Institutiones juris canonici in varios tractatus divisae auctore D. Bouix Tractatus De Parocho ubi et de vicariis parochialibus, necnon monialium, militum et xenodochiorum cappellanis

161쪽

PARS PRIMA.

oris paginis, imo et in tota propham antiquitate, idem semper significasse ae regere, idest, eum imperio, jurisdictione, et legislati a potestatu gubernare ; neque apud eruditos ullam moveri hac de re disceptationem. Communem autem illam doctorum sententiam probavit et confirmavit Trideutiua s nodus, dum sensum declaravit Vc sieuli 28 capitis 20 actuum Apostolorum, qui sic habet: Attendite ergo vobis ipsis et universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit Episcopos pascere ποιμαἰ-ωὶ Melesiam Dei. Decernendo enim Episcopos a Spiritu Sancto positos suisse ad gubernandam Ecclesiam Dei, praelati versiculi auctoritatem memoratu nodus hoc modo : Merosancta synodus declarat, praeter coet ros ecclesiasticos gradus, Episcopos, qui in Apostolorum locum sume serunt, ad hunc hierarchicum ordinem praecipue pertinere; et positos, sicut idem Apostolus ait, a Spiritu Sancto regere Ecclesiam Dei seM. 23, cap. 4 . Ubi videtur Tridentinis Patribus

minime dubium fuisse vocem πιι ivetu, qua usus est Sanctus Paulus, idem prorsus signiscare ac regere, et hanc regendi

potestatem esse Episcopis propriam, atque ipsis a Spiritu Saneto, id est, institutione divina traditam li). Et tandem praedicto sensu a tota traditione intellectos fuisse saerae scripturae textus in quibus occurrit vox pastor, erudite probat Nardi dei Pur hi, tom. i, cap. i . Ergo revera in sacris paginis pastoris denominatio in sua signineatione iucludit veram et proprie dictam jurisdictionem in foro externo, veram scilicet gubernandi et regendi potestatem

P PosITIO U . - Tota antiquitas et traditio pastoris densansenatione Episeopos designiavit. - Sanctus Ignatius martyr in epistola sua ad Philadelphenses : Ubi autem pastor ποi η, eodem ut oves Sequamini. Ex contextu autem patet eum ibi loqui do Episeopo. Item in sua ad Romanos epistola : Memores estote

st Quomodo lamen jurisdietio cujuslibet Episcopi in propriam dioecesim non sit immediate a Deo, sed a Summo Ponti fiee, expendetur in tractatu ae Episeopo

162쪽

152 Tn AGATus DE PAROCHO. in vestris precibus Ecclesia' Syrim, quin mei loco Deo pastore πριμiνιὶ utitur. Solus Iesus-Christus illam Dire Episcopi reget, at e vestra earitas. Addit atque vestra earitas, quia Ecclesia Romana, utpote omnium mater, Supremam in Omnes jurisdiactionem habet. Epistolae quae sancti Clementis nuncupantur, Iicet ipsi falso fuerint attributae, latentibus tamen eruditis omnibus remintissimae antiquitatiis sunt : porro in tertia hujusmodi epistola, postquam de Episcopis Sub patrum et pastorvm nomine sermo inductus est, iterum de iisdem mentio sit his verbis : met ribus suis, qui Episcopi recte intelliguntur. Item in recognitioni-hus, quae sancti Clementis dicuntur, narratur sanctum Petrum antequam a Caesarea discederet fidelium coetum ita suisse allocutum: Cogitavi Zachaeum vobis ordinare pastorem. Et insequenti paragrapho adnotatur Zachaeum in Episcopum ordinatum fuisse cum impositione manuum, et postea ab eodem sancto Petro ordinatos suisse duodecim presb teros et quatuor diaconos. Item in tertia ex homiliis eidem sancto Clo- menti tributis memoratur oratio habita in ordinatione praedicti Zachaei : in ea autem precatione dicitur : Tu Deus

pastorem cum grege GStodi.

