장음표시 사용
151쪽
di, dice est ornam post praedicament una, & illius sunt septem
ut dicitur in Posii praedicamentis, ta ire capiendo est u- nuni purum ae uiu cuni, quia compraehendit omnex illos modos secundulia diuulsos conceptus. Alio modo capitale specialiter, pro uno illorum scptem modorum habendi, ta seeli unum praedicametatu ui: eii enim ident trabitus,& habere: unde illi sunt duo modi coniunctini, quι pro eodem lupi
Dunt. vi terius nota , quod de iuri septum modis habere eundum Philosophbm septimus eii alienissimus; uidelicet
irabere uxorem. Io rc .enim uxorem , est respectus uiri ad uxoria tabo. re uxorem estuum 1 10complexuma uel est .
num i complexe i gnificabile, ec he de aliis. Tertio modo ca-yitur, ut idem i, quod in tactu aliquid producere. Qui ut is terminux citatao: unde duplex eli aiuio, scilicet immanens, & transiem . Vncla actio immanens est una qualitas recepta in ipsom et producente , intellectus meus producit in- te e tionem l pidis in ip isti ut; illa intellectio est actio in nono . . mi .iter qua in se, cea se producit trigiditatem. illa istis L . t vii actio immanem: sed actio trauuens, honest tuti rei aus agentis ad Paum , at ign.s csςiacit aquam, ipsus i s Ma iii m est rei rebius agenti vi Passuin,qui --.catur actio uanitens, ta dia est tot a io, quia ce p aedicamentum, di in hoc deuount Thomista,qui dicunt, quod actio immanens, non est quaiaraia Lx qu9 icquitur, quod diuisio,qua
diuiditur actio, in actionem in mancntem, ta lianicumcm, in ivloxqui uoci in sua aequivoca , tac. Matia, ter notius est teri sus creationi .P o quo no a,qui et minus creationis est illud,quod per creationem accipit e sic: Iicut quilibet intelli uri amnis, quodlibet donum luperuatur e , quia quo G t t te, accipit esse creationem: unde iecundum Da mascenum in I Logica iti tria discrum, sacere, agere, de
Nam illud dicitur esse iactum, quod remanet actione transeunte, ut illa domus proprie dicitur Lacra, quia remanet factione transeunte et unde labricator proprie non agit domum. Sed illud dicitur actinn, quod non remanet actione trans cui i- : ut leg*rς , u rere, cantare; post curium enim nihil remai et Non enim pi opticida i indicianus, go curro, ego iacio, ego ago Sed creare est aliquid de nihilo inetactum produc Lic extra causem,ia hoc secundum Scotum, uel aliquid ines ctum producere, Mincile uero, Min esse reali. Ex quoi equi-.xur, quod nulla sc uda intentio quaecunque sit illa pote: creari,'ucet bene possit Produci, suo modo tamen . Secundo sequitur,quod lax secundet intentione , non sum Deos, uς-que creatura. Et cum dicitur contra, omne ens, es; Deus uel creatura: dicitur, quod uerum est,ens reale: eqs enim quod diuidit ut in Deum, α cieaturam est ens reale: sed secunda ii, tentio nota est ciis reale; igitur. Las euim diuiditur H o iniens reale, &1neus rationis, ubi aduertendum eli, quod hac
praepolitio, d c, Potest capi dupliciter, aliquando potitiuE , aliquando neg liue. N atinii, dicat negationem Mitis,quemadmodum dic.mus: tacens de nillilo loquitur, id est non loquatur, &.sic non capitur hic. Alio modo capitur polit ue, & b- duidiciter. Vno modo, ut dicit ordinem, v quod est sensus, creare est de nihilo, idest post nilal, ii, cilectum aliquid producere : ita , quod illius, quod cle
tui, opo it et nihil praefuisse, nec formam, neque materiam, ideo solsus uuisti otiis nostrae declaratas terminis est virum. creatura ponit producere aliquod accidens, subiecto non praesupposito, is aliquam substantiam materialem, mater notavrae suppobra, vel aliquid de omnino nihil. Inpiitr 'vastione sc proceditur. Nam primo arguituripto paries in primo argum to ante oppolitum, quia a tu Dotest cieate gratiam; scd aqua est creariata; igitur: antece .
dens patet per Augustinum dic tem: Quae est ista tutius quae, lux corpus tangit,ia cor abluit, de mundat cor, id- in anima non potest abluinis per insulsionem gratiar ; igitur
gratia a creatura infunditur, A per conisequens creatura creauit. In oppositum tamen, Spro parte uς , argui toritatibus Augustini. Et primo sic. Si aliqua creatura misee create,esset in ximc Angelus, sed Angelus non potest creare ; igitur . Nam dicit Augustinus, quod Angelus nullam naturam potest creare. Secundo auctqritate Damasceni dicentis, quod quiescunt Augelos posse creare, sunt silip itis sui diaboli, idest de creata ea te sentiunt. Tertia a Minas est Augustini dicentis, quod sicut agricolae non producunt ituatim , sic nec Angesi creant: uerum est tamen, quod agricola seminant, & deinde nascitur granum a seduliuolae non pro cunt stanum , quia non dicitur crcan
tor, nisi ille, qui produrit res: sed Deus est huius nodi;
Iti illa Qua ilione communiter Theologi teneue partemne satiuam , quQd creatura non potzst creare , quamuis inu. tiai Licyciit, aliqui in quae itis ne principali. Nam qui- rum in hac rdam tenenti astem negatiuam,&ιtiam tenebimus eum Di- qane. uo Thoma, Bonauemura , Alexavdro,ia scoto principa-I ter. Alutenent, quod sic , di sunt nominales moderni: Ideo ponitur talis coiiclusio, secundum primam opinionem, cantia quod creatura nullo modo creare potest. Aduertendum eli DThrat. tamen . quod in modo hrobandi hanc conclusionem, est con . tiouersia inter Davum rhoniam, de Scotum. Adducuntur igitur ra ones B.a bomae, in quibus repraehenditur . Scolo. Prima ration. Thomae talis est, quia eue, non potest esse a P a ντ matura: igitur creatura non potest creare. Consequentia 'Patet, quia creatio,in productio de non esse, adesse. Antec detis patet, quia ede, iolum a Deo potest produci: erso nocia ςreatura. antecedens patet quia effectus uniuersalior, debet reduci ad causam uniuersaliorem: sed elle, est effectu, uniuersalior: ergo debet reduci ad Deum, tanquam ad superio . rem causam, & uniuersaliorem: nam solus Deus est eausauqiuersatior: ergo esse ,habebit esse tantum . Deo. Item dicit ut in libro de causis, quod nec intelligentia, nec anima, datelle, ut ii iii quantum operatur operatione diuina; ergo non potest aliquid cr ic. Euasio: illa ratio non probat intcntum: Ponit ιιν sed bene probat, quod creatura non possit cicare principa- Iiter . sed non probat, quod creatura non possit creare inlitu
Sed contra hoc arguitur, quia causa instrumentalis, non potest attii sere e socium causae uniuersalioris, nisii per aliquod proprium sibi, ut capiamus hominem, di securim homo qui icindicasnum,eli causa princri, alis,di securis eli causa instrumentalis, de securis non potest scindere lignum, nisi per uirtutem existentem in securi : sic est ad propolitum nostrum. Mino restitia. sed sic est, quod creatura non potest habere aliquam auionem, per quam attingat effectum causae uniueis alioris,quia tunc creatio non fieret ex nihilo : sed si rei aliquo praesuppolito, uidelicet praesupposita illa actione disponitu a materiae in causa instrumentati, idest in creatura, quae esset a causa instrumentalis ; igitur.
