장음표시 사용
61쪽
lo diuinae essentiae intuitu, omnia cognoscit Deus, de comprehendit. . Explicata naturae intelligentis prima ad res ut in ipsa exustunt, relatione; ad alteram progreditur, qira res ut time in sieipsis attingit: unde variae eliciuntur appetitus, tum naturalis, tum animalis, tuin intelligibilis species. Cum enim naturam oporteat ad alia comparari, iuxta sormas sibi inditas, aut apprehensas, inde appetitus diuersi gradus existunt, quibus ad res ordinatione necessaria, aut libera reserantur. Hinc primus gradus appetitus natura lis oritur omnino a libertate seiunctus. Nam cum sit in
teriae illigatus, nihil sublime & excelsum resipit , nec liberam habere potest ordinationem ad alia: sed consequentem ex necessitate dispositionem naturalem : cuius cum non sit sibi caua, quasi ipse se ordinet & aptet in id, ad quod ordinatur , inde determinatur unde naturalem dispositionem accepit: ut videre est in lapide ad centrum comparato: quod illi naturam dedit generans, causam esse oportet motus, quo deorsum tendit: & ideo inquita D. Tsomas , competit rebus inanimatis solus naturalis appetitus, omnino necessitati addictus. Hinc S. Doctor gradum sibi facit ad altiorem appetitum, cuius varios distinguit ordines , animalis-intelligentis: quia sit bsta ratia sensibilis aliqua gaudet, non omnimoda immunitate a materia ri unge fit ut aliquod resipiat libertatis specimen, & inchoamentum. Sic enim
supernatat & eminet materiae, ut tamen eius Reces non abstergat omnino, nec corporis pondus euincat, & excutiat: quia, inquit S. Doctor, rubstantia sensitiva lice e
formas rerum recipiat, sine materia, non tamen omnino immateriali ter, nec absque conditionibus materiat: cum organi corporei temperamento, & opera egeat ad suasmperationes eliciendas. Inde consequitur appetitus, spon-raneus, ct idem, & voluntarius, Mon tamen omnino liber ; quamvis aliquam libertatis similitudinem praeferat: ne tamen vim obtineat, & ne omnino assequatur, impedimento est addictio ad organum corporeum, & ad in- . stinctum, seu iudicium aestimatiuae determinatum, quo d Ies fugiendas, aut prosequendas , necessarib impelli-rur , nulla optione resilia. & sublata electione, spontanee
62쪽
Sed quod in natura sensu li, organo corporeo addicta desideratur, abunde suppetit intelligenti, ex longiori amateria recessit. Quare facultatibus initiucta est, non modo incorporeis, quae ad proprias operationes eliciendas , nedum principiis corporeis, sed nec etiam organis .coagentibus egeat, quae proinde materiae determinationis ad unum, primae radicis carcere, & Vinculis exolutae, libertatem spirent: dc nedum spontanee agant, sed ap- Petitu sui domino, quem voluntatem vocamus , latissim E ad omne genus boni apertam, & pronam. Vti enim ad formam inditam, naturalis consequitur appetitus, it ad formam seni apprehensam , appetitus elicitus, ad formam intelligibilem, voluntas seu appetitus rationalis existit. Iis ita explicatis, & constitutis , ne quid in tactum,& inexplicatum relinquat S. Doctor, ex eadem radi Ce immaterialitatis , varios distinguit gradus libertatis. Quanto enim immaterialior est substantia, tanto perse- , ctior exurgit ratio voluntatis, & liberi. Quare cum Deus supremum immaterialitatis apicem teneat . illi prae cae teris substantiis spiritualibus plenissime conuenit voluntas cum libertate.
