장음표시 사용
511쪽
Hic autem dubitari potest, an qualitias, qnae tactu percipitur, debeat esse excedens. AIi- qui amrmant cum Arist. de anima cap. Iris tex. II 8. ubi ait, illud esse discrimen inter tactum, & alios sensus , quod alij sunt omnino expertes qualitatum qua S sentiunt, Vt pupil-Ia colorum, tactus Vero organum quia est co pus mixtum , necessario in se primas qualitates , quae sunt obiectum illiuS , continet ; in statu tamen mediocri & temperato, ut excensus & extrema apte discernat; medium enim extremorum est iudex: Alii vero putant id non esse necessarium , quia experientia ostendie manus atque calidaS & molles, alteram alae rius calorem & mollitiem mutuo contacta, sentire. Dico 4. Organum tactin, exprobabiIisri unientia, esse carnem Oneruum. Id ex eo patet, quia experimur siue pungatur caro , siue neruus, aios acrem dolorem sentire : Et aliunde eum
sensus iste, sicut & gustus, sit valde materia , Iis, non est absurdum quod in qualibet ex iis
partibus reperiatur temperamentum necessa
rium &sumciens ad percipienda obiecta tactilia: Praesertim cum spiritus animales per neruos , 'uibuS caro intertexta est , diffusi, non modo neruOS; sed carnem ipsam iuuare,& acuere possint ad sensationem illam elicim.
Aliqui tamen putant neruum non sentire dolorem per se, sed ratione carnis coniunctae; at hoc facile refellitur, tum quia neruuS etiam carne denudatus sentit dolorem; tum quia caro multiS neruis intertexta , longe acriorem lsentit dolorem, caeteribus paribuS, quam alia. lAlij dicunt carnem non sentire , sed esse mediam per quod neruus sentit; at hoc quis
512쪽
que reiicitur, tum quia neruus etiam carne spoliatus sentit , vi iam dictum est , tum quia non modo caro neruosa I sed etiam quae ne uis caret, sentit, ut patet experientia. Nota etsi tactus constituatur in carne & neruis, non ita tamen Vt omnes aliς partes excludantur, cum constet quasdam alias sensu pollere, quae non sunt proprie & substantialiter caro, aut neruus, qualis cst substantia pulmonis , Vel hepatis. Et quamuis cuticula sensu Privata fit, ipsa tamen cutis sentit,Vt testantur medici, & experientia satis ostendit.
aliisque facultatibus sensitivis.
ARTICVLVS PRIMUS. τε iis quae spectant ad sensus inter nos. O Vaerituo an & quot sint sensus interini. Respondeo & dico I. Negari non posese quin sensis aluyuis interuiu exsat. Probatur I .ex Arist. 3. de anima c. 2. Vbi ex eo quod cognitione sensitiua cognoscamus nos videre , & audire , neque id cognoscere possimus per sensus externos, concludat admittendum' esse sensum aliquem internum quo operationes sensuum externoru percipiantur. Probatur 2. nam sensus externi non nisi res
Praesenteo Percipiunt 3 at bruta cognoscunr
513쪽
etiam absentia & praeterita, Vt patet exemplo canis qui ad culinam redire non audet, O, memoriam plagarum abi acceptarum. Vnde eos auersatur a quibus male habitus est, suis
que benefactoribus aliquam amoris & gratitudinis significationem exhibet. Videmus e tiam cancS interdum latrare dum dormiunt; quod manifesto indicio est iis obieetum aliis quod ingratum sensu interno repraesentari,
cum usii sensuum externorum careant. Dico et . a no=muri quinque iotervos M. mitti, ab aliis quatuor, ab alio tres, ab alii, duos, abalin denique, quorum sententia magis arridet. vnicum duntaxar. Ratio est, quia tot sensus interni solent multiplicari, quot ossicia eorum diuersa deprchenduntur ; at modus ille sentiendi parum probabilitatis habet. cum idem realiter sensus ea omnia ossicia praestare possit, ut iam ostendemus per illa sigillatim discurrendo, adeoque nulla sit necestitas eos multiplicanindis In primis ponitur sensus comunis.per quem
omnia obiecta sensuum externorum s eorumque adlus cognoscuntur, quando sunt pranen tes . Deinde ponitur memoria, pcr quam rerum absentium & praeteritarum notitia habetur.