Is an isti rationestae J Pro solutione huius. rationis: is, quod haec ratio coicit Thomae stat tu duabus propolia
Prima est, quod este simpliciter, est proprius effectus ipsus s.lisis sis. Dei,ce,quod nunquam potest ei e niti a Deo. Lx quo sequi . Mi ..., o
tur secundum Sanctum i ho mam,quod nulla creatura potestri m. v. TE. Secunda est, quod esse limp aciter, est proprius terminus creataonis , lic, quod cario te innuatur ad esse simplieiter: ita, quod per creationem aliquid totum accipit e te. Motiis non est contentus his propolitionibus ' dicit enim, quod
prima eii simplicitet falsa, quod probat se subtiliter. Nam
a quocunque generatur totum quant qui, ab illo forma accipit ese in materia ; sed totum quantum seueratur a creatura; crgo totum quantum accipit ellua creatura, Se perco sequem, non omnis res accipit eue a Deo. Ma or patet. Nam a quocunque generatur totum quaiarum, ab illo forma ascipit esse in materia, per modum uasor malitis; sed G mam esse in materia per m odum iniserviantis non est aliud, quam illud iptum quantum esse , igitur illud totum quantum habebit esse a creatura. Ex nplo declaratur minor: utauimam informari corpus, non est uili ho mi item eme; ergo
si homogeneretur ab homine, ab illo accepit esse. Pro quo est notandum, quod sermapi habere esse in materia, potest U intelligi dupliciter. uno modo per modum informantix, de 'A' .. se animam eiu in materia, est totum quantum habere esse rLllic uera est minor. Λllo modo per modum motoris,&se G ibi inani esse in materia, non est totum quantum, habere esse, ut patet de Ai elo bono.& malo, qui possunt mouere corpora, Ac similiter de anima, quae post mortem uirtute propria potest mouere corpus, & tamen uirtute propria non potest informare corpus, etiam si omnes Angeii essent simul, adhuc non possent inere, quod una anima ivsarmet corpus, quia tune creatura p6sset sacere resurrectionem, quod estialsum Et isto modo non est uera minor. Et si dicat Be n. D. tus Thomas , quod uerum est , quod esse solum crea- T . tura Deo; sed totum compositum generatur ab homine. Nam in homine sunt duo,scilicet elaeo di ipsum totum compositum
152쪽
Contra illam euasonem arguit Doctor, quia uel esse p=cedit totum compositum, uel sequitur. Si praecedit, ergo Deus posset facere elle Sortem, dato, quod Sortex non esiet: sed hoc en ta .sum; igitu redit i equitur, ergo Deus posset sacere totum compositum,dato,quod suum eue. non esset. Necua i a M let dicere, quod totum compositum necessario sequatur esse. Namuel concomitatur uirtute Dei, sic, quod Deus non posset producere totum compositum , quin produceret eius esse, uel uirtute actionis creatur aetat uirtute Dei, ergo Deus pol rit producere totum compositum, non producendo esse eius, quia quicquid Deus Vit ad extra, metu contine enter agit: illa ergo ratio D.Thomae non ualet. Pro solutione tamen
rationis Diui Thomae ponitur duplex distinctio, di aliquae imis propolitiones.
tui. Prima distinctio talis est, u aliquis effectus dieitur uniuersa ιων--ο- lior dupit citer. Vno modo quantum ad praedicationem, quia I L.ν 1l, scilicet dep.uribus praedicatur, o licet te, est effecius uniue inire. salior,quam aliquis alius effectus. Alio modo aliquis este ius dicitur utitueri alior, quo ad periectionem, quia scilicet est persectior a. io, di sic elle non eli enectus uniuersalior alia re,. ides
Nam quandocunque aliquid includitur in aliqui biit, nunquam illud eii perietatus illis, in quibus includitur: sed ine i
cluditur in qualibet re, Ec quaelibet rex mundi habet esse , e po esse cuiuslibet rei non est heriectius: immo imperiimus ipiare. Et sic esse, non erit effectus uniuersalior, quoad perfectionem. Vnde nota, τ lecundum Scotum quanto aliquid est communius per Pra d carionem, tanto est imperfectius. Ideo omne superatis est impersectius suo inferior ι. Ideo hum nitas est imperfectior ut te, licet sint idem : distinctio tamen iocinalis hoc potest iacere. Similiter cum non sit aliquid ita commune iaculeile; sequitur, quod esse est imperfectior effectus.
Alia distinctio est . quisd aliqua causa dieitur uniuersalior dupliciter, sicut & eiseaux; sed quo ad praedicationem, quia
de pluribus praedicatur, quam ipse Deus, ut en , res, unum. Alio modo quo ad perfectionem, quia scilicet inter omne causas est causa persectior, di sic Deus est caula uniuersalior . Istis postri, dicitur primo, quod effectus uniuersalior, quoad periectio ocm, debet reduci ad causam uniuersaliorem, quo ad perlectionem. Secundo dicitur, quod effectus uniuersalior . quo ad praedicationem debet reduci ad causam unisi et saliorem, quo ad praedicationem, di se esse, potest i duci ad ens, quod est causa uniuersalior praedicatione , di
non temper riaucitur ad causam uniuerticiorem , quo ad perfecticinem. Ex quo sequitur, quod non oportet esse, pr
cise reduci ad Deum,qui est causa uniuersalior, quo ad pers
Secundo sequitur, us pro postio D. Thomet in qua dicebat,
quod esse est effecius uniuersalior, est salsa: ii intelligitur de uniuersalitate secundum persectionem. Ideo soluitur dupliciter, scilicet dicendo, quod ipsa procedit ex aequi uocatione, uel una praemissa est falla. Nam in malori si est,ectus uniuersalior, di causa uniuersalior capiuntur umibrmiter: tunc maior est uera, &minor falsa. Si uero difformiter, tunc maior est salia, quia sensus est, quod effectus uniuersalior, quo ad praedicationem,debet reduci ad eausam uniuersaliorem, quoad peti ectionem,quod est lessum. Igitur ratio D. Tho m. nihil
Adhue probat D. Thomas , u, en habet solum esse a Deo,
per Auctorem ii de causis. Et arguitur se. Esse liabet tantum esse , Deo: ergo creatura non potes creare. Antecedens patet pet Auctorem libri de causis , qui dicit, quod primar rum ereatarum est esse. Dico, quod ilia propositio prima rerum creatarum eii esse : exponitur duplieiter. Vno ni
do dicendo, quod esse capitur pro prima intelligentia, uel Angelo . qui est propinquior Deo, & se est vera. Vnde non
inissa νε- est imaginandum u)Omnes Angeli sunt aequales in persecti ν eo arara ne ipsi Deo, sed unus est propinquior Deo, quam alter: di il- - te en lueti eri di de illo intelligitur illa auctoritas, priuia retia ριιιιιιν -- creatarum .est prima intelligentia, di istae ,ositio est bona. muών. modo ex illo intellectu illius auctoritatis non habetur quod creatura non possit creare: sed Quod prima intelligentia est
periectior. Alia expositio es quod quando dicit, quod prima
rerum creatarum cst ese, nihil aliud uult habere: nisi quod illa res,quae primo producitur, est esse, id est inter omne, ibris malitates hominis quς sunt creatae secundum creationem rationis: prima est esentialitas, ues esse Unde duplex est ere
viriscilicet secundum rem, quando creatur una res ab alii dis stincta realiter, Ee se creationes Sortis, de asini, di euntii retrationes secundum rem . Sed creatio secundum rationem, est quando in aliquo producuntur lorinalitates, scilicet humaniatas, animalitas, essentialitas. Dico, quod inter illas.primo et eata est essentialitas, uel esse, idest prius habet esse,quam sit animal primitate oraginis, ta non periectionis, & sic uera est illa propositio, prima rerum creatarum est ei se . ades prima formalitas est euer modo ex hoe D.Thomas nihil habet ad suum
Contra: ponit unam eonfirmationem per modum euasio nas. Diceret enim beatus Thomas, quod tua ratio quam faciebat, puta, quod estinus uniuersalior debet reduci ad causari uniuersaliorem, debet intelligi de effectu uniuersaliori, quoad praedicationem, di inquantum huiusmodi est finitus secundum illam reduplicationem, inquantum nunquam potest esse . ni si a causa uniuersaliori: licet homo possit esse ab hominerhomo tamen inquantum est, non potest esse nisi ab aliqua inas a perfectiori tota si hominis. Et ideo esse ius uniuersatior secundum praedirationem inquantum huiusmodi, non potest esse nis a causa uniuersaliori, secundum persectionem:ergo esse inquantum huiusmodi,idest inquantum esse, nunquam potest esse ab aliqua alia causa: sed solum ab illa, quae inpetrectio pso toto creabili, licet bene esse simpliciter, id est sine reduplicatione, possis esse a causa uniuersaliori secundum
Ex quo sequitur, P esse inquantum huiusmodi, est ter . nus creationis,& uon esse simpliciter, & hoc secundum haae
euasionem, de non secundum Motum.
Ad hane euasionem dc confirmationem, dicit Scotus ponendo talem propositionem. Euasio B.Thomae nihil valet, te
hanc euatione ni ponit I homas,qui mouet hane quaestionem. Vtrum ibi ius dei sit creare.
Pio quo nota quod.iii aquistio D.Thomae potest habere duplicein sensum: unus et L Vtrum solius Dei si creare omnem rem euabilem: & in isto sensu ista quaestio ellet nulla: quae includeret unam conclusionem magis dubitabilem, quam sit ipsa: quia cum illa, utrum solius dei sit creare omnem rem creabilem, stat baee, utrum aliquod creabile possit seipsum creare , de quo nunquam quis dubitauit. Alter sensus eli, Utrum aliquid aliud a Deo possit aliquid errare. Et partem negativam tenet ille Doctor iei licet in nihil aliud a Iho possit creare. Dicit Motus. Λd hane euasione aecipimus sensum eodem modo sicut tu, se sic esse quod effectus uniuarsalior secundum praedicationem de inquatum huiusmodi, reducitur ad causam uniuersaliorem ieeundum persectionem: adhue illa ratio nihil ualet,quia est sophistica, uuia arguitur a superiori ad inserius negat aue: quia quandocunque sic arguitur,ais uitur uitti tali- tela postione consequentis, ad potitionem antecedentis : de se arguere est committere fallaciam consequentis. Arguitur enim sie. Effectus universalior secundum praedicationem huiusmodi, reducitur ad causam uniuersaliorem iecundum perfectionem, ut esse, inquantum huiusmodi, reducitur ad caaiam uniuersaliorem quo ad pellectionem. Vel aliter: ergo hoc elle creabale reducitur ad causam univcrsaliorem l ecuniadum perfecitonem toto esse creabili, di se committitur praedicta fallaeia . Et ii dicas adhuc ponatur alia euasio, quae stat in tali propositione. Diceret aliquis, τ in quolibet producto est considerare esse, inquantum huiusmodi, di est eoni derate esse simpliciter. Pro quo nota, P per esse huiusmodi, intelligimus esse sumtum cum determinatione,ut esse hominis,uel esse inquatum
uiusmodi, sed esse simpliciter esi esse sumptum sine determinatione, hoe supposito dico, in licet esse 1 inpliciter sit a cauta uniuersaliori secundum periectionem, idest a Deo: tamen esse inquantum liurusmodi, potest esse a causa particulari. Ad hoc dicit Scotus; u, illa euasio nulla est,quia esse simpliciter,& este inquantum huiusmodi, non tantum differunt,u, possint esse adiuersis rausit: ergo ista euaso nihil valet, di ibi sumitur una
ratio,τ quandocunque aliqua sunt idem realiter , a quocuniaque producitur ununi,& reliquum.
