장음표시 사용
111쪽
Mens: quia semper praesupponit actionem intellectust
nihil uolitum, nisi praecognitum: Ideo semper praesupponit sectionem inte:lectus. Et dico, qu bd uoluntas ideo dicitur libere agere: quia ad agendum non deterim natur ab alio: sed seipsa se deterini irat ad sic agendum. LxemplumHuantum cunque aliquid praesentetur uoluntatis semper est in potestate uoluntatis ad habendum actum circa illud: uel non habendum .
Dicit ultra doctor, δd aliquid dicitur determinari dupli
riter. uno modo quo adhoe quod est aliquid habere: sicut et tum determinatur ad rotunditatem suam:& ignis ad calida-tatem id est quo ad hoc quod est hibere talem naturam Si sit euoluntas bene determinatur ab illo qui producit voluntate rquia determinatur ad hoc quod est esse tali sentitatis . Vnde resul unumquodque determinatura producente, quod habeat talem naturam, uel esse: de uoluntas bene delet
Alio modo aliquid determinatur quoad hoc quod est age ex natura sua non potest inoppolitum: be siegraue deterani natur ia hoc quod .st descendere deorsui sic, et natura sua non potest non descendere, uoluntas, se non de
terminatur ad actionem:nuia quandocunque voluntas agit
potest in Npost uni potest nou agerer quia potest suspendere
autem dieas, eccliauaerit nune dorir noster, unde est, quia graue descῆdens deorsum non dicitur destendere libHE Dieri:quia iste desta
sus est necessarius,seu necessario fit, quod repugnat uolsitati. Contra.Iam dicitam est in eum libet rate stat necessitas et ergo necesssitas non impedit liuitatem.
Pio solutione illius potes poni prima solutio: uae est. Mquando graue descendit deorium, se non determinat ad talεcescensum; ed determinatur a grauitate sustrahente Ec mouente graue deorsum . Ita v non ea in potestate sua non de .stendere deorsum:quia se non determinat ad hori scut uolata quae se determinat ad omnia illa. Dicit ultra docior, quo sicut esse rei distineuitur abesse alteritu rei, ita modus effendi actut illius rei,distinguitura modo de ab actione: te a modo agendi alterius rei: Sia se est, Ῥrraue,& uoluntas sunt duae res specie distinctae r eivo habent aliud de aliud effrialium N alium modum agendi ita breuiter, Uscotus nihil aliud vult habere ibi: nisi v uoluntas libere agit. & praue naturaliter descendit deorsum quia est Loe. ει hoe. est hoc quod nihil aliud est,quam,quia hoc est talis natura:& hoc est talis naturae. Ad argumentum in contrarium, &cia Finaliter doctor uuli soluere argumentum in pede quistionis,quod se incipit. Contra v.detri.&e. Et formatur beargumentu Necessitas non est compost bilix cum libertate. et somale dictum est in tota ista quaestione: ubi dictum est,et necessio est composi; bilis eum libertate. Arguitur he. Illud non est compossibile, cum libertate, qressiete aliquid, dato et nolimus .sea necessitas istud iacit, sicut
patet de necessitate mortistorior, dato, R nolim.& tamen
nullus diceret qliod qu ae se eueniunt lib. e nobis eueniant . ergo existis uidetur, quod necessitas non si compossibilii
Et sequitur,&e. lItem necessitas dicitur quando aliquid necessario sit; uane cessario fiet:& istud non est commissibile eum libertate uoluntatis: puta quod hoc necessario eueniat. Item absurdum est dicere.quod necessitas si eum libertate uoluntatis: quia uita Dei.& praescientia Dei necessatio conueniunt ips Deo ut dicit D. Augustinus ergo fatuum est attribuere eum libertate necessitatem. Item cum uolumus aliquid Hielmus illud esse sub arbitrio nostro: quod non esset sibi esset neositas: ergo uidetur, quod necessitas non sit compossibilis cum imbertate.
An istud argumentum resondet prolixe doctor per aliqua propositiones. Prima est. D. Augustinus saetos istud arpumentum,arguit contra Ciceronem qui propter arbitrium nostrum, negavit
praescientiam Dei. od nihil aliud est dicere; nis quod Ci . ceto,& multi plillosophi, dicebant, quod ista non postvnt s-mul stare, Deut praesciuit me euirere,& τ libere ego curramee tamen ego libete eurio. Ideo ne abat praescientiam Dei. Et totum argumentum esset ibi si ieienter solutum: puta, τ
mea doctor uiservi ada tractare multa tam puncta
d. Ista minientia Dei. Primo arguiteontra Cieeronem Do ,
mine Cicero, Deus sciuit ordinem causaraim; quem tu eon in Decedis, di omnes philosophi. Sed sic est, u uoluntates noarae sunt de uno ordine caularum. ergo Deus praesciuit istum o dinem causarum:puta uoluntatum. ergo sciuit qualiter Mutastae cause: Sc sciuit et agunt libere:ergo cum praescientia Dei stat libertas. Ulterius quaerit ibi D. Augustinus in isto textu.utrum eum libero arbitilo nostro stet praescientia Dei. quod nihil aliud est quaerere, nis, utrum praescientia Dei, ponat neces statem in uolutate nostra:quia tu dixisti, quod cum libertate stat necessitas: utrum proicientia Dei iacit istam neeenitatem Respondet doctor O D. Augustino, inquirendo, quae est illa ne uitas, quae est compostibilis cum libertate uoluntatis, utrast necellitas uiolentiae, uel necessitas immutabilitatis, uel nacessitas ineuitabilitatis. Ponuntur aliquae propositiones. Cum libertate uolunt a. iis, non est compostibilis necinitas uiolentiae: si test neces 'μ'
Et est notandumquθd necessitas mortis, dicitur neeessitas uiolentiae:quia materia mi uatur istina ad quam inclinatur, di homo quocuque modo moriatur, semper est necessitas violenta. Modo uoluntas nunciuam poten uiolentam in recipiendo aliquem actum: quia habet naturalem inclinationem ad omnem actum eius. adeo talis necessitas uioleriae, uel eoactionis, non potest esse in uoluntates deo uoluntas non potest eo fulicet posset necessitati. ut uisum est. Alia est neces ii taxim-
mutabiIitatis; quae nesat oppositum alicuius illisi recedere. te uriis ista necessitas est bene compossibilis eum libertate voluntatis. Patet uoluntat libere haut aliquem actum; quia ad illum s. . . . . sedeterminat, dc nunquam oppost uni sibi suc et .emo habet illum actum nec uariis, necessitate immutabilitatis: sicut in Davivisum est:m quicquid Deus vult: uult necessario neces state rasis. immutabilitatis. Dieo ultra quod istaneeessitas immutabilitatis, stat eum praescientia mi:qua quicquid Deus praticit,ceptescit, quὀd- nunquam oppositum praesciet rergo quicquid Deus praeitit: necessario praescit neetuitate immutabilitatis. Vndes Deus sciat Petrum salvandum, se ipse praescit hoc, ii od nunquam
Laestiet oppostum: puta nunquim praesciet istam, Petrus no
Lx quo insert D. Ausustinus, quὀdeum praesesentia Dei, πώ est compossibilis neces litas immutabilitatis. εe illa est Om- possibilis cum libertate nostra . ideo praescientia Dei, stae cum ii itate nostra: Ze eum libero arbitrio nostro: puta istae eonsequentiae sunt bonae. Deus praesest Petrum salua dum:ergo Pettus saluabitur.& hoc facit necessitas immuta. bilitati . Vnde ex ista materia quam a petit ibi D. Augustinue. propter istam necessitatem: sequitur praedestinatio, de reprotato hominum.Vnde sevi di eo de praescientia. quae est iii intellectu. Iradi de praedestinatione, quae est iu uolu Mat. Dei.
Vnde praedestinatio. non est nisi propos tum in uelle diu
no dandi Perio uitam aeternam: reprobatio uero est non habere propositum dandi uitam aeternam. Tunc dicit ibi D. Augustinus, vomnia ista: puta praescientia Dei, praedestinatao , reprobatio, non ponunt necessitatem in nobis: sed sems taelibertas in uoluntate nosti Hoc direre, τ dato, P Deus reprobauerat me:id est habeat propositum non dandi mihi uitam aeternam, possum saluari. Dices ego possum saluarumnatur in tae; ponatu requid seis fiet ponendo illam in esse, quod Deus nunquὶm sciuit me damnandum. Vnde ego non iacio, quod Deus aliquid prius non stivit, uel quod sciat oppositum illi in quod scitat .sed iacio, quod Deus nunquam ita lud scivit. Dico ultra,st scut scientia Dei,& praedestinatio, non ponunt necessitatem in nobis,sed semper stat libertas, ita reu latio, saltem extrins non ponit necessitatem in nobis. vii de quando Deus dixit Petro; ter me negabis, est reuelatio extrinseea.ista reuelatio non ponebat necessitatem in Petro:ua poterat eum non negare:& si dicas; ponatur osus * non ne-
pauetit; tu facies v Christus suit mendax. Respondetur seue D. Andixas de nouo castro Cordiger. Nunc dico Hugo se-- laris, quis dpon do in esse, ego non postum iacere quin tisivi dixerit illa uel ba. sed esto iacio, quod non dixerit in illam seniseationem: sed in Deniscatione secundum quam diuina uentia acceptabat, seu secundum quam subiacet mea-iali diiun τἀμ- -
112쪽
ne eistas inevitabilitatis. Ista non potest stare ei
libertate uoluntatis nostro: quia dictum est , quod necessitas ineuitabilitatis, negat potentiam ad oppositum . ista nunquassat eum libertatem ue cum praesentia Dei: quia eum Deus praescit Antichristum damnandum stat, a potest eure esse saluandum.
uit aliam partem argumenti de uita, & praesci Elii Dei. - quomodo non insunt necessario ipsi Deo. Breui eruit a misi est eatu duplicitet .vno modo pro actu voluntati . c actu in eas dor se sicut Deus non necessari raescit aliquod ita tutum contingens. Et iam non uult necessario. & sic praescientia futurorum,S praedesinatio, quae dicitur uita, non insunt neeessario ipsi Deo. Alio modo capitur uita, pio ei se rei. Et scidi eo quod uita Dei, idest Uie iplius Dei eii necesse esse ta- meo cum hoc stat, qu4duolutas Dei libere circa illud habeat actum:puta di irendo illud.ut dictum est, Deus libere & necessario dilidit in Dat unum exemplum de illo oui libere se praeeipitat . orsum: quando descendit, necessario necessitate naturali descendit. N tamen libere uult semper descendere . ergo cito illud quod est necessarium, stat libertas. ergo circa vitam Dei .puta circa esse Dei, stat libertas : quiali esse diligit. Et haec de quaest one decim exta.
