장음표시 사용
561쪽
cunturfacile,si, tantum sumas quantum opus liba beas qui docere fideliter possit , scias etiam Ese discere . Sed tota vita nihilveus aliud agerci a tra statis oe quaestio quotidie e egenis aliquid, quod cum desidiosa delecta
tione vestiges. Ita Ν, *t agitatione rerumsit in ita cognitiosaecise Uus doctrinam confirmet, modiocru opera tribuatur, memoria studiumi permaneat. Libet autem semperdiscere: τυῖvelim ego ratu optime ludere, auipilae laeso to
near,etiamfortasse si assequi non possim: araij, quiap
clare faciunt, vehementius quam caussapostulat, delectan rur, Ῥt Titiinpila, Zm a talis. Quare nihil est quod quisquam magnitudinem artium ex eo quodpenes discuntse times t. Namque aut semes ad eas acceserunt, aut v qe ad senectutem in studi s detinentur, aut sῖnt tardissimi.
Zes quidemst mea sententiasse habet,*t nisi quo, quisi
s e cito potueris,nunquam omnino possisper 2 cere ' Iamiam, inquit 6atulus, intelligo Crasse quid dicas: m hercule assentior. satis , deo tibi homini a ergiscen um acerrismo, assea . cognoscenda quae Licis,fuisse temporis. Sergi ne, inquit brassus, me, quae dicam, de me, non de re putaressiicere 'Sed iam placet, ad instituta redeamus. Acthi veso, Catulus inquit,placeri
r Crassus hactenus duo capita dieressionis tractauit, necessariam esse ora ori philosophiam, itemque necetiariam philosoph ae exercitationem, vel Aristot Ie am, aut Carneade am. Terrium caput sequ. tur. quatenus philosophandumst, quo transitus paratur interlocutione Catuli senis leuiter Crasto resistentis: Video te Crasse summum esse oratorem, neque tamen multum in philosophia versatum esse intelligo: Non igitur orator ad bene dicendum προ instrumentophi Iosophiae. x Prolepsis atuli duas habuit partes: Crassus est summus oratori Crassus non multum philosiophiae studui. quibus Crassus ipse separatim respondet. Primit in igitur laudem persectae eloquent ae sibi tributam modeste deprecatur Sc. auertit interposita similitudine, unde concludit sede oratoris, non de suas cuia late loqui .. 3 Crassus dissolvit alteram partem, primum concellione, fateor me non multum studii in philo bpha posuisse:deinde certa praescriptione studiiectemporis, quod orator pol.ticus ad philolbphiam conserre debeat, ut ei qu
562쪽
dem philosophanduin si, sed paucis,sicut ait Neoptolemus apud Ennii tm.Idem locus ab Antonio disputatus est antemeridiano sermone: nuc vero ita concludit, Omnis ars aliter tractatur ab iis,qui eant ad vium vitae transserunt, aliter ab iis, qui in eius contemplatione consenescere volunt:
Philosophiae doctrina est ars: Philosophiae igitur doctrina aliter tractatur ab oratoribus ad usum vito ciuilis, aliter a philosiophis ad assiduam scient am & contempla
Proposito declaratur exemplis syecialibus, quorum primum de Samnitum rhetore paulo obscurius est, quia mendum alicubi habet: nam illa posterior reddico non satis conuenit sed plus operae soro tribuebat, &c. Secundum est persacit E de Valerio de Numerio Furio duobus Musicis. Ailumptio sequiui cu sua complexione: philosophia una est de maximis ambus: itaq; aliter a philosophis ad scientiam,aliter ab oratoribus ad ciuilem usum percipienda est.qui locus illustratur duobus exemplis disti milibus, Tuberonis & Pub.Scipion s Africani: quorum alter totus incumbebat philolbphiae,nihilq; aliud agere videbatur, alter horis tantum succi suis. s Crassus non improbat magnam Scalliduam mederationem in philo phia, sed negat hanc profestionem oratori conuenire ciuilibuς negotiis occupatO.Itaque suadet ei,ut rem itiorem & moderatiorem operam philosophiae impertiat, & no in ea consenescat. 6 Catulus concludit tertium caput digressioni quatenus philosophandum sit oratori,.idei; laude Crassi,quae ad Ciceronem ipsum referenda est.. Nam cum Antonius aut Crassus laudatur, tum sub alienis personis M.Tul. Cicero laudatur.