Sic explicatam assertionem, quatuor Argumentis Articuli corpori praefixis illustrat S. Doctor. Primum ex Scriptura depromitur, omnia quaeumqυ voluit fecit. Αlterum ex beatitudinis conditione, quam certum est Deo Conuenire: beatum verδ definit D. Augustinus , eum qui
habet quidquid vult,& nihil mali vult. Vberius & elegan-
tius est tertium a voluntatis conditionibus , quarum nulla
in Deo d esideretur. Habet enim indistantiam voluntatis a stibiecto : quia essentia Dei est siri voluntas : ab obiecto& fine, quia est sua boni s: ab actu , quia operatio VO-lantatis est sita essentia. Addit suis Argumentis, sistationem undecim obiectionum, quas serὸ omnes dissoluit di- .stinctione duplicis voliti, primi ut finis, secundi ve medij
ad finem. Ad prius obiectum comparatur voluntas Vt ad siti causam , si ab illo distinguatur, sicut voluntati creatae contingit: secus est de diuina voluntate, quae sela ratione ditari a bonitate increata, creaturas vero respicis ut essectus & media,in quibus elucet bonitas diuina,vi cum per essentiam una multiplicari non possit, saltem suillna
dinis Participatione in plures diffundatui
63쪽
as Dis p VTATIO T. SECT. I. Ex prima huius diuisionis parte, voluntatis nempς ad primum volitum, seu ad bonitatem , ut finem a s distinctam, Respondet ad 3. ad 6. ad Io.& II.Αrsumentum. Ex altera diuisionis parte, quae silpersunt, dissoluit. Hine enim ad Io. & 11. dicit Deum non perfici sta bonitate: secundum rem, sed tantum secundum significandi m . dum. Sicut mim volitum persectio est voluntatis , M. intelligibile intellectus: in Deo autem idem est primum imtelligibile. & primum volitum; utrumque Vero a Deo rinliter indistinctum cum sit, perficit voluntatem secundgessis nificandi modum, quo sensu explicat Platonem, cum is ait, primum mouens se ipsum intelligit& amat. Obseruatione digna est obiectio sexta ex lib. de Regulis, de Ede. Duplex est Dei voluntas, affectionis quoad internos, δe , effectionis quoad externos actus, quarum prima incho e
meritum,altera absoluit: Deo autem meritum repugnat :Ergo etiam male illi conuenit voluntas.Respondet vir inque voluntatem affectionis ,&effectionis , Deo compet re : quia vult se velle, & vult se agere quod agit; quorum trumque , licet in nobis adiunctum habeat metitum Deo tamen, silua utraque Voluntate,meritum semouetur: quod naturae tantum conuenit d perfectionem enitenti. Et inde etiam ait responsione ad 7. nomen appetitus nus quam voluntatis , Deum decere: quia appetitus si .gnificat voluntatem priuatam bono, cuius desiderio moueatur e quod Deo repugnat, lamma quiete dc selicitate
fruenti. Sed haec facilia stat, ad grauiora padogredi
' Altera libertatis radix , ex 'iudicio indige-
renti, explicatur interpretatione aliquot locorum D. Nom..
PR o Ei us ad libertatem voluntatis accedit iudicivin rationis, quam amplitudo naturae intelligentis, ex lin- materialitate, de qua Paragrapho superiori. In e vero Uicit S. Doctor, hanc voluntatis dotem, quam late pro
sequitur quaestione citata tribus prioribus Articulis, egri
64쪽
gio discursu, cuius hic summam damus. Cum liberum sit. quod est siti causa, seu ex proprio principio & motu, ad
libertatem indagandam, expendenda simi motus de actionum pro incipia, quae in quatuor veluti classest diuidit S.
Doctor. Ad primam reseri, quae sola vi extrinseca mouentur , & nihil habent quod libertati non aduersetur. Ad secundam classem reuocat motus grauium &leuium, qua, cum partibus careant, quales vademus habere uiuentia. quarum Vna impellit alteram; absunt a se mouentium gradu: quamvis illorum motus consequantur ex forma sibi indita a generante, a quo dicuntur moueri per se Phys, & per accidensi, a remouente impedi-ν mentum motus, quo ad suum locum seruntur. Ea tamen, .
. inquit S. Doctor, seipsis potius , quam a se ipsis mouetur. Quare nullum in his extat vestigiunt libertatis di quia non sunt sibi ipsis causa agendi & mouendi, sed ad id
astringuntur dispositioite naturali, a generante recepta.
