장음표시 사용
341쪽
Ioeo citato arcum a lunae radiis raro causatircuius rationem affert, quia non potust fieri nisi in plenilunio , & Vna tantum mensis die, eum scilicet lunae rad ij sunt valentiores. Disesicile autem est quod omnia necessaria ad confectionem Iridis simul ea die concurrant; quare ait se in annis supra s . bis tantum in eam incidisse , seu duas duntaxat obse
Velum alij testantur Iridem a luna frequentius causari, eodemque anno bis visam esse; imo & nonnulli referunt dura una aestate in Germania apparui sic. Notant etiam arcum lunarem candidiorem videri quam solarern quia in tenebris quod candidum remisse est, quale est puniceum, intense candidum apparet. Sed haec fatis de Iride pro nostro instituto. Qui pleniorem dc accuratiorem huius rei tractationem assequi voluerit consulat Virum clatissimum D. de la Chambre in opere gallico non minuS erudite , quam diserte de tota hac materia conscripto.
ARTICULUS V. Σe aliis impressionibra quae siue in aqna,
siue in terra fiunt ex vapore.
C L ciei nihil est aliud quam aqua vehes
menti frigore congelata, quae facile Calore resoluitur. Quod non ita debet intelligi,ut congelatio illa fiat a solo frigore; cum enim aqua ex natura sua sit frigidissima Mfluida, hinc perspicuum est congelationem 1 solo frigore non causari; sed ita Vt aqua ad-
342쪽
mixtas habens terreas exhalationes , a vehementi stigore cogatur in glaciem. Non differt autem glacies a grandine quoad substantiam; sed tantum quoad figuram , quo fit ut non modo in aqua,& in terra, sed etiam in aere glacies formari possit. Et cum certissimum sit glaciem in infima aeris regione pro creari , hinc non obscure confirmatur quod supra diximus, grandiorem grandinem inter dum non longe a terra produci. Crystallus , iuxta nonnullos, est quaedam placies ex aqua confecta , sed quae in tantam δ uritiem & grauitatem perducta est, Vt nec calore solui, nec aquis innatare iacile possit. Verum cum Crystallus habeat qualitates a. glacie valde distantes, & producatur in locis subterraneis, ac in rupibus, alij inde colligunt
distingui specie a glacie , & habere formam mixti perfecti.
Origo fontium &fluuiorum valde obscura est. Quidam putant aquam pluuialem in quibusdam cauitatibus subterraneis excipi, Scinde in flumina & fontes erumpere. Alii dicunt aquam intra terram de nouo generari ex aere & vaporibus, & ex ea flumina & fontes
ortum ducere. Communis tamen sententia Catholicorum
statuit , flumina ex mari otiri, iuxta illud Ec
cles. I. Omnia sum tua intrant ιu mare , ct mare non redundat, ad locum υnde exeunt fiamina reueria
runmr, ut iterum fluant. Et hoc videtur probabilius, si sensus sit, maiora saltem flumina, &plerumque alia ex mari oriri; quanquam negari non possit quin aliqui fluuij & fontes cxaqriis pluuialibus generentur, ut eX eo mani festum est, quod in aestate iis deficientibus e siccantur.
343쪽
Neque obstat quod aqua maris sit salsa,aqna
vero fluuiorum & fontium dulcis ; cum enim per VarioS terrae meatus tranteat, ibi salsuginem suam deponit.
Neque etiam refert quod fontes & fluuii
sint altiores mari; nam aqua per terrae meatu&transiens, maris commoti impetu pressa,altius eo attolli potest.