' Tum Grassus, Quorsiim igitur haec lectat, inquit, tam
longa γ tam aliis repetita oratio ' Hae duaepartes, quae mi-bi super fiunt , illustrandae orationis, ac totius eloquentiae cumulandae, quarum altera dici solutat ornate, altera apte, hanc habent vim,visiquammaxime iucunn,quammaχime in sino eorum qui augunt, insuat, O quam plurimis fit rebus in ructa. Instrumentum autem hoc orense, litigiosiim, acre, tramim ex vulgi opinionibus, exiguum sane
atque mendicum est. Illud rursu ysium, quo tradunt si, qui protentur si dicendi magi ros, non mulso en maius,
quam illuss vulgare assore e. paratu nobis opus est, is, rebus exquet dis undis, εν collidiis, arcessitis, compora
tis, ut tibi cos aciendum est ad annum ut ego in is ditate laboraui, quoI quotidianis vernaculis rebussatisface re mel spe huic populo non putabam. Uerborum eligem orum collocan orum concludendorum scilis HI a Aratis, ve ne ratisne se exercitatio. Rem ludi ma-
563쪽
I N I I L D E Ο R A T. 48 gna: quam cum Craeci iam non tenerent,ob eami caussam iuuentus nossraia dedisieret pene .ffendo, etiam Latini A splacet, hoc bienneto magi ri dicenili extiterunt,quos ego Censere icto meosii ieram, non quo Vinscio quos dicere aiebant) acui ingenia adolescentium noctem: contra ingenta obtundi nolui, corroborari impudentiam. Nam apud Craecos, cuicuimodi essent, Uidebam tamen esse frα- ter hanc exercitationem linguae, Actrinam aliquam humanitatem dignumscientia : hos vero nouos magistros nihil intelligebam posse riceret , nisi ut auderent: quod tiam cum bonis rebus coniunctum ,perseipsum est mag/ro pere fugiendum. Hoc quam unum traderetur, cum imis dentiae tu is spieutaui esse Genseris,ne longius id ei peret, prouiderer ' quanquam non haec ita statua ac decerno, xt 2 stere Latine ea, de quibus ilistulauimus, tradi a ei
poliri. Patitur enim G lingua nonra 6 natura rerum,
*eterem illam excellentem prudentiam Cyraecorum aYno- Irum υῖm moremque transferri sed hominibus opus euerussit is qui adbuc in hoc quidem genere is nonri nulli fusrunt: sin quando extiterint, etiam Craecis erunt anteponenssi. Ornatur igitur oratio genere primum, oe quasi cρlore quodam succosuo. Nam vigrauis, vissauis, ut eruditast, i liberalis,*t admirabilisv Olita: visinsus, ut dolores habeat quantum opussit, non ea singulorum articulorum:
in toto eruntur haec corpore. porro constersistis quasi Ῥerborum sententiarum , foribus, id non et 1 Humaequabiliterper omnem orationem,' ita distinctu ut
sint quasi in ornatu δ' ta quae am insignia oe lumina.
Cenis uitur dicendi Hi elige dum quod maxime teneat eos
qui auarant, oe quod non stium delectet,sed etiam sine μ-
564쪽
88 AVD. ITAL EXPLIC.tietate gelectet. Τέγ ι enim a me iam expectariputo, imoneam ne caueatu ne exilis, ne incultast τestra oratis,
vulgaris, ne ovoleta: aliud quiddam maius m ingenia me hortantur vel in aetates. Sqficile enim dictu est auaenam caussa sit cur ea quae maxime sinsus nostras impellunt oluptate, m 'ecie prima acerrime commouent, ab ,s colerrimefastidio quodam O satietate abalienemur. Quanto colorumpulchritu ine O varietate lorisor int in picturis nouispleras quam tu vereribus' quae tamen etiamsiprimo a*ectu nos ceperunt,iliutius non delectant,=uum 32em
nos in antiquis tabulis illi ipse horrido obsoletoi teneamur.