E NDε quaeritur: utrum actu dilectionis naturalis, seu 1 dilectio,& dilectio meritoria sint eiusdem speciei. Pro Mesaratione istius doctor, sine argumentis declarat terminos. Primo quid sit dilectio naturali, Dicit docior . quod dilectio naturalis dupliciter potest accipi. Vno modo pro in euitatione naturali ad bonum illius cuius est inclinatio. Et tu quaeritur,quid est dilectio naturalis homini, ' Respondetur,quod est illud, quo bomo naturaliter inclitiatur. Et tunc id rodum est id qu d bonum homo naturaliter inclinatur:&rei memus sdem dicentem, inclinamur ad summum bonum tuta ad Deum tanquam ad ultimum finem, sic uidelicet, di ili natura is inclinatio ad Deum tanquam ad ultimum line, dicit it esse itulinatio naturalis D et ultra doctor, ouisis ista dilectio naturalis, duae est naturali inclinatio, ei; semper eadem realiter cum clo cu
Et ponitur regula generalix . omnis in linatio naturalis ea semper eadem realiter cum illo cuius est. Ut lapis inclinatur moveo deorsum: illa naturaliis iuesinatio lapidis, est ipse lapis. Arguitur se. Homo naturaliter non indinatur ad Deum, tanquam ad ultimum finem ergo tu male dicis. A ntecedens probo.Res naturaliter non inclinatur ad aliqui i nisi illud postit adiplici naturaliter : Sed homo naturaliter non potest aequirere ipsum Deum. Patri sie: quia ves esset per cognitionE, uel dilectionem. Notum est,quia non possumus babere naturaliter propriam cognitionem Dei meque propriam dilectionem Dei .ergo naturaliter non poetamus acquirere Desi studargumentum iacit Occham,& de Aliaco.& est directe contra doctore Quia est mens doctoris:quod quaelibet creatura rationalis habet naturalem inclinationem ad Deum tanquam ad eius ultimi in finem; seu ad suam persectionem. Et istud iuridatur in D. Augustino .lnquietum est cor meum: donec quiescat in te Respondetur hie ad Oecham, et maior est sal sxputa aut Creatura rationalix non habet naturalem inclinatio- ad illud, quod naturaliter non potest ad pisci; fessum est.
in linamur ad multa:& tamen non est poss bile naturalim ter i.ia adipisci. Vnde Christus habuit Patiam summam, retandam,quod Deo, non posset sacere maiorem. ec tamen habet naturalem inest nationem uniri eum alia . & tamen Deus non posset eum unire cum alia prati nec omnia Mentiadi .ideo argumentum tuum parum ualet.
Dico ultra, quod creatura rationalis ad nihil magi et inclinat ut natura ite quim ad suum esse, di ad suum conseruari, di bene esse. Ex quo sequitur unum corollarium, quod ista non est nobis eoidens:est benE uera,& fide tenen et oniura si utricio. da propter Deum. Ex quo sequitur pulchrum eorollari imi philosophi, tiara . . liter non potuerunt babete actum moraliter bonum complete, te perseri.I'ate umuit daturali non ritu gam cog-seere,et omnia debent seri propter Deum. te tamen hoe re.
quiritur ad hoc, quod actus sit moraliter bonus &e. Ivltemus,&Qὶ Dicit doctor noster, τ per istam dilectionem naturalem . quae eii naturalia in linatio ad bonum nostrum, non sumus neque boni, neque ma triuia non est actu,; sed est ipsemetho Mee ino: quia quaelibet naturalis inclinatio, est eadem cum illocu m in o Lius est. Unde bonus,malus dam tus,saluatus ha t istam na turalem inclinationem.& de ista dilectione, no est hie ad pio postum: sed de illa per quam sumus boni. Et pro declaratione est notandum, quod dilectio naturalis aliquando capitur pro actu elicito ipsius uoluntatis. Et hoc Da. dupliciter Primo pro actu uoluntati1 elicito, adest pro uesic iis. ιεν iquo uolum ut illud ad nuod natura nostra inclinatur. Exem' actu . i. plum. natura nostra inclinatur ad esse suum . do tamen actum di, Mil. Hicitum: uelle esse,est actus elicitus su amare se esse, ea in . Tunc ponitd rtalem propositionem. ron omnis actus in elicitus conformiter ad naturalem in linationem nostram εbonus Exemplum. Natura nostra inclinatur ad suum esse: inclinatur etiam ad omnia, quae sunt utilia ad illud esse,&tameuolendo multa talia peccamus; non benὰ agimus. Ex quo inieri doctor noster, et ista consequentia nihil valet. Iste actus elicitur eousormiter ad naturalem inclinationem:ergo est bo
A lio modo dilectio dicitur naturalis: quando naturaliter potest haberi sine auxilio. sine adiutorio speciali ipsius Dei. Et de ista est hie ad propositum.Ita quod quaestio nostia quaerit ponendo eas utilite homo quando est in peccato mortali:& Sortes est ingratia. iste qui est in pectato mortali dili sit Deum:iste qui euin gratia diligit Deum. Tunc quaerit et dilectio qua ille qui est in peccato mortali diligit Deum est naturalis; quia non acceptatur a Deo: ille qui eii in gratia dilirat Deum ista dilectio est ingratia quam Deus dedit tibi. una Eetro quasi supernaturalis, dementoria quia a gratia. Alia uero non est meritoria sed naturalis.utrum istae duae dilectiones sint eiusdem Dei ei, uel non. sicut uoluntas, declDicit nune doctor noster talem propositionem: Sicut ex natura nostra possimus male agere, ita ex natura nostra possumus bene uerris ne auxilio Dei speciali .sine a xilio speciali possum surari. Ita ex natura mea possum illud dimittere Tamen magna differentia est: auia s malus Epraeter, e contra naturam nostram. N actus bonus est secundum naturam nostram, de inclinationem nostram. Dices quomodo intelligi ,quod actus malus est contra naturam. Et arguitur sic In actu malo, saepe delectamur: auom 5 ergo ditis, v actus malus ea contra naturam Respondetur. Lominem se privare lumino bono. de bono sibi debito. est eontra iraturam. Sed homo peccando se priuat summo bono , se priuat rectitudine quam Labcre deberet eum Deo . ergo iacit co
viter iusta it doctor paruam dissicultatem Vtrum uoluntas nostra possit elicet e gilectionem consermiter ad ines inationem natura enit Respondet doctor, τ non ponendo talem propositionem. voluntas nostra; de natura nostra , inclinat ut ad illam beatitudinem aeternam, ad summum bonum: Et tamen ex puro naturalibus secundum proprium conceptum ipsius Dei, non possumu, habere naturalem dilectionem Dei: quia naturali- r non possumus habere illum conceptum. m mere Et dico ibi notanter secundum proprium eo vlum Dei mr- tquia possumus ddigere Deum:& diligimus eum. sed hoc non est secundum proprium conceptum incomplexum: sed secun r dum conceptum con sum de complexum.
De secundo, eccilCons, uenter doctor noster uult ostendere quid si actus
memorius uitae aeternae i.per quem possumus mereri , de Iu-
Et ponit talem propositionem. Actus meritorius est' actus specialiter accci lux a Dco, tanquam dignus praemio
Declarat doctor quare dicit specialiter. Pro declaratione est notandu et aliquid acceptatur a Deo dupliciter. eneraliter, de specilliter.
Et pono aliouas propositiones. Prima. Omnis res mundi, tam creat quam mereata, acceptatur a Deo, acceptatione' 'generali et uel generaliter. Dices quid est Deum accepta
Momma acceptatione peiurati s Respondet doctor, est Deum diligere Omma propter se. de qui Deus omnia secit
113쪽
propter se Ideo diligit omnia piopter se. Et istud diligere omnia propter se, en acceptare omiua acceptatione generali. Ex quo sequitur, quod Deus acceptat damones,&damnato , di peccara, de omitia, acceptatione generali Ostedo quia
omnia ista aliquid bonitatis habent. Et quia bona sunt. ideo Deus diligit omnia uia propter se. de quod omnia iunt bo-
.patet: iuia omnia ista sunt entia. ergo bona. Lideis a a ceptatione seneraliter non est ad Pro itum. Alia est aec
tis statio specialis:& dico quod accisiatio specialis est ordinare aliquid ad aliquod praemium tanquam iussu dignum ilio praemio Et si actu, nostri boni sunt metitoria: quia ordinatur ad aliquod praemioni, puta ad gloriam aeternam tanquam digni illa gloria aeterna. iunc quaerit it parua auxilio. Vtrum Triar Umnes actus boni nollia sunt digni de metitorii vita aeterna.
iiis ad R pondetur,quod adactum meritorium tria requiruntur. a - - - Primo uoluntas Dei:uoluntas notu a.di princip tum, putas atmi , . tia, uel charitas. Primo requiritur uoluntas Dei acceptans illum actum, di ordinans elim ad praemium aeternum. Et dico
ν uoluntatem Dei acceptate actum , est oeilati diligere ista
actum, de ordinare ad vitam aeternam. i. velle tuum alium, tauquam dignum uita aeterna.
Ex quo sequitur dicit doctor, v actus meritorius habet
Amimeri duas relatione :viram inordine ad uoluntatem Dei,quia est lorius, Ma acceptus a uoluntate diuina: di unam in ordine ad piamium duraretiris ad quod ordinatur .rim . Lx quo sequitur hic, τ principale quod iacit actum nosti si
memorium, estu acceptetur tali speciali acceptatione ab ipso Deo in ordine ad praemium.
Ex quo sequitur aliud, τ ad hoc τ actus si meritorius mo portet,s' ordinetur ad praemium illius qui actum iacit: sed pio quo ilIea lux sit. Lxemplum. o do elemos nam pro P
tre : ego iacio actum meritolium, ille est dignus praemio: ita cui erit meritorius illi P quo acceptatur: de iuua patet, O ristus metuit: utrum tibi: non: sed nodis meruit . unde Christus nunquam secit acium quin non fuerit meritorius: dc tamen non merebatur sibi. Ideo oportet, quod sit memorius illi, ruo Dcu, accepi at. Dico ultra hi quod in omni , aliis a Bristo, de extra te iminum qui meretur pro alio, meretur ii bi, ec magis, quam mereator aheii .ut ego dico mistam pro tratie mco,ego mereor pro iratie, quod ab luatur a pena pur satorii. ego etiam mereor mihi quia facio bonum actum, de mereor pro me uitam xternam, de pro illo solum tetractione purgatori. Ideo non timeamus bene iacere aliis, consulendo, docendo, de exhortando E. Dico ultra, ui de ratione meminon est, u sat contingenter,uel necessario sed susticit, fite acceptetur acceptatione speciali a Deo. Dico hic piciter meritum Christi Christus merebatur nobis fruddo Deo: illa i uitio, at eius beatitudo, de non poterat non habere sante or dinatione lacti de tamen Loc non impedicbat quin ei et uere
. Dices Beatus, necessario sivitur Deo, sicut Christu, frueba tur mare non est illa fiuitio meritoria, sicut ii uitio Christi unde Christus in inflanti suae conceptione luit beatus, Se siuebatur Deo; non autem uirgo gloriosa : bene suit sine peccato originali de in illo instanti, Christus metebatur nobis: quare beati non. Respondet, quod meritum respicit conditiones suppositi,quod meretur. lodo Chri ilus habuit ante mortem unam conditionem quam beati non habent: qui , potuit uelle licite sibi aliquod incommodum, puta famem, fragus, sitim, eo mortem. Et propter hoc erat uiator: beati nullum incommodum pollunt sin uelle; ideo nullo modo sunt uiatores. Et si quaeras. v trii in respectus, uel relatio quin si mediante acii uoluntati, ordinantis aliquid ad praemium dicatur relatio R. A. rationis, cum non fiat a ratione. i . ab intellectu Respondet doctor, et relatio dicitur rationis dupliciter. Vno modo quia fit piauer . ab intellectu seu ratione. rescina non est rationis qui asta uoluiuate. Alio modo dicitur relatio rationi ur quia distin suitur contra relationem realem: de sic ista quae iit peracta Fῖς--i uoluntatis est relatio rationis.
Ex quo sequitur,u telationes rationis fiunt, de per actu uoluntatis, de peracium intellectus. O M a Multo ius meritorium, ξ c.Jti. Nunc doctor noster quaerit de principio effectiuo ipsius a- De pri- ef ctus meritori Et dicit, ad hoc, P a iuuit meritorius, equi
fem- a- ritur, and a duobus producatur, scilicet a uoluntate, do agraam molia tia: quod si unum illorum desciat, iam actu non erit merit
tius. Dicit ulli a doctor, quod ad hoc, quod actus sit merito- p . tius, oportet v libet ὀ a uolunt a te producatur. Et ponitur ibi
L a d . ita, risula . voluntas tu omni actu suo semper libete tu ha bit ite si aliquando necessitatur a musa superiori, puta a Deo
hoe non eli tollere eius libertatem tollend uoluntatem agere secundum inclinationem obedientiae, quam habet ad primam causam, nou tollit eius libertatem: sed si e est, quod quado necessitatur a prima causa, necessitatur secundum obedietiam quam habet ad primam causam: ergo non tollitur eius
Vnde est notandum, τquxlibet rex creata est in plena obedientiai pilus Dei ad hoc, quod Deutficiat de ea quicquid 'ερον
non implicat contradictionem sed non implicat contradictio ' nem, se uoluntas necessitetur . ergo Deus potest necessi rare uoluntatem. Et dico, in sicut aliqua rea naturalis, scut lapis, natus est descendere deorsum: nihilominus est magis natus sate sursum ad uitandum uacuum, quam ad descendendum deorsum Sic dico, quod uoluntas magis nata est obedire primae causae qui nisi ad suum proprium actum. Dico ultrap nendo unam regulam. Quandocunque sunt duae cauta puta superio de interiora de superior agit contingenter: secunda agit simpliciter contingenter: sed ad omnem actum uiuuntatis creatae prima causa agit contingenter: ergo ipsa uoluntas et eata mete simpliciter contingenter asit.