Tertio genere locantur animantia , quae re era a se ipsis mouentur, iudicio naturali, & ad unum determinato, non iudicio rationis, quale contingit homini, ex colla- tione agendorum. Hanc iudicij determinationem libet Itali noxiam: explicat S. Doctor, animantium exemplis eruta videmus , quae sunt eiusdem speciei, Vnum in ageno tenorem seruare: atque ita hirundines eadem formai nidificare; uni addici operi, ut apes, quae tantum induis striam habent ad fauos mellis conficiendos : iquod argumento est, eorum operationes, peinde ex iudicio de
agendis determinato, ut inanimatorum corporum motus ex forma indita proficisci. Mare, sicut grauia& leuia non ita seipsa mouent, ut pleno iure dicantur sui moutus cauta; ita nec bruta de suo iudicio iudicant: sed inditum sibi a Deo motum, aut iudicium aestimatiuae determinatum sequuntur : atque ita nec sui causa agunt, nocarbitrii obtinent libertatem. Ad quartum tandem ordinem prouehitur homo, & n tura intelligens, rationis beneficio, de agendis statuen s. ,& de suo arbitrio iudicans : quatenus exactὸ cognoscit finis rationes, expendit media ad finem , & conuenientiora eligit. Et ideo non solum in mouendo sui causa est.
sed etiam in iudicando: atque ex illo de agendis omnia
65쪽
ponderante iudicio, vera actionum humanarum libertas
Sed multo profundius eiu Rem quaestionis Art. r. in libertatis notionem inquirit S. tDoctor.Tria ait concurrere ad illius usuin, nempe cognitionem, appetitum , & op rationem : sed omnia ex cognitione metienda sent. Quin
cum υoluntas sit impetus in bonum, sibi cognitione su jectum , eam sequatur necesse est: & si quando videatur ab illa recedere, &dissentire; hoc inde contingit, quod ali bappetitus, alio iudicium seu cognitio reseratur. V Iunias enim quod instat opus agendum, unum spectat dc urget; & quandoque iudicium adhaeret, & attendis rei, temotis conditionibus uniuersim sumptae; quam ea
abstractione probat , licet minus pinceat; Vt voluntati concupiscentia accensae aduletur : atque ita tam fit ut meliora uniuersim, & particulatim deteriora sequamur. Ita Moeclaus, qui adulterium certa fide scit pee- Catum esse graue, iudicio rationis uniuersali uno, altero ingratiam concupiscentiae pronunciat, quid bonum esse sic affecto, & ex libidine accensio, aut corrupto appetitu, quem iudicio ultimo determinatum, necessari Q consequbtur mala operatio.
Iudicium ergo non est penes suum auctorem , nec si1binde liberum , aut verius libertatis radix, nisi quatenus de illo statuere potost, & si visum fuerit immutare : quo K iuris soli rationi coiripetit. Quatenus cognitione reflexa potest ad situm actum attendere, illum ponderare , & rerum conuenientiam, aut dissentionem expendere: quod omninol ad 2bsellium rationis spectat, Vnde repetenda est radix & vis libertatis. Rationis vero usius, cum pleni suppetat homini; nullus brutis, vel admodum diminutus insit: hinc asserenda est homini, neganda libertas brutis. Praeserunt quidem aliquam rationis similliud inem ox communi lege, qua statutum est, ut eorum quae ad Guperiorem ordinem pertinent, aliqua in inferiorem illi proxime iunctum participatio derivetur: atque ita Drae runt nonnullam bruta prudentiae naturalis sitnilitudinem, iudicio de re aliqua ordinato, quod aestimatiuae it sertum , non aliqua rationis collatione comparatum esse, ex hoc ait D. Thomas iis notescere , quod facti rationerra
ignorent: & inde illis negata est facultas, suos sensus loncutione explicandi. .