Uuanto molliore int oe delicatiores in cantusexiones,s false vocula,quam certae uerae quibus tamen non mo
cet hoc videre in reliquis bus, Ῥnguentu minus u nos Llectar umma'acerrima siuauitate conditis, quam his moderatis: ' magis laudari quo terram, quam quod crocum olere viaeatur. In ipse tactu esse modum o mellitudinis laeuitatis. uinetiam gula μου, qui est βου- ex omnibus maxime voluptuarius, quit dulcitudine praeter caeteros*sus commouetur, quam cito id quod *alde talio est, a ematur ac requit uis potione uti aut cibo dulci diutiusso ten ' quum utroque in genere ea quae leuiter ensem voluptate moueant, facissimefugiantsatietatem. Sic omnibus in rebus,voluptatibus maximisse fidium nitimia est. Quo hoc minus in oratione mitemur, is qua vel ex poetis, vel ex oratoribuspossumus iudicare concinnam, iasinctam, ornatam si uam,sine intermissione lae reprehensionesine xarietate,quamuis claris sit oratoribus pictata
vespaesis,*el oratis,non posse in delectatione esse diuturnae.
565쪽
IN III. DE ORAT. 4 s. tque eo citius in oratoris aut in poetae ' cincinnis ac braefenditur,quod ensius in nimia voluptate natura,non mentesatiantur: in scriptis in dictu, non aurium hol.m ,sed ammiis scio ena magis, infucata ina noscuntur.' Quare beneqpractare,quamuu noἴi epe dicatuc. bessie oest siue nimiumsepe volo quanqua ilia r a exclamatio, non potest melius ,st velim crebra, sediabeat tamen illa in dicendo admiratio ac Amma laus ' Ῥmbram aliquam O
recessum , quo magis id quod erit illuminatum, ext
eminere 'videatur. '' Nunquam agit huncversum
rogestu quopotest, Nam sapiens virtuti honorempraemium,haud praedam petit: sed abhcit prorsus, tin proximo, Ecquid video: serro septus possidet sedes si
incidat, aspiciat, admiretur, stupescat. Quid ille
quam leniter, quam remisse, quam non actuosa Instat enim, O paterio patri o Priami domus' In quo tanta commoueriactio nonpossisiesset consumpta superiore motu exhausta. 1, idactore rius νιderunt
suam ipsi oetae, quam denio b etiam qui siecerunt modos,
a quibus viri usummittitur aliquid deinde augetur,em tenuatur,infatur artatur,distinguitur. 'Τ Ita sit nobis igitur ornatus oesiuauis orator, nec tamen potest aliter esse)visiuauitatem habeat austeram obdam,non dulcem amque decoctam. m ipsa ad ornandum praecepta quae Δη-
566쪽
tur, eiusmo Iisunt, ut ea quamuu vim imus orator expiacare posit. Quare, ut ante dixierimum blua rerum ac sententiarum comparanda est, qua departe dixit QAntomus:
baecformaendo sis ino oe genere orationu, illuminanda ver
a Quartum caput digressionis ex antecedentibus pendet, imirad verδ totum pene primo si mile est. Quod sine rerum lcientia&apparatii, ornatus Orationis esse non possit: hanc quaestionem primo dialogo Crassus in definitione oratoris disputauit, Antonius obiter dialogo secundo. Postremo autem hoc sermone ornate εἰ copiose prosequitur: atq; hunc communem locum in his dialogis ma is ad specie eloquentiae idoctrinae Cic. sibi proposuit, ut Ostenderet in exornanis eloquentiae laudibus, q si se eloques de ornatus esset. Prima Crassi rado est 1
