장음표시 사용
291쪽
IN I. DE GRAT 14stuus, nonne in ea causa ius applicationis obficum ane
ignotum, patefactum in iudicio aio stratum est a patram' i' Quid nuper, cum ego C. Serra inuratae contra hunc nonrum Antonium ιudicrofriuato caussam Asin derem, nonne omnis nostra in iure 'versata defensio ens cum enim Imarius Vratidianus aedes Muratae*endidisset, nesseruire quanilam earum aediumpartem in mancipiν lege
ilixisset ά fendebamus, tucqui fui et incommodi in mancipio, id i venitor sisset, nes declaraset, praestare debere.
quidem iri genere familiaris noster M.Succuleius, homo nes meo iudicio stultus,m suo valdesapiens,ma tuaris lassio non abhorrens, simu in re quodammodo nuper errauit: nam cum aedes L. Lusio venderet,in mancipio lumina uti rum essent, ita recepit. Fusius autem simul atque ae-d cara carptum est in quadam parte Prbis,quae modo ex HωHibus coni uci posset, erit flatim cum Succuleio, quod cuicunque particulae corii ossiceretur, quamuis esset procul, mutari lumina putabat. Quid vero clarissima acta
sa, Fonj nuper apud Gentumuiros, quo concurse hominum.qua expectatione Hfensa ens cum e caevola aequalis G collega meus,homo omnium indisi una iuris ciuiti erussit is imus, m ingenio prudentias acutisin mus, oe oratione maxime limatus atlμbtilis,ais, i Eslio dicer iuri eritorum eloquentissimus, eloquentium iurasteritifimus, e ripto testamentorum iurata, defenderet, negareti, misauhumin naturi m ante quam inseam tutelam venire mortuus esset,iaredem eum essep e, Pisset secundum ponbumum natum mortuum haeres institutus ego autem defenderem hac eum mente fulse,quites amentumstressit, visi bus non esset qui in tutelam τe-
292쪽
r 6 AVD. TACQ EXPLI C. niret. ac curius esset haeres: num illitis uterque m umin ea caussa, in authoritatibus, in exemplis, in testamento rum formulis, hoc est in me is iure ciuili xersari ' Omitto iam plura exempla caussarum amplfimarum, quaesῆnt innumerabilia. Capitis nostra saepe potest accirire ut caussae versentur in iure. Et en si C.,ancinum nobilissimum ars optimum irum,ac consitare, cum propicr mur-lam Numantini faederis Paterpatratus e enat consi to Numantinis dedidisset,eums illi non recepissente eas Mancinus domum reuenisse neque insenatum introire
dubita et, Fub Rutilius IV.F Tribunusplebis de jenatu iussit educi, quod eum ciuem negaret esse, quia memoriae Pesset proditum,quem pater ἀν- autpopulus vendidisset,aut Fater patratus decidisset, ei nullum esse postliminium
quampossum T reperM e ex omnibus rebus ciuilibus causi jam contentionem i maiorem, quam de ordine, de riuit te,de libertate, de capite hominu considaris,praesertim cum
haec non in crimine aliqua, quod illae psit infriari sed in riuili iure confii Jeret' '' Similii in genere inferiore ordiane ,si quis quὸ nossem set ex populo foederato b rasset,acpostea domum reum stet, quaesitum est apud maiores nostros, num is ad uos postliministria sere, Grami sit hanc Auitatem. uid, δε- libertate squo iudicium grauius eo nullumpotest nόnne ex iure ciuili potest esse
contentio, cum quaeritur, is qui domini voluntate ce
seu sit, si non sit conssitum lustrum, sime liber es '' uia,
quod u memoria patrum venit, utpaterfamilias, qui ex Billania Romam veniset, 1uum uxorem praegnantem in prouincia reliquisset,Gm , alteram dux fit,neque nuntium triari remibi et, mortuu que essetistestato, ex
293쪽