Ex quo sequitur, et possumus tenere simpliciter, et uoluntas beati, licet necellario necessitate secundum quid, uuatur Deo, tamen simpliciter contingenter ibi agit.
i. st ibi diis euitas, supposio ergo quod ad hoc, quod actus
sit metit ortu oportet Ψ piodii catur libere a uoluntate, uel elictaue,uel imperative. Dico nune imperative propter actus bonos qui a uoluntate imperantur; qui sunt meritorii secutidario a cui dare eleemosinam pauperi propter Deum: istud
date,est actus potentiae motiuae. de non uolutatis: scd qiisti imperatura uoluntate, ea secundatio bonu . Ponitur ibi alia regula. Nulla cieatura potest esse indigna Deo tanquam peccatio, absque commissione, uel omissione libera, rei licitae.
Per hoc soluitur egregia quaestio de puero non baptizato:
Puer qui nunc nascitur, est in peccato originali a me bapti' D. - . sinum: uolo quod moriatur silebaptismo.utrum iste damna vim ima, bitur videtur,ur tunc propter duo peccata: Pr uno damnaba se tur:quia mortuus est in peccato originaludamnabitur etiam quia obligabatur habere baptismum, de uo habuit. ideo omisit, ideo vidctur,quod etiam damnat ut propter istam missionem. Ita breuiter quaeritur.utrum puer ante annos discretionis, obtigetur ad recipiendum bapti: mum s u si non recipiat omittit. Respondet ut istud per regulam postam, nunquam est omisso, uel commissio imputabilis, nisi libera: dc quia pueri ante annum dii crotonis, ii ibit libertatis, uel usus rationis habent. ideo pro tunc ad nihil obligantur, ut pro tunc uante annum dii cretionis : ergo iste non damnatur nisi
pro h cato ori nata. Nunc alia diui cultas est. Tu dicis T ad hoc quod actus sit ris ris
meritorius, uel demeritorius, Oportet, quod sat ab habeo: e m. i rinis gratian Et hoc in inperimelligo demerito eloriae aeterna. Li res es,
uirum ad lice, quod actus sit meritoriu susticiae , quod sat iram. ab illo qui habet gratiam uelit quitatur. quod eliciatur, id, 'est producatur ab ipsa gratia, ite, quod ipsa piaria si principium elicitiuum illius actus partiale. Respcndetur cum omni us docioribu , quod non tu uicit producatur ab habente alia sed oportet quod pio ducatur ab ipsa gratia partialiter Piobat doctor,homo existens in prati potest peccare uem aliter: de illud peccatum ueniale sit ab habente gratiam, de
tamen non est eius meritorius: quia tune peccatum uenialeellet actus meritorius.
Ex tuo uult habere doctor noster, τ quodlibet peccatum
ueniale, est compoti bi locum gratia In consuetudo peccandi uenialiter, ficit de ueniali mortale; Contra D. Bonaventu ν.rim consuetudo iurandi, uel mentiendi iocose, non iacit de i. r. ia, ueniali mortale. Dico hic unitin licet peccatum ueniale
non corrumpat si aliam diminuat tameni et uorem grata . Et meritin . .
dico hic, quod ieruor gratiae est actio gratiae. Vnde exactibus G ,
venialibus, aequiruntur habitus, quae trahunt seu inclinat ad s.ci . - . oppositi in charitatis. Ideo diminuunt ieruorem charitatis ni M. . seu actionem charitatis. acci e exemplum de manibus, quae facis via aroiliunt mouere lapidem, de si iis tur non perdunt potentia. . rei amen non possunt exercere actum mouenai.Item nonne habetis chalitatem potest facere actum indisserentem uiolum ritu, si de ille uoti est meritorius, de tamen fit ab habente gra--Mori ae si iam tergo sequitur,v ad hoc, P actus si meritorius, ii sus - ν ι - . Dcit, a lia: ab Labente gratiam sed requiritu quod eliciatur imis rati
cirri ucatur a gratia i est notandum, quod actu, indi se
114쪽
rens est actu ,qui non est malu sed ex genere est bonus:
men pro tunc non ordinatur in Deum neque actualiter, neq; indis r virtualiter: iuia pro tunc non tenet ut Mulum actum. em. Dissicultas est maior de a ctu contritionis qui dicitur metitorius. Et cogitemus, qui est disicientia inter attritione a ,& contritionem . A ritio, est actu, bonus moraliter conti . attis usque instans in quo Deus dat gratiam . tatu ne in illo Dissim iis instanti illem et actus qui dicebatur attritio, uocatu contra .ntre a te o meritorius, tunc de condigno: S tamen tunc non elici ν-- , tur a gratia. sed tunc solum formatur gratia. Breuiter credo, imi quod ista maior sic debet gloilari Minnis actus meritorius licitur a gratia, niti prius ilia actus fuerit elici tui: sed non oportet, qu eliciatur a gratia, s prius suetit elicitus: quia non potest elici bis. Sed ii eliceretur alius actus, eliceretur a
Di tertio principali. In isto tertio articulo uult doctor
ostendere qualiter actus moraliter bonus, de actus meritorius deberent adinvicem. Et est Primo notandum, Ud ior usque ad finem disputatiue pio cedi licet quae dicuntur ibi, pro maiori parte sint uera, ct probasi 'ia.
ratis, idest quae facit aerum esse bonum morali .r, non est a cilias l. ii in i,quam cinni rinitas actus ad rectam ratione, plene dicta--a, m. a. de omnibus circunstaut iis debitis conuenire actui pro tunc Dices quid est actum esse consistinem dictamini recto σana inum seri cons imi ter ad dictamen, ea actu se tus undum quod iudicium iudicat ipsum este faciendum. Exemplum intellectus iudicat, idest dictat, quod surgendum est pro matutinis dicendis in honorem Dei; ibi est dictamen: quia dictamen est semper in iureaectu: quia nunquam est nisi iudicium, uel Melisu, de ite iaciendo, uel non siciendo. Tucillud uelle, auo ego uolo sui gere surgere. est actus moralis: Ecest bonus quando si eonsermiter ad illud dictamen. Dice batur hic complete dictans propter philosoplios, qui secet utimultos actus conformiter aia dictamen incomplete dictans. Dicebant aggrediendum est bellum propter conseruationem reipublicae dimittebant semper Deum seu circuit stantiam s-nis ultimi ideo incomplete uictabant. Dic ergo, quod ista cosormitas actus ad dictamen rectum complete dictans, facit actum esse bonum moraliter. Et in ipsa bonitas moralis. Et ista consormitas, turii est nisi respectus conuenientiae illius actus ad dictamen. Nune ergo dicendum est de bonitate meritoria, idest quae v tinuare saei tactum bonum meritorie. Respondetur de mente doctori , acceptatio diuinae uoluntati ad praemium aeternum: de
elicitio a gratia, facitatiun esse bonum iteritoricet ita quod si quaero, quare iste actus est bouu, meritori es Respondetur :quia iste actus acceptatur a Deo ad vitam aetei naui I. cu elacitur a gratia, sc uoluntate eliciente, uel praecipiente. Ex quo sequitur u de lese ordinata, sicut dicit Occbam adlio quod actus si meritorius, oportet quod elicia ira gratia licet de poteritia absoluta potio ciste actus meritorius, qui nunquam eliceretur a gratia solum acceptaretur a Deo
c., sis , Ex quo sequi iure rorarium quod actu bonus moraliter, di Gus ς totiu , pro eodem supponunt, ides idem inipoth. -- anx de uiscat materiali nuta unum, de eui idem actum. Exemplii Petrus vult dare eleemosina pauperi propter Deu:' . , stud uelle, est actus bonus moraliter: quia iit conformiter addictamen rectum: e ii illamet actus numero eliciatura gratiati abnar meritorius.
Lx quo sequitur, a postquam actus moraliter bonus, te ctus meritotius, est unus, de idem iniit, et non de ient specie, niti sorte specie ridentati .
Ex quo sequitur pro conclusone doctoris nostri, actusti oraliter bonus. 5c actus meritorius, non deberent specie es sentiali:sed tantum specie accidentali . unde actus moraliter honus .est in potentia ad hoc, quod ipse st meritotius patet sic: quia actus primo si consormiter ad tectam rationem: de se est bonui moraliteri de tunc est inpotentia ex natura sua, it eliciatura gratia, te quod acceptetur ad praemium aeternaeo istud facit ipsum esse meritorium. Non est ergo alias res, aeque alius actus, qui est actus moraliter, bonus, de meritori u Dico tamen ultra, quod potest esse actus bonus moralite qui non erit bonus meritorie: puta quando siet ab illo , qui non Labet gratiam rei uia tunc Ueficiet connotatio merito xii,puta quod eliciatura gratiar tamen fit consermiter ad rectam rationem: ut iste qui cauit mortaliter, de post peccatum mortale uult ditare horas suas propter tenus ouem pec
catorum: istud velle dicere, ea bonum moraliter: quia si consermiter ad reciam rationem. Et tamen non est actus meritorius uiuia non elicitura gratia. ideo potest esse actus morali ter bonus, qui non erit nus meritor c.
Lx uo vult habere docior noster, , omnis actus bonus merito ι ςst bonus moraliter sed non e contra. oi Ex quo sequitur, quod Deus nunquam acceptat actum qui si difformiter ad rationem rectam . Etiam ad nullum piae- t m um,nec temporale, nec mirituale,nec unquam aliqui, pas sus sacrae scripturae ei glosandus nisi erroneae glossetur Fa liquis actus malus, sit ordinandus ad aliquod uum, seu prae . imium,sue temporale, siue spirituale. Diccs .rie, ne eoneedo,u, Qui moraliter bonur, te a- ius memorius non disierunt specie quoad naturam, ec entitatem.Sed bene deberent specie in genere morti . '. ii sic, liquos actu disset te in genere mortis, uel εillos actus esse alterius, de alteri ut emitatis, uel est illos actus aliud, se aliud accidentale importate: sed primum non est di cendum:quia iam visum est, et unus actus est bonus moraliter
demeritori essi tu dicas secundum: quia aliud de aliud accidet se important.in uerum: quia actus meritorius aliud comotat, quam actus moraliter bonus: quia con norat, quod elici tur a gratia, de ordinetur ad riam aeternam: de actus moraliter bonus, connotat, qu sat consermiter ad rectam ra
Contra hoc. Dicis, at dactus moraliter bonus, est in po te utia ad actum meritorie bonum: ergo non disert specie ab eo etiam in genere mortis. Respondet doctor per aliquas propositione . Prima propositio. Actus qui est bonus moraliter,est inpotentia ut ipse meteti ciatur meritorius, ut patuit de attriti
Alia propositio.sonitat meritotia non tacit actum esse H terius specie in genere moris: ne addit unam bonitatem. Exem um. iste qui usque nune suit gulosui, post gulati temuuit abstinere a tanto cibo, propter Deum; iste actus est bonus moraliter in specie abiunentiae. ites habet simile aud , puta abstinendum est a cibo propter Deum: nonne ista duo abstinere, sunt eiusdem speciei in genere moris: puta abstinatiae: c tamen unus est meritorius, de non alius: ergo bonitas meritoria non uariat speciem, neque genux moris:ergo D , est dicendum ,π actus bonus moraliter, dc actus meritorius, deberent specie in genere moras.
