui talis usus, Ad modus 1 sapientibus Medicis, eum reddatur cibus ille medic
mentosus. Si hoc, cur non concedendum, morbo requirente, cibos c
qui, de parari in aquis Medicatis, pro ratione morbi, non communiter, sed particularibus aquis, conuenientibus ad intentionem illius vel ait rius morbi, ut citius tollatur: Neque impediet distributionem alime es, immo totum contrarium operabitur, quod consuluit Mercurialis lib. 3. consiliorum in declinante diabetica affectione, de in sputo sanguianis, in fluxu alui; dicens sperandum esse plurimum conducturum, si catnes, hordeum, & omnia fercula aegrotantis coquantur in aquis Thermal. B. virginis,ac Lucensibus: similiter vinum alluitur aquis mineraliabus pro utilitate aegrotantium. Et quando dicitur periculum est obstructionum , facile aperientibus frigidis, vel calidis occurretur, vel in se ma confectionis, vel pol ion is cum extractione laetis ex seminibus calidis, vel frigidis, ves eorum decoctione. Et licet Parva facultas remaneat
in cibis ac potu, illa qualis qualiscunque erit, semper aliquid iuvamenti
portabit aegrotanti, dumodo optimam victus rationem,& conueniente obseruet in reliquis, & semper mediocritatem procuret ciborum.
T v p A nomen barbarum est, a Latinis laconicum,seu balneuaereum dicitur. Quod quidem duplex est,unum siccum , alterum humidsim; siccum dicitur, quando aer loci alteratus est a vaporibus calidis eleuatis ex materia sicca posita super prunas, vel ab
73쪽
13 Hier. Zinthi, phil. ac Med. Parm.
igne accenso,humidum vero dicitur, cum aer alteratura vaporibus Gleuatis a materia humida, modo laaec materia sit aqua,vel herba, vel aliud quod uis humidum. Hoc genus stus e magis commendatur pro aliquo membro affecto, aut pro aliqua intemperie tollenda, sed in gracili eo
pore maxima cautione administrandum ', quare quaedam foueae natur les,& cauernae repertae fuere,ac postea arte accommodatς comuniterquestus dicuntur, ubi aquae Therm. medicatae actu erumpunt calidae, de in his locis vapores sulphurei aliquando plus minus copiosi , calidi, & hu- naidi, in aerem illum diffusi, colliguntur uniunturque, a quibus corpus nostrum alteratur,dum illas foveas ingreditur: incalescunt enim valde, dc piosus sudor citd prouocatur, ac per hanc euacuationem valde sie- .catur ipsum corpus, & intemperies frigida calore tollitur. Memorandum quoque est, ac sciendu,qubd stuis &foueae istae habent etiam vim emolliendi partes aliquas induratas, ut in omnibus assecti b.ae morbis articulorum ex quacunque causa: siquidem in istis stu fis, ac cauernis v pores humidi continue ab aquis illis medicatis calidis eleuantur, qui δε-
. cillime penetrant carnes per porros, & cutis meatus dilatatos,& apertos, dum morantur in ipsis, de tune humores subcutanei attenuatur,liquantur,& funduntur, per insensibilemque transpirationem discutiuntur, dc resoluuntur,atque tunc assecta pars retinet,& acquirit faciliorem mo. tum . Ad imitationem harum stularum naturalium fuerunt aliquando latentiae constructae,& ornatae ad usum grotantium,in diuersis tralneis,& publice in baln. Patauinis conspiciuntur ; possunt parari etiam artificiales in domo, & pro toto corpore,& pro aliquo particulari membro ,
quando aqua Therm.& medicata potentia calida ponitur in tinaculo, vel alio vase calida actu, quod vas obturatur cooperto ligneo, in quo adsit foramen amplum, & arte calida manens aqua continue mittat per illud orificium vapores calidos Sc copioses, quibus vel totum corpus,m