minora ad maius: Ul us foren sis dei chola rhetorica parum oriatori conserunt, W-tium vero scientia maxima suppellectile praebet ad dicendit: nam rerii copia ex multiplici doctrinae varietate nascitur. Meminerimus tame cop:a aut scientiam rerum nec parte esse eloquent ar, nec causiam ornandae orationis, leti hoc praestare,ut subtilis,ut graui ut copiosa ut apta,ut prudes sit oratio,quae virtutes licinimi quidem Polit co ad dicendu magnopere utiles sunt, sed rhetoricae & Oratoriae nos un qua a non eruunt ex genere elocutionis vel actionis, ted ex al. is art.bus,quaerer u scientiam & copiam ad dicendu suppeditant. x Apodosis confirmatur astu ilibus,ubi orator coparati iraedili,magnificos ludos vario reru apparatu facient & ex omnibus prouinciis res nouas ct speciosas colligenti ad elegantia ludorii Ndelectationem populi Rom. Facilis est , t ait c rassus elocritio verboisi, at rerii copia no facilis:qua ratione Crassus edicto censorio damnam rim pudet aminetorii qui sine rati scientia inane quandam linguae impudentiam adolescentiam traderet hoc ecfictum refert a Gellio: e n. inquit Doniatius Aeno balbus,& L.Licinius Crassus cenibres de coercendis rhctoribus Latinis ita edixerui: Renuntiatu est nobis esse homines, qui nouu genus disciplinae instituersit,ad quos iuuentus in ludii conueniat:eos sibi nomen in potui si e Latinos rhetoras: ibi homine, doles cc iles dies toros desidere: Ma ores nostri quae liberos suos discere,& quos in ludos itare ellen in si tu erat: haec noua quae praeter eonluetudine aemo leni maloiu sunt, neq; placent. neq; recta vident. Quapropter Sus qui eos ludos habet & iis qui eis veri re coniueuers visum est sic enesi,vi ostenderemus nostram senteni iani nobis no placere- Α Haec c: uinat o de Cicerone aliqui at id quod iam tum, cu hic dialogus scriptus est,acciderat:na unus ex I at nis Uic ro laude eloquat Xyhilosophiae Graecis penό eris uerat. s Crassus Pari tur ornatum orat cinis bitu a, ut aliis si in toto corpore & habitu orationix, at λ; in certis de singniaribus partibus.In priore genere septe virilites cona nicia dat, i ct grauis, ut ibauis,ut erudita,ut liberalis, o admirabilis, i pol ta,ut Pathetica, quantuiri opus est: tuae virtutes rhetoricae elocutionis propriae no sui: cxl communiter ex multis & varias art.bus oriuntur, quarti ope dilicentius elaboratii oratio. In s cundo genere uir adhiberi ornamenta verborum S sententiarum, id est,sguraxως κ. λαμια suae insgma vere dc propxiae oratoria sunt, quae certis in locis N partibus orat on s di no ubiq; elucere debent, non secus atq; in apparatu ludorum fgna & tabulae, & caetera ornam cta celet , in loris disponunt, qud marorei sint am habeat. 6 Pr eceptu Cn is exim una est &singulare,ut ad retinendos
ea perpetua volupta e a mnaos audient u schei rara & colores orationis arie commutemus. ratius itaq; ut em iptam paulis ylicius re erat, argumentat i minori
ad nia us, Quae sinsultis sensu; maximξ delectari nisi varietas ads e,eaci id lasti. ciuntura. Quanta, claua in Oratione, si uno S coec modo :ei ver dicatur, delecta a co
567쪽
rio ipsa perib N Protasis comparationis explicatur indui one per quinque sensus, i suma,auditu,odoratii,tactum,& gustatii. Plinius, In M.Ciceronis ait) cv ysi tyn ol ima , inuenitur unguem gratiora esse, vae terram, si quae crocum lapiant. Terra aute,ut alibi lcribi cum a liccitate continua immaduerit imbre, tune emit c p. s. lib. 7tit illiu litum hal tu diuinit,ex Iole ccinceptu, cui conatarari litauitas nulla postit. 8 Sequitur apodosis proximae comparationis: Quod virtutes in oratione nisi varie distingitant &subinde commutent, auditorem diutius retinere no pollina quem locu Erastus illustrata minori ad maius, Senius tantum duce natura res ipsas fastidiunti Orationis vitia non soli: m lenni, ed etiam animus intelliuit 8e fastidit. 