66쪽
Norio LIBERTATIs Ex D. THOMA Si dicas id gratis asseri a D.Thoma,non probari verum, in graue subijcit Argumentum , quod iudicium, si quod
habeant bruta, unum quid, uti naturae moris est, spectent, certis metis cohibeantur: nec ad plura, multo naisnus ad omnia, uti ratio solet, sese extendant Z Possumus D. Thomae Assertum &, Argumentum illustrare accommodato, ut mihi videtur, exemplo. Musicis modis canentium , non Vna est conditio , aut solertia : quibusda1ri compositae modulationis ratio constat si inquiratur,
Promptum est illis explicare : alios omnino latet: quod inde euidentissimum , quod si eos perconteris, cur huius, modi tenorem seruent muti omnino fient, perinde ac lucinia, eadem de causa, quod longe diversa snt melodiae leges canendo seruare, & callere rationem, quam po Osis te poscentibus explicare. Hinc puto negatam brutis sua sensia verbis interpretandi facultatem , homini concessam di quod nobis iudicij ratio constet, quae bruta omnino effugiat, cuius declarandae causa locutio instituta est. Coiifirmat S: Doctor assertionem D. Augustini & D. Damasceni testimoniis, qui bruta aiunt moueri Visis, quae sibi occurrunt, aut passionibus insurgentibus : atque ita non posse ovem , viso lupo, timorem & fugam cohibere,
nec Canem ira accensium non latrare, & mordere. Id vero maxime obseruandum est, S. Doctorem nouem, quae obijcit, Argumeiatorum solutionem, ex eadem radice nempe a determinatione iudici j repetere. are cum Philosophus brutis voluntarium attribuit, id interpretatur s. Doctor ut violento aduersatur, non ut conuenit cum voluntate ι & licet potentia brutorum secundum se attenta , videatur aliquod habere genus indifferentiae ad quodlibet oppositorum, tamen nullam habent: si iudicium quo applican ur, accedat. Et inde etiam 3. soluit Argumentum, Esto insit aliquid libertatis, & iudicij, tamen Ionge absunt a libertate iudicijr cum illud quo agunt , n turaliter deternii natum sit ad unum. Et ided solutiones.
concedit potentiam ad unum determinatam non esse;
sed iudicium de agendis. Certum igitur esto apud S. Doctorem, libertatem naturae intelligenti eximiam esse, quod immaterialis sit primum, deinde iudici j a materia,& organo corporeo abstracti, & ad omne genus entis extensi, &porrecti.
67쪽
His addendum est iudicium rationis, duplici acceptione , qua differat a brutorum instinctu, liberum appellari , nempe, quod sit fundamentum, vel exercitium I sertatis. Primum inde habet, quod non sit arctatum, ad rem ut sensibus obijcitur, sed ad uniuersialem usque rationem boni pertingat: camque ultimo fini, aliisque boni speciebus conserat, & Varias hinc inde habitudines expendat. Praeter hanc acceptationem libertatis, quasi in radice, alteram attribuit S. Disctor iudicio quaest. 1 . de veritate art. s. ad 3. Quamuis iudicium si rationis , iudicandi tamen libertatem habet immediatὸ a voluntate, quatenus ad minus includit acceptationem quandam tacitam voluntatis, sinentis se ab una parte rationum impelli, & renuentis moueri ab altera. Et quamuis ii dieium dici possit liberum, utroque sensu; libertas tamen appetitus repetitur a iudicio a secundum priorem a C-ceptionem libero quod egregia hypothesi explicat S. Doctor, priore Art. cuius 1ummam idedimus. Si arca inquit, quae est in mente artificis, esset forma materialis ad unum modum determinata, qualis est fomina nidi, impressa aestimatiuae hirundinis non inclinares ad opus, nisi secundum modum quem praehabet determinatum : nec penES artificem esset donaum aedificate a liab isa abstinere, vel eius formam variare. Verum quia forma domus in causa intelligente abibluta est, nec ex sedeterminata vi opus exeat certa forma; hinc consequitutinclinatio libera domus aedificandae, & facultas variandi formam, quae omnia diximus brutis deesse, quod mutus. a materia recedant, Sc sensibus sint addicti.