nente semper capite extra, cum Auic.lib. I.f. q.d. S. c. 7. ut frigidu aerem attrahat,alteretur,& solum caetera membra vaporibus ipsis calefiant,vel
aliquod membrum particulare,quod linteo,vel panno aliquo suspensoree pertum maneat, ut vapores diutius conseruentur,c5municantes sitas
qualitates parti ipsi. Et ut copiosiores vapores reddat aqua ,&emittat in ipsio balneo, saepius serra ex chalibe, aut lapides igniti extinguuntur, di hoc modo virtus talis aquae medicamentosae intimius penetrabit, sic omne membrum it sum,ubi opus est sedatione doloris,resolutione,emollitione materiei,& correctione intemperiei,summum auxilium percipit, ac sentit. Celsus lib. 3 ap. vlt. laudat ad neruorum resolutionem,ad Cedemata, ad hydropicos a quacunque causa: quo in casu caute procederem in hydropicis, considerando semper habitum corporis, patientisque viares. Aetius in diabetica passione utitur stuta, acalij Doctores modem ni : sic triplex potest est e vias , vel quando nudum corpus totum ingre-
74쪽
ditur talem locum calidum ; vel secundo quando membrum particulam
accommodatur linteo coopertum , ne aer exhaletur, & refrigeretur locus; tertio,quando per fistulam seu infundibulum magnum,& cum longo collo, arte paratum, Vapor ille penetrans ascendendo in aliquem locula ternum, ut in aures,ad dolorem ipsarum, ad tinnitum difficultatemq; auditus, insensibiliter discutiendo flatus, similitet in uterum susceptus ex arte per infundibulum obstructiones matricis tollit, menses ducit, &mucositates cotylidonum circa vasa uteri exsiccat, ae abstergit , cum sint saepe causa sterilitatis, & abortus, ut notum est in Medicina. Alterari ac diminui potest calor stus e voluptatis imperio . Solent quoque multi ex stu fis istis persentire maximum iuvamentum in membro aliquo partiaculari, quando volunt uti luto medicato ad illud membru. Si enim prius stuis utantur, intimius penetrat virtus luti, sat est illis uti, seruando quae dicta sunt quoad vrum aquarum medicatarum, dummodo non incidat in deliquium animi, & ante usum magna utatur purgatione, Ut
supra saepe dictum fuit: post usum quotidianum aeger ingrediatur lectu fatia detersione, ac siccatione conuenienti; & si esset pro aliquo membro particulari facta, ungatur illa pars affecta aliquo oleo, quod habeat eandem facultatem cum vapore illius stuis: & inter alia optimum est oleum, quod quandoque colligitur in ipse balneo, vel locis vicinis, sicut in balneo Lixiniani saepe colligitur, vel paretur aliquod artificiale,& magistrate, ut infra dicetur. Nec praetereundum sturas artificiales debere calefieri lignis bonis odoriferis, & non putridis ae vitiatis sui aliquando
vidi)cti Gal. i. aphor. I. & ulterius eadem caliditas non omnibus aegrotantibus conuenit,sed modo magna, modόροrua, modo mediocris; quarestuis non videntur omnibus fructuosae, nisi diligenter seruentur omnia praecepta. Cauendae sunt stuta in macie, in morbo longo, in affectibus calidis, ac siccis, & in corporibus facile animo delinquentibus ν ante stulam utile valde est disponere,ac praeparare partem balneo aquae Therm. eiusdem facultatis, ut exoneretur natura, &assuescat sudori. Terminus
nutarum est Io. vel Ia. dierum, semelque tantum in die, ieiune semper, dc per horam ad plus tantum.