Eruditis exploratum est constitutiones quae dicuntur Apostolorum non esse anno 3l 5 posteriores. In eis porro ita repo-rimus : De Episcopis vero eae Domino nostro audivimus, pastorem constitutum Episcopum in ecclesiis totius pareret P. .. Vide textum graecum apud Mansi, Coneil. , tom. I, pag. 285, edit. Florentiae 1759 ὶ In iisdem constitutionibus libro 2, capite G :l 'on sit Episcopus turpiter quaestuosius ... cum enim eatra omnem restrehemionem pastor erit, exemplo vitae suos discipulos ad faeta sva et actiones imitandas impellet. Et ibidem capite l0: Sin vero is qui peccavit, Discopum et diaconos ejus vid at crimine liberos ..., primum quidem non audebit ingredi per eontemptum in Ecclesiam ς aut a pastore monitus ad imitentiam adducetur. Ibidem caput 19 sic inscribitur : Ouod pastor qui se neffligenter

163쪽

nitur. Dein vero ita orditur citatum caput : Audite Episcopi, et audite latet quod Dominus ait...p et in decursu agitur tantum de Episcopis et ipsorum ovibus. Et in capite 20 ejusdem libri: aluero bonum pastorem laicus honoret, diligat, metuaι, ut patrem, ut dominum, ut herum, ut Dei Pontineem, ut magistrum pietatis. . . similiter Episcopus tanquam silios diligat late . Ibidem capito 28 : Seponant vero in eonvivio pastori quod consuetum est, primitias eteo illius epuli, tanquam Meerdoti, quamvis non adsit

in convivis; idque in honorem Dei, qui ei sacerdotium mandavit . . . Presbyteris autem ... seponatur dupla etiam portio in gratiam postolorum Christi, quorum locum tenent, tanquam eonsiliarii Episeopi et ecclesiae eorona e sunt enim consilium et senatus e

elesiae. Indubium est ibi per pastorem et sacerdotem intelligi Episcopum, et per presbyteros eos quibus constabat presb3terium seu capitulum cathedrale. In quadam epistola synodica Patriarcharum Occidentalium, quae circa saeculi secundi exitum composita sertur, sed quam critici versus annum circiter 560 consciam existimant, Sic

habetur : Fratribus et membris nostris ehristianis, qui in Oriente sunt, fratres vestri in Christo, metus Pastorum, qui persecuti nem patiuntur : in Iesu Salvatore nostro mae iis multiplicetur. . .

Nos itaque Pastores ... Apud Mansi, tom. i, pag. 705, edit. Florentiae 1759.) Mortuo sancto Fabiano Papa, Melesiae Romanae presbrteri et diaconi ad sanctum C3prianum rescribunt : Cum incumbat nobis... vice Pastoris custodire stregem.

Apud Mansi, t. i, pag. 794, editio Florentiae 1759.) Solet Prudentius, quarti saeculi auctor, sub nominibus Sacerdotis, metoris et Pastoris Episcopum designare. Idem Eusebio strius : am quidem seripsit epistolam nempe Ignatius martyr ad Ecclesiam Ephesiorum, in qua Onesimi ipsorum Pastoris menti nem facit. Libro 3, cap. 36. - Vide etiam libro 4, cap. 24, et libro 6, cap. 35.ὶ Sanctus Cyprianus Ecclesiam desinit :Plebs Sacerdoti adunata, eι Pastori suo greae adhaerens sepist. 69ὶ. Et in sua ad Lucium Papam ab exilio reversum sic habet: per quidem tibi, frater earissime, gratulati sumus, cum te Disiligod by Corale

164쪽

TRACTATUs DE PAROCHO. honore geminato in ocelesis sum administratione confessorem par ιer et saeerdotem constituit divina dignatis : sed et nune non minua tibi et eomitibus tuis gratulamur, quod ... vos denuo M Iu sererit benigna Domini et larga protectio, ut pascendo gresti Pastor, et gubernan navi gubernator, et plebi regendae rector redderetur.