Obscurior adhuc est origo & causa efficiens aestus maris, seu illius motus qui in fluxu de
refluxu consistit, quorum unus est semestris, alius menstruus , & tertius diurnus 3 cum inmnumerae hac de re opiniones excogitatae sint, quarum nulla penitus satisfacit. Dico tamen eos verisimilius loqui, qui motum illum in astra referunt, cum ex Vna parte nulla causa subi coelo probabiliter assignari possit, cui talis motus tribuatur ; & aliunde multae coniecturae non leues afferri possint, quae ostendunt id coelorum esse opus. Nam in primis experientia constat mare crescere & postea decrescere , quando sol est in libra, & in arieter seu mare' esse elatum ab aequinoctio verno, ad solstitium aestiuum; deinde a solstitio aestiuo , ad aequinoctium autumnale esse depressum. Rursus ab aequinoctio a tumnali usque ad solstitium hiemale intumencere, & tandem a solstitio hiemali ad aequinoctium Vernum deprimi. Hinc autem satis Perspicue apparet, aestum maris semestrem in solem praecipue referendum esse. Deinde quod aestus maris menstruus in lunam maxime referri debeat, inde non obscu- Ie colligitur , quod mare singulis mensibus crescit re decrescit, iuxta. quadranteS lunae. Nam a primo quadrante ad plenilunium mare
attollitur, dc a plenilunio ad sequentem 2 -
344쪽
drantem deprimitur; rursus ab hoc quadrante ad novilunium crescit, & a novilunio ad alium quadrantem decrescit: sicque maximi maris aestus vigent in novilunio, cum luna est
sili proximior ; & in plenilunio, cum ab eo
magis illustratur. Et hoc ex eo confirmatur, quia videmus singulis mensibus pro Variatione lunae, Ostrea, ct conchilia in mari modo crescere , modo decrescere; ita ut cum luna crescit, abundent humore; cum decrescit, paulatim exsiccentur. Si enim vicissitudo augmenti & decrementi vi lunae in rebus marinis Peragitur, quidni ipsum incrementum & decrementum maris in eandem causam rcfertur Vnde tandem colligitur etiam aestum diurnum in lunam maxime refercndum eme , ita
ut causa sit cur quibusdam horis diei mare intumescat, & aliis detumescat. Maxime si verum est quod aliqui dicunt , cum luna supra
horizontem usque ad medium coeli eleuatur, maris undas eleuari; cum Vero ad occasum declinat, mare decrescere ; & rursus luna ab Occasu tendente in alio hemispherio ad medium coeli,mare turgescere,& cum ab eo puncto versus orientem delabitur, mare decres,
Neque refert quod idem aestus non in omni mari deprehendatur , diuersitas enim illa potest oriri partim ex vario regionum situ, partim ex diuerso lunae aspectu , aut divorsa illius coniunctione cum sole , aliisque astris ruae per VireS occultas, ad effectum illum a- eo stupendum probabiliter concurrunt. Qu'ritur etiam quaenam sit causa cur aquamatis sit salsa. Respondeo veram Sc proximam causam esse quia sal liquatum aquae ma-
345쪽
tis permixtum est, ut ex eo manifestum videtur, quod sole aquam illam ad litus certo artificio derivatam, exsiccante, quod superest in sal concrescit, & induratur. Si autem quaeras unde sal illud oritur. Res. pondeo ex communi sententia, fal maris oririere variis exhalationibus aquae permixtis, 3c calore solis adustis. Cum enim omnis sapor ex mixtione humidi & sicci oriri credatur, non incongrue dicitur saporem fieri falsum, quando siccum humido permixtum non inte pre quidem concoctum: sed aliquatenus adusium est, ut patet ex saliua, lacrymis,& sudore in quibus salsedo aliqua reperitur. Aliqui vero putant salsedinem maris oriri ex innumeris venis salis intra terrae crassitiem a Dco productis. per quam aqua quae in mare delabitur, transiens , sali edinem contrahit, imo sal ipsum iam liquatum secum vehit. Eaque ratio etiam redditur cur aqua quorumdam
sontium & lacuum salsa sit, quia nempe per aliquas venas salis transit. Illud tamen in hac sententia dissicile videtur, quod simul velle
aquam quae in mare delabitur,contrahere falsedinem quia per venas salis transi, eam Vero deponere in terra per quam transit , cum amari in fontes & flumina refluit.