. I NII. DE O R A T. traque filius natus esset: mediocrisi e res in controuersiam adaucta est, cum quaereretur de duobus ciuium capitibus, O depuero, qui ex posteriore natus erat, de e Iin matre, quae si iudicaretur certis quibustam verbis,non nouis nu-pripseri cum superiore diuortium,in concubinae locum duceretur' '' Haec igitur O horumsimilia iura se ae ciuitatis
ignorantemerectum celsivm alacri rompto ore i ac vultu huc atque illuc intuentem, agari magna cum cate ua toto foro,praesidium clientibus,ais opem amicis, σξυ-pe cunctis ciuibus lucem ingen3 m consi seiporrigentem atque tendentem,nonne P in primi flagitiosum putandum est' '' Et quoniam de impudentia dixi , castigemus etiam signitiem hominum,atque inertiam. 'Nam sie fiet ista cognitio iuris magna ac dissicilis,tamen utilitatu magnitudo δε-beret homines a Uipiendum distendi laborem impellere.&λο ἀν immortales, non dicerem hoc audiente Scaevola nisi ipse dicere oleret nulliussibi artis faciliorem cognitionem videri: '' quoI quidem certis de causis a re que Mbter extinmatur: primum,quia veteres illi, qui huic hiemriae praefuerunt, obtinendae atque augendae potentiae kacausaperuultari artem Νam noluerunt: deinde possea quam est editum,expositis a '- Cn. Flauio primum actionibus,nullisuerunt,clui illa artificiose digesta generatim componerent. Nihil est enim quod ad artem redigissis, nisilia
letrius,qui illa tenet,quorum arrem insiluere vult,habeat illa lentiam,vt ex js rebus,quarum ars nondumsit, a
rem escere psit. Hoc video dum breuiter voluerim di cere, dictum a me essepaulo ob rius sed experiar, ω ἀ- eam, si poterollamus. Omnia ferest intconclusenunc ambus,istersa Gyd fata quanda fuerunt, ut in musicis,
294쪽
A V D. TAL. EXPLIC. numeri, voces, mori: in C remetria, lineamenta,' mae,interualla, magnitudines: in Q rologia, carti conue pis,ortus,obitus, motus in erum: in cyrammaticu .foι t rumpertractio,historiarum cognitio, verborum interpretatio, pronuntiandi quidam sonus: in hac denis pse ratione
dicendi excogitare,omare,di lonere,mem. nise agere,uno
a quondam omnibus,m dissus late videbatur. LAdhibita est igitur ars quaedam extrinsecivs ex alio genere quo cam,
quod si totum philosiophi assumunt, quae rem dissolutam
diuullam , conglutinaret, ratione quadam coustraveret. Sit ergo in iure ciuili id hic legitime ais, usiuate in rebus causisDriuium aequalitatu constematio. I umsunt notanda genera, oe ad certum numerum paucitatems reuo - canda. Venus autem iden, quo ui similes communione . quadam,'ecie autem di fierentes, duas auiplures comple- . mturpartes. Fartes autem sunt, quae generibus lys, ex quisbus emanant, sub ciuntur. Omnias quaepunt vel nerum Apartium nomina,άefinitionibus,quam vim habeant,
- exprimendum. Est enim defuitio earum rerum quaesunt eius reipropriae, quam L ire volumu3, breuis O circumfripta quaedam explicatio. Disse ego rebus exempla alun rem nisi apud quos haec haberetur oratio, eruerem. nunc complectatiquo roposui, breui. '' Si enim aut mihi sacere licuerit quod iam Iu cogito, aut alius qui uam, aut me, limpedito,occuparat,aut mortuo essecerit, utprimum omne
ius ciuile in genera digerat, quae perpauca sunt deinde eorum generum quasi quaedam membra Astertiat, tum pro priam cuivi vim definitione declaret perfectam artem iuris ciuilis habebitis,magis magnam ais v rem,quam dis. Diem obscuram. Atlantereatamen dum haec, ae
295쪽