luto Thermali medicato. Cap. X XVIIL
O s T balneum, vel guttam, ve sementationes aut stu fam ct ca partem aliquam affectam,si ita opus erit pro dispositione materiei, usus quoque alicuius coeni, siue luti Therm. medicati summopere laudatur, ad emolliendam aliquaru Prtem induratam , discutiendo materiam viscidam, tenace,& impactam, ut lutu balnei S. Ba thol. S. Helenae in agro Patav.vel de aquis in agro Ticinensi, vel Lixinia H a ni,
75쪽
ni, ac Barbolioru, & Ripae Altae in Ducatu Parmensi, ut quamplurimis vicinis circum circa bene notum est. Dixi inedicatum,nisi enim sit Gradu caliditate naturali in actu, vel potentia acquisitum in proprio sente , aut parum, aut nihil prodest; utimur etiam tutis ad te luendos, & diis scutiendos eos humores, qui iam eliquati sent & emolliti. Tertio visemur ad siccandas, & corroborandas partes neruosas. Quarto ad calem ciendas partes refrigeratas, & licet omnes partes iuvamentum possint recipere a luto, praecipuus tamen usus est circa partes neruosita, M articulos, ut sint etiam , qui ex applicatione supra ventriculum arte quadam ac methodo, incredibile iuvamentum sint conseeuti in coctione, seu faciliori, ac leuiori digestione ciborum: Ante usum luti , corpus est purgandum, atque alia lupradicta veniunt obseruanda, ut cum ratione de utilitate administrentur,& hoc ex Galeno i I. simpl. medi. I.&ex Aetio Tetrab. I. serm. a. p. . Materia luti est se ositas, spurcities-sordes quaedam ex diuersis rebus, residens in fundo aquae Therm.medicatae,seu terra cinnosa, pinguis, viscosa, lenta, humido minerali, & medicato mixta, dc macerata, in aliquot o principaliter collecta, & aliquando etia artificialiter, ut in multis loeis conspicitur; de quo Plinilib.3 I. p. s. utuntur coeno fontium ipserum utiliter, sed ita se illiniunt, ut sese inarescat, aut ignis calore siccetur, locus ubi lutu administratur duplex est, vel ad mineram, & ubi prope excavatur, vel procul & ubi placet aegrotanti. Primo modo, quando virtus luti insita consistit in propria caliditatet cunae,& si remittatur caliditas, refrigeretur, proculque exportetur, exhalando spiritus sulphureos, ac bituminosos, reddatur debilior valde in sua operatione, unde legitur apud Fallop.cap. 22.&apud Baccium,Serenissimum Cosmum Medicem, Masilum Florentiae& Tusciae Dure, obseruantissimum rei Medicae, eum naberet chorda brachij retractam , curasse lutum Diui Bartholomei, balnei Patauini, in vasis duobus aqua calenti continuo, & perpetu δ, veluti balneo Mariae calefactum, deferri Florentiam,ac ad usum contractionis neruoru brachij offensi non modicam ex eo ad hue calido sensisse utilitatem ; sed non omnibus contingit adire Corinthum. Secundus modus utendi luto,erit, quando patiens lato procul a loco & minera potest uti, licet bituminosis, & sulphureis v poribus constet,cum frigidum colligatur de extrahatur,operarique certast non minus longe,quam apud ipsum locum & mineram, si ex arte vera administretur. Tale est lutum Balboliorum, Ripae Altae, & Lixiniani, cum frigida colligantur. Praeparatur postea ac disponitur pars affecta ante allutationem, si ipsa pars detineatur in vase pleno aquae Thermalis, calidae , actu, & potentia, vel foueatur eadem laqua calida eum sponagia, vel eadem calenti aquar gutta fiat superasse stam partem, donec in. Calescat, porrique aperiantur partis affectae. Sic enim aliquo modo senaduimur humores, α quod concretum est in parte letua emollietur, ac liqquabitur.