346쪽
MBER SECUNDUS. gryARTICVLVS VI. De impressianibus lucidis ct ignitis, quae ex
terrenis exhalationibus oriuntur. IMpressiones ex terrestribus exhalationibus ortae, sunt in duplici differentia ; aliae enim sunt lucidae & ignitae,alis vero neque igni
tae, neque lucida . Impressiones lucidae & ignitae aliae producuntur ex communiori sententia , in suprema aeris regione, nempe fax siue torris,trabS, PyramiS , clypeus ardens , aliaque eiusmodi quae ita Vocantur , quia referunt aliquam similitudinem facis, trabis , &c. Ibidem etiam constituitur cometa ab iis qui sentiunt eum in coelo non generari, vel saltem non in eo tan
Dicunt autem cometam ex exhalatione calida, sicca , & Vnctuosa, & ad motum aeris Circumgyrata , aut ex repercussione radiorum solis , aut decidentibus ex igne elementari fiammulis, aut vibrato ab inferiori nube sursum verius fulmine , ignem concipere seu in-Hammari aduenientibus nouis exhalationibus diu foueri & nutriri; quomodo distinguitur a prioribus illis meteoris quae cito euanescunt. Dicunt etiam triplicem eme cometam, n m pC comatum,barbatum , 3c caudatum. Si
enim exhalatio fuerit rotunda , & quidem paulo spissior in medio ,& rarior in extremi tatibus, dicitur cometa crinitus; si vero exhalatio qua Parte larior est . modice in longum
347쪽
porrigitur, dicitur cometa barbatus; si auten
longiori tractu Versus unam partem exhalatra se protendit, tunc comera dicitur caudatus. Alij tamen existimant cometam non esse
ignitum; sed tantum lucidum & radiis solari-hus lucere , quod ex eo probant, quia experientia constat corpus cometae semper minlisa sole distare, quam caudam illius; hinc enim colligunt cometam esse halitum quendam non omnino opacum ; sed penetrari a radiis solaribus , sui proinde ex parte soli aduersa erumpentes in modum caudae effinguntur; sicut etiam radi j per nubem raram etasi, in similitudinem virgarum efformantur, ut suprἱ diximus. Verum alii contendund hanc experientiam
non plane certam esse;nam etsi cometae interdum habeant caudam extensam in partem aeris a sole auersam, non tamen id semper euenit. Interdum enim visi sunt cometae qui nullam neque caudam, neque barbam, neque comam omittebant. Et alii visi sunt protendentes caudam in partem a Venere aversam,
de alij qui haberent caudam nulli syderi oppositam. Deinde qui fieri potest Ut cauda cometae nihil sit distinctum a radiis solis, illius corpus Permeantibus, cum radii solares in puro aere non sint visibiles ; sed tantum in materia aliqua densiori , cuiusmodi sunt nubes illae in quibus virsae apparent ΘRursus cum solis radij corpus aliquod pet-
meant, in partem oppositam per lineam rectam tendunt,& uno ductu sine interruptione continuantur. At cauda cometae interdum curua apparet, neque directe tendit in partem.
. sole auetiam; interdum etiam lux illiuS ab -
348쪽
supra videtur, ut nonnulli obseruarunt.
Quare his omnibus perpensis, probabilior
videtur sententia primo loco relata, quae statuit cometam esse meteorum ignitum. Quod tamen spectat ad diuisionem allatam cometae, dicendum est I. eam non eme adaequatam,cum multo plures quam tres cometarum figurae obseruatae sint. 2. cometam congruentius dici crinitum, quando per totum Arcuitum Ve-
Iati comam festat , dici barbatum quando
Coma antecedit corpus ipsius cometae; caudatum vero quando sequitur. In media aeris regione essinguntur draco volans, praester,stella cadenS,discurrens,& Vo-1ans. Draco Volans fit cum subtilior exhalaticia frigidae nubis occursu Iepercussa,reflectitur, itaque tenuatur ut pars anterior habeat similitudinem draconis scintillas ore vomentis, Pars vero posterior frigore constricta caudae figuram referat. Praester, seu turbo igneus est,quando exhalatio vi e nube erumpens inflammatur , alte riusque nubis occursu repercussa, turbinatim detruditur. Dico igneuS,nam quando exhalatio non acceditur, turbo simpliciter vocatur,
de quo infra. Stella cadens fit,quando exhalatio in longitudinem extensa , ab alto deorsum igne consumitur; discurrens quando in latus; vo-Ians,quando ab imo in altum.