Rursus ponitur phantasia quam dicunt percipere obiecta simplicia. siue praesentia, siue absentia. Praeterea ponitur imaginatiua,quae ob tecta sensibilia unit, ut cum V. c. ex monte &auro fabricat montem aureum. Denique poni. tur testimatiua, ad cognoscendas res ab exter nis obiectis non sensatas,ut dum ouiS cognos.cit canem t amicum,& lupum, ut inimicum.
At profecto ista omnia ossicia ab eodem sensa prodire possunt, adeis vi idem uno modo dicatur sensus communis, alio memoria , Ria
514쪽
. Probatrir: nam nulla ratio est cur idem sus qui cognoscit res absentes, non possit illas ut praetentes cognoscere, cum praesentia ooie-eti non tollat vim potentiae cogn6scendi illud runde frustra sensus communis , memoria, Scphantasia distin Siruntur. Deinde cum species montis & auri sine in phantasia, cur non poterunt illae species ita misceri, & coniungi,ut eidem sensui montem aureum repraesentent Sane tantum abest ut hoe fit impossibile , quin potius repugnat Vemons aureus cognoscatur, nasi a sensu qui montem & aurum cognoscit: adeoque Dustr distinguitur phantasia ab imaginatiua, Vt Patet etiam ex Aristol. 3. de anima cap. Vbi phantasiam & imaginationem indisserenter pro eodem sumit. .
Denique si sensus aliquis cognoscit obiectum reternum, sub ratione quadam insensata, id fieri nequit nisi illud quoque percipiat sub ratione sensata, ut lupum sub specie inimici,nisi illum percipiat sub figura & colore lupi.
Hinc autem sequitur phantasiam non distingui ab aestimatiua, cum eadem potenta a quae aicitur aestimatiua , ob cognitionem insensatam, debeat habere rationem phantasiae, propter cognitionem sensatam. obiicies I. ad operationes phantasiae requiritur humiditas. ad operationes Vero memoriae siccitas ; at haec adeo opposita temperamenta ad eundem sensum spectare non possunt, cum in eodem subiecto reperiri nequcat. Respondeo distinguendo maiorem : est enim vera de humiditate & siccitate in gradibus remissis, non autem in gradibus intensis. Vnde ad minorem, eiusque probationem dico, in procedere de posteriini temperamentoa
515쪽
non autem de priori, quod non repugnat meodem subiecto,ac proinde in eadem potentia reperiri. Obiicies et. in cerebro reperiri tres aut qua tuor sinus siue cellulas , quae non nisi ut sint plurium sensuum sedes & organa, Videntur a natura institutae, & distinctae. Respondeo hoc sine fundamento amrmati, cum nullo indicio constet supradiistas functiones internas in eiusmodi cellulis fieri, & ita inter illas distribui, ut prima sit destinata operationibus sensus communis, secunda aestimatiuar, &c. Et aliun
de ςque probabiliter dici possit,spiritus animales in iis sinibus perfici, M seruari adfunctiΟ-nes sensuum eliciendas; aut certe eos sinus,ad alia vitae munera nobis ignota,destinatos esse. auffiitia 2. quodnam sit obiectum sensus interni. Respondeo & dico I. ubiecta omnia sensuum externorum senis interno percipi , adeoque Lyectam adidivi obiectum. Ita omnes communiter amrmant, cum ponant sensum quendam internum, quem ideo communem vocant, quia ob tecta omnia sensuum externorum percipit. Po testque su aderi exemplo canis, quem constat recordari hominis visi, Vocis auditae, vulneris accepti, aliarumque rerum quaS Odoratu, audgustu percepit. . Idem etiam ratione ostenditur; nam brutum non tantum cognoscit sensibilia externa, sed etiam illa discernit & percipit Unum non eme aliud;cum enim hoc sit sensibile, sensu ali. quo dignosci debet; at brutum non potest id Percipere per sensus externos, quia licet V. c. visu discerni possit color albus a nigro non ta men color a sono , vel ab odore; siquidem resiluix ut potetia discernens unum objectura
516쪽
ab alio, utrumque cognoscat. Unde fatendum est id muneris ad sensum internum spectare,ve tradit Arist. 3. de anima c. 2. teX.IΦs.