76쪽
quabitur, ut Iutu maiorem, salubriorem, ac celeriorem faciat operationem,& quandiu haerebit parti, magis vires suas imprimet. Modus utendi luto medicato utilis triplex est, sole, igne, & luto calido a propria minera, vel artificiali ter,& balneo Mariae caliditate quadam aequisita. Primo modo Aestiuis,&calidis temporibus, & in meridie administratur, leniendo partem asteistam luto plusqua in tepido, non tamen multum subtili: Geinde pars lutata Soli optimo ac poten ii expon itur, don eo fuerit siccum,per seque decidat, vel manu auferatur,& iterum pars illinitur selique iterum exponitur, faciendo hoc ter , & quater in hora, si ei toexsiccatur: potest etiam superponi lutum nouum, sed subtile,alio exsiseato, & sic luperemplastrata pars exponitur soli, ut iterum exsicceture vltimo abluitur pars aqua balnei calida, & panno detergi tur, postea ungatur oleo balnei, vel alio similis virtutis attificialiter parato, ut infra.
At semper cauendum ne caput, &reliquae partes corporis a sole offendantur, sed sub umbra maneant, aliter periculum esset inflammationis corporis, & febris superueniet ' quare arte quadam tanquam per foramen, ac fenestram sol debet exsiccare tutam. Secundus modus est ca-i re ignis, quando sol non esset calidus ac potens, patiensque indigerethitatione, tunc potest, ac debet administrari cum calore ignis, ut la ante
lutationem pars calefiat, foueatur ngijs imbutis, ves balneo maeparetur, ac dis,natur ad luti usum, tame ignis cum prunis blandis in v
sepositis, secundumque artem accommodetur pars affecta quinta,&panno cooperta more stusarum exsiccetur. Ac multi sunt,qui magis hoc modo, & eommodius sine periculo uni π, & inicius eirea Lachia, ac crura, Administrari quoque potest quocunque tempore, etiam frigido, dummodo lutum tempore calido,ac sicco fuerit collectum, nec indigeat
calore naturali balnei, pro conseruatione suae virtutis, quia non extrahitur calidum,& vltimo patiens maneat in thalamo calido, & caueat semper, ne par laesa inendatur a frigore; aliter paruum sentiet iuvamen- um. Tertius modus utenis i luto medicato ere, quando in umbra quocunque tempore anni ac hora dies, si urget morbus, administretur, se uando semper ante, quod dictum sitir, ut emolliatur, ac disponatur pars, fel cum balnei aqua, ves eum fomentatione, vel cum stillicidio, ac se uatis diligenter horis cibationis, ut sit completa prima coctio. Emplastretur pars anecta leuiter luto medicato, calido, calore infito, ac naturali 1 propria minera, & prout extrahitur; nisi sit nimis calidu, ut illud Patauinu S. Petri,ves calidum fit artificialiter balneo Mariae. Sit ergo moderatus calor, ut pars assuescat paulatim illi calori, propter pericula iam dicta, deinde augeatur ita caliditas, donec quantitate moderata factus se rit cumulus luti supra partem affectam, &detineatur donec refriger tur, deinde abijciatur; potestque renouari, modo magis, modo minus, habita ratione tolerantiae, temporis ann, habitu aetatιs, morbi, ac simiarium m
77쪽
lium. Sunt qui ponunt lutum in tinaculo longo, aut alio vase ligneo proportionato, dummodo lutum sit liquidum, & in eo calido tenent pedem, crus, brachium, aut manum , faciliusque possunt conseruare cal