Od etiam addit. tus uult declarare unam propositio- mia is
ne uperius sumptam, uidelicet, P causa instrumentalis non m. -- is poteli attingere effectum cause superioris, nisi per aliquid sibi lia habis intrinsecum. utrum,scilicet fit uera, uel falsa. Unde dicit Se
tus , quod illa proposito potest intelligi dupliciter. Vn- mnia camodo, quod sensus sit, quod causa instriimentalis habeat nactionem propriam in essectum causae superioris , id in ripalis Haterminatam ad alium terminum distinctum a termino, cau- νω, σει
saesu oris, discinia sum, quia tunc non esset causa instrumen
153쪽
s cs inda νε striamentalis . eum iam non subordinaretur siumriori reum ha ret alium temni mini, ut ignis respectu aquae non est causa instrumentalis. uel econtra. Alio movo,quod causa instrumentalis attingit Oecta caii se uniuersalis per abnuid sibi propriuiseopter formam tibi inexistentem, ut patet de securi scindit propter ibimam tibi in existentem: securis enim non eo
teli seinde re lignum, nisi per sormam talem sibi in existen
Sed quaeritur rutrum ea usa instrumentalis agat per illud
proprium, uirtute propria, in effectum causae principalioris et notum est,quis d non uirtute propria, quia si attinget et uirtute propria, nouellet causa instrumentalis: sed principalis. Ex quibus iii init Scotus,quod D.Thomas in illa propositione, nihil uult habere, nisi quod eau sa initiumentalis, agit dispositi.
ite in ellectum causae uniuersalis, ut seriaris non agit in lammam aret,nili dispositive. Et si quis quaerat, utrum sit uerum uniuersaliter, uod eausa instrumentalis non agit in essectum causae principalis, nisi dispositive: dicit Scotus, quod non est
uniuersaliter uerum, probat per exempla. Nam iacien monetam, per instrumentum immediate attine it formam moneter ergo causa instrumentalis attingit immediate effectum causae uniuersalis: ergo non solum dii postiue apit. Similiter diea-ttit de solio, de ii dicat quis, uellem cognostere, quando i strumentum agit dis sitiuε, & quatia immediate attingit
effectum principalis agentis. Respondetur, T quandocunque initrumentum est cauta operationis, quae requiritur ad aliam actionem,tuire instrumentum agit dii postiue, ut patet de s cuti: securis enim est eausa alicuius operationis quae est requisita ad operationem causae principalis, puta incisionis, quae inciso requiritur ad hoc, u forma detur illi aret. Sed quando in frumentum non est eausa alicuius operationis, quae requi ritur ad esse tum principalis causae,tune agit immediat ὀ; p tet de monetario.
Sed sorte quaereres, quid est causam instrumentalem ageret,irtute eatiis principalis s Dico,quod noli est eausam inar mentalem aliquid recipere a eausa prineipali: sed est solum habere ordinem agendi, in ordine ad causam superiorem I puta, quia scilieet secunda non posset agere si prima, ut securimaeete uirtute hominis, non est ipsam accipere aliquam torma
ab homine sed est ipsam habere ordinem ad causam superiorem,quia scilicet secum non potat agere sine causa principali, id est line homine. ratio principalis, ice. J Expedita prima ratione Sancti Thomae; nunc ponitur secunda ratio Helmei do G andauo,qui uult probare,quod et eatura non possit creare,
sumitur ista ratio ex distatia terminorum, reeithte: Super distantiam infinitam, non potest uirtus finita; sed dulantia extremorum ereationis, est distantia infinita; puta entis, de nihil; et o super illam non potest uirtus finita ; sed solum ut tus in mia, de illa uirtus infinita est Deus: ergo solus Deut potest super illam . Maior probatur, quia quanto distantia est maior . tanto trant tus est dissicilior:& quanto transitus est disti ei lior, tanto requiritur maior uirtus,& quia iste transitu uest infinitus ; ideo requiritur uirtus infinita. Aduerte,quod
aliqua potentia potest super aliquam distantiam dupliciter. Vno modo, quia potest in terminum,ad quem illius distantit. Secundo, quia potest de uno extremo facere aliud, ut utrumst aliqua Potentia, quae possit facere de Deo; Deum, uel econuerso. Dico, quod non: sed est bene aliqua uirtut , sue
potentia, potens facere de non ente en , uel econuerso, idest post non ens,ens,& prius ens, non ens. Vnde euiuslibeter ductionis sunt duo extrema, siue sunt duo termini, scilicettet minus a quo, di terminus ad quem. Terminus ad quem est, qui de nouo acquiritur; sed terminus a quo. est ille a quo incipit motus; ille enim ut in pluribus deperditur. Ninor probatur, uidelicet, quod distantia inter terminos creationis est insnita; patet sic, primo omnis distantia fini pa contingit intelligere maiorem ; sed non contingit intelliaver maiorem, quam illa,quae est inter ens, te non ens ergo illa est infinita. Secundo probatur, quia inter omnia e tradictoria , est aequalis distantia: sed inter aliqua contradictoria, est ins nita distantia, ut intat nihil,& aliquid Deum, se non Deum. Igitur inter extrema creationis,que sunt eontradictoria. sent di noem,est infinit distantia, di ideo uirius finita non potest ere
Tertio probatur, aequalis est distantia inter duo 'contradictoria,& inter omnia contradictoria: sed inter totum ens, Ec. inum nihil est infinita dictanti Merso etiam inter omnia ait adictoria erit infinita distatia; sed sic est,m ent, tini Lil sum
contradictoria:ergo inter ipsa est infinita distantia. Pio ilia solutione nota, quod totum potest evi tripliciter. Vuomodo cathegor ematice. Secundo modo tincat he goreniatice. Tertio modo partim eathegor eniatice, di par timiincat Emorematice. Cathegor ematice, adhuc dupliciis ter . Uno in lao, ut idem est, quod totale, seu ens, quod nouest pars alterius et delie totus Deus est in patadiib. Et seca dum hoc solet concedi istud sophisma, totum, quod est in
mundo, est in oculo meo. Alio modo pro ente integrato, seu eomposito ex suis partibus, de s e non concederetur ista propositio, totus Deus est in paraditis; nee etiam illa, tota anima est in corpore, quia nee Deus, nec anima habent partes, ex quibus integrentur. Alio modo capitur lincath gorematice, de hoc dupliciter. Vno modo, ut tantum v
Iet sicut omne, Si sie conceditur ista, totum quod habeo, tibi do, idest, omne quod habeo. Alio modo, ut tantum ualet,scut quaelibet pars, & tune solet eoncedi ista, totus Somtes est minor Sorte, idest quaelibet pars Sortis int gratis , est
minor Sorte. Tertio modo capitur, partim cathegorem lice, M partam sincathegor ematice, di illa conceditur ista; i ta anima est in toto corpore, di in qualibet parte eius. Senissus est, tota anima est in corpore, & nihil est animo, quin sitio eorpore, Ec in qualibet parte corporis. Vnde in alta te tia ratione, in qua dicitu inter totum ens, di nihil, de e. t tum ens, capitur cathegor ematice, Pro ente, quod no est pars alterius.