Neque dicas, discretionem illam posse fieri abanimali per omnes sensus eVternOS Operate, re ad id non requiri sensum aliquem internit ab iis distinctum. Hoc enim frustra obiicitur, quia discretio illa unico actu fieri debet, aciProinde per unicam potentiam cognoscentem. Dico et. Salu probabile videri,actin sensuum exisn norum per internum cognosei. Probatur ab effectu seu a signo , videmus enim canem eum locum fugere in quo plagas accepit,& contra saepe ad illum accurrere in quo cibum comedit ; unde colligitur in illo vigere memoriam doloris perpessi,aut voluptati S perceptae,adeoque sensationum externarum per quaS elusi modi immutationes in eo factae sunt. Confirmatur: nam quando canis leporarius saepe r die ad locum in quo leporem vidit,vel odoranus est, ideo redit, quia recordatur se ibi l Porem vidisse, vel odoratum esse. . Dico 3. Trobabilius erιam υideri in Obiecto.pem
sensum interrium cognobri rationes aliquas insensatri, Dis qua per senissi externos non percrpiuntur. Proinhatur tum ex communi Philosophorum placi-- LG, tum quia Ouis V. c. statim fu oit cum primo videt lupum ; at non fugeret,n tantum in eo perciperet colorem , & figuram externam, cum haec non sint obiecta en se timorem indicentia,Vt EX eo patet, quod aliis omnibus animalibus essent inuisa: quare debet in lupo ad- 'vertere rationem quandam disconuenientiae 'seu inimicitiae, & propterea illum tanquam sibi infestum fugere. Confirmatur: quia fuga illa fit ex impulsia '
petataia sensisiui , qui non solet excitari
517쪽
ex praeuia apprehensione obiecti conuenientis aut disconuenientis , sicut voluntas hominis non fertur in nullum obicctum, nisi quatenus ei repraesentatur ab intellectu ut conuenienS, aut disconueniens. Nec dicas: ouem fugere, visa figura lupi, ex naturali antipathia, quia illi naturaliter est ingrata; ad eum modum quo ignis per innatam Virtutem auersatur frigiditatem aquae. Est enim apertum discrimen inter inanimata Manimalia ; illa enim habent appetitum quendam innatum , qui sequitur formam natura Iem ; haec Vero ducuntur appetitu sensitivoν ut prosequantur aliquid , vel fugiant: at talis appetitus non sequitur solam formam naturalem, aut solum 1 ensum externum ad prose
quendum aliquid vel fugiendum ; sed soluo
internum ad quem spectat obiectum proponere sub ratione conuenientis,aut disconuenie
Obiicies τbruta ex communi sententia nors discurrunt; at discurrerent si per speciem sens tam deueniren rin cognitionem rei non sena- quia hoc non fieret nisi inferendo unum ex alio, quod est discurrere. Respondeo T. maiorem etsi communiorem, non esse certamν cum multi grauiter contendant discursum ali- . quem impersectum brutis competere; quod L ne proba nilitate non caret. Respondoo et . minorem negari posse, in eo enim nullus est discursus , quod ovis o naturali antipathia quam habet cum lupo , Perce pia sensu interno illius imagine , illico eum apprehendat vi inimicum,& ex ea apprehen non e ad sugam impellatur. obiicies 2. species recepta per se usum exter--uanon Potest repraesentne nisi quod ab is,
518쪽
Io percipitur in obiecto; crgo aut sensus internus habet speciem quandam infulam,quae a sectiones nota 1 entatas repraesent et,quod plane ridiculum est; aut illas nouit per 1peciem eas non repraesentantem e quod valde absurdum
est,aut certe eas omnino non nouIt,quod concedendum Videtur.