rem ipsius luti, pro utilitate patientis. Vltimo lauetur pars aqua Therm. siccetur optime, & ungatur oleo similis virtutis luti medicati. Communiter selet esse in usu oleum de therebint. de cera, de lateribus, ole. irinum, troleum,de antera; utque ista olea similem acquirant coplexionepotentialem cum balneo,ponatur quarta pars aquae balnei cum oleis, &huli ant balneo Mariae ad contumptionem ipsius aquae Therm. &se uetur ad usum pro unctione loci, addendo modo uni, modo alteri medullam crurum bovis, pinguedinem gallinae,& modicum croci, fiatque unguentum secundum artem. Alij utuntur unguento Bdeli j Mec veleerato hyssopi, vel dialthea cum oleo hypericonis ,& modico aquae viat ,& similibus. Tempus particulare pro singula vice, tam in mane,qua in vesperis, erit unius horς, plus minusve, secundum tolerantiam ρο- tientis,& secundum utilitatem perceptam semper incipiendum a mianori spatio horae , sensim augendo, donec deueniat ad terminum, a quo postea retrocedendum, donec reuertatur ad seatium inceptum, ut supra de alijs usibus dictum fuit;& qui hoc non obseruant saepe incurrunt aliqua symptomata, vel pericula. Numerus dierum est incertus, modo plus, modo minus secundum quod tolerabit patiens, percipietque utilitatem , & aliquod symptoma non impediat perseuerantiam ut et O. as M3o.dierum. Tempus Hrticulare utendi luto medicato potest esse, facta concoctione ciborum, ante horam prandi j per duas vel tres horas, si sisti non exponatur ; cum semper una hora ad minus quiescere debeat Pties an te cibum . potest etiam esse post cibum, ac prandium, transac is sex, ves septem horis, ad plus octo a prandio, cum in hoc horarum spatiostiare completa sit digestio ciborum ; modo parum comedat in mane, ut duo vitella ovorum, offam panis in iure, modicum carnis, Jc dirum bibat ; post lutum quiescat per aliquod tempus, deinde copiosius, ac lautius csmet. re iuuabunt tuta medicata, si cum ratione, ac usu artis administrentur, non empirico modo, nullo seruato tempore, nullo modo bono, nulla praeparatione , nec habita consideratione temp ramenti partis, ad quae sequuntur multa incommoda, ac symptomata, quae Medicis faciunt negotia, unde ab aegrotantibus aliquando vituperatur remedium ita potens, &generosum 3 Propterea affectus prς ter naturam diligenter est considerandus, eius causa ac temperamentum patientis. Si
enim affectus est frigidus, &causa frigida,requirit lutum calidiorem, de adiu, & potentia, ac longiori tempore, unde si frigidi, crassi, lentique sint humores, tune locus affectus illinitus lutommicato seli exponatur, at si frigidus de siccus humor concreuerit, & humores sint valde duri, crassi, de partes sint extenuatae, ob nutrimenti peniuiam, tunc luta humidiora
78쪽
midiora conueniunt,neque soli exponantur, sed balneo Mari , aut naturaliter calefacta parti affectae applicentur, & ut seruetur eorum calidi tapCrasso aliquo tegumento cooperiatur. Narrat Gal. lib.9. simpl. medici de differentijs terrae, se vidisse Alexandriae quosdam aqua inter cutem laborantes, ac lieno sterrae Aegyptiae luto utentes, multos qui suras, femora, cubitos, brachia, pectusque inungerent, ac perspicue iuuarentur: idem & veteres phlegmones, & laxauedemata iuuat, nouisse etiam quosdam dicit, qui ex immodica per hς mori hoidas euacuatione tumidi facti, non obscure fuerunt adiuti; sed & quosdam diuturnos, fixosque parte quapiam dolores passos luto illo plane per sanatos esse: desiccandi namque virtutem terra quaevis possidet. Haec Gai. ex quibus virtutes lati Barboliorum, Ripaealtae , a radiutei Lixiniani Deo fauente multae d monstrantur, cum Aestate possit colligi,ac seruari pro alijs temporibus, si tunc aqua medicata emolliatur, ac balneo Mariς incalescat, ut notum iam est,stpeque iam dixi corpora diligenter prius esse purgadat, ob id cauendum cataplasmare aliquam partem, corpore non evacuato, cum to
ta schola Medicorum, ne noua materia ab alijs partibus attrahatur ad locum aegritudinis, & fama bona balnei denigrescat, cum empirico modo persaepe administretur. Illud sciendum, quod ex luto thermali arte chia mica extrahitur oleum, quod est utilissimum,ae magnae effractς illis partibus,quibus conueniunt luta, sicq , potest ad alias etiam longinquas L Siones, pro morborum usu transferri.
zefmptomatilus, quae meniunt iam aquarum Thermatium. cap. XXIX.