Dices illi actu, deberent in genere mori, quae sunt ab alia, Dubiraris. re alia uirtute: sed actus metitorius est a gratia. de actus moraliter bonus. non est semper a gratia et ergo deberent specie in se uete moris istud argumentum quaerit tot disti euitates, aeest mirabile. Et pro declaratione uerum est,nuod gratia, seu charitas inti ita de qua ii eloquini ut habet sum proprios actus distinctos ab aliis uirtutibus: inclinat ad diligendum Deum propter se: Se diligendum proximum propter Deum ; de uelle proximum diligere Deum, di hoc est amare proximum. Notum est nunc, in nulla uirtus moralis habct similes actus, de ibi esset notandum pro regula, i actus uoluntatis, distinguuntur adinuicem per obiecta, sicut actus intellectus. unde omne illud qa
ponitur post uelle, uel nolle, totum illud est obiectum illi uiuo
litionis. Exemplum. uolo dare eleemosinam pauperi propter Deum, in tali loco: totum hoc sequen , uolo, est obiectum d- ii iis uolitionis tunc dico ultra,'omnis uolitio, quae babet
aliquid pro obiecto, quod non habet alia, disterunt specie ab alia: Exemplum orto uult dare eleemos nam de suo, pauperi propter Deum: Plato unit dare eleemosnam de suo paupeti propter Deum, istae duae differunt specie: quia una ha tly de iis o pro obiecto, quod nou habet alia: practicetur ergo
charitate, de aliis uirtutibus. uolo diligere Deum, uolo dare pauperi eleemosinam propter Deum, disserunt specie.clariam in m. T actus aliarum uirtutum, Et charitatis disset ili stecie, sicut illae uirtutes disseruiit specie.d ista sunt demute doctoris, se quae intendit bie habere. Contia conclusionem quae decli octor uult adducere aliquax rationes probantes, T actus iritata in
moraliter bonus, de metitotius di ilinguantur specie Et tamefuit conclusio nostra,' non distinguitur specie essentiali. uisum est quomodo unu ec idem abiis, dicitur bonus moraliter, de meritorie. adducit doctor aliquas rationes ad probat dum, ni distinguitur specie inentiali. Et formatur se roaudi cia de dictam iis practica secundum quae sunt actus moraliter alis, de alius meritorius,distinguunt specier ergo illi actua
115쪽
untur specie. Pro declaratione istiui est notandum, ouδd in istis moralibus . iudicium, N dictamen, sunt actin intelletius .per quos iu dicamus aliqvid esse iniendum uel non taciendum. tale qualem fieri dicit, uel fieri non dicit. Exemplum. intes lectus iudieat,quod Deo seruiendum est: & uelle seruire Deo est actu moralis. Llpro declaratione capia mox unum alium moraliter bonum, puta sortes qui est in peccato mortali, dat elee motivam pauperi propter Deum: N Plato qui xst in pratia . dat eleemosinam pauperi propter Deum:dare Sortis, E actus bonus moraliter: de dare Platoni, est actus me totius: respiciamus tunc.utrum sant secundum diuersa dictamina, uel diuersas prudentias; notum euu non. notum eii r iudicia secundum Quae isti duo actus sunt, non deberent i pecte: quia Sortes iudicat danda est e cemosina pauper. Propter Deum.
Et iam Plato iudicat se. Item dicitim est tinus, ει idE actus sint est esse bonii, mora iter, di metitorie, sue. eisue di ille nolit secundum diuersa iudicia. quo uolumus habere pro conclusone,et non oportet Darei s mora it et bonus ti acius meritot te bonus fiat, secui uiudicia differentia specie. Contra. Actus moraliter bonus si seeundum iudiciu quod naturaliter pollonius habere t sed actus meritorius iit solum sectandum iudicium, quod fide habemus: ergo ista iudicia deberent specierantecedens probatur. Philosophi naturaliter habuerunt ista iudicia quod moriendum est pro defenso ne rei publicae &propter actum uirtutis: i ed quod omnia debeant fieri propter Deum hoc solum iide,& teuelatione habemus: capiatur ergo istud iudicium danda est eleemosina pauperipter Deum: istud iudicium non habetur nisi fide, de testim mmo bono tum patrum . quibus suit reuelatum,Pomnia debeat fieri propter Deum. Pro solutione istius artumenti, notandum quod arcumentum quaerit unam di licuitatem utrum fides intiaca,& nde ae ista, inclinent ad unum, di eundem actum: quo declarato soluetur argumentum, de ponuntur aliquae propositiones.
Prima ad iiicquid inclinat sides acquisita inclinat fide, insit Et dico hie . sdes inlusa inclinat ad omnes assensus fidei nos . ipsa tamen sola, non potest inclinate, id est producere aliquem actum s dei: habitus insus soli nunquam possunt exire in actu. Dico hie actu, fidei semper sunt in intellectu, de non sunt nisi iudicia, uel astensus practici, uel speculativi. Exemplum assensus per quem ego allentio tui, Deus E lituitu& unus as insus est fidei. Ex quo sequitur, ui non oportet, si habitus disserant specie, minus ad quos inclinint disterant specie: quia fide, iniusa, di aequisita, tint habitu disterentes specie: de tamen in li-trant ad actu eiusdem speciei. Dico ultra pro argumento, ldare eleemotinam pauperi se π istud date non sit propter
Deum, nec actualiter,nec uirtualiter, non est actus bonus moraliter .nunquam enim aliquis actus, est bonus misi aliter, nee
per consequens meritorius,nili sat propter Deum actualiter, uel uirinaliter. Dico ultra, u iudicium dictans complete de actu moraliter bono, est actus fidei. Naturaliter non possumus babere tales. Ex quo sequitur, quod tam actus complete moraliter bonus, Quam asut meritorius. fiunt mediante uno actu fidei: qa ista elide fide: uod hoc dicebant seri propter Deum : ergo id pixiuppi nebatur in argumento, quod actus moraliter bonus sit mediante uno iudicio naturali, te actus meritorius mediante uno actu supernaturali hoc fit sum est. Et si di eas ulterius iudicium quo fit actus moraliter bonus non est ita certum,scut indicium quo fit actus meritorius: uia tale indicium est a sile infusa: ti fidei infusae non potestu se fali um: bene tamen fidei aequisitae potest si bene Latiu& a fide acquisita est iudicium secundum quod si actus in taliter bonus, de actu, meritorius est a fide insusa: igitur diis serunt specie. Doctor noster ibi egregia ponit. Primo dicit,
quod aα ι otitiam certam , dux conditionet requiruntur. puta, ruod si sine deceptione: f. quod sit sine formidine. Si ne deceptione, puta, quod ita sit in te, sculpet eam iudi-
Ex quo sequitur, certitudo notitiae, semper insequitur obiectum. i aliud de quo habetur, a quoesique habeatur, ει mediarue quocunque habeatur: quia notitia est certa, quia ita seut ego iudico uel non ita est, ii eut ego iudico. Et hoc liue causatura Deo siue isde acquisit sue infusa. Ideo excludit deceptionem. quia bene sequitur .rii certa ergo est sine deceptione. Li tunc pono aliquat propositiones.
Pr mi omnes actus sidei nostrae tam acquistae, quam insisae, sunt semper iudicia orta. D iEx uo sequitur,ui postquam iudicium practi m plene dictant de actu moraliter bono, uel meritorio. est actus ii dei, se ει ιβ.quitur inquam, et est ortum iudicium.sequitur uberius, Tmedia per quae habentur iudicia, bene pollunt inere ad sormidinem notitiae sed non ad certitudini . Sequitur ultra, propter hoc, τ unus actus est a fide infusa, di alius a s de aequilita pri pio hoc non sequitur, ut si maior certitudo in u-
ulterius est notandum, v eertitudo aliquando prouenit ex notitia terminorum: aliquaudo ea certitudine antecede tis. emplum faciamus unam demonstrationem. Omnis e Lundus est pungendus:iste est errabundus: erso iste est punsdus: notitia de ilia maiore, est notitia certa, habet ut ex notitiis extremorum quia est euidens. ita i quicunque habebit notitiam extremorum. iudicabit F est puniendus. Concluso puta iste est puniendus, habet euidentiam, de certitudinE euidentia maiori .
Ex quo sequitur ulterius, ' scientiscus actus, di actus qui non es scientificus. immo qui est solum fidei, distii suuntur specie:& t Ai non oportet si actus uoluntatis qui sequitur illos actu differre speete. Exemplum, iste Sortes ex expetie tia cognoscit, ui indigenti est subueniendum: Plato solsi scit, quia est sibi dictum , discit per teli imonium alterius: isti duo actus differunt cie .uterum actus uoluntatis qui sequuntur differant specie, puta uolo subuenire pauperi Dico P nodifferant specie. Lx quo ergo sequitur, m dato, ut dictamina per ouae sunt actus moraliter bonus, si a s meritorius, differimi heci listi actui non differunt specie. Ex quo sequitur, v dato, in notitiae habeantur per diuersi media: non oportet propter noc, quod differant specie: notum est,quou per demonstrationem, possumus habere not itia conclusionis: de etiam per experientiam: & sunt eiusdem speciei. Contra GrNotium. ut omne rei barbarum, &e. Medicus scit istam per experiem iam,& per demonstrationem. Sequi tur ergo contra Gregorium, et diuersitas specifica medior si, non arguit diuerstatem notitiarum causata tuim ex illis diversi, medii . I sa AT soluere argumentum. Et sor matur se. Non est minor differentia in prineipiatis, idest in causatis, quam in principiis: ergo ubi principia differunt i ci principiat a d uerent specie. Respondet doctor ad illud argumentum, adducendo opinionem Godos i de sontibus , quae stat in una e5 elusionetas a. puta habitus,non concurrunt ad substantiam, idest entitatem actus: sed solum concurrunt ad condicionem
Pro declaratione est notandum, quod communiter dicunt doctores. habitus sicit aliquas conuitiones circa actum puta facit, quod actiis elicitur delectabiliter prompte.&ex itia Vlterius dicit doctor, quod differentia est inter habitus infusos εἰ habitus acquistos. Habitus insus,non faciunt ista, conditiones circa actum:sed solum habitus acquisiti. Et istud est uerum di tenent omnes doctores:& in hoc disierunt habitus insus,& habitus aequisti. Ultra dicit doctor, quod habitus iii usi si, nitim acquisti, concurrunt ad substantiam actus, idest ad Goductionem actus, proaucendo partialiter actus: tamen differenteres uia habitus acquisitus, sine insus potest prodii 'cere actum: ud infusus sine acquisito, nunquὸm potest partia liter paraducere. ut baptizatu, habet tabitu, infusos .itu habitus nunquam prodi sit actus fidei: sed oportet v, instruantur
iuuenes.ut pater,uel magister dicat, tu debes crΩerrim Deus est trinus,& unus,& tune genetrabuntur habitus, qui sint aequisti. unde isti in limo: bene ad actus iidei, sed non innis. Et lixe de ista qMestione.
fous x xNτεα doctor noster in bae quaestione iuia utrum actus exterior addit aliqu am bonitatem, uel nauarit, maliatiam ultra actum interiorem, idest actum uoluntatis . Exemplum.Petrus vult dare eleemos nam pauperi propter Deum: actus interior est uolo. actus exterior est istud dare, puta callere panem s. dare pauperi, Tunc istud velle quo ego odare eleemosnam paupura est bonum 'uaerit tune, utrum istud date sit bonum:& virum , t bonum aba bonitate,quania riuinam Puta,quam uesic daremo: ndum est,. v ad
116쪽
exterior Im ratur a uoluntate.vltra dico. quod ictu ἀ- imperari a uolutitate, nihil aliud est, quam ipsum adium te
H--υ. minare actum uoluntatis, seu quam supra i pluin cadere Murmam is voluntatis: dc si super eum non cadat actus voluntatis, ego di Me. eo,quod nullo modo est imperatus Dico ultra, et per actum interiorem, intellasimus inissa quaestione actum voluntatis. ita quod quastio est, utrum actus sui impetatur a voluntate, -W- habeat aliam bonitatem,quim ha catactus interior perque
Pro solutione issius quaestionis doctor ponit aliquas propositiones.