Pro solutione secundae rationis principalis, nota, quod duplex est distantia, quaedam est positiva, quaedam negati-ua. Politiua est, cuius extrema sunt positiva, ut inter Deum, di creaturam. Et illa sit duplex, scilicet immediata, di me diata. Immediata est, euius necessarium est alterum exti nium, de quolibet uerificari, ut illa, quae est inter Deum , Secreaturam , quia necesse est alterum extremum de quolibet uetificari, ut omne, quod est, est Ireus, uel creatura. Et de hae ponitur talis concluso. Tanta est distantia inter extrema postiua immediata, quantum est extrorum nobilius, ut inter Deum, & creaturam, est tanta distantia positiva immediata, quantum est extremum nobilius; sed nobilius extremum est Deus, & ille est infinitus: ergo. Nota tamen , quod distantia non est nisi excelsus, quem habet extremum nobilius, super ignobilius; sed Deus nabee infinitum excessum supra non Deum, igitur. Sed distantia mediata est, e ius non est necesse alterum extremum de quolibet ueris cari . Et haec in uenatur inter quantitates. Et de e ponitur talis propositio . Tanta est distantia mediata , quanta est distantiam i interiacentis inter illa duo extrema, ut anter illos duoi parietes est distantia tanta, quanta est quantitas medii, id in aeris intera Mentis. De hoc non est hie ad propositum. Alia est distantia n gativa, de est, cuius alterum extremum est ne satiuum; sicut est distantia, quae est inter duo contradictoria: illa enim est negativa, quia alterum extremum semper est negativum, ut ens, non ene: Deu . non est Deus: anima, non anima: inter illa est distantia, quae uocatur immediata negativa, di de hae ponitur talis conclusio, τ ilia est tanta, quancum est extremum post tuum: se uidelicet. si positiuum extremumst infinitum .distantia erit infinita; si finitum, diua tia erit finita. Ex quo sequitur, &poit quam extrema omnium contradi riorum non sunt aequalia , quod inter omnia contradictoria non est aeqv alis distanti sed una est maior alia.
Sed diceret aliquis,di eo tibi, quod illa distantia, quae est interem,& non em; animam, di non animam: est infinita,quia illa distantia, quae est inter em,& non ens, debet eapi ex parte non entis, di non ex parte entis, uel ex parte non animae, di ex parte animae Et uult probare ista . ratio, quod distantia, quς est inter contradictoria, debet attendi ex parte negationis,&non ex parte assarinationis,& ratio est,quia in in itum, nonens .dinatabente; ipitur. Respondet primo otus,t illa dissantia cilicet nVativa, non attenditur ex parte medii, quia inter illa n6 est medium. Dicit enim Aristoteles,quod inter contradactoria, non est dare medium. Secundo dicit Scotus, quod illa distantia non
potest attendi ex parte extremi negataui, quia extremum n
satiuum non distat ab extremo positivo, nisi in deficiendo; sed extremum neratiuum non nega,inis tantum, qtiatum positiuum ponit; sta inoibus' 'et quam in ista, Detu, no Deus, extremum'ositiuum ponit tui itum; ergo omnis talis est sinio; di per eos equem distantia que est in et ens.& non ens, non
154쪽
- est infinita. Ex hoe elicitur una pulchra ratio, quddextremunegativum, negat quicquid posita uum ponit, de non plus: ut noli homo,negat quicquies mi ly,homoadeo illa conceditur,secunda intentio, eli non ens: quia ens, de non em,contra dicunt: ergo capitur ens um uoce pro ente reali, di in quin
cis, non est com radictio, di ideoly no ens ibi, negat quicquid
potitiuumari nit: puta ly cns reale,& n plus, nec minus. Ex omnibus, sequitur falsitas minoris, in qua dicentur, quod inter omnia contradictaria est aequisis distantia, quia non om . nia extrema postiua eorum,sunt δ' ualia. penes qui, ut dictu est,attenditur distantias In qua dii tantia mouetur unu pa uum dubium,circa unu, quod dicit Scotus,utrum Deus potast creare unam creaturam supremam: sic quodno possit creare marorem,& uidetur,U Don,quia quacunque creatura data Deus potest creare maiorem gitur. Respondetur, quod in eadem sy cie Deus maximam,& supremam potest creare , ut patet de gratia, quae est in anima Christi,quae est summa, ut habetur in tertio sententiariim: ergo in eadem specie Deus potest creare summam creaturam. Secundo dico, et probabile est,u Deus non postet creare maximam in diuersis speciebus, iden, T non ponit creare tantam rem, quin posset maiorem. Propterea improbatur hie minor tribus rationibus probantibus, et inter contradicioria, non sit aequalis distantia, seu infinita. Prima ratio est, una contradictio est maior, quam alia:
arso una distantia contradictionis est maior alia. Disantia ium,qui est inter ista extrema cotradictionis,Deus,n5 Deus, est maior, quam illa,quae est inter ens, di non ens, animam, ecnon animam: patet quia illa distantia est maior alia, ad euius extrema nulla uirtus potest agere: s ed ite est de illa, quae est inter Deum, di non Deum: nulla enam uirtus posset iacere de Deo, non Deum, nec econtra: tamen . ne quis iacere potest
de non anima, animam: & de non ente, em, de econuerso Mitur una est maior alia. Secundo, illa uirtus potest ι uper Mi- quam distantiam, quae potest super terminum, ad quem illius vitantiet: sed alicuius distantiae terminus non est infinitus ι ergo non potest argui distantia in finata. Tertia ratio, Philosophus,quinto Physicorum dicit, v generatro naturalis est inter priuationem, di sor mam; sed priuatio includit negatione in subiecto ι ergo quando transitur de priuatione ad tormam, transitur de negatione ad animationem, idest in terminum, ad quem illius ditantiae; ergo illa non est infinita, di per consequens inter omnia eontradictoria non est aequalis ditan
Sed quaeritur,quomodo intelligitur, v generatio naturalis
est inter priuationem di torniam: Ecar uitur sic. Sicut crea tio est de non esse ad osti ita generatio: sed creatio non potest esse de prauatione ad krmam,quia non esse, solum dicit negationem: ergo neque generatio est de priuatione ad sormam. Pro solutione nota primo, et sicut ens, di non ens,iatraditat: ita etiam termini, seu extrema cotradictionis contradicunt .
Secundo nota, P quando dicit Aristoteles, in generatio est inter sormam, di priuationem, tum dicit, ut hoc est, quia illud
quod generatur,erat priuatum forma illa: non tamen negan--,quingeneratio uerest inter extrema contradictoria quu enim ignis generatur,ibi est mutatio de non esse ignis , adesse ignis, di ideo si isnis ex non igne: quia in illo instanti in quo generatur ignis, uerum est dicere,v non est ignis: per hoe
Quaestio. Vtrum infinita si distantia inter contradictoria. Pro solutione dicitur primo, T illud dictiun, in quo dicitur,*int et contradictoria est infinita distantia, est uetum, quia uia propositio est intis nita, bc inter contradictoria aliqua, est distantia infimia r ut patet de istis, Deus, non Deus. S undo dicitur, ursi illud quod dicitur intelligitur uniuersaliter, id est, s sit propositio uniuersalis, v scilicet inter omnia contradictoria sit infinita distantia, est simpliciter falsum. Pro quo nota, quod infinitum potest capi dupliciter. Vno modo pro illo,quod excedit in infinitum omne finitum, & se ii illud dictum uniuersaliter intelligitur, est simpliciter fessum, ut dictu est, licet bene sit uerum particulariter: quia si est aliquod infinitumatis,illud excedit omne finitum. unde triplex potest imaginari infinitum actu,scilicet uirtute, Et se solus Deus est infinitus, di est illud, quia communiter dicitur, quod finiti, ad infinitimi, nulla est proportio, quia omne infinitum, exe dit omne finitum in infinitum. Aliud potest imaginari socundum quantitatem: unde si illud effet, cederet omne fini tum in infinitum, sed illud non est. Sed utrum possit esse, postea tractabitur. Aliud potest imaginari secundum intenti nem, ut deforma, disi Deus postri iacere insanam gratiam uitensiue, illa excederet omnem gratiam finitam in iugnitum
ecce patet quomodo capi eudo infinitum pro excedente, non est uniuersaliter uerum, ita particularitet, quod sit infinita distantia inter contradictoria. Alio modo capitur infinitum proindeterminato, & sic capitur in dicto communi , & tunc illudeli uerum: sensus enim est inter contradictoria est infinita diis stantia, idest indeterminata distantia, quia aliquando maior, aliquaMo minor, secundum persectionem extremorum posi-
tuorum contradictionis. ed nunc restat soluere rationes
Erobantes, quod inter contradictoria sit distantia infinita, desunt tres.Prim,inter ens, Sc non eas, est distantia infinita: erSo inter quaecunque contradictoria est distantia infinita : patet antecedens,quia illa distantia est infinita,qua non contingit intelligere maiorem: sed sic est, quod non contingit intelligere maiorem distantiam, illa quet est luter ens, de non ens: ergo est infinita. conceditur maior, de negatur minor,quia con
tingit intelligere distantiam, quae est inter Deum, de no Deu , quae est infinita Si liter illia,quae est inter Angelum, de noΛngelum,quae est maior; nam Angelus est periectior ente. Contra:distantia,quae est inter eus,& non ens,est infinita ergoantecedens patet, quia illa distantia est infinita, quae inuenitur inter maxime dii tantia: ista scilicet, quae est interens, de non ens, est huiusmoda: ergo. nor patet, quia illa scilicet distanti quae est inter ens, de non ens, inuenitur inter illa, quae sunt maxime di ilantia, puta inter Deum, di non Deum, ec illa scilicet qui est inter Deum, Sc non Deum est maxima: ergo illa distantia,quae est inter ens, de non ens,est maxima. Pro solutione nota, P omne superius permissiue habet persectione sui interioris,licet non positiue, ut asinus in persectior,quam sit animal positi uer licet non permissi uc, quia animal est persectius permissiue asino,quia permittitur ipsum inueniri inperfectiora, s cilicet in suo interiori, ut in homane.Ideo quando dicitur in maiori illa est infinita, quae inuenitur inter maxima:
distinguo, aut postive, de se concedo: aut permissiue, de sic nego. Omne enim inierius est pei sectius politiue suo superiori, de omne superius permissiue est perfectius suo inferiori, quia iuuenitur in illo, de quia distantia, quae est inter ens, di nonem, inuenitur in illa distantia, quae est inter Deum, te non Deum,& inter alias; ideo perinisuue est infinita, licet non positive.Vnde distanti quae est inter em dc non ens in omnibus extremis contradictioius inuenitur. Secundo sic. Inter omnia contradictoria est aequalis distantia: ergo interens, di no ensest infinita distantia; tenet consequenti quia inter siqua cotradictoria est infinita distantia, ut inter Deum. dc no Deum: ergo inter omnia contradictoria. Ilao solutione argumenetieit notandum,quod ista est simplieiter falsa: inter omn. a contradictoria est infinita distantia, licet benest aequisiis impossibilitas, de aequalis repugnantia. Ideo dicitur primo,quod i ter tamma contraditioria est aequalis impossibilitas. cundo dicitur, ut inter omnia contradictoria est aequalis repugna tia, quia non possunt duo con: radictoria de aliquo sngulari,snsi latiter, de uni uoce tento, uete auit mari, ut i mo, non homo,contradicunt. Ideo impossibile est, quod de aliquo si gulari, dec. uerificetitur.Notanter dicitur de aliquo sngulari, quia bene possiunt de aliquo communi, ut albus, non albus, sunt contradictoria: tamen bene uerificantur de homine,quia homo, uel est albus, ues non albus. Dico ultera ut, quod duo contradi incia sumpta cum aliqua determinatione , possunt de eodem sngulari lingulariter, de uni voce tento, negari, ut
iste Petrus est per se albus, de Petrus est per se non albus. Ex dictis patet,quod non ualet his consequentia. Inter aliqua contradictoria est infinita distantia: ergo inter omnia. arguitur
uim a non distributo ad distributum, de illa consequentia nis
Consequenter formariiralia ratio ex eodem medio Henriri de Gandauo, quae ratio in D.Thom. Et probatur per illam, in inter ens, de non ens,in insulta distantia, Ec formatur se ι sicut nulla est proportio nullius potentiae, id est non potentis ad aliquam potentiam, se nulla est nullius entis ad ens: ergo etiam nulla erit proportio uirtutis,quae potest super unam iularum distantiarum, ad uirtutem, quae potest super aliam ill tum distantiarum; ergo erit infruta.& per consequens ere tura non poterit creare. Pro iblutione nota, quod quando istud signum negatiuum nullus ponitur a parte praedicati,de
bet exponi per istam uegationem, non captam infinitanter,
ut nulla est proportio nullius potentiae ad potistam, idest vulla est proportio non potentiae ad potentiam, ratio huius m
loris est.qvia non inuenitur proportio, nisi inquantitate molis, uel uirtutis, di hoc dupliciter,ues secundum excessum, uel
155쪽
secundum ideo illud,quod non habet quantitatem
molis, neque uirtutis, nullam dicitur habere proportionem
ad aliqui de cum non ens, sit huiusmodi, cum si nihil ; ideo nullam hiat proportionem; de per consequens nulla ell pr
Sed quaeritur: vuu sit aliqua similitudo inter istas duas propositiones, non potetitiae ad actum, di potentiae ad actums Di- . co, quod nulla est , quia non positi ui ad positiuum, nulla est proportio, sed non potentiae ad actum, di potentiae ad actum , iunt huiusmodi idest una est positiua , scilicet potentiae ad
Cum, de alia priuatiua, scilicet non potentiae ad actum, quia unum extremum, scilicet non potentia est nWatiuum: ergo nulla est proportio non potentiae ad actum , di potentiae adactum ἱ dc per consequens non erit proportio uirtutis, quae poterit super distantiam non potentiae ad actum, di potentiae adactum, idest materiae ad sorinam, quia per potentiam intelligo materiam,&peractum intelligo sormam. Pro isto argumento nota, T non entis ad ens,le non potentis adactum,
nulla est proportio. Item dico, quod nulla est proportio non potentiae ad actum, te potentiae ad actum, non quia una sit infinita,sed quia una est non post tua. Modo non positi ui ad postiuum, nulla est proportio. Dico ulterius, i non sequitur, nulla est proportio non potentiae ad actum, di potentiae ad insit ergo nulla est proportio uirtutis,qui potest super unam distantiam,scilicet potentiae ad actum,& iuius,quae potest super distantiam non potentiae ad actum.quia utraque est finita, de positiva: modo euiuilibet finiti ad finitum, est proportio; patet per simile, ur illa consequentia non ualeat, quia non sequitur nulla est proportio linea ad punctum: ergo nulla est proportio uirtutis, quae potest super punctum, & uirtutis, que potest super lineam,quia agem, quod producit lineam, pr est etiam punctumatem nota, quod debet intelligiti postiuo tanito. Nam si unum esset Gitiun,& aliud infinitum, nulla sit proportio.
- ia 'TAR τι A ratio principalis est, die. J Restat ponere duas. ν rationes, idem,scilicet,quod creatura non potest creare,pr rationes Aegidii de Roma. Prima se formatur.
Nullum ago creatum potest agere aliquid, nisi aliquo pi supposco; ergo nulliun Mens creatum potest creare; consequetia enet, quia creatio est de nihilo: antecedent patet, quia omne
Mens inserius, praesupponit effectum agentis superioris, puta Dei: ergo non potest aliquid ager edus praesupponat aliud: er
κ .ia ἔ solutione notandum est,& principaliter pro probati Iutara, ne. U agentia subordinari assinuicem in agendo,non est aliud quam unum habere ordinem ad aliud in agendo; se uidelia iam με. cet,quod unum agens praesupponit in agendo, & illud uoea- γ tutageni inserius, aliud uero,quod pretiunouit,uocatur ago superius: sed quodlibet uens creatum praesupponit Deum; se quod nullum agens ereatum posset leuare testucam , nisi Deus concurreret ad illum actum, qui est leuare festucam, Sese quod licti tale pra supponat aliud, di per consequens non
posset creare.Vnde apere in uirtute alterius non est aliquid re' opere ab illo: sed est bere ordinem in agendo ad causam primam se, quod praeiapponit eam.Vnde sequitur haec proposti omne agens inferius, praesupponit essectum causae superioris: patet se inductive. Primo , quia ars, idest artis: in Veneci in supponit effectum alentis naturalix, idest arti ita non nollet producere formam pi quam artificialem, nis esset aliquid aliud primo praesuppostum. similiter natura non potest aliquid producere, nisi materia pr sup sit n ergo ista inseriora agentia non possunt agere tum prςiupponant aliquid.Vnde materia est effectus Dei,quia no posset produci, nis a Deo. Vnde solus Deus creauit materiam primam , di ideo est effectus agentis superioris,& natura illam materiam praesupponit igitur. Per haec nota, quod Aegidius de Roma in illa propos-done: omne inferius, Ne. per effectum,intelligit passum, te cepetit principium,& sic sensus est,omne agens anserius, praesupponit e lectum agentis superioris, idest passium, quia petit ista propositionem,nihil aliud a Deo potest agere, nisi passo prae-ων. supposito,quam deberet probate. Unde petere principium nota es nisi non ostendere,neque probare propositum, & fit quat-ο - g. ritor modis. Primo, quando sumtur aliquid, quod non probatur,ti sie ibi petit principium, quia pr supponit istam, ni hil aliud a Deo potest agere, nis passo se surposito, qua non
probat. Secunn fit per i orantiam,quando alia uid proba-
. turper magis ignotum. 1ertio, num aliquia ostenditur per aeque Ruotum. Quarto,quando prius ostenditur per ρο-
Uta petitio principii est duplax. licet statum M G
statim. Vnde quando istud secundum nomen,&rem assumitur adprobandum scipsunt, tunc est peritio principii statim, ut dicendo: Petrus currit: erso Petrus currit. Vnde impossibile est illam cons uentiam elie malam, sed est bona consequenti euidens, nec negatur propter consequentiam, sed propter probabilitatem. Alia est non ita tim, uando aliquid assumitur ad probandum aliud, quod non est mani tellum. &sie est lite. Viterius nota,quod si artifex, inquantum artifex, po . test aliquam tbrmam producere, hie em torma accidentalis, di nihil potest formam accidentalem producere, nisi subiecto praesuppositor oportet enim,quod illa forma accidentalis, recipiatur in subiecto, sed istud non prouenit ex ordine agentiuadinvicem, sed prouenit ex eo, quod eroducit aliquid, quod non potest produci, nisi recipiatur in subiecto, quod patet, si
Deus produceret unum lignum, artifex polliet producere una formam, di tamen non praesupponitellectum agentis natura lis, sed supernaturalis. Item quod hoc non proueniat exordine asentium naturalium: patet,quia agens naturale in aliquibus suis actionibus, praesupponit aliquid puta effectum natu
resis agentis: patet de lene, qui praesupponit lisnum ad hoc,
quod calefaciat: igitur non prouenit ex ordine agEtium. Similiter, quod hoc non concludat, patet. Nam si essent plures ordines agentium naturalium, non sequitur , quod istud agens naturale non possit agere,nis praesupponat e Tectum a gentis immaterialis creati. Ulterius nota, quod quando dici- .