In eadem acris regione producitur fulgur, quod aliud nihil est quam lumen seu coruscatio exhalationis inflammatae , quae pellitur e nubibus,& vehementi collisione accenditur,
Ec in aere statim evanescit, propter tenuiorem inhalationis materiam.
Vnde distinguitur a fulmine, quod est eo m
349쪽
latio crassitior a nube excussa dc inflammata, ac cum V hementi stagore in terram motu obliquo cadens; quae est causa est cur saepe feriant altos fulmina monteS. Caeterum fragor ille qui in se actione nubis excitatur , tonitru appellatur, interdum Vero crassior parS exhalationis concrescit in modum laterculi, qui lapis fulmineus vocatur. Ad maiorem autem, horum intelligentiam, Nota I. tonitru audiri tum quando exhalatio per nubem discurrit, neque illam perfrin- sit;tum quando modo in superiorem,modo in. Inferiorem partem nubis , a qua Varie agitatur,impingit ; tum praesertim quando magna. Vi e nube perrupta egreditur. Et quamuis to nitru excitetur priusquam exhalatio accendatur,quia tonitru causatur ex collisione nubis, fulgur vero eX nube collisa & sonitum edente a prius tamen videtur fulgur quam tonitrui audiatur, quia species visibiles citius ad ocu tum feruntur, quam sonus ad aurem. Nota a. triplex fulmen assignari: tenebrans, discutiens,& vrens ; tenebrans est illud quoanopter magnam flammae subtilitatem etiam angustissima pervadit; discutiens quod ita ob materiae densitatem coactum est, ut obuia quaeque non perforet; sed distumpat, Urens quod quia valde igneum est , rei quam feriis magnas ignis notas imprimit. Nota 3. fulmen cadens non volui in gyrum in modum turbinis, neque etiam recta cadet g sed oblique. Cuius ratio est, quia cum eX Vnae parte a nube magna vi deorsum trudatur, 3 in alia ab igne sursum pellatur,hinc fit ut Vesuti mediam viam teneat, dc oblique feratu Mira autem referi solent de fulminum effecti-
350쪽
In infima aeris regione generantur ignis fatuus, ignis lambenS, castor & pollux, itemque helena. Ignis fatuus est exhalatio accensa& pinguis, quae oritur in paludibus , cemcteriis, aliisque locis pinguioribus: Dicitur autem fatuus, vel quia facile ad motum aeris agitatus huc illuc discurrit, in morem hominis fatui; vel quia homines non satis cauti ad ignem illum de nocte accurentes, quasi ad luiscernam , in paludes aut flumina miscre ruunt. Vnde videtur fugientes insequi, & sequentes fugere, quia dum quis ambulat, aere anterio rem propellit, dc simul cum illo ignem praecedentem et posteriorem Vero aerem, simulque ignem sequentem trahit. Ignis lambens est halitus tenuior inflammatus, qualiS procreatur interdum ex sudore animalium calidioris temperamenti. Vnde apparet interdum circa capita equorum & hominum , . diciturque lambens, quia comam laminbere vidctur.
Castor & pollux sunt duae impressiones igni tar,ex halitu viscosiori in mari simul excitatae. quae in malis 3c alatennis nauium interdum apparent. Si autem sit tantum vna, dicit ut
Vbi aduerte duas illas impressiones faustas
iudicari , alteram vero solitarie existentem, infaustam . O uod in eam caulam probabiliter referri potest , quia quando abundant viscosae exhalationes , consequenter deficit matella ventorum, quibus tempestates excitari solent, α mare commou ri. Atque hactenus de impressionibus in aere Productis tequitur vltimo ut moneamuS etiam in locis lubterraneis ignes generati & ardores