Apud Mansi, tom. 1, pag. 88l, edit. Florentiae 1759.) Multos hujusmodi textus ex Origene, ex Sancto Basilio, ex Sancto Hilario, ex sancto Augustino iudicatos vide apud Nardi dei Parochi, tom. 1, pag. 30 et seq. . Sanctus ChrVSostomus homilia 34, in epist. ad Hebr.): Si a grege Pastorem Sejungas, evertes eι perdes omnis. Ex contextu autem certum est ibi sanctum doctorem loqui de Episcopo. Sanctus Ephrem Syrus : Interrogabuntur Pastores, Episcopi scilicet pag. 380, edit. Romana). In concilio primo generali Nicaeno, canone 57 Vertionis ar hi eae, de Episcopo dicitur : Ut qui sit Pastor et stubernator. In concilio Sardicensi anni 340, aut ad summum anni 347 canone 6, mentio sit de quodam populo qui Episcopum sibi praesici postulabat; quod exprimitur his verbis sibi Pastorem dari. Apud Nardi, tom. l, pag. 31.) Sanctus Gregorius Narian-Zenus 150 Episcopos in concilio secumenico Constantinopolitano anni 38l adunatos sic alloquitur : D ehari Pastores et rellem apud Nardi, loco citato). Sanctus Caelestinus Papa in epistola, relata sub eap. l 9 concilii oecumenici Ephesinianni 45i, Episcopos Nestorii praedecessorcs memorat sub nomine superiorum Pastorum. Nardi, loco citato, pag. 32.) Theodoretus loquens de sancto Cyrillo Episcopo : Dolui autem quod vim pascendi sortitus o latum, et cui streae tantus est credit . Sancto Leo Magnus loquens de se vacante Ecclesiae Constantinopolitanae utitur his verbis ecclesia orbata Pastore sapud Nardi, loco citato . In concilio Ephesini anni 431, actione 8 :

Melesia Pastorem recipiat e orthodoxum doctorem eeclesia me

piat: Theodoretus dignus est sede. Sanctus Hilarus Papa, in epistola oetava ad Galliae Episcopos, dicit eos hahere sollieitim dinem pastoralis eurm in suis sedibus Pantitam Nobiscum sapud

Nardi, loco cit.). Cum in quadam diaeresi duo Episcopi fuissent

165쪽

PARA PRINA. 155 eisi, constitutum est in decreto seu canone, Rancto Gelasio attributo, ut paraeciae vises ab eaetrinseres positis Sacerdotibus gubernentur, guia ibidem mmmanentes ferro didicerunt necare Pastora. . .: cura um αι igitur ut illis funesta pernicies cessatione propriorum sanetur Antistitum . . . Egeat erus episcopalibus puri diis sibimet aliunde depensis, quin sacram in suo gremio eollatam fuso erudeliter macularet sanguine di itatem. Titulus autem

hujus canonis sic habet : De his qui duos Episcopos suos occiderunt, ut amplius Episcopo careant. Mansi, tom. 8, pag. 125.

editio Florentiae.ὶ 83mmachus Papa in concilio Romano amni 504, Episcopos ibi congregatos alloquens sic habet: Ut de

Pastoria nomine quod habemus, non supplicium sed praemium com

sequamur. Versus mediam sexti saeculi partem, in epistola Leonis Senonensis Episcopi, relata apud Mansi tom. s. pag. t 07, oditio Florentiae) : Plebs non permittatur a Pastoris

pro prii stodia per novam et illicitam ordinationem divelli. . . Non patiamini. . ., ad petitionem, sua plebis, superstite proprio Smeerdote, alterum Discopum Ordinari. Apud Manti, tom. s, pag. 107, editio Florentiae.)u Vertente medio saeculo Sexto, in vita cujusdam sancti Epi- a scopi, ad exprimendum Andegaventis praesulis obitum, dieba tur : Contigiι Andegavum civitatem Pastoris stubernationea nudari. Nardi, dei Parochi, lam. i, pag. 34.ὶα Pelagius II Papa, anno 578, Ephseopos Vocat Pastores et a Praedicatores . . Concilium Boismagense circa idem tempus a celebratum, jubet archidiaeonum et archipresbyterum, uno a aut altero die praeire Episcopo dioecesim visitanti, ut populo α proprii Pastoris adventum significent; et ut omnes, exceptisu infirmis, proprio Pastori se sistant .s Nardi, tom. i, pag. 43.ὶ In capitularibus regum Francorum, a Childeberto usque ad Clinarium, solent Episeopi sub Pastorum denominatione designari. In capitularibus autem anni 810, cap. 9. expresse dicitur : De vita et moribus Pastorum nostrorum, id est, Mise Dorum, qui populo Dei non solum Gemdo, etc... Apud Mansi

tom. it, pag. 329, edit. Florentiae.