Prima proposito. Ad hocis, aliquis actus dicatur bonus , vel malus, non suis cit, et imperetur a voluntate: sed requirint ar unitas eiusdem suppositi. id est F tam actus interior, qua actus extetior .sat ab eodem supponio, seu ab eodeni Ex quo dicit doct. quod nos non quaerimus hic nili de actu bono moraliter, te non de actu bono naturaliter , qui actus naturalis εactus qui non est proprie in potestate nostra 'sicut sunt actus Amis μγ mxς0 ix uegetatiuae qui non labiiciuntur imperio uolunta i di, Π quam possunt esse neque boni, neque mali. Et ii ..t .. dico, possunt praccipi a uoluntate patet, uoluntas potest prae opere,volo generare uolo nutrire. Respondet doctor, quodia in omnibus ictu est mala intellectio actuum ammae vegetatiuae.Notumeli, quod uoluntas potest bene praecipere, quod
me datur bonus cibus,quod ambuletur uersus in eretricemisi actus non sunt actus animae vegetario x; sed quod nutrimentum conuertatur in substantiam aliii:hoe est nutrire. utrum istud si in potestate nostra cinὰ non . Dico ultra, quod
renetam est ex L mine generate prolem: istud non est inpoteuate nostra r tamen bene applicationes sunt inpotectare nostra.Ideo dicit doctor, quod non loquimur de actu naturali; sed loquimur de actu qui potest esse moraliter bonus, unde ut dictum est, actus dicitur bonus morsiter, qui fit secundum dicamen te m complete dictans de circundantiis. Dicebatur ultra,quod si1ntactus unius suppositi, idest Uab uno supposito satu:quias actur interior. i. s uoluntatis,& actu ext Horcellent in alio, c alio supposto, non sequeretur,2 inus
exterior esset bonus,uel matur.
ν-- in Et lacio paruas quaestio s. secundum quod Occham satiet
assumenta:pono casum, quod aliquis praecipiat igni ut illa
minet eandelam in honorem Dei ruinim istud illuminat qal saeit igni, si bonis, actus in igne: de patet quod sit bonus et
quia imperaturaba uoluntatis bono.Notum est, quod vor H Iunia, lates illuminare candelam propter Deum, est bona. se doctor istud argumentum Hr hoc, T dicit, oportet,Tst unius suppositus, idest quod ad eodem nant tam actus uoluntatis, quam actus imperatus .perhoe etiam soluitur aliud argumentum Oecham: istud uel educere lapides in clausitu, propter aediscationem claustri propter Deum4 Eso imperoas , quod portet,ic portat: utrum illud portare quod ficitasnus, sit actus bonus. videtur et sciquia imperatur ab actu voluntatis bono: igitur ille actus imperatus erit bonose iam solutum est argumentumquia oportet,i actus imperatus &imperans si eiusdem supposti. Uer hoc soluitur egregium argumentum,uolo quod aliquis uelit se praecipitare de turri: is uduelle est malum, quando est in medio quodcunque nolle habeat, ibit deorsum unc quaero utrum illud praecipitare, id est descendete deorsum,sit bonum, uel maluminotum in , P, est sicut inus uoluntatis. Et quia actus uolui uatis est malus . ergo de istud praeeipuare similiter est actus malus : quia licet postqvim est inchoatus non sit in potestate nostra: tamen in choatio est in potestate nostra: licet continuatio non sit in potestate nostra. Dices, utrum post nolle, quod ille habet in medio, ista pyraecipitatio sit bona, uel mala. Respondetur quod non est mala,quia dei icta est causa mala, puta actus interior nempe actus uoluntatis. per quod uelle uolebat se praecipitate, ε. Ego uolo occidete aliquem, ec postea me pinniret, te habeo nolle istud uelle post nolle,non est malum sicut dicit ues ottes postqvim bene bibit, cognoscit se bene bibisse, de ipi si
pinnitet tantum bibisse,& male fictum est tantum bibisse: ta- ω n instea erit ebrius .utrum istud i enitere de bibisse antequam iit ebrius. iaciat quod inebriatio non si mala Respodetur u istud in riari, do uerberate, quod tacit sortes ea,
non erit malum.quia tunc temota est mala eausa,a qua istud sequebatur.
sart. Dicit ultra doctor noster quod actus interior se habet in
habet actum exteriorem pro obiecto partiali, ut uolo dare eleemo linam,omne quod cadit post actum uoluntatis, est obiectuma unc dicit ductor, quo uos vis quaerimus in actus exterior qui est obiectum partiale, uiat ad intensione actu
interioris, Puta actus uoluntatis, qui de iactouit elisus est ecinhoe est differentia inter actum desiderii , qui est circa absens,ia actum dilectionis qui eii circa praesens: quia coimnu- nitet actus desiderii nunquam est nainteusus, sicut avus est. ctionis de re praesenti. Quaerimus ergo de extensione actus exterioris. Se interi ris, pura, utrum actus,interior sit bonas una bonitate. re actus exterior sit bonus, alia bonitate:& intelletimus ur dictum est, quando actus exterior est coniunctus actui interiora, idest ab eodem sum, di et unus ab alio imperetur, puta actus exteri e ab actu interiori.
De primo, utrum bonitas moralis re Docior ostendit in generali de illis de quibus intendit tractate: dc dicit et tria tractabuntur in ista quaestione. yri,no unde actus accipiat suam bonitatem moralem de una edicat ac bonus moraliter. Seeundo unde aliquis actus dieitur esse iii
dabiliς, uel uituperabilis. Tertio determinabitur utrum scalia laudabilitas in actu interiori, uim in actu exteriori. Pri mo ergo doctor determinabit de bonitate morali,puta unde actus, seu quare actus dicatur esse bonus moraliter . Et ponit hic doctor noster multas diuisiones. Prima est i bonum multipliciter accipitur.Uno modo ea pitur absolute, ut est passio entis: de sic dicimus qnod omne
ens est bonum.sed dices, quid est ista bonitas quae conuertitur eum ente s Respondetur quod dicit gradum periectionis rei: quaelibet res mundi habet aliquid periectionis, quae pers
ctio est eadum realiter eum illa te: ec hoc multu dec arat A dteas de nouo castro, in primo, de istud uocatur bonum absolute captum. Alio modo capitur bonum in respectu, seu b num alteri, idest in ordine ad aliud: Se istud est multiplex. Quoddam est naturale:quoddam delectabile:&quoddam morale, seu honestum Dicit doctor quod bonum naturale est duple 'noddam est essentiale, bc primarium. aliud est aeeiden- Fentale,& secundarium. Et dicit doctor , quod bonum naturale essentiale,seu primarium,est integritas entitatis alicuius. ut uando aliqua res habet quae requiruntur ad suam entitatu
illa res est bona bonitate naturali, Sc primaria, seu erent tali Et dieit doctor quod malitia illi opposita, est desectus aliculos requisiit ad integritatem illius, ut ad integritatem hominis requirit ut quod trabeat eaput, pede manus die.si aliquod
istorum deficiat,tune non est vonus homo, imate naturalictantialitata bonitat accidentalis naturalis, seu secundaria.
est quae facit ad bene esse:non ad esse simplicitet: sed ad bene
esse: ut puta liabere salutatemurabere pulchram faciem: benὀioqui: de sede aliis. Dico ultra, ut dicit doctor, quod omno conueniens alicui,dicitur esse bonum illi,cui conuenit. Et dicit doctor , quod aliter dicitur bonum illud eui eonuenienseonuenit:& illud quod conuenit: quia accidentaliter: sed ipsum conuenient dicit ut bonum in se . ut facies dicitur bona pulchritudine, denominati uer sed ista pulchritudo ei bona ex se quia est ipsa bonitati Vlterius dicat doctor nosteri, quod sicut res dicitur bona duplici bonitate naturali : ita actus nostridi euntur boni duplici bonitate naturalit imo dicuntur boni bonitate naturali primaria, quae non est ius integritas illius actutile de omnibὼ istis bonitati bin, non est hic ad pro postum. Aliam bonitatem habent actus nostri aceidentalem de secudariam, quae est in ordine ad aliquod extrinsucum,pu Lia ad lectam rationem: de de ista bonitate aecidentali actus, e .
hie ad propositu unde ista honita accident actus, dici ' is is i. .
tur eoui imitas seu conuenientia, ad rectam rationem, his, in
Ex quo sequitur eo tollarium. Quod pystquam ista bonitis est se aectantalis,dc secundaria actui, dubiu est nctus . . . ,
possit esse sine tali bovitate. ita v esset actus, ec non esset bonus tali bonitati. moli τα convenientia. Soluit istud dubium, deponit talem propositionein Duplices sunt propositiones prata . Quaedam sunt necessariae, de per se notae: de istae habent necessario
suam lectitudinem ut Deus est diligendus. Ista non possunt minis is perdere suam rectitudinem, sicut non possint salseeari seno possunt esse sine ista rectitudine. Aliae sunt pris ostiones pra i
cti contingentes, sicut Deus est colendus in raelamento altaris: fur est suspendendus.Et quia istae pro sitiones sunt tingentes, possunt sals sicari.Ideo possunt ei e sine rectitudinere eonformitate ad rectam rationem, te actus consormes ad
iudicia istarum propositionum possunt esse mali, se indicit rex: puta si Deus, uel lex, nunquam praecepisset, quod Deus esset colendus in sacramento altaris, scut in antiqua lege erat,
in qua erat siliariuia praedicatum a supponebat.
117쪽
erit aliam quaestionem ibi. H est ad iudicium illius
inteuectus. Tu dicis, adho quod actus sit boniis moraliter, Oportet, quod fiat consormiter ad intellectum: quaero tune , Qq irem intelle erum, uel ad uitellectum diuinum: uel ad n stram,ideli aia rectam rationem nostram, uel diuinam. Respodet doctor, quod oportet, quod fiat conformiter ad intelle iudi uinum ; qui intellectu diuinus scut producit omnes res ,1ta cognoscit omnes res quando, i cubi, di qualiter, d bit sora. Et est hie notandum . quod illud debet intellici quando iudicium diuinum iudicat nune patrem meum elle mori dum: te ego iudicabo patrem meum nunc non eue moriendis, uel puniendum. Virum ego teneor contor mare actus meos iudicio tui diuino.Dico ν noua quia illud rudicium nodicit nost citeri ad illud uolendunt. Per hoc soluitur illud clictum quod tractant omnes doct.Pnox non tenemur conisi mare uoluiitatem nos iram in volita
uolutati diuinae. Lin hoc et Deus uult, ita in hoe 2 Deus uultilos debere teneri, εο obligari. Viterius aliquod in agens, eccl intendit declarate unum quod iupradictum es, et ad hoc ,
Paci is dicatur bonus moraliter, oportet fiat iecundum Oinues circunilantias debitas inerte actui. Dic ut aliquis, qui sunt circi initanti quae det ut iacere actum bonum moraliter: Bieuit et dicitur ad hoe,quod i unt i ex circunuantiae. scilicet quis, cui, quomodo,quando, ut i cur, idest propterque itinem. arat doctor mulis primo, qui , idcli, quod a usillud quod bene moraliter potest agereat dicit doctor, cum omnibus dotioribus, quod os ut et, quod iit agens liberum , id est agens libere,ec secundum uoluntatem. I ices, qus tali es tua, quod requimur, quod ut agetis liberum s Respondetur,quod in actu bono mota Koportet este agens: requiritur potentia:requiritur au. I inplum: homo uult date eleemosinam ingens est homo,quae est potentia uoluntas a ius , euelle dare eleemo linam. dicus, quae ratio est istas espondetur, quod non est quaere a cauta, nisi rat in quidditati ualet minorum .ideli Pod talis potentia, est tali, poduntia. Et talis actus,est talis a suic u icut, quod talis actu non potest taetutia uiuili potentia. ita quod si quaeras z quare accus uoluntatis si te st. Respondetur: quia acius uoluntatis , est talis alius: dc Potcntineti talis potentia, disic de aliis. Date-xemplum doctor, quare talis a sesi a tali potentia, de tali obiecio, hoc eii ex natus a iba:uult ergo habere docior, quod ibi non est quaerenda ratio, nili praecise naturati tumorum. natura ergo actus iacit,quod acius fit talis, de quod sit a tali potentia. Non eii qu aerenda causa, quare acius moraliter bomnus, est ab agente libero, niti natura terminorum: quia acius Etalis naturae, do potentia, eii talis naturae. Exilio potest inier- ι,quod prima circuiti tantia, puta quis, conuenit tama 1 bono, quam actui malo. quia ad hoc, liat malu , opotiet sit ab age me libero; ergo illa circunilantia eii communas adactum Donum, de malum.1 st adueriendum, F multi doctores dubitaverunt .dicentes Ῥ per quis debemus intelligere qualis: puta quale agens agit.