Tertia radix tibertatis explicatur. ab appetim 'uniuersalis boni.
FXpLicATA prima radice libertatis ab immaterialitate.& altera a iudicio uniuersali, accedimus tandem ad Vltimam, & proximam, a D. Thoma altissim E repetitam a boni unitiersalis appetitu, quam explicat quaestionis . art. . cuius haec summa est. Diuina &generatim qua
68쪽
eumque voluntas, ad tria comparari potest, ad subiectum seu prii cipium, ad actum, ad obiectum, idque duplex& secundarium. Licet creata voluntas ad haec omnia libera esle possit , certum tamen, libertatem diu nam exerceri tantum, .circa postremi capitis gradum alterum, nempe secundario volitum obiectum. Nam si iu lam conferamus ad tria priora capita, indubitatum ait
M. Thomas, summam necessitatem illi conuenire: quia indistincta omnino est, tum d principio, seu subiecto , tum ab operatione, tum a bonitate increata, quae est illi Ioco priini boni & finis , quo haetienda sunt media, quasi secundaria bona gratia finis volita. Liberum enim quodcumq; vi iam insinuauimus, desectum aliquem importat; cum esse aut non esse possit. Ille vero, aut in facultatem, aut in obiectum cadit: & cum nulli sit obinoxia diuina vo- . Iunias , omnino repetendus est ex obiecto; non quocumque, sed quod secundo loco appetitur. Illud enim tantum oportunum est exercitio libertatis hoc nomine quod fini necessario amando non sit necessario iunctum, ad eius consecutionem, aut fruitionem. Et inde voluntati
paci aut compoti finis, &summi boni, liber est & indifferens huiusmodi bonorum usus, quae rationem medij habent ad prosecutionem finis. Paucis perstrinximus, quae fusὶ & pro-dὸ tractat S.
Doctor loco citato. Duo sunt, aut tres voluntatis , α cuiusque rei gradus, inter se sibordinati: quorum primus& caeterorum fundamentum, est natura, alter voluntatis essentia, postremus est ipsum libertatis exercitium , quasi tertius gradus ex prioribus existens. In voluntate igitur omnes esse oportet: quia nec ipsa potest effugero naturae vim, & nomen , cum sit Voluntatis cardo, quo ia latur , & circumagatur usias libertatis in alterutram partem vertibilis. Nam ea est rerum conditio, ut varietas
di multitudo ad unitatem, motus ad immobile , quasi ad Certum principium reuocetur. Vnde ut hae leges seruentur , oportet voluntatem liberam, ad aliquod prius, neo maria& naturali ordinatione referri, & quasi religari. Qiad vero illud est necessirio volitum, seu expetitum a
Ad hoc non una Responsio est: sed pro voluntatis va- Aia xatione, ad minus duplex. Diuinae quidem voluntatis,
69쪽
ne dum primum, sed unicum etiam est obiectum, seu voclitum formale, bonitas per essentiam summa dc infinita.
Creatae vero est bonum Vniuersum, seu scelicitas cum fuga miseriae. Hoc enim omnibus prouisium est,& constitutuni, ut expetant beatitudinem, eodemque impetu miseriam evadant. . Haec Vero prosecutio boni, malique fuga, latὸ patet ad omnia genera, intra totius entis ambitum, quae cum primo volito necessitudinem, seu cognationem habent indiuiduam : si quae vero sint qualia nobis infinita: Deoque longe plura suppetunt, ab nac necessitate soluta , auibus sepontis faelicitas immunis miseria comparari,aut fruari possit, ea sunt Voluntatis ut liberae genuina obiecta aut exercitia.