166쪽

l56 TRACTATUA DE PHOCHO. K Quando sanctus Lambertus circa annum 670 episcopatum et refugiebat, clamabat populus : Pastor noster eris. . . Desisa notis Episcinus noster eris. . . pro certo noris te etiam invitum a fore Episcopum nostrum et Pastorem Trajectensium. n Apud

ad exprimendam sedis episeopalis vacationem usurpatur haec locutio : Cum pastorali paululum plebs destituta est praesidio. In epistola sancti Bonifacii Moguntini Archiepiscopi, ad Cuther- tum Cantium archi praesulem, pro convocatione Synodi Clove h ensis, in Anglia, anno 747 celebratae, sic recensentur nomina Episcopis propria : Nam Apostolus Episcopum, propheta Speculatorem, salvator muncti Pastorem, Ecelesia Saeerdotem oppellat. Apud Nardi, tom. 1, pag. 45.ὶ Florus Diaconus Lugdunensis ad quemdam Episcoporum concessum Seribens :Dominis beatissimis reverendissimis et piissimis Pastoribus gregis Christi, rectoribus Melesiae Dei, pr statoribus. Mansi, tOm. 14, col. 663, edit. Florentiae.) Concilium Aquisgranense anni 836 lib. 3, cap. 23) de Episcopis loquens : Oualiter denique Melesia Christi per successores hostolorum, Pastores videlisei. Λpud Nardi, tom. 1, pag. 48.ὶ Sanctus Baterius Veronensis Episcopus, qui scripsit decimo saeculo de Contemptu eamnum , n. 3ὶ :Oui Pastor est dominici gregis, eumdem Episcopum esse m ris. In quodam diplomate anni 10l5, sic narratur quomodo vir nobilis de quo ibi agitur, Bellovacensem Episcopum adierit :Prmatus itaque eomes ... sanctam Belu ensem adiit ecclesiam e

eamque in conspectu reverendissimi Pastoris, sub testimonio totius

eleri et populi. .. Vide illud diploma in Gallia christiana, historia Bellovacensium Episcoporum, appendix, n. 4.ὶ Undecimo pariter saeculo, Sigi Iridus Moguntinus Episcopus, sic de quodam Episcopo, a sede sua expulso, Romanum Pontificem alloquitur : Porro ecclesia illa jam multis diebus pastorali caret administratione : et unico Pastore vidua, episcopali caret benedictione. Mansi, tom. 20, col. 1092.)Futherius epistola 2 : Episeopus, qui vices Christi tenet, sacerdotales viros in plebem subjectam missurus. . . quos Sane Rum Diuitiaco by Corale

167쪽

PARS PRIMA.

pastoralis eum vicarios adjutores ad erudiendam plebem sibi e--

missam eonstituit. Apud Nardi, tona. l, pag. 99. Posset in immensum protrahi ejusmodi monumentorum indicatio. At ex paucis allegatis textibus lacile concludet lector Pastoris denominationem, ab Ecclesiae exordiis ad recentiora usque tempora, adhibitam fuisse tanquam vocis Discopi synon1mam. PROPOSITIO III . - Ante rerentiora tempora, aut nunquam aut rarissime par hi reperiuntur pastorum nomine insigniti. - Cum

jansmistici et presb3 teriani s3stematis fautores totis viribus pastoris titulum parochis vindicare conati sint, atque in hunc Scopum ecclesiastica monumenta gnaviter volverint, et quidquid sibi favere arbitrabantur adnotaverint, Satis erit ad Propositionis nostrae probationem ostendere, textus ab ipsis objectos nihil probare, ultra id quod in thesi asserimus.1' Αllegatur canon 19 concilii 2 Turonensis anni 567 : u Ara chipresbyteri vicani, et diaconi et subdiaconi, non quidema omnes, sed plures in hac suspicione tenentur a populo, quod