ut tum stele Lus: ut tum ictis imus,utrum puer: uti uicuexa utrum insensatus, ecta
Pro declaratione istius pono aliquas propositio nes. Prima ptopositio. a talitas pelionae, bene iacit quo ad alleurationem, de quo ad grauitatem: sed ut iaciat limplicii et adactum moraliter, nihil Licit: dc ratio huius eiu quia uellet unum agem liberum solum, bo non euet quale, aliquo statu ,
non minus pollet agere mota liter: quia talis non ei et in aliquo statu, puta sacerdos, nec religiosus, nec eccle atticus aedhomo limpliciter Dico olita, si licet qualitas petiis aggrauet,tamen nunquam poteli iaccre quod ueniale sit mor .ale, nisi ibi te per acciden, equia torte icandal reat. de istud cςO O-llii oriuinis in aqua uias iaceret de ueniali mortale, i. queretur quod ilic,quod cum tali qualitate, ubicunque tale acium saceret,icio per peccaret mortaliter: quia semper e talis qualitas de tamen li istud lectete iaceret aut adiceret mendaciuiocosum, on peccaret. Ex quo sequitur, T multum iacit cireunstantia petibi ae r do aggravat nunquam tam eii P te iaciat
Ulterius ex rationibus, terit vult declarare desecunda circunstantia actus, te ponit talem propolitionem ex istis uerbi supradictis, puta ex hoc, Poportet, qui alit agens, de quod sit talis potentia, puta libera: ec ex natura adius possumus concludere secundam circu stantiam, puta circunuantiam obiecti, quae intelligitur Peuirita quod uult dicere doct.quod obiectum est conuenio actui
quia actus est talit actus:&potentia est tale uent axem si,
quare iste cibus est conueniens comessioni t quia comedere est talis actus, dc potentia est talis potentia. Et breuiter dico ultra, τ obiectum in moralibus, est illud supra quod cadit aerias exterior,uel aetus uoluntat is. Exemplum. uolo dare ele molinam,cui Petro. Petrus est obiectum.unde illud per quod respondetur ad interrogationem iaciam per cui, erit o
Hic est diis itas:uttiam illud quod est obiectum in moralibus, sit obiectom ςonvcniens ex nasura sma, uel quomodo
est obiectum.Lxpono casum, Sortes, de Plato, sunt eiusdem rationis: uolo T aliquis existimet Sortem pauperem; de Platonem diuitem bidet Platoni, male dat :quia diu Si Sorti, ne dat: quia pauper existimatur, de tamen sunt eiusdem naturae:erso sequitur, τ obiectum in moralibus non est obiectum conueniens inquantum est talis naturae, pono hic aliquas propositiones. Prima apprehenso,uel existimatio de aliquo, facit obiectum ei e conueniens . uel discouueuiens. unde existimatio qua quis existimat Sortem ei e pauperem, iacit, quod Sortes erit obiectum conueniens dationi . Sortes ergo non est obiectum conueniens ex natura sua: sed propter talem existimationem.t ines ista existimatio aliquando est falsa de erronea , ut in plurimum : ergo tu male dicis. Breuiter dico hic, quod
si sit error inuincibilis, id est T saciei vio τ moris est,non posse
sum scire ueritatem, tune eit error inuincibilis: de moderni omnes tenent istum modum dicendia ideo dicunt, F Iacob qui concubuit cum Lya, non peccauit: quia hoc sec.t errore inuincibili:quia fecit, ae moris es Sed dices. iste potuit euitate illum errorem: ergo non fuit error inuincibilis. t et qui sic ut et unam thedam, ut videret intrum erat Rachel. Dico lpotuisset uincere, sed moras non erat quia motis non est ui-adere mulierem suam:antequam uadam ad linum. unde ad , ducuntur mihi tres testes, de iudico P dicunt uerum, ego iacio Ψ motu est: de tamen mentiuntur. Ideo ego iudico erro re inuincibili equitur ergo, quod conueuientia, uel disco
uenientia obiecti, est secundum apprehensionem. Vnde Iuda qui concubuit cum Thamar uxo te si totum: utrum peccauit peccato in elim: uel tarmoti opi, ipse ciςdebat messe mei et ricem.Rei pondeo quod peccauit secundum, quod existi mabat eam eta meretricem.ldeo peccauit solum peccato tot
Lx quo sequitur. Tquis habens societatem eum sua, po test committere peccatum stupria uel etiam sernicat ionis: secundum thabet aliam de aliam existimationem de ipsam alter undes esset mea uxor, quam ego existimarem ibistem ego cognoscendolpi in peccarem p cato incessuri, ii delu, da committebat incellum: quia in consanguinea cum alii ne.Verum et , T committebat incestum: sed no peccabat Hecato incestus: icd peccato tornieationis. Aliud est in auibus aliorum agentium, quae agunt pixter intellectum, ec uoluntatem uiuia obiectum est iplis coiiueniens. quia talis naturae. Ex quo senuitur aliud corollarium, quod nihil est conumniens, uel dii nueniens uoluntati .niis quin est volitum, uel nolitum. Ex quo sequitur, F nihil ex natura rei est conuenies uel disconvellieus uni utarat .
Ulterius dicit doctor: l quando actu, eadit supra obiecta
conueniens, tali actus est bonus muraliter ex genere: puta dare eleemolinam paupert,est obiectum conueniens. Dices quare tali, acius dicitur sic bonus ex genere s Respondet doctor, τ ideo est:quia sicut sevus dei erminatur per suas differetias, ita actus ea dens supra obiectum debitum, potest determina ii per alias circunstantias: puta per quomodo, per uia, per
In ista autem bonitate, tectvisum est in lectione praecedenti de duabus eircunstati in
actus morali iput ad equis,& de cui Nue doctor siet uult determinate de alia circunstantia: puta de circunstantia finis, ide si quis est ille finis propter quem debemus iacete operationes nostras Et uult habere istam declarationem: hoe quod aliquis actus dicatur esse complete moraliter bonus, oportet,quod fiat propter Deum, uel actualiter, uel uirtu liter. Et in hoc conueniunt omnes doctores: te scriptura sacra. Ex quo sequitur corollarium, et finis ultimus omnium operationum nostrarum, est ipse Deus.
Tunc tangit ibi doctor dissicultatem. Quid est iacere aliis quid propter Deum. . . rio declaratione istius quaestionis sunt uti modi inter om
118쪽
nes doctiues de hoe . Quid ea sacere aliquid propter Deu.l minus modus eli ipsius Gregorii de Arimino,qui dicit, et sacra e aliquid propter Deum nihil aliud est quam dilectione Dei ei se causam dilectionιs creaturae. Et tunc amamus creaturini propter Deum. Vnde uult habere, quod quando dilectio Dei cst causa dilectionis creaturae, tunc est diligere creatura propter Deum. idest quod dilectio creaturae causatura dilectione ipsius Dei. Dimittitur in hoc iste Gregorius abomiu-bus doctoribus:a Scoto: ab Occbam : ab Andi ea de nouoc stro. singulam eii in i ua opinione. Lualia opinio domini Occham:de Aliaco:& omnium modernorum: tui dicunt, Udiligere aliquid propter Deum, nihil aliud est, quam dilectionem illam habete pro obiecto partiali creaturam, propter Deum Exemplum. Volo dare eleemos nam pauperi propter Deum,ista datio fit propter Deum.quate quia uolendo, L I, et hoc totum pro obicciordare eleemot nam propter Deum di habet is iam particulam Deum, pro obiecto partiali. Et ilia
pinionem tenent omnes moderni.& etiam uidetat esse opinio doctorit nostri.