gentem undis repleri iusta iuris ciuilusi etia. Nonne vide iis equitem Romanum,hominem acutissmo omnium ingenis,stdminime caeteris artibus eruilitum, C. Aculeonem, qui mecum uiuit, emperi vixit, ita tenere ius ciuile , ticum ab hoc distes ris,nemo δε-s quiperitissimisῖnt,ant ponatur' omnia enim sumposita ante oculos, collocata , in usu quotidiano, in congressione hominum, ais inforo: nesita multis literis, aut voluminibus magnis continentur. ea
aem enim simi elata primum a pluribus,deinde paucis commutatis verbis,etiam ab isdem scriptori Vcripta Aunts pius. ' QAccedit vere,quo faciliusferri cognoscis ius cia uilepsit, quo minimepleris arbitratus mira luaedam in cognscendo 'auitasAaelectatio. Nam si quidem alio
napudia delectant plurima omin omni iure ciuib, in m Fontificumlibris, in XII.tabulis, antiquitatis effigies, quod verborumprisca xetu stagnascitur,ca actionum genera quaedam maiorum consuetudinem distami declarant. '' Siue quis ciuilem scientiam contemplietur, quam Scaevola nonputat oratoris essepropriam Moissam ex alio genere prudentiae, totam hanc descriptis omnidustis ratis utilitatibus departibus, XII. tabuia contineri videbi
tis: ' Siue quem istapraepotens crabrissa philosophia δε-
lectat, licam audacius,hosce habet sontes omnium Astutationum sisarum, qu4 iure ciuili talegibus continentur. ex his enim G gignitatem maxime expetendam vigemus. ' cum verus, rufus,ais, honestustilorhonoribus propais silendore docoriatur autemsominum at fraudesdamnis,immis,s,vinculis, ederibus,exiliis orte multantur docemur infinitis concenationum ple
296쪽
nu A utationibus, siuauiboritate nutui legum domitis
habere libidines, ercere omnes cupiditates,nostra tueri,abalienis mentes,oculos,manus abstinere. Hemant omnes si
cet,lcam quod tio Bibliothecasme herculeomniumphil phorum 'mus mihi , detur XII tabularum libellus, si quis legu Fnteis oe capita videris, authoritatisponae re utilitatis ubertatesiverare. Τ si nos,id quodmaxime Lbet, nostrapatria Llectat, cuius rei tanta in vis aetanta natur , ut Ithacam illum in Verrimissa lis tamquam nidulum o am, sapientsemus vir immortalitati anteponeret: quo amore tandem infammati esse debemus in Guymoili patriam, quae una in omnibus terru domus euvirtutis, imperi , dignitatis ' cuius primum nobis mens,mos, ἀψciplina nota esse debet, vel quia spatria rem omniumnsrum, vel quia tanta sapientia his in iure constituendo putanda est,quanta fuit in his tantu opibus imper, compriraiau. Ρ Fercipietis etiam istam ex cognitione iuris latiatiam oe voluptate,quod quantum praeflerint nostri mai res prudentia caeterasgentibus, tum facissime intelligetis .icum illorum Lycurgo Dracone, Solone nostras leges conferre volueritis. Incressibile in enim quam sit omne ius civile praeter hoc nostrum inconditum, ac pene ridiculum
de quo muli leo infirmonibus quotidianis disere,c.m hominum nonrorum prudentiam caeteris hominibus m --xime Craecis antepono. His ego de causiis δxeram, Scaeuo- .la, i squiperfecti Oratores se vellent, iuris ciuilo cognitio inem essenecessaria. ' iam vera i Versist quantu asserati , qui eipraesunt, honori gratiae, dignitatu, quis ignorat' Ita a vi apud Vraecos infimi homines mercedula adducti mi
nistro; praebent in iudiis oratoribus, , qui apud illu
297쪽