et eum conjugibus suis maneant. Pro qua re hoc placuit ob- a servare, ut quotiescumque archipresbyter, seu in vi eou manserit, seu ad villam suam ambulaverit, unus lector ca-a nonicorum suorum, aut certus aliquis de numero clericoruma cum illo ambulet: et in cella, ubi ille jacet, lectum habeata pro testimonio. Septem tamen inter subdiaconos et lectoresu vel laicos habeat concessos, qui icisSim septimanas cum. illo lacere omnino procurent; et qui distulerit fustigetur. η Et si in hoc presbyter negligeus inventus fuerit, quod nona hoc sic implere contendat, triginta diebus communioneu privetur, donec paenitentiam agat et sic revertatur ad grae tiam. Reliqui presbyteri et diaconi et subdiaconi vicani hoea studio se custodiant, ut mancipiola sua ibi maneant ubi et uxores suae : illi tamen segregatim solitarii in colla jaceantu et orent et dormiant. Nam qui uxores non habent, u in parte de mancipiolis suis habeant cellulas segregatim,u ubi et ipsi itidem et orent segregati et dormiant. . Et quia

168쪽

et haeresis Nieolaitarem per Nieolai facilitatem surrexit, ubiu legitur ista haeresis presbyterorum a quo presbJtero pri-α mum surrexerit 7 Etiam quod nullus potuit aestimare, quod α auderet ille qui eorpus Domini consecrat talia perpetraro,

α nisi tempore novissimo pro peccatis nostris illa surrexerunt.

a Si illi diaconi sententia Episcoporum damnati sunt et haereticia reputati; ac si tales diaconi illi subjacent maledictioni quos a patrum statuta pro hac causa damnarunt; quid illi infelicesu presbneri, qui toti sunt peccato subjecti, ut alios trahanta in praeceps Secum, qui eos tali ordine vivere cernunt; ets qui deberent esse forma praecepti, ipsi inveniantur norma peecati Τ Bectius ut caput morbidum, si curari non potest, amputetur, quam grex per eumdem inficiatur. Talis ergo et sacerdos et pastor non debet a populo venerari, sed renui, et qui non sormam disciplinae sed vitii docet, dum seipsum non et eorrigit. n Apud Mansi, tom. 9, pag. 797, editio Florentiae. Ibi quidem adhibetur vox pastor talis ergo sacerdos et pastor. . .); et in principio et decursu canonis agitur de archipresbyteris, presbyteris, diaconibus et subdiaconibus ruri degentibus; ac proinde etiam de eo qui ruri munus par.ehi obibat. Sed, Primo ad summum sequeretur locum illum habendum esse tanquam rarissimam exceptionem, eum, ut ait Nardi tom. 1, pag. 35), prioribus et sequentibus saeculis videamus pastoris vocem constanter a conciliis generalibus et particularibus, a Patribus et scriptoribus ecclesiasticis, ad designandum Episcopum adhiberi. Unde a Turonensibus patribus per similitudem

quamdam ac improprio omnino sensu usurpatam suisse censendum foret.

Seeundo, dici potest textum esse lacerum, interpolatum ab que ex pluribus consutum ; ita ut concludi nequcat singulas sententias, ad ea quae immediate precedunt referri. Id indieat totius contextus obscuritas, et incohaerens ab una ad aliam rem transitus. In antiqua conelliorum editione anni 1585, Venetiae, tom. 2, pag. 820) notabatur in margine, locus o Diuitiam by Cooste

169쪽

PARS PRIMA.