Est tamen ibi notandum, quod doctor noster aperit alium modum:qui est tertius modus quem approbat,& dicit, quod facere aliquid propter Deum, est sacere actum, di uelle illum actum fieri propter Deum. Exemplum. ut si quis petat: quid aest dare eleemolinam pauperi piopter Deum s Rciponde id oor, quod nil ii aliud es .quam uelle istud dare, e illa propter Deum. iste modus dicendi eii multum probabilis. de istum: modum tenent multi dociores. Et ideo docior noster probabiliter tenet duos modos dicendi de hoc: quid est iacere aliquid Propter Deum. Primo propter Deum, elle partiale obi oum. Secundo, quod est uelle illum actum heri, propter
Lx quo sequitur,et tenendo istum modum,quem aperit ibi docior noster, ut iacere aliquid propter Deum,nunquam pot-sse tus mediante una copulat tua: puta facere actum: di uelle istum actum seri propter Deum. Dicit ultra docior noster, τ circunstantia finis est principalis circunstantia in actu moraii: non π sequatur, fiuis c bonus: ergo totum bonum est ed se, finis est malus .ergo totum est malum.Finis non es bonus: quia sorte ego non iacio proptersnem:eiso acius non est bonus. ndico,e actus est malus, Ideo ex illa negativa non iniero unam a turmativam: quia actus non est malus aliquando, ubi non pono finem et puta leuare sestueam; α tamen suis non est bonus: quia ego non
Sie sunt tres opiniones initanisteria. Ibi est dissicultas, quae est opinio Sco.& aliorum doctorum:ur ad Loeu vius si nus moraliter, oportet ae actualiter,uel uirtualiter fiat propter Deum. Vnde iacere aliquid actualiter propter Deum, nihil aliud est, quod quando actus sit,considerando,& cogitando Deum. Sed iacere virtualitet aliquid propter Deum, nil ut aliud cli, quam iacere aliquem actum ad quem movemur propter c gnitionem, de dilectionem ipsius Dei prius habitam . Exemplum. Vado ad cantandum misiam, S antequam uadam, ego cogito di dico; uolo dicet e missam propter Deum, di pro Petro, de uado, de dico militaui:& amplius non cogito de Deo: sed continuo istum actum Cc prima cogitatione, & diletiione De Idco utituat aeri cio propter Deum quia ista motio ista inceptio, in propter Deum: N uenit a Deo. de etiam illud sequens, uinuariter est propter Deum. ec credo Φ istud ita las ad hoeu aliquis actus sit bonus moraliter. oportet , τ satinitaliter,uel uirtualiter propter Deum.Sed dices :none suis citui dicit Grinorius,&alii moderni, ae sat propter Deum
Vnde ponunt omnes isti moderni istam propositionem. Ad hoc, quod actus sit bonus moraliter. sussicit, quod fiat habit auter propter Deum. Sed dices: quid est istud sacere habitualit ei propiei Deum Respondent omnes isti, quod facere habitualiter aliquid propter Deum,non est aliud, quam esse
paratum quod si cogitat et ut Deu , uel consideraretur, set et Propter Deum ut me uerbero: ego iacio habitualiter propter Deum:quia si tune cogitatem de Deo, facerem propter risu . de dicunt in istud facere, missa praeparation me uerbero: est sacere habitualiter propter Deuntiistud nihil ualet. Et ar suitur sic non sequitur Si ego considerarem de Deo, o ficerem hoc propter Deum: ista conditionalis est tali a. ergo proptet it ua ta sum, non uidetur, quod actus debeat dici bonus
Item arguit M. Actu praeteritus, sese habet, quod ae' in potestate nostra . quod sat bonus Orgo futurum eo tingens qnod potest esse, de non eue, non debet facere actuui
qi Post circunstantiam finis, feciti octor 'oster dicit, quod quarta circunstantia, rus requiritur ad hoc,quod actu, si bonus est modux agedi. Uude mo o. νdus agendi est, quod actio, uel operatio, stat secundum coni- Omunem decentiam,& honestatem hominum. Exemplum. re eleemolinam pauperi propter Deum .est bonum : sed si ista datio fiat contra communem decentiam, puta proiiciendo s-bi panem per caput,deficit modus. iste dat propter D ini: sed non debito modo.Et hoe est, quod communiter dicitur , omnibus adde modum. Modus est pulcherrima uirtus, idest pulcberrima circunilantia uirtutis. Ideo dicitur Hilarem datorem diligit Deu . Dices bene. o uolo quod aliquis dat eleemosinam pauperi propter laeum: sed proiiciendo panem per caput, uta iacit aliquem alium modum,utrum peccet Res detur hie quod ita male apit moraliter moto aicere, V pee cet Non solum priuatur, idest non ponendo circunstantiam: sed ponendo eircunstantiam contrariam. ideo male agit moraliter: sed credo quod non peccet:quia solum agit elatra ha nestatem, S decentiam:& non percutit eum: sed ponet in terrain. si tamen laedent eum tortassis committeret aliud peccaium sed se iaciendo di eo quod non peccat, ne mortaliter, nec uenialiter unde est hic notandum,ut dicit doctor, quod actu dinitur malus moraliter, dupliciter. Vno modo priuatiues Alio modo negat tu priuatiue quia facit actum, non ponendo circunstantiam, iux deberet tunc ines Exemplum. ιεν a lue iste in die dominica debet tacere talem cultum propter lu: d p. cuire. ipse omittit iliam circunstantiam, finis, puta propter Deum . ille actus est maluς priuatiue, quia deberet tutic habere talem circunstantiam.quam non habet. Alio modo dicitur malus contrari ut quando non solum non habet circunstantiam , quam pro tunc debet habere sed habet contrariam. Exemplum .dare eleemosinam proptet uanam gloriam, istud date, deberet fieri propter Deum.& non fit sed propter circunstan tiam contrariam. Ideo ille actus dicitur eale malus moraliter contrari AHic sunt paruae dissi evitates. Prima est, nunc non teneor diligere Deum, sed praecise die domini ea , & aliis diebus d terminatis, puta telii uis: tamen ego do eleemostiam, uel dico horas meas, & non facio propter Deum, utrum iste actus sit malus, seu utrum ego peccem rgo semper, teneor diligere Deum, sed non tun hi in hoe est conuouersia inter Grego rium de Arimino, Occliam, de Aliaco, & Motum. Diceret Gregorius,quod esset malus.quia caret circunstantia, quam
deberet habere. Dico quod pro tunc, non debet habere, & io dicit Scotus,occham,de Attaco,quod ibi non est peccatum,
nee ille actus in bonus.neque malus, scd uocatur a sandis . .
serens. Et pono regulam . Quandocunque aliquis actus caret tam aliqua circunstantia quam pro tunc non deberet habere, ille actus est indisset in , di non est bonuKnec malus. Alia dissicut 'tas,quod est peius dare Heemosinam propter uanam gloria. . Dei dare eleemosinam, di non propter Deum: quando tamen V debeo sicere propter Deum hoc est querere quis actus est psior, uel actus malus contrarie, uel actus malus moraliter priuati qui caret circunilantia quam tunc debet haberes Re spondetur, quod actus contrarius semper est peior; quia semper duas malitias inchidit. Primo deiectum circunflantiae bonae,aure deberet inesse, ec cum hoc iucludit distormitate cit-
Ex quo sequitur eorollarium. Actus positiuus ninius sem. gr est peior quam si omissio actus boni. E xemplum. ut odioesi si sit is bile,in peius,quam si omissio dilectionis Dei.
ut ego omitto diligere Deum die dominica, de Petrus odit, tunc Deum, peius facit qui odit, quia ponit contrarium ctum, Se omittit diligere, de tenetur, Eo cum ii iacit actum
Postea restat tractare de circunstantia temporis, ut dicit doctor,qubit ad hoc, quod actus dicatur bonus moraliter, oportet quod fiat tempore debito idebitum dico,quod tempus debitum est, quod se se habet,quod praeceptum, uel Orduratum
faceret illum actum in illo tempore, dc non contra commu .nem consuetudinem hominum. Declaro; aliquis uult ieiuna
re in die dominica pii pter Deum; dico iste, mala agit, quia facit ieiunium in tempore prohibito. unde non solum est consuetudo non ieiunare me cominico, sed est piaeceptum,de ἴ- lubitum. Aliud exemplum Frater dicens horas suas tempora letato, bene iacit, de non quando deberet prandete, quia con
119쪽
suetudo laudabilis est, non dicere horas tempore prandii, redebemus dis linquere tempora. Aliud eilton pus comedendi: aliud dormiendi. Unde si non uenitem tempore prandit , uir si peccarem Dico quod non :sed indigerem castigatione ciuili.& deberem ieiunate per diem, non propter culpam : sed propter causati . 6. is sta interminat de circunstatuta loci,& oriet sacere actus in 1iatici. loco debito:&dieo locus debri ut, est locu , laudabiliter eos uetus pro tali actu. uel ordinatus, uel praeceptu . Ex omnibus istis inseri doctor nollet,u, bonitas moralis cos stit in integritate, iis est in illis sex circunsantiis: ita suod si una deficiat, iam actu, non est bonυ si non dico , quod si malus: quaa pro tunc ibitὰ non debet habcre eitcunstan
In leti ulterius doctor, et istae circim stantiae, proprie sunt
conseimitates ad dictamen rectum. Ex quo inscrt, v istae circunstantiae sunt quaedam relationes serma iter. unde circunstantia loci, oini aliter non est nisconsormitas loci ad dici amen tectum:quia iacio in isto loco , tu quo dictamen dictat. Ex quo in leti. quod bonitas moralis formaliter non est ni aggregat uni ex circunstantiis, seu iliis consormitatibu ad is dictamen in rectum. Ex quo sequitur, quod bonitas moralis non est aliquid ter se unum: sed est unum aggregatum ex omnibus illis conformitatibus, sicut puli biitudo non est aliquid per se unum, sed est proportio membrorum, coloris, di quanti talis, quod si unum ilio tum desciat iam non est pullabiit u
importat issas relat iones, seu consormitates ad rectam rationem. Respondet doctor,quod omnes iiii termini, bonum, malum, scientia, habitus, licet important relationes, tame habent modum praedicandi qualitatis ta ideo ponuntur in praedicamento qualitatis.
Ex dictis inicit finaliter Scotus, quod aliquis actus potest
induere multas circunstantias multatum uirtutum, idest potest fieri propter iities multatum villulum , sicut propter multas uirtutes. ut cura potest ambulare ad eccul, ain propter obedientiam, de ibi est iustitia. propter Deum, ut etiani aedificet populum, & est actus ii talitatis. ω dicit doctor, u quan. do aliquis acius si propter plures bona, circunstantias, tanto ille actus est melior, quanto iunt plura boua motiua, tanto ille actus est melior. ut vado ad ecclesiam propter obedient aut dicam misiam pro 'er Deum, de propter istam pavi ciem
Sed contra arguitur sc Si hoe esset uerum ouod dicis queretur, uod linus effectu causatetur a pluribus ea freta qualibet illatum, est sui liciens erit producendum illum euelaum, seu acto in . Respondetur ad aliud quod doctor nosterdicit,quod unus esse ius non potest esse a pluribus causis totalibus. sicut ab una sorium Vnde quando sunt ibi plura uiotiva, acius hi cum maior conatu, di uelociori modo, quam si esset sci. um unum mortuum . di de Loc tu secundo piacu
De se eundo principes i. die. J
onsequenter doctor nostra uult ibi determinare de quinque scilicet de laudabili, uituperabili, punihili, praemiabili, dedit i a imputabili. Et pro declaratione ponit talem propositionem. Imputabile, est superius ad laudabile, ta uituperabile, Ec ad pmiabile. Vnde norandum est, T omne laudabile, est imputabile ad aliquid bonum:etiam praemiabile: ii militer uituperabile.&puni bile, ordinantur ad aliquam pxnam. Sed dices: quid intellitis pex immutabiles Rei pondet doctor:illud dicitur imputa ite quod est in libera potestate age utis: puta ad ytaemium. vel ad poenam ita a uuit lue habere doctor, et nihil est imputabileia poenali uel ad gloriani, ius se in libet a potestate iliacit.& hoc dico quoad torum Dei: quo in toto ex-T teriori, aliud torte posset esse. Dices: quid est Hume se in li-- ' bera potestate notiret Respondet doctor, quod actum esse in libera potes Lare aetentis, nihil aliud eri niti acium polle no fieri quando fit: uel isse ii ri,quando non st. Et ibi maius est tur libertas nostrae uolunt a ita V siquis petat uoluma, lis id . bere egit vivare quia quando agit, potest noli agere. uel quati. 7. mmis. do non agit potest age te. ius a superiori causa praeueniatur. Per hoc solvitur egregia quae .lo quam Quaerit dominus Adam. Virum peccato posse peccare : uti utrum aliquis
Arguitur sic. VH homo peccat quando peccat, quando
non precataeon est dicendum, P peccet quando peceat: quia
quando peccat: se peccat, T i Oxi potest non peccare. ergo no peccat quia tunc non libere agit. Reipondet hic, τ quido homo peccat, peccat:ec quando homo peccat, poteu non peccare. Ita V optime sequitur peccat in isto instanti.ergo in illo insanti potest non peccare. Qigod probo arguendo tic. nons qui tur: iste non potest peccare, ergo non peccat. Notum est . onsequitur . ergo oppositum consequemis illat eum euppositum consequentis est, iste peccat .ergo istud, iste peccavsimul sat cum isto antecedente, iste potest non peccate: ergo 'quando peccat, potest non pecare.& potest non peccare. ergo quando peccat, peccat. Ex illis sequitur disserentia inter agens liberum, & agens naturale. S hoc saepe dictum est:quia agens liberum se dete minat; Sc non naturale.