tur,nuod creatio est Productio, nihilo praesupposito, intelligi- 'tur cupliciter. Vno modo,quod increatione nihil praesupponitur, de hoc est salsum,quia pri supponitur creans : quomodo
enim aliquis crearet, nisi ipie esset Vnde dicit Aristotele, , T quod nihil potest agere, misi sit: se in proposito, nihil potest
creare, nisi sit. Ex quo sequitur, et quia secundet intentiones non sunt, non possunt agere, nec creare, nec totaliter, neque partialiter. Similiter ista,quae tantum habent esse cognitum, nihil possunt producere,neque totaliter, neque partialiter, ut o cognosco rosam, illa cognitio non causatur a rosa, quia
rosa tune sorte non est, sed causatura sua specie intelligibili . Quarta ratio, tacit Consequenter ponit Scotus quartam falationem Aegidii de Roma an eodem passu, uolentis probare, ρνι-ir quod creatura non potest creare: inia ereatura non potest agere,nis mediante motur ergo non potest creare, q uia creare est de nihilo aliquid producere in effectum, sed motus pre-
supponit subiectum, quia est in subiecto; igitur.Sed quod nul
lum agens creatum possit producere aliquid sine motu: patet, quia nullum ens creatum est purus actus,purum ens, uel pura esse; ergo actio eius non erit pura, sed erit mixta cum motu; ergo acito agentis praesupponit motum,& sic non pol creare .
Pro ista ratione nota primo, quod duplex est actus, scili- s. imo eri purus, nihil potentialitatis habens admixtum, ut Deus; vn iade Deus non componitur, neque ex his, id est ex materia, &-m sarma, neque cum his, id est subiecto, di aecidente.Sed actus n5 a . purus, est qui componitur ex his, uel eum his, di habet aliquid potentialitatis admixtum. Pro ista ratione nota secundo,quod duplex est potentia,scilicet subiectiva, & obiectiva. Subiectaua est duplex,scilicet subiectiva, receptiua, &subiectiva inhaesua; hoc supposito, dicitur, quod omne illud, quod potest recipere aliquid est in potentia subiectiva, receptiva. Secundo dicitur, quod tantum uidentur esse duo en- . tia, quae non sunt inpotentia subrectiva, receptiua, scilicet
primum ens, puta Deus, & infimum, siue imperfectisssimumens.Vnde infimum, sue ultimum ens est, quod non intest ali quid recipere, quia alias non esset ultimum. Nam illud, quod reciperetur, esset itismum, ec istud infimum ens, est unust
spe is de praedicamento ubi, uel deprIedicamento quando. otio dicitur, quod omne ens aliud a primo, de ab Utimo, potest esse in potentia receptiua, quia omne tale potest ali-ruid recipere, de ad hanc potentiam subiecti iram, recentius, uo requiruntur. Primo, quod id ,quod debet aliquia recipere, uere existat,&pereon uens Antichristus non est in p. . L. tentia subiectiva, receptiua, quia non est; At Deus, quod esta spurus, non est in potentia subiectiva, receptiva. Alia est potentia subiecti u innaesua, de illa est, secundum quam aliquid potest aliqui inhaerere,ia per ipsam illud qui inh et, formaliter est tale, te se accidens in sacramento est in potentia subiectiva, inhaesu quia est, Sc non inhiret, sed potest inlittere, tepet ipsum aliquid potest dici tale. Unde omne aecidens mundi,quodcunque si illud,est in potentia subiectiva, inlidi sua. Alia est potentia obiectiva. Vnde illud dicitur esse in po- tu Drint atentia obiecti uadquod non est,sed potest esse. Ideo ad istam
Ati equiruntur Irimo,quod nosit, Et ideo Deus
156쪽
non est iii potentia obiectiva, quia impossibile est Deum non
esse,seeundo,quod posse esse. Et liccbi mera noncst in poten . tia obiectiva, quia licet non sit, tamen cum hoc etiam non potest esse. Ex quo sequitur, quod omnia entia post bilia, lunt in tentia obiectiva, dummodo non sint. secundo sequitur, FDeus non possit producet e chimeram . Unde chimet a potes feapi duplicater. uno modo pro animali composito ex cauda
draconis, di capite leonis, & uentre caprae, & sic bene potest esse. Alio modo capitur. pro ente impollibili, & sc simpliciter est impossibili . Secundo sequitur , qued secundae intentiones non possunt esse.
Ex his tequitur , quis d ratio Aegidii nihil concludit , quia
neque potentia sus ectiva, neque potentia obiectiva impedit, quod creatura possit aliquid . ere sine motu . Vnde patet ex his,et Deus est primum ens, purus actus, quia nihil potentia litatis habet admixtum, quia est purum esse, quia no est in potentia obiectiva, nee subiecti ua: Et quod quodlibet ens aliud a primo, & ultimo habet es iquid potentialitatis ad mixtum. Ideo quialibet aliud ens a Deo est in potentia. Sed nic mouetur una parua quaestio : Virum Deus posset sacere motum sine mobili. Dico,quod se; scut absolute potest facere accidens sine subiecto; ita etiam motum sine mobili Per hoe soluit ut quaestio, utrum Deus posset producere omnem motum, qui fuit. Ad hoc dicitur,quod se. Eodemmodo quo est producibilis. scilicet pars post partem, & etiam potest
creare non solum in inflanti; s etiam in tempore. Vnde in disserentia inter motum, & mutationem. Nam motus est
semper entitas sueeestiua habens attem post partem. Mutatio uero fit semper in instanti: ideo si Deus poneret in instanti animam in paradiso, hoc non esset per ni otiim ι sed solum permutationem localem,quia motus fit semper per successio
Nunc ponitur opinio Auleennae in hae materia, & primo
ponuntur aliquae propositiones de mente eiu '. metaph.c.
Prima.Creatura potest simpliciter creare, ideli aliquid producere de nihilo,idest post omnino nihil.
Secunda conclusio, ecunda intelligentia, quae est una creatura, producit tertiam ea omnino nisii, de tertia quartam, de se de aliis. Pro quo nota,qudd Avicenna posuit unam cathenam auream, idest unum ordinem intelligentiatum,qui quidem ordo 'dieitur eathena aurea. Dicit enim primo,quod prima intelligentia est omnino increata. quae nihil aliud est, quam Deus,&illa intelligendo se, producit aliam intelligentiam per se subsistente,qui uocatur secunda intelligentia, re ista secunda est creata a prima, de illa secunda est alterius naturae, te ratio. nis aprima,& ista secunda intelligendo primum aqua producta es producit tertiam. Et ista eadem secunda adhue intelliarendose,quia habet intellectum,&uoluntatem, producit sua orbem, di intelluendo, ae est dependens a prima, producit animam sui orbis, de tertia similiter.Ex quo sequitur, si Auictuna ponebat ccelo a esse animatos. Dicebat enim, τ quodlibet
Secido sequitur, quod pro quolibet orbe ponebat duo mouentia, unum extrinsecum, de in ud est prima intelligentia, se cundum intrinsecum,ta est anima ipsus orbis, quae est move intrinsecum,eo, quod est dier insermationem.