s res ζ obseurus prosecto, in tantum ut vix admitti queat canonem cum hac forma fuisse consectum. Praeterea idem concilium canone 22 utitur hac sormula tam Pastores quam presbyteros; ubi juxta constantem ecclesiasticum stylum, Episcopos voce pastorum designat; et iterum eodem loquendi modo utitur in epistola synodica, ubi Episcopos memorat sub pastoris et saeerdotis nomine. Probabile ergo est ultimam phrasim euati emonis 19, talis emo sacerdos et paStor, etc., depromptam fuisse ex aliquo alio textu, in quo de Episcopis agobatur, et ibi suisse incohaerenter aMutam. Tertio. Certum est a Labeo, Severino Binio, Mario Lupo et aliis eruditis viris tanquam spurium rejectum suisse quemdam textum, licet praecitato posteriorem, ex eo quod in eo reperiretur vox pastor ita usurpata, ut videretur etiam ad presbyteros referri; de quo statim in sequenti objectione agimus. A sortiori ergo id dicendum de eitato Turonensi canone. 2' Allegatur appendix quaedam, ad conellium Rhemense

anno circiter 630 posita, sub titulo: Statuis uno lis Melesia Rhemensis per dominum Sonnatium. Porro in primo ex iis flatutis sic legitur : Et quicumque pastores sunt, quae ad instruendum populum et gregem pertinent dise ι et seiant. Et statuto 7 :

Curet pastor ovem suam eι non Myligate ei injungaι interesse missae sacritieis diebus solemnibus et dominicis, agnoscat ejus f

diem. Apud Mansi, tom. 10, pag. 598, editio Florentiae.)rito ibi vox pastor reserenda sit ad parochos; respondemus hujusmodi statuta multo recentiori ae o esse tribuenda. a Videntur enim, ait Labbe in margine loco citato , saperea aevum posterius. n Item Severinus Binius sic adnotat: a Haeca statuta, accepta ex Majori Monasterio gallice Marmo tier)..., u visum est appendicis loco adjicere. Etsi enim sint ina his quaedam, quae non videntur redolere tantam antiquit

et tem; ut quod titulum pastoris tribuat parochis, qui aetato a Munatii ct multo post, presbyteri tantum aut sacerdotes et solent appellari ... Verum facile potuit fieri, ut loco presby- a teri a recentiori est quo positum sit nomen pastoris. s Apud

170쪽

i 60 TRACTATUS DE PAROCHO.

Mansi, loco cit., pag. 600.ὶ Item Christianus Lupus O M. posth. , in sine operum non admittit praedicta statuta esse Sonnatii, ob datam presbyteris pastoris denominationem. Cum vero Morinus texercit. 16ὶ supponat par hos in antiquitate

jam voeatos fuisse, par horum, rectomum, curionum et past

rum nomine, eum carpit praeclarus Marius Lupus Me Par ehis ante annum Christi millesimum, dimeri. l, cap. 8 , de hujusmodi vocabulis ita assirmans : u Ad inseriora proculdubio u referenda sunt Saecula. . . Quod tamen advertere omninou debuerat suorinus). Quippe haec ipsa nomina, illo rectorisu excepto, cum ante annum millesimum, quin et per aliquotu deinceps saecula, inaudita fuerint, demonstrant a Morinou tradita. ad recentiora tempora Spectare. na' Allegatur caput 20 diistinctionis 63, quod in collectione Gratiani positum est tanquam eae saneti Isidori libro os telorum excerptum. Ubi dicitur, mortuo archipresbytero rurali, debere archidiaconum eo se ad electionem successoris transferre, quatenus dignus pastor domui Dei eo tituatur. Unde concluden. dum venit pastoris titulum fuisse parochis a sancto Isidoro

concessum.

Respondetur hunc locum non esse sancti Isidori, nee in ejus libro de Melesiastinis ostietis reperiri. Estque annumerandus ille textus quampluribus aliis, qui in collectione gratianea tali et tali auctori falso tribuuntur. Adde non patere utrum archipresbyter, de quo ibi agitur, fuerit parochus, an potius vicarius Episcopi foraneus. 4' Allegatur sormula exhortationis episcopalis in synodo a multis jam saeculis haberi solitae, in qua Episcopus sic presbyteros alloquitur : Nos pastores vestri sumus; vos autem pastores animarum vobis commissarum. Quae exhortatiouis sormula sancti

Leoni Papae IV tribuitur. Vide eam cum variantibus apud Mansi, tom. 14, pag. 890, editio Florentiae.ὶ Cui formulae auctoritatem addit Pontificale romanum, in quo reperitur parte 2, sub rubrica Ordo ad synodum. Respondetur primo : etiamsi haec formula tribuenda foret Diuiti by Cooste