In pu Tani L h. Vult declarare quid sit imputabile. Et dicit,u duae conditiones requiruntur ad hoc, ν aliquid sitim- sit d. putabile: puta et sit in , testate libera agentis Secundos, si bonum uel maluia propter quod si sit bonum,ad aliquod pretmium .s sit malum,ad aliquod malum. Ex quo sequitur, ui satis patet quid sit uituperabile, di lau Duid mi padabile. Vnde oe malum, est uitupet aiale supple malum culpet, Osi'.
sue si mortale,siue ueniale sed non malum p nae: puta tran O. mali. - σgere tibiam. Dico ultra, P omne malum est inhonestum, d in inh suis. decens puta non eii honesum,ux religiolus ueniret nudus ad claustrum licet sorte non esset peccatum: sed an honestum. uerum est tamen, ut propicollam inhonestatem, dc indecvntia, potest dari una parua castigatio,non ut ibi sit peccatum; licet indeceris:puta mingere quando Papa transit eu inhonelium: Iaticialiti licet non peccatum. Dico ultra ui laudabile est bonum, di et . phonestum. Dicit Arist.* laus est colis esso boni alicuius, seuedicere Certe domine uos estis bene doctus: unde dicere bona de Sorte est laudare Sortem.&istud potest fieris nepcccato . Ideo solum homo debet respicere finem. Ideo caueant adulatores,dat O T dicant uerum,tamen non ut laudent: sed ut habeant aliquid ab eo cui adulantur. Lt breuiter, quando ibi est mendacium, magna est adulatio. CoNfEMxNτxa quaerit doctor noster aliquas dissiculta te . Prima eii. utrum possit esse a aquis actus in libera potestate hominis,qui non ordinabitur neque ad menam, neque ad praemium Respondetur per aliqua, propolitiones. Prima. Aliter a ius dicitur bonus moraliter: & aliter diei. n ς η MM . tur esse in notestate hominis.Vnde actus dicitur bonus moraliter, quia ut conformiter ad lectam rationem plene dictatem de circunstantiis Sedactus dicitur esse in libera potes latea
gentis,qui sese habet,m quando fit, ceti non fieri. di quando non si potest seri. ut visum est,ta qualiter, probatu eu per
Ex isti interre doctor multa eorollaria.Primum Non sequitur, iste actus est in libera potestate agentis, puta hominix: et go est imputabilis ad in nam, uel praemium .non sequitur. Ἀ-go praemium, quod requiritur ad actum imputabilem potest
ARcvro vn ex isto. Ibi sequetur una dissicultas: utrum actus indit serens dici iurali uomodo imputabilis. sic u dei dis seriscet, ponatur, Paliquis dee eleemos nam pauperi, densi det neque actualiter, neque uirtualiter propter Deum: utrum ille tactu, lit laudabilis, uel uituperabilis: Et arguitur, P si uituperabilis lue poterat facere actu propter Deum:& non iecitae go iste est uituperabili . Pro solutione istius est notandum, ut ista dissicultas docto
ri . quaerit egregiam dissicultatem. virum, ille qui non benὀogit sicut potest, peccet. Respondetur breuiter,i nullus obli satur ad iaciendum omne illud quod potest: sed obligat ad laetendum laud quod tenetur. Vnde ista est simpliciter con-- ad i.- cedenda:l tenemur ad aliquid quod possumus: quia ad ali quid quod pollumus tenemur. immo non sumus obligati, nisi ad aliquid quod possumus exed non sumus obligati ad omne, quod positimus. de quando dicimus, quando possumus bene ere,debemus.ut dicit S.Gregorius. distingue, de omnibus propositionibus, de debemus: ues pro ut ly debemus dicit d centiam, ta honestatem.& sc uerum est,quod debemus, idest honestum est εἰ decens. aut ii ly debemus dicat obligatio , , di sic nego. Ex istis inseri Motu quod actus iudifferens, statem non est laudabitis: sed non possumus habete ex doctrina sua Ust uituperabilis.
. Ex omnibus istis insere doctor, vad hoc, quod aliquis a-cius sit laudabilis, oportet G set moraliter bonus . A ad hoc ,
120쪽
a d si uituperabilis,oportet quod si matur.
Quaerit bienunc egregiam di incultatem. Actus interior,&actus exterio sunt duo laus. uerum es. Et sunt boni duabus bonitatibus. uerum est. vel mali duabus malitiis. verum est . ut tum sint imputabiles ad duo praemia, uel ad duas prenas. Si sint malit exemplum. Volo dare eleemosina pauperi propter Deum olmes iactus interior. dare, est actus extetior. isti duo actus, utrum sint boni duis. nitatibus : utrum imputentur ad duo praemia:puta,quod ly, uolo, imputetur ad unum gradum gloriae: de ly, dare, ad alium gradum gloriae de malo similiter practices. Respondet doctor ponendo talem conclusionem .catis. s. .. Actus qui primo est in libera potestate agentis, solus est i te qui est imputabilis ad poenam, uel ad gloriam sed sic est Psolus actus uoluntatis, eri immediate in potestate uoluntatis. Ideo solus ille est imputabilis adparaam,uel gloriam . Ex quo inieri doctor.quo a licet actus exterior N impere tur a uoluntate, de sit bonus,uel malus secundario,non ea tamen imputabilis alia imputabilitate, quam actus interior.EIUsum, iste uuli dare eleemotinam pauperi propter Deum , dedat alius uult date cum tanto conatu, de non dat: qui an, bilinuenit in buria sua:quis istorum magis meretur Ee uidet ucst primus, quia primus bene operatur duabus bonitatibus :quia vult dare, redat .secundus solum una bonitate operatur. Respondet doctor propter pluralitatem bonitatum, no sequitur pluralitas imputabilitatum : sed oportet semper quaeret imputabilitatem in uoluntate. Ex quo sequitur,quod illi duo aequaliter meruerunt apud
Ex quo sequitur corollarium.Quod actui exterior non ad .dit aliqua imputabilitatem praeter causam quae est ab actu interiori .Parenda in ergo totalis imputabilitas in uoluntate nostra .
ος, binciai Potest uiua quaeii Vnde prouenit istud et actus exterior, iis, uinis imputabili , sicut actus interior Respouet doctor,
ponendo talem condusionem. murcis . p -ςη ς eo, quod actus exteriores non sunt se in ' potestate nostra: ii tactus uoluntatis: quia nihil est tam in potestate nostra, ut uoluntas,idest in uoluntatis.Ideo imputabilitas solum attribuitur uoluntati .ec non actibus aliarum potentiarum. Et si ibi quartas. Quare e stemur de actibus exterioributcum non imporient aliam imputabilitatem ab actu interiori Respondet dominus Adam: confitemur de istis actibus t moribus, non quia aliam imputabilitatem habeant ab actu interiori; sed quia cognoscimus per istos inus exteriores,quantus conatus fiat in actu interiorii de cognoscimus grauitatem
Ulterius est tamen notandum,a institia, de lex ciuilis,quoad punitiones suas,non respicit actus interiores, sed actus exteriores:de propter illos punit. Sed Deus oppositu facit, Deut
intuetur cor hominis:non autem, quae apparent.
3. - Dv tertio principali primo dici potest. Nunc doctor nosset
intendit resolutorie soluere quaestionem praesentem. puta, set mini actus exterior sit bonus alia bonitate, quam actus interior. Et ponit hic aliquas propositiones. Prim Sicut actus interior est bonus; ita actus exterior est bonus, qui imperatur ab illo actu interioli. Securida propolitio . Sicut actus interior, de exterior, sunt duo actus realiter distincti, ita sunt boni duabus bonitatibus realiter distinctit ab invicem. Ista conclutio probatur auctoritate, de rationeisuctoritate D. Ausustini. Dicit enim Augustinus xiij. trinit. capit.v. vel xiiij. Homo dicitur esse miseruoluntate mala. de est miserior, quando executio uolunta tis est. Unde executio uoluntatis,est per actum exteriorem. tunc se, homo est miserior ner executionem uoluntatis de illa executio uoluntatis est acuit exterior: ergo iste actus exterior addit malitiam luper actum interiorem. secundo probat ut idem ratione. Bonitas moralis est interritas illorum,quae secundum rationem operantis dictantur debere conue uire acto. Sed alia dictantur, secundum rectam rationem debete conuenire actui interiori, quam exteriori rergo sequitur, quod erit alia bonita, in actu interiori, quam
Dissiculi est in minori, ad probandum istam minorem rec pro pro xione suppolint, v alterius conditionis est actus
interior, di actus exterio ripatet. Nam quicunque actus extenor .uon potest tim uisi successive: a potest seri, tuli nocε
do proximo: uel actualiter iuuando proximum, te iste est a uter modus,qui est una cartastantia uirtutis, Sc conuenit actui 'exteriori, de non interiori. Iunc he arguitur. Aliae conditiones, Sc circunsantiae eonveniunt actui exteriori,quam actui interiori rergo dicetur bonus, uel uiatus, alia bonitate.ues malitia, tuam actus interiori quando dictabuntur aliqua conuenire actui exteriori, quae non dicentur conuenire actui interiori.
Item dicit d or, recta ratio non dictat conuenire debero actui, quae sunt sibi impossibilia Sed se est quod recta ratio dictat conuenire aliquas circunstantias actui exteriori; de non actui interiori: ergo sequitur, ae actus exterior est semper ob .iectum actus interioris. Sc per consequens dicetur bonus de
nominatiue, bonitate actus exterioris.
Et hoe intelligendo dee. JRespondet doctor per aliquas pro positiones. Prima. Vetum est, is actus exterior est semper obiectum a--d Rctus interioris.tunc dico,P actus exterior, secudum quod est i ah in. obiectum actus interioris nunquam est bonus alia bonitate, . i. quam actus interior. nec malus alia malitia, quam actus interior. Si dicas, T quando actus exterior considerariir, ut est ob bini M. . aiectum actus interioris, de solum in esse uolito, tune uerum esti actuc exterior, non est botrux alia bonitate, quam actust terior Sed actus exterior consideratus, secundum suum pro matiai p. i
prium esse,est alius ab actu interiori quia aliter se, de alterius A. ., Δ,
eonditionis est,quam actus interior. mterium
Coni. a ista in statur. Areuit utile. Quia actus intelligendi, irinis -- seu propositio mentalis, est uera eadem ueritate qua etiam rea. res cognita, seu intellecta per ipsum. Etiam est uera propos- s, ,- tio uocalis denominatiue; sed non aliaueritate, quam sit pro furitia. politio mentalis:ergo etiam res uolita, non erit bona alia nitate, quam amas uolendi. Respondet doctor noster, Diam istud est solutum: quia iam dictum est,quod actus exterior, inquantum est uolitus in ratione obiecti,non est bonus alia bo
Dico ultra,quω non est simile de actu cognoscindi, Sc uolendi Cuius ratio est: aliquid cognitum potest esse simpliciter
et ibi maliter uerum. ipd ostendo, propositio mentalis creata,est uera: de tamen subordinaturum increatae uerae. Sed cotta. Actus exterior, de Mux interior, sunt tecundum unam resulam priidentiae: dc conitar mantur uni dictamini tecto. Re spondetur hic, quod uerum eis,consormantur uni regulae, tamen secundum aliam de aliam partem regu : ergo congrua est,quod actus exterior, de interior, habeant aliam, de aliam
Conseque er doctor noster probat adhuc, ut actus exterior non habeat aliam bonitatem,quam actus inter Or. Et arguitur sie. Actus exterior non habet bonitatem: nisi propter actum inter orem: erso, probatur, P non habeat alia ianitatem, nis ab actu interiori auctoritate Aristotelis,quia ubi unum propter alterum: ibi tantum unum est.
Pro solutione istius est notandum, et tota dissicultas est in ista auctoritate:ubi unum propter alterum. Et dieit primo do Ictor,ui ista auctoritas est magis pro nobis, quam contra nos: quia dato, quod actus exterior habeat bonitatem propter interiorem, non tamen propter hoe sequitur, quod non habeat suam bonitatem propriam. Exemplum. conclusio habet ueritatem,& euidentiam, propter praemissas: re tamen propter hoe non sequitur, quin habeat protriam ueritatem. ideo argumentum est magis pro nobis, quam contra nox. Sed dices: quid uult proprie habere ista auctoritas, quod ubi unum propter alterum:ibi tantum unum est s vult habete ista auctoritas, et medium ad finem, de Use snia, uno actu voluntatis diliguntur Exemplum. Petrus inligit creaturam propter Deum. est dissicultas virum uno actu uel duobus actibus. dicit Aristoteles,& etiam doctor nosteride Aliaco: Sc inca luno actu .contra Gregorium. Praeterea peccatum de Arguitur ulterius se. Peccatum est eatentia iustitiae debitae inesse. Sed in actu exteriori, non est alia eatentia iustitiae debitae inesse, quam in actu interiori rogo sequitur, quod in actu exteriori, non erit alia carentia, quὶm in actu interiori . Pro solutione isti ut argumenti est primo notadum. modi stud argumentum probat de malitia actus exterioris, de actus interioris. Alia uero argumenta probant de bonitate. te istud de malitia.