Tertio sequitur,quisu mens Avicennae fuit, suod primum
ecelum immmiate non moueretur a prima intelligentia, queprima intelligentia est infinita, de necessario a it. Ideo si ipsa
moueret immediate suum orbem, moueret in instanti. Et tertia intelligentia iterum intelligit seeundam, a qua produc tur,& se producit quartam. Secundo intelligit se. & se producit suum orbem. Tettio intelligit se dependere a secunda,& sie producit animam sui orbis . Vnde nota, qudd Avicenna
ponit tot intclligetias ereatas,quot orbes,& tot animas quot orbes, posuit etiam, quod illa, quae est omnino una, tantum unum pioducit, idest prima, quae est omnino una. nihili roducit aliud, quana secundam. Et cum arguitur sie: Philosophi e5 cesserunt istam maximam, ex nihilo nihil sit rergo nunquam
uoluerurit, neque concesserunt creationem: ergo neque Aui-
cenna. Pro quo nota, V Philosophi concesserunt illam, ut ly, ex dicit Ordiuem naturae, idest nuncium Philosophi conces. ssient, quod aliquid produceretur de nihilo, cuius non esse, duratione pricem siet esse: sed bene aliquid producitur de nihilo,cuius non esse, natura praecessit elis & ise non esse, intelli sentiae , solum natura priuatiue praecessit esse huius secantilae intelligentiae. Sed 9 non esse intelligentiae, praeeesierit per ei
Inidiam horam essu huius, hoc non concesse ni Plissos ibi. lsed de Aristotele, quid dieere, sutrum eoneesIsset ea thenam auream, sicut Avicenna t Dico,quod conditionaliter si
Aristoteles concessisset istas duas propositiones, scilicet,quos secunda intelligentia est producta a prima, 'Ec qudd una non Pqtest, nisi unum effectu ni producere, ut es prima intelligentia, ipse concessii set quod creatura possit creare, ut Avicenna concedit. Probat tamen Avicenna hanc propositioneri duabus rationibus. Prima a causa omnino una, non est imme r i diate nisi unus essectus e sed prima intelligentia est eausa omnino una,idest limplex, seu inuariabilis, di immobilis: ergo ab ipsa est tantum unus essectus, & tertia intelligentia produci
tur,& non a prima: ergo a secunda,&non per generationem: ergo per creationem. Cum ergo tertia intelligentia sit creata a secunda, di secunda intelligentia est creatura . sequitur, Fcreatura potest creare. Probat maiorem, quia si a causa omnino una client immediatd plures effectus, illi effectus non distinguerentur ab inuicem, quia non esset ratio, quare disti eueremur ab inuicem , cum sint ab una causa simplici. Pr eiatis irent hae ratione , uel pro solutione huius rationis dicitur, quod Avicenna, nunquam uoluit negare, quin a prima intelligentia sint plures et e se sed uoluit negare immediationem. Unde duplex est causa,scilicet naturalis, quae non agit per intellectum, S uoluntatem,sicut est ignit. Alia est, qui agit per intellectum, de uoluntatem, sicut prima intelligentia, Ssecunda,
di Angeli, hoc supposito dicunt, quoa ad nori quod a causa,
oux agit per intest ectum, ec uoluntatem, sint plures essectus, sufficit distinctio obiectorum cognitorum. Et quia prima in telligent ia habet cognitionem instinctam illorum multorum, quae producuntur immediate ab ipsa. Ideo potest prodecero plutei essectus, & hoc maxime, quando illa cognitio est so
stantia producentis, quae non mutatur in producente, ut cognitio, per quam trima intelligetia, dest Deus cognoscit omnes res distincte: illa cognitio est ipsemet Deus: eigo illa cognitio est substantia cognoscentis, ta ideo non mutatur; ses
manet cum ipso Deo quia est una res,quae non facit, uel ponit numerem eum ii so No.Vnde possent ibi moueri duo dubia . . . . t . Primum: virum illa,quae distinguuntur Glum formaliter, pu- .
ta intellectus Dei, eo ipse Deus, possint diei diit rei. Dieo.
quod non, quia quando sunt duae residentificatae realiter, noponunt numerum. Exemplum, ut humanitas mea, di ego non possumus dici duae res: clistinctio enim formalis ad Eoe ii sui seit.Vnde duplex est cohnumeratio, quaedam connumera ta eum intelligente, ut intellectio Dei. Alia est, quae non est connumerata, ut intellectio mea, quae est mihi accidentalis. Ideo ad argumentum, marguitur,a causa omnino una non est , nisi unus effectus, uerum est in ea a naturali, & in illii, quae non agunt per intellectum,&uoluntatem .
Meunda ratio probans idem, ut dicitur ι .metaphr. est per- D. l. iiiis sectio in aliqua natura, posse producere aliquid hui limiter sed - . intelligentis puta secunda. tertia, quarta, sunt longe per se ctiores substantiis eorporalibus, di istae interiores producunt sibi similia: ergo & magis illae intelligentiae, se hoc nullo praesupposito : ideo erit creatio. Pro solutione ponuntur aliquae S. Depositiones. Prima: Periectionis est in aliquo producere si- - bi nimie. Secunda, aliqua natura producibilis potest esse ita perfecta, quod nonposne producere sibi simile. Tertia e
Husio. Natura angeli est ita periecta, quod a seipsa nullo modo potest produci: sed requirit quὁd producatur a persectio-ti : Et hoc propter eius persectionem,&illud persectius, est i se Deus. Diceret aliquis saltem habeia, quod illa, quae producunt sibi similia,sunt persectiora illit, quae non producunt sibi
similia. Dicit Scotus, m magis sequitur oppositum, quia im- materialia propter peret onem, non producunt sbi similia rergo. Et se ressendetur ad argumentum, quo dicebatur. Persectionis est producere sibi simile,uertim est, dummodo illud norepugnet illi, propter eius per onem. ut in A regetis. Consequenter ponitur impugnatio Avicenne a beato o D. N. racma, se Thomas improbat opinionem Avicennae se. 'Partici ν-M Qi. pans naturam inlibi simili, non potest produceresbi simile sese cundum naturam illi urini si praelopponendo aliquid, idest nisis supponat materiam perquam productum est numero ut homo non potest producere humanitatem abstractῆrsedi tum in homine genito; si enim produceret abstracte est et eau - sa sui: sed omnes intelligentiae participant naturam essendi. delion possunt prxsui ponere materiam . per quam fit unum numero, eum non haueant; igitur. Sed Scotus non est e tentur
de ista ratione; dicit enim, quisd supponit aliqua falsa. Pri- so.is .inomum, quod non fit hic homo nisi per materiam; ita, quδd ma , MD. H. teria in principium indiuiduationis,& Angelus, qui non habet
157쪽
het materiam,non praesupponit eam, perquam est unnm n inero . Item participans naturam , non potest producere aliis
quod i ta sinule, niti aliquo praesiipposito, aut hoc est, quia necessarium,quod natura participetiit a priaucto, de tunc sic intellecta illa propositione: sequeretur, quod Deus non posset creare Ataelum,cum illud esse habendum , seu participanda, olet necenarium applicare alicui, ut subiecto, quod repugnat creationi: ergo filia est illa propolitio in illo sensu, ves hoc
est,quia agens communicans naturam,participat eam, & adhue iste intellecuta est salsus quia tunc tequeretur, quod agens non possit creare, cum in ipso agente praesipponeretur aliis quid sibi esse: ergo. militer non oportet in icto, quod assimilatur producenti esse, aliquod tale praesipponi: A per consequens Thomas non benedicit. Item aut eue partac patur, tanquam posterior essentia, aut tanquὶm conceptus idem cum ipsa essentiaΔι primum, tunc tua ratio non probat, uin productis in possit creari. Si secundum, adhuc minus probat, qui4 videmus indiuidua, quae participant naturas ipsarum specierum, de tamen ipsa natura in uno est principium producenda,& in alio est terminus produci iuus, ut natura ignis est ratio
producenda ignem Vnde ratio producendi aliquid, est i arma totius: ideo ia ignis producat ignem, igne iras erit eausa productimiis r ergo praesupponitur materia Dicit Scotus,T hoe non est propter naturam illam participatam, sed quia satina .lia,quae est pia naturae participatae, est forma nisterialis . Lusis. ..M . ergo xione postposita', scoriis uult impugnare Auicennam, Auci seis tura possit creare . Et pro declaratione. I., i ponuntur tres conclusiones.
Prima. Nullus actus accidentalis necessario requititur in agente, seu inerrante vibilantiam, tanquam prius necessario ipse termino creationis. Et per hanc conciusionem inter alias
arguit contra ipsum,& haec propositio est parum obscura. Pro quo nota,quod Scotus nihil aliud uult habere, nisi, etereans diquam suustantiam, non requirit aliquod accidens, i quod sit prius termino creationis. Exemplum senitur ab Avicenna, quod prima intelligentia creat iecundam, de iecunda
Secunda non requirit aliquod accidetis, quod sit prius te
mino creationis, scilicet tertia intelligenti quae interminus creationis. Contra hanc conclusionem arguitur sic Deus creat,& tamen requiritur aliquod accidens, quod est prius termino creationi Igitur requiratur accidens. Maior natet, quia requiritur uelle ipsius Dei,quia Deum creare, es Deum uelle et sica citer. Dico,quod non arguis contra Scotum, quia Salus loquitur in i ua conclusioue de actu accidentali: sed uelle Dei non est actus accidentalis: sed est ipsa diuina uoluntas. Et est duplex actus,scilicet productivus, alius est, qui eii principium ser male producendi. Vnde aetiis productivus non est aliud, quam illud. quo principitrin productiuum, is maliter dicitur productauum, di quia producituum ita aliter dicit ut produ-tauum productione, ideo productio active capta,est actus producti uui: sed aliut est, qui est principium ibi male produce di, Sc talis nihil aliud in quam qualitas activa, di productiva,
ut ecce ignem, ecce lignum, ignis calefacit lignum, hie sitne duo actus, scilicet actus productivus, & principium ibrinale producendi: actus productivus est calet actio, quia ignis est e lesiciens eales actione, dc producit caliditatem in ligno per calorem: ergo calor est Principium sot male productivum. Ex quo sequitur, qu4 datas productivus non dicitur pro- - ducti uvaeo, quod producat: sed quia eo, aliquid ibi maliterm itur. di a dieitur productivum: ut calefactio dicitur actus producti se νών ἔνιοι non quia producat calorem sed quia ter calefactionem ali o dieitur formaliter productivum. Hoe supposito probatur concluso Scoti, scilicet, quod nullus actus aecidentalis requiratur necessario in creante substantiam, dc hoe ite, quia si
actus accidentalis requiratur, tanquam prior uecessario te mino creationis, uel esset actus productivus, uel princi 'ium
ibi male. Non primum, quia aias productivus est in illo, ita quo est actus tarmatis pr-uctivus, putam ipso producente; exemplum, ut calefa&o, qui est actus productivus, de calor ut est actus ibi malis producituus, idest ignis genita quiam iante calore est genitus talis ignis ) sunt in eodem, scilicet
producente, dc per consequens non requiritur aliquis actus immanens in ipsa agente, ut requiratur, tanquam actus productiuus: Vel tequiritur ille actus accidentalis, tam principium set male producendi, εe hoe non, quia illud accidens neces.