V L T A sunt symptomata, siue accidentia, qt ae persaepe solent euenire, & contingere illis, qui quovis modo utuntur aquis Τhermalibus Medicatis: Alia enim fere omnibus accidunt, etiamsi cum ratione utantur, & sunt naturalia: alia ex malo usu inordinatoque modor Alia, vel quia non conueniunt talia balnea, vel ex e rore quopiam commisso superueniunt r illorum, quae frequentius accudunt , & quae sunt nu. 37. non curationem absolutam dicemus, sed quomodo eis aliquantulum occurri possit aperiemus, cum sere eadem cur lio omnibus conueniat, ut aegrotantes libemius aquis Therm. urantur, di de nobis bene sentiant, etiam si procul erunt. Primo vomitus solet euenire potantibus aquam Thermalem copiosus,quam ventriculi capacitas continere potest, aliquando alia de causa; unde si aecidat prima die, di a patiente bene toleretur, bonum est cum Hippocr. euacuat enim plurima excrementa,quae sunt in ventriculo contenta. At si secundo, tertiove die accidat, diuertendum est omni arte, & ad inserius materia est trahenda Disiligod by COrale
79쪽
αν Hier. Zunthi, Phil. ac Med. Parm.
hendaeum clysteribus acribus, ac stimulantibus ex melIe rosito, oleo de ruta, hiera picra, & aqua balnei falsa, ut aqua Apponi, Telut ii, Po retiae, Lixiniani, ac sim. vel paretur decoctu m cum fςniculo, ruta, centaurea, floribus camom .sem. lini, & similibus, ac addantur supradicta. ino reddito bibat altero die aquam, di illico cucurbita magna ventriculo applicetur, odoretque bonos odores, di prosequatur bibere . A t si de nuo iuccederet vomitus , desistata potione, fiatque alius clyster, & pr cutet alijs diebus bibere, sed non tantam quantitatem aquae, ne ventriculus nimis defatigetur.
Solet secundo quaedam lassitudo ae imbecillitas ventriculi bibentib.
aquam medicatam aliquando euenire, ne ideo crescat, maiorque fiat, occurrendum est cum corroborantibus ventriculum exterius, oleo absinthii, masticis, nucis muscatae, gari ophyl. & modico cerae parare linim. vel cum gumma tachamacha, Theriam, ac cera ex Monardes, interius etiam occurri debet cum rebus stomaticis, quae habeant peculiarem virtutem corroborandi, tam in forma medicamenti, ut balsamum occidentale, quam in serma alimenti, ut exhibendo citra condita, cotoneata cum pipere, syr. de corticibus citri, de meni ha, aromaticum ros coriandra
praeparata. Aliqui tenent poste intermitti potum aquae uno die, duobusve hoc aliquando malum, cum difficilius postea reddatur aqua po- vita. Torpescit enim natura, & ratione morae interpositae distrahitur ab expulsione aquae, & E contra accidit, si patiens bibat continuatis diebus, natura inualescet in expulsione, & quotidie eam melius reddet. Quare
cum vomitus sit aliquando utilis, aliquando noxius, se in per omnia considerate debet Medicus rationalis, & methodicus, ut cx usu ariis diligentei curetur,& coualescat Ptiens. QEod si retineretur aqua,quod est teritu symptoma, quid faciendu, diximus supra, corpus debere esIe optime purgatum, non semel sed bis, at ter, ut viae, ac ductus optime sint liberi,