9 Cincinni propi .e sui uini inti & ladi. ibati crines. Fucus,color saei titas, quo mulieres tingunt , ut vitia corporis obtegant: ted utrumque verbum με meaeινων dicitur, pro n mis aflectato cultu orationis. Sic apud Fabium, O natus virilis S sortis & sanctus sit, nec eficeminata leuitate, nec suco eminentem colorem amet: sanguine di v ribus gaudeat. io Bene&praecisse, belle&festi-ue: non potest metus: verba iurit acclamantium in laudem eius,qui recte aliquid pronuntiauit. Sic populus oratori in foro, vel histrioni in scena, de adolescentes suis conduc pulis in schola ceciamatibus, & poetas aliquid recitantibus acclamabant. ii Crastus allucrit ad pictores, qui ait tabulis partes Mias ei nentiores stillustriores faciunt,alias , elut magis abstrusas ct obscuras,quas ipsi vocant um-.bras,ri imagines quae reuera plans sirim, blidae nobis videantumqua similitudiane oratores pingui aliam parte orationis quasi illia strioribus coloribus & figuris: alibi minores & Obi curiores , ir tuteo adhibct, Quae comparant umbris in tabula depictis. ii Argumentum est ab exemplis si . nilibus, Roscius&Aesopus hi triones vocem lcgestum varie commutant & moderantur, idemq; faciunt poetae. Sic igitur oratori faciendum est in ornatu orationis.In pilasi comparationiscitantur versus ex Ennio,quos illi hristriones ita scena vario gestu varioti; vocis tono pronuntiarunt. ar Redditio similitudinis est,&ei adiuncta conclusio& pilogus disputationis antecedentis, qubd elocutionis apparatus copia rerum, RHrbarum luminibus eontineatur.' Summa autem laus eloquentiae est, amplificare rem ora nando quod valet non solum adaugendum aliquid tilendum altius iacedo essetiam ad extenuan um ata abj ciendum.' Milesithratur omnibus i s in locis quos ad emo, attonis faciendam adhiberi dixit Antonius, Vel quum concitamus. Sed in hoc quodpostremum dixi, amplificatis
potes lurimum eaque Ἐna. laus oratoris est, c,propria maxime. ' Etiam maior est ista exercitatio, quam extremo fermene instruxit Antonius primo re ciebat, laudandi vituperandi. Nihil es enim ad exaggeran am c amplificaudam orationem accommodatiuT, quam Vtrum qi ho
rum cumulatissimefacere pse. o Pentur etiam illι loci, qui 1Vanquit pryrj ca serum, inhaeretes in earum
568쪽
A V D. T A L. E XPLIQneruis esse Iebent, tame, quia de uniuersi re tractar lent, communes a veteribus nominati μnt quorumpartim ha bent riitiorum peccatorum acrem quandam cum amplificatione incusationem,aut querelam, contra quam iaci nihil flet, ne otest, ut in depeculatorem, in proditorem, in parricidam: quibus uti confirmatis crimiuibus oportet. aliis ter enim ieiuni sent ais inanes. ν autem habent deprecationem,aut misirationem al3 vero ancipites δ*utationes, in quibus de uniuersogenerem utramquepartem disseri copiose licet. Quae exercitatio nunc propria duarumphιώ hiarum, de quibus ante dixi, furatur: apud antiquos erat eorum, a quibus omnis de rebusserensibus ilicendi ra tio m copia petebatur. De virtute enim, de ostio, de aequao, bono,de dignitate, honore, nominia, praemio, forna,*mitibus1, de rebus in utramquepartem dicendi omnino vim artem habere debemus. ' Se quoniam de nostra
solis one depulsi, inparuo, ω eo litigisse praediolo reucti
sumus, s aliorum patroni nostra tenere tuerii non potvia
monium irruperunt,quod opus in nobis,mutuemur. Diacunt igitur nunc quiarm is quι ex particula parua urbis ac lici nomen habent,m Serapatetieiphilosophi aut ca
demici nominantur, olim autem propIer exImIam rerum
maximarum scientiam a Vraecu Folitici philosephi an La