fimus clarissimus vir, t ille quipropter hane iuris ciuil lentiamsic appellatus apismmo Poeta est, Egregie cordatus homo Catus Altu' Sextus. multii praetereis qui cum ingenis laudore dignitatem Tilent,perfecerunt ut in re*ondendo iure,authoritatea etiam, quam ιν ingenio valerent. 8 Senectuti verbeelebrandae s ornandae quod honesius potest esse pes .gium,quam iuris interpretatio ς Equidem mihi hoc submdium iam inae ab assolefientia comparaui, non stum ad caussarum νμm foren sed etiam ad ricus ais omammtu nectutis: ut cum me vires quoά flere iam tempus ad uentat)deficere coepissent,absilitudine domum meam visi dicare. Quid est enimpraeclarius, quam honoribus in δεμ
publicae muneribusperfunctu nem,ρέμμο iure dicere idquoil apud Ennium dicat ille Uthius Apostostesse eum, unde ili non populi in reges,at omnes flui ciues consilium
e petant 'Suarum rerum incerti,quos ego mea ope ex IIncertis certos,compotesque consili Dimitto, Ut ne res temeretra fient turbidas. iEn mim sine tabis domus iurision ubi totius oraculum ciuitatis. Testis ea huius tat, ianua m vestibulum, quod in eius infirmis ima valetudine, assectas iam aetate, maxima quelidiorequentia rimum, usummorum homi num silendore celebratur. Iam vero illa non longam orationem desiderant quam ob rem existimem publica quρs iura,quaesuntpropria ciuitatis alsimperi tum monumerata rerumgestarum, oe vetustatis exempla oratori nota ese erri filam i in rerumpriuatarum casu alsi dic i
298쪽
Ma AVDO TAL EXPLIC.Lpromendasve aratio est exture ciuili, iacirco, ut an, te diximus,Oratori iuris ciuitu scientia necessaria estficio edusiis publicis iussiciorum, concionum,stenatus, omnω haec
antiquitatu memori mpublici turis authoritas,or genia Reipub ratio acscientia, tanquam aliqua materres,s oratoribus qui versantur in Repubi seubiectasse debenti V Non enim causidicum nemo quem, nes proclamatorem aut rubulam hoc sermone nostro conquirimus, sueum viarum, quiprimum P eius artis antistes, cuius cum i a natura magnam homini facultatem dare tame esse deustui tur: ut ipsum, quod erat hominis proprium,no Ianum per nos sed diuinitus a nos delatum videretur: deinde qui
possis ' non tam caduceo, quam nomine oratoris ornatus,
incolumis vel inter hostium tela versari tum quiscetus ramdems nocenti possit ire osubqcere odio ciuium ouppis eisi, constringere: Hems ingeni praesidio innocentiam tu diciorumpama liberare: idemsanguentem tabentemiposulum aut ad ecus excitare,aut ab errore deducere aut
in lammare in improbos,aut incitatum in bonos mitigarer qui δεnis quemcunque in animis hominum motum res caussa postulet,eum dicenaeo vel excitarerisit, vel are
' Hune ximsiquis existimat aurabidis qui deacea rationes t runt,expositam ese,aut a meposse exponi tam brem, ehementeremat: nesolum inficinam meam sitae r
rum quidem magnitudinem perficit. Equidem vobis, quoniam ita voluiylis, fontes unde hauriretis, atque itin ra ipsa iraputaui esse gemonstranda,non *tine dux essem. quia infinitum est, non necesarium stu*t commonstrarem totum viam, oesur feri flet digitum a fontesistenderem. Mihi vero, inquit Mutia dati Apers Hi
299쪽
ρ' nam ut Socratem istumsolitum aiunt dicere .perfectum
sibi opus esse siquustis effiet concitatus cohortWtione sua aIsudium cognoscendae percipiendaej irtutis quibus enimi ei fastum eset,ut nihil mallent si esse quam bonas *iros, js reliquam facilem esse doctrina ceto inussigrisiis haec
1 inpatefecit orationesua brassus,intrare volueritis fucillia me vos assea quae cupitis, ruenturos ab hoc altu, ianvas