Porro unum magis Deo, ouam nobis, necessaritim ι& optima pars a nobis eligenda, Deo sine electione parata est, increata bonitas, qua una fruatur, sola sussicientiissima, se& alia volendi ratio, seu sinis, eodem prorsiis ordine , quo ipsam et essentia est principium, mediumque se & alia cognoscendi. Itaque voluntas diuina ad bonitatem increatam necessario fertur , non necessitate coactionis, sed naturalis impetus, & ordinationis , quae nihil repugnat ex Augustino libertati: quin potius alli cardo
est,quem circa liberrime volvatur,& feratur in bona creata. Quare summo bono adhaerendi, & fruendi necessitas, adeo longe abest a pugna cum libertate,vel ab ea minuemda; ut nusquam maior sit consensio, quam liberae electionis mediorum, cum necessaria adhaesione finis , ut veris sme pronunciare liceat, libertatem necessitate constare, non quasi parte aut essentia i quod multis per errorem
obrepsit,i sed quasi cardine , fundamento, & origine. Male enim radium soli permisceas, quod sit illi individuus,& in diuulsus , suaeque origini adhaereat.
Assertum nostrum demonstrat S. Doctor hoc Armomento. Finis est gratia sui, & una ratio se & alia volendis quare eadem est mediorum ad finem,& voluntate na comis Paratio , eadem cum Vtraque cognatio. .Si quae igitur fiat, ita archo cum fine vinculo iuncta, ut citra noxam, & e cis dium seiungi nequeant; nec finis comparari aut seruati possit, altero sublato; cadem necessitate vitrumque appetitur: praecipuε inquit D. Thomas, a voluntate quae s pientiae regulas praetergredi non potest. Appetenti vitae incolumitatem,
70쪽
η incolui Ditatem, eadem necessitas incumbit quaerendi cibi, quia si desit, illi pereundum est. et Ged ab hoc ne ilitatis genere, & vinculo, liberrimusti Ec ilutissimus est Deus, quia sibi 'ni lassicit parem ha- het suo affectui bonitatem: & hinc filium unicum generat, a qui suam exaequat potentiam generativam. At nulla ne-am creaturariam paria cum Deo facit,sed ipsamet cam, palatione ad Deum omnes evanescunt, in nihilum rela: buntur. Vnde, quaecumque creatura quamlibet persecti et . sima, ponatur in thesauro orunipotentiae inexhausto, insas nitar latent longe nobiliores, nec ullus statui potest h*iusmodi Aeaturarum possibilium sese excedentium ,.snis aut certiis numerus s atque ab illa, stupra creaturas omnes,1 Dei eminentissima bonitate, nascitur summa libertas. , Neque enim bonorum nostror'm. indiget, neque quid quana illi accedit, aut decrescit, siue plures, uuenullasi Creaturas ploducat: qui diuina bonitas est eius Oenerisue finis, a quo omne genus boni in alia, nullum possit in il- , Iam redundare. Inde Avicenna inter Malaometa nos prae, nantissimus Philosophus, libertatem & liberalitatem sili
, Ma Deo eximia facit, qiua nullum potest illi ex rebus crea-1 . tis & externis commodum accedere. Vnde t ndem con-1 cludit S. Doctor, s quae Deo insit necessitas, in se aman- ' versars, liberrime vero de creaturis statuςre. P;ofundissimum hunc discursum deffendit & illustrae octodecim solutionibus Argumentorunt, quorum Partem maximam infringit, una aut altera distinctione, ne : cessarij absoluti & ex nypothesi, Si necessarij a coactione. . M ab immutabilitate. Difficultatem etiam insuperabilem, . . oetus liberi terminati ad creaturam, habittidine aeterna Minoeestarili, quae tamen non esse potuerit, subtilissime vi-
fidit . eadem subtilitate ditatuit. Sed de hste plura huium sputationis parte tertia. Interim ex relatis D. Thoma locis, certum quidquid hactenus de libertate diximunmt scriptuti sumus,eum complexum triplici uniuersali ηι ete,& ampsitudine, statum quoad iudicium, at appet γ' tum natur e intelligentis. si has amplitudinum speclea
cum libertate,aut inter se conseramus. certum est postre- . imam appetitus . secunda iudici j, & hanc tertia statu; no- bis esse notiorem : licet origine haec prima sit,illi proxima, Uiltera iudicij, postrema omnium sit appetitus. Hae addL