ti, uniuersarum rerum pubscarum nomIne vocabauttir. omnem ciuilem orationem in horum aberutro genere versiri aut forta controuersia certis tempoνibus acre 3,hccmo
L. ' Placeatne a Carthaginiensibus captiuos nouos re LilisisFis recuperari aut in ite de Inrueis genere quaerentis, quia omnino de castiuostatuendum achntiendu α
569쪽
IN III DE ORAT 1493 1, bom verius 1 ud genus, caussim aut controue fiam appellant: eam , tribus,site,aut deliberatione aut Lutatione definiunt. Haec aute altera quaestis infinita, qua-froposita, Gonsiliatio nominatur. is hactenus loquuntur. Etiam hac instituendo Huisione utuntur,sedita,non Pt Iur aut iudicio, ut denis recuperare amism psissessρ-nem, siuvi ex iure ciuili surculo defringendo usurpare in deantur 'Nam i ud alterum genus quod est temporibu locis,reis definitum,obtinent,ais idipsum lacinia. Nunc nim apud Philonem, quem in D cademia maxime vigere
audio, etiam harum iam caussarum cognitio exercitatioicelebratur. Alterum vero tantummossi in prima arte tra
denta nominant,m oratoris esse dicunt: sednes, vim,ves,
naturam eiur, nes partes, nec genera proponunt, x rat riri omnino fuerimatius,quam attentatum desieri. Nunc nim inopia reticere intelliguntur, tum rudisIoτUerentur. ' Omnu igitur res eandem habet naturam ambigendi, de
qua quaeri oe disiceptari potest,siue in infinitis consultatio nibus aesceptaturusiae in is caussu quae in ciuitate,m inforensi di ceptatione versantun nes en τ a, qua non aut adcognscendi, aut ad agend vim rationem referatur. nam
aut ipso cognitio rei silentiai perquiritur: ut, VirtusFι amnepropter Agnitatem,aut proptersectus aliquos
petaturi aut agendi consilium exquiritur Ssenes
pienticapessenda aesublica. Cognitionis autem tres modi, consectura,definito,is,ut ita cam, consecutis Nam quidia re sit, coniectura quaeritur ut illud, Sitne in humano generesapientia Quam autem vim quaes,res habeat,desinitio explicax visiquaeratur, '' quid sapientia consecutio aurem tractatunquum quidquam re quatur, --
570쪽
A V D. T A L. g X P LI C. quiritur: γt illud, '' est ne aliquando mentiri boni viri Rodeunt rursus adcomecturam eami in auatuo enera disipertiunt. Nam aut quia sit quaeritur, hoc modo: '' 'Nat ianesitius inter homines,an opinionibus. ut quaesit ortaro cui que rei: ut '' quod is initium legum,aut rerumpublicarum. Aut caussa ratis visiquaeratur ' cur doctissimi homines de maximis rebus insentiant. ut de Immutatione: τs Astutetur '' num interire virtus in homine, aut num in vitium post conuerti. Ne nitionis autem Funt disceptationes,Vt cum quaeritur quid in communi mente
quasiimpressumsit visidisseratur, i esse ius,quodmaximae partis it utile. ut cum quid cuiuslsit propriu,e
quiritum.*t ornate dicere propriumne sit oratoris, an id etiam aliquispraetereapo t. aut cu res distribuitur inpartes, usquaratur quot nigenerisO rerum expetendarum,
cum quae forma, quasi naturalis nota cuui sit,Ascribia turrius quaeratur auaris ecies, ciliti glorios. Conflutionis autem duo prima quae enum generatonutur. Nam os lex en asceptatio. νt id seratur, expetenLne sit gloria ut ex comparatione, laus an diuitiae magis expetentasini Simplicium autem sunt tres modi Te expetendis fugiendisse rebus: ν expetendine honores sintdiu Vienia paupertas Te aequo aut iniquo: '' aequumnsit ulcisci iniurias etiam propinquoru f Sehonesis aut turpi ut hoc,& ne honesium gloriae caussa morum obire Gomparationis autem duo sunt mo te unus,cum idemnesit,an aliquid intem
assentator amicus. . terum, cum quidpraestet aliud abdi,quamur:*t istu optimise cui sapientes,an populari laude