di aperiantur, materiae attenuentur, atque detergantur; alioquin materia illa mucosa, crassa, & viscida, mixta cum aquis Thermalibus,& medicatis obstruet meatus ipses, ac vias deputatas, ita ut nec per vesicam, nec per vomitum, nec per seccisum, nec per ullam aliam viam bene egredi possit aqua potata. Verum quia selet retineri aqua bibita, vel in hypochondris, vel in intestinis, vel in toto ambitu corporis, in concati ita ribus,ac venis ipsis, ob id quando detinetur, cognostendum est diligenia ter, atque in uestigandum, in qua nam parte retineatur, ut succurrere possimus. Diuersis enim remediis solet occurri huic symptomati,qua niuis unita sola sit intentio, atque indicatio, nempe euacuatio, & excretio lin. sius aquae ubicunque retentae: quando ergo retinetur in hypochon-drijs, ae intestinis, aderit molestia & dolor quidam in illis partibus, tensio grauis percipietur, necnon rugitus sentiuntur ac flatus; & in motu ac agitatione,vetris quaedam inundati modo in hac, modo in illa Prae
80쪽
manibus sentitur. His simis cognoscitur aqua retineri in hypocondrijs, ac intestinis r sed si retineretur in ambitu totius, ac in venis, nullum ex dictis aderit signum : quare opus est semper, ut quam primum eo die
ac ante prandium tota illa aqua retenta ex traducatur, & cu acuetur, si
fieri potest, clysteribus dictis, primo ex aqua nitrosa, salsa, addendo hie-aampicram, & mes ros solui. Qudd si non evacuetur, fiet in vespetis al-: ter validior clystet ex dec. in aqua calfi, parato cum Diijs ebuli, cucum. asinini, vel ex eorum radicibus cum agarico, coloquintide ligata in pe-cia , & hicra picra , pariter etiam laudatur decoctio in vino potenti, addendo supradicta, vel brassicam marinam, centaurum minus, cuminum pro parando decocto add. postea quantitati debitae decoch.ole. lavr. aut rutaceum, sapam, ac salem secundum artem. His proculdubio maior pars aquae educetur, quo facto prandeat, sed leniter, &ante coenam imponatur alius Elyster ex dictis. Sequenti die experiatur bibere aquam, quae si retineatur pro maiori parte, dicendum quod viae sunt obstructae, quia corpus non est bene purgatum, & factis ui pradictis remedijs Omnino cessandum a potu, quoulque optime purgetur. Hinc Etrusci Medici, ut certiores fiant de transtu aquae, exhibent uncias quinque olei mygd. dulcium recentis per diem ante exhibitionem aquae, & eius continuationem, ut supra dictum fuit, & samma facilitate, ac citra violentiam superfluitates ventriculi, renum, intestinorum per aluum ducutur, di simul.suciet auertuntur, qui in communibus ductibus redundantes,sacile possunt obstruere vias, per quas transire debet aqua Therm. & medicata. At si in primis diebus detineretui solum portio aliqua in toto corpore , cum reliqua vel per urinam, vel per aluum , ct forsan per sedorem fuisset reddita, & euacuata in nocte, tune diligentissimi Medici & ex iaperti, o expurgetur ventriculus, per horam ante cetnam, quando VO-lunt aegrotantes in mane aquam incipere bibere,exhibrat pillulam una, quae purget, proritetque aluum, ac eum praeparet ad validam excreti nem, ut sunt pili. alephang. de tribus cum rhab. aut mastichinae Conci l. cum syr.de duabus, formetur bolus mollis, aut pili. ad libitum. D inde commiscent cum primis duobus cyathis aquae Therm. modo mel. ros. sel. modo syr.ros. l. modo manna , modo tuleb paratum cum rhab. 0r.de duabus, modo cum sem. alchechengi, vel uncias tres succi sem. melon. cucurbitae, aliqui vitriolant secundu arte primu cyathu. Aliqui exhi.bent Iib. tres, quatuorve aquae Tetu iij, Lixignani, balneoli, addendo
modi eum salis, ut citius evacuetur. Si vero aqua retinereturin venis tO-
tius corporis, maxime si sit potentia frigida, exhibent altera die matutina hora mannam cum decocto radicum iridis, aut soldanellae, & similium. Proficuum ego maximὸ inueni experientia certissima mechiocham,ab aliquibus dictum thabarb. album, ad dracmas duas puluerietatum cras se modo, de sumptum, vel cum vino, vel irroratum fiucco ireos,ac mix-