, lentium fingitur orationem Crassi consecutum: ε quia summa admiratio facit, ut penu obmutescamus, Se quia plura adhuc expectantur a Crasso. Iram Scevola velut magister continuandi δέ producendi serisonis dolescentes excitat .d qi Uerendum, si quid praeterea velint: Cotta autem celeritatem superioris sermonis declarat duobus simiI bus: quae omnia eo pertinent, ut Crassus rurius ad dicendum paulo copiosus,quam antea,de caussis eloquentiae reuocetura rima similitudo in allegoria est:Vt equi celeritate currendi nullum fere vestigium relinquunt: sic oratio Crassi tam incitata fuit, ut de ea nihil pene intueri pollinum. Altera sci Vt si quis diuitem domum in ellus, suppellectilem pretio an videat icu absconditam,& non explicataim sic nos in eloquentiae domum a C Maio deducti, diuitias de ornamenta illi res inuoluta 3e no euoluta vidimus. x Scaeuola ex proxima similitudine arripit occasonem simil. tudinis,ad exercitandum
Cottam,ut Crassum roget. 3. Proverbium est sumptum o mercatorum consuetudine qui eancellos aut vitrum pellucidum mercibus suis obiiciunt, ut Pr tereuntibus ras contemplari liceat: neq; merces explicant, nisi licitatori idoneo, Hie decorum seritatur in pudore adolescentum,&grauior Scaeuolae auth ritas interponitur, ut Crassus latius exponat,quae bretiiter dixit. Itaque Scaevola Preces suas auget collatione minorum: Ante inquit,rogabam Crassum tantum adolessentum caussa: nunc etiam mea ipsius caussa Crassum roso. s Crassus nihil amplius de natura & arte oratoris iurus est,quia ars ad imitationem n turae, quam veteres sbi fingunt, duobus reliquis libris explicabitur: & de tam multi e ercitationis oratoriae partibus solam auris ciuilis disciplina scientiamq; ma nifice continendabit, Sc amplificabit: transtuvlatet in dialogo Cratu, Socratice Sim deste distimulantis se nescire artem rhetoricam, de rem admodum i uem inci& Scaeuolae Crassum vocantis ad maiores εἰ frauiores exercitationis rammae partes, quas paulo ante Crassus duntaxat attigit. 6 Haec caussa sui
rux Cicero de secundo dc tertio libris dimouerit Scaevolam quia primi libri se mo non alienus quidem esset a persona Scaeuolae, ubi quaereretur quis sit orator,ta quae caussae persectae eloquentiae: reliqui vas libri τε εολογιο haberent. It que huic ioculatoriae disputationi sepem im esse noluiti vis ibit ad Pompa ticum. t 7 Alluso est ad diuitis pauisfamilias ita Pellectileti quae ut varia G c piosa est, in mensis, trapezophoris, si abselliis, scamnis, lectis, culcitris, ratibus,
mappis, asis aquariis, pelvibus,candelabrisducemis, trullis, capsis, armariis, vita trei, ,escariis, potorias. Ita perfecti oratoris suppelIex varia est, in philosophia hii soria, iure ciuili, in omnium rerum atque artium apparatu, tractacione, usu.8 rasius omissis reliquis partibus exercitationis oratoriae, duas tantii pro imo sermone renovabit; unam de studiniuris ciuili Alteram de cognitione Ud
300쪽
qu itatis, & exemplorum: primum igitur incipit dilatare locum illum de iure ciuili, eanuiue disputationen, ingreditur, maxime in gratiam Scaeuolae sui soceri, rui ius ciuile profitebatur,& quem,nisi de re grauiore dicatur, vix satis decorum t diutius in hoc dialoeto retineri .primum argumentum est ab exemplis speci .libus oratorum : Hypsaeus &Octauius oratores in caussa&iudicio tutelae pro pter ignorat onem iuris ciuilis,turpiter & ridicule lapsi l unt: eth igitur necessaria oratori tutis ciuilis cognitio. Hypsaeus pro pupillo,octau us pro tutore cauta sun dicet liquoriim ille plus petendo,quam lex p inittit, caussa cadebat: hic
euiando ne tutor nomine mulctae tantum solueret, quantum adiuersarius pet