Respondent aliqui non esse absurdum, pone. re in brutis species inditas a Deo,quibus vitae necessaria procurare possi nt. Alij dicunt bruta ex speciebus sensatis per sensum internum eruere a Iias non sentatas. Alij existimant 1 pecies sensatas suffcere ut posita naturali sympathia, vel antipathia quam brutum habet cum aliquo obiecto , statim apprehendat illud tanquam sibi conueniens, aut disconvcnienS, adeoque i Ilud prosequatur, vel auersetur. Neque inde sequitur,brutum cognoscere aIi. quam affectionem per speciem absolute eam
non repraesentantem; quia etsi eam non reprae
sentet sensui externo,potest tamen eam repri sentare interno, ob rationem dictam. Dico Ah. Sensum in emum non puse peropere fisos Myria proprios. Probatur I. quia sensus interni non nisi per species ab externis acceptas Ope Iaturiat non apparet unde oriri possit in eiusmodi speciebus vis quςdam naturalis quo prinprios actus sensibus internis reptaesenteta quare sine fundamento admittitur. Confirmatur, quia eodem iure dici posset sensum in te num cognoscere proprium organum , imo Staseipsum, quod tamen a nemine admittitur. Probatur a. quia duobus modis intellFI p testactum proprium a sensu interno percipi, primo directe,seu ut aiuntdia inti cxercito Pereundem illum actum; ita ut cognoscendo sentiar α experiatiu se cognoscere:secundo resi
519쪽
xe,seu in actu signato, ut loquuntur,noe peractum distinctum qui super alium reflectatur.
At neutro modo actus proprius a Susa interno
percipi potest; non quide priori,quia similiter,
organu & species tam expressa quam impressa. Perciperentur, quod experientiae repugnat; non
etiam posteriori, quia verisimile non est quod modus ille agendi perfectissimus,quo potentia supra seipsam reflectitur, potetiae materiali Sc
organo astixae,qualis est sensus internus, Om- Petere possit;cum non soleat tribui intellectui,. α voluntati,nisi quia sunt potentiae immate riales,& ab organo corporeo independentes. Obiicies: Brutis conceditur memoria; at me moria definitur quaedam repetita cognitio rei alias cognitae, quatenus cognitae: ergo bruta. supra suam cognitionem praeteritam reflecti possunt. Respondeo memoriam in brutis non
esse adeo perfectam , ut sit cosnitio obiecti, quatenus ab ipsa memoria alias sensati; sed sufficere quod memoria eorum vetimur circa obiectum,ut ab ipsis alias cognitum, siue per sensum illum, siue per alium. Eo vel maximo quia prior cognitio si a memoria orta esset supponeret tertiam ab eadem potentia profectam,& haec quartam, sicque in infinitum.
Dico r. Senstim internum non percipere negaristisnar. Probatur ; nam sensus ille nihil cognoscientsi per species materiales a rebus CXterniS ac
ceptas, quae nihil nisi materiale & positiuum repraesentare possunt: qui ergo fieri potest ut sensus internus per eiusmodi species nesationes, aut priuationes Percipiat Hoc sane concipi nequi Obiicies:canis videns umbram hominis in terda terretur α flagi ergo sensu interno ap-
520쪽
Pondeo canem non terreri umbra illa, ut est mera lucis priuatio , cum non terreat ut alia, umbra ; sed quia ita luce cingitur , Ut referat figuram hominis cuiusdam nigri , cuius visio
Quaeritur 3. quid sentiendum sit de speciebus. sensus interni. Respondeo & dico I. Species isivi di tingui ef,
batur , quia cum sensus internus sit specie distinetiis ab externis, necesse est ut specieS per quas agit, sint essentialiter distinctae a specie-hus sensuum externorum. Confirmatur I nam species sensuum externorum multipIicanturaessentialiter iuxta diuersitatem ipsorum sensuum ; ergo & species sensus interni simili ter ab omnibus aliis essentialiter distingui
.Vnde non satis est quod sensus internus habeat omnes species externorum , tum quia actus sensus interni est nobilior actibus sensuum externorum , adeoque per easdem species elici nequit, sed per eleuatiores. Tum quia species omnes externorum sensuum ita Pendent a praesentia obiecti , ut eo ablato vel statim evanescant, Vel certe parum durent:Vt
ex supradictis ubi de visu ,& auditu intelligitotest: cuius oppositum contingit in specie
us sensus interni, ut experientia constat. , . Dico a. Non omnino mihi certum esse a quo pr
ducanta r species sensus interni. Nonnutu putant eas produci ab obiecto , mediantibus. specie-hus sensuum externorum ; sed immerito, tum quia cum species internae distinguantur essentialiter ab externis , sintque iis nobiliores,fie nequit Vt producantur siue ab illis , siue adiguum obiecto tanquamae causa PrinciPali.