ba mittitia recusandi non vincebat,quod secuset, si Hyplae uni hoc modo, id est. plus mendo asere passus esset. 9 Argumentum secundum sumitur ab exemplo sipeciali cuiusdam oratoris stulte except onem postulantis a iudice, videlicet
ut actio daretur eius pecuniae, cuius dies fuisset: nec ea pecunia, quae nondum deberi ecepta esset, solueretur ante constitutum tempus: qua petitione cauisam actoris bonam faciebat,& suam malam: no enim debuit eiusmodi G cepcionem petere, ed simpliciter nesare pecuniam tui ctim peteret u debet l. Itaque quod ita excepit, profuit actoris causae, ut quum actor victus priore actione rursus ad diem cost. tutum pecuniam peteret, ne exceptione legis excluderetur,sed ei tum
lege liceret agere,quod ea res perinde est et, acii in iudicium non venisset. Ex cptio autem , ut ait Vlpianus, est quasi exclusio quaedam, quae interponi actioni cuiusdam rei solet, ad excludendum id quod in intentione condemnationesnve deductum est. io Tertium argumentum ab authoritate Publ. Clasti Muti nu Pub. Crassus dicebat Scaevolam non posse uiri ciuili latissacere sine et quentia: ergo iuris prudentia: dceloquentiae aries inter se coniunctae lunt hic Crassus quinque habuisse rerum narum maxima Spraecipua traditur, quod ellet di tissimus, quod nobilis limus, quod eloQuentis linius, quod iuris consultissimus,qubd pontifex maximus,ut ait Gellius. hune item Cicero laudat in Bi uto,&a pellat fratrem Pub.Scaevolae. Publium Crastum, inquit, valde probatum orato tem iisdem sere temporibus accepimus,qui Se ingenio valuit,& studior & habui eruasdam etiam domesticas disciplinas: nam & cum summo illo oratore Seruiol alba cuius Cati silio filiam tuam collocauerat,affinitate sese deuinxerat,& edin esset Pub. Muth situ fratremq; haberet Pub.Scaevolam,domi ius citi: te cognoueradi in eo constat industriam summam suisse, maximamque gratiam, cli mdceonsuleretur plurimum,& diceret. ii Quarium argunteium ab exemplo M. m. r. catonis senioris, qui t ait Plinius primus Porciae sentis tres summas artes in homine praestitas te existimatus est,optrinus orator, optimus imperator, optimus senator. Et Fabius: M.Cato ait cum in dicendo praestantissimus, tum uiris sui eidem peritissmus. in Prolepsis est: M. Antonius summus est orator, nee tam εiuris peritus: cui obiectioni Crassus respondet cum decora commendatione, tuod Antonius naturalem iuris prudentiam habeat, iurisconti illorum libris &isciplina non inseriorem. I; Diuisio ex adiunctis : Oratores qui nesciuntius ciuile,parti in inertes sunt, pariun impudentes. Cuius diuisionis paries Crassus υορορ exequi uri quia prius disserit de impudentia, quam tamen posteriore loco proposuit. primam impudentiae argumentum illustratur inductione multarum ciuilium Ciussarum, quae pendent ex in re ciuiIi. i Caussae
centumuirales apud centum quinque viros iudices agebantur, qui ex triginta quinque tribubus terni delecti, de multis ciuium controuersiis cognoicebant, ut de iure usucapionis,tutele, senilitatis gnationis, luuionis,circunluvionis,M.
is Vsucapio,est ius pollidendi rem captam, & quaesitam continuatione temporis lege definiti, ut res quidem mobilis per triennium,immobilis vero per lonsi temporis possessionem inter praetentes decennio, inter absentes vrginti annis usucapiatur,ut ait Iustinianus riureconsulti quoque praescriptionem eadem signiscatione usurpant. 16 Tutela cui Seruius detin t) vis & potesta est in capite