io requirit potentiam receptiuam in essendo, idest non po-ristia nisi in subiecto, c requiritus subiectum, in quo recipiatur ad hoc, quod sci& per eons 'uens requirit potentiam passiuam in agendo, id est accidens iron potest esse principium ali per cuius inuitulae praesupposito: patet ista cosequentia, quia tomi acca
omnis set marequirens potentiam receptiuam anellendo, luest aemu necesiario requirit potentiam palsiuam in agendo: --α per consequens, non est principium creationis,quia creatio '. πιι matenihil praesipponit. Lx quo sequitur , quod ii maior ignis ν- ,
mundi esset uic, de non esset subiectum, in quo produceret calorem ad extra, non producet et aliquid. Contra pono,* Deus concurrat cum cauda late ignis concursu generali, di quod de iuuat aerem, in quo deberet accipi calor ipsius ignis, tunc ignis ageta ergo. Dico, quod Deus non posset tacere, Signis tunc produceret calorem ad extra, cum non esset subiecium.
Ec talem causalitatem Deus non potest supplere . Et per hoc
1bluitur unum argumentum antiquorum, ponentium ilium
casum, quo casu posito .arguitur hoc pacto, potest Deus producere ciarem sine subiecto, quia omne prius potest is ere Gne posteriori: sed produci. o caliditatis est prior, quam tu
lecto inhaereat: erso Deus potest sacere caliditatem illam. dato, quod non innaereat. Dico, P accidens prius naturaliter habet respectum inhaerentis ad subiectum, quam producia ad producens.Ideo negatur minor replicet. vlterius probatur hie concluso quia accidens est imperfectius substantia: ergo non potest esse pri ipium formale producendi periectius: ergo cuaccidens sit imper tectius substantia, non poterit esse principium sermale producendi subitantiam. Et per hoc dico, quod quaelibet tabstantia, quolibet accidente est persectior, ut pa
lex in entitate sua,est persectior quolibet accidente, puta gra- ς ita a,ec intellectione quacunque. Si ergo accidens sit impetie-inus substantia. M poterit esse principium tarniale producendi substantiam. Et si quis dicat, nonne accidens potest esse instrumentum se, ν in uiri ute subsantiae potest producere substantianis in .co iecundum D.I homam,quod uirtute propria non : sed bone uirtute substantiae, ut ignis producit ignem mediante caliditate, ubi caliditas ignis uirtute ignis attingit substantiami nix, de non uirtute propria, sed uirtute ignis. Et iste modus sit sancti Thoniae, Sc iere omnium animali uni Sed contra hoc arguit Scottis,quod accidens, neque uirtute propria, neque uirtute substantiae potest attingere substantiam. Et arguit .s omne quod apit uirtute alterius, attingit essecium princi palem,uel dispositionem aliquam ad illum effectum principalem,ut 1guis producit ignem, de oliditas est accidens, uel ergo attingit ignem plincipaliter , uel dispolitionem adacium principalem. Non primum, quia effectus principalis est iubi antia, de illum ei um millo modo potest attaugere, quia uel agens, est agem aequivocum, uel uni vocum . si uni Docum: ergo potest producere illum effectum sine medio, quod requiratur tanquam instrumentum , ut ignis produci vignem, ut agens uni vocum. Ideo potest producere ignem sine medio. Suniliter caliditas producit caliditatem uni- uoce . si aequivocum, ergo erit periectius producto : e
so non potest esse accidens principium activum, quia nuta sum accidens potest esse per e s minima substantia Item non potest esse ad dispostionem praeuiam, quia non requiritur in creatione aliquid prauium, quia creatio nihil praesupponit. otus autem facit aliam rationem probans,* aecidenς nopossit producere substantiam, quia tunc attingeret sormam substantialem, se sic possiet agere immediate in materiam primam, quia produceret formam immediate in materia, quia sicut accidens non potest esse nis in toto composito, ita acci- .
dens no potest agere nisi in totis composio. Exemplumrignis est calidus, uel ediditas est in materia, uel in tarina, uel in toto composito.Dico,* est in toto composito, si ergo est in t to composito,sequitur, Unon potest agere in materiam primam ; de per consequens non potest eri ducere formam in materia. Ex quo sequitur,u agens proaucit formam in materiasmpliciter nuda, de non in materia quanta, idest in illo initanti, in quo sorma insumat materiam,non est alba,nequestigi da, neque longa, neque lata, quia materia nuda non potest recipere aliquod accidens,nis torte respectivum, quia illa aecia dentia sunt in toto composito secundum Scotum; igitur. Et Agens ms ita sit, puta,quod accidentia non.habeant uirtut in in hium principalem: patet, quia in generatione clementi, ubi tu mi ιινιῶ qualitates sunt instrumenta, non attingunt effectum principalem , igitur. Et eum arguitur,dicit Aristoteles secundo de anima, quod calor est Principium alterationis producenda canui uerinnest, tamen non attingit formam carnis, sed
158쪽
quia est principium alterationis,quae est praemia ad hoe, quod
Contra istam conclusionem in statur per illud Philosophi septimi Metaphylices capitulo quarto: uolendo probare, 93 imperiectius ut principium producendi periectius se, quod eli contra praedictam maximam: Domus ad extra habet tale adonio ad intra secundum Philosophum: ergo imperiemus est causa producendi periectivo patet consequentia. Nam d mus ad extra est pertinior, quam domus ad intra, quia domus ad extra habet esse reale, de domus ad iiura habet ei se cognitum ; sed elle reale est Perse us esse cognito deo sequitur, quod cum domus ad extra sit periectior, quam domus ad intra, di domus ad extra iit a domo ad intra: ergo imperiectius, potest ella causa producendi persectius. Tunc arguitur per simile:Sicut domu ς ad extra fit a domo ab intra, ita Angesus iecundum elle reale potest esse ab Angelo cognito, i ii a cognitione Angeli: ergo Angelus poterit producere Angelum. Et illud eluquod dicit Auicemia; igitur. Nota, quod per domum cognitam, non intelligo: nisi, i domus est obiectiuὀin intellectu, de per domum ad extra intelligo domum, qui habet uetum esse reale,&medi aut e prima, ut exemplari, potest seri, secunda, idest domus ad extra . Sie in propolito argiatur, munus Angelus mediante tua intellectione,potest producere citum. Pro solutione huius rationis ponuntur aliquq propositiones, de aliquae diuit ictiones.
Prima, aliud est loqui de ueriori esse,seu persectiori simpli citer il de deuetiora esse huius, idest aliud est dicere hoe habet
uerius esse limpliciter, di hoc habet uerius este.Vnde simpliciter est eiledine determinati Onc.
Secunda propolitio . Lapis Squslibet creatura habet uerius, di persemus elle limpliciter in mente di uina,quam lapis, uel creatura habeat cile ad extra: ita u) ii quaratur, quod uerius esse habet iapis in mente diuina, uel esse ad extra, siue in muro, uel in se s Dico, i secuiuium, quod est in mente diuina, habet uerius eae, & smiliter dicatur de aliis. Vnde pix habet e se cognitum in mente diuina; nec im 'Ninandum est, quod lapis habeat aliud esse in mente diuina, quam esse cognitum, uel possibile. Vnde dico, quod duplex est dine, scilicet
actuale N potentiale. Actuale est duplex,scilicet cognitum, ecreate. Dico tunc,quod creaturae habent eu e cognitum actuale in mente diuina: ut ego sum in mente diuina secundum esse cognitum, de sede aliis,&istud esse cognitum est actuale.
Aliud est esse cognitum potentiale: de hoe est dubium si sit idem quod est e cosnitum.Gandauesis dicit,quod tuo, quia dicit, quod esse possibile pr cedit esse cognatum,quaa dicit, quia hoc es possibile; ideo hoc est cognitum,uel potest cognoui; sed hoc est falsum: immo oppositum est uerum:puta,quia
hoe cognoscitur rideo est possibile. Sed adhuc apud Scotum est dubium, felle cognitum sit ese possibile: aliqui scunt, quod lic, aliqui quod non; tamen dico, i sunt idem, & sic patet, u praeuium ede, Quod habetcreatura, est esse cognitum,
vel postibile: tamen Henricus dicit, u ecte possibila est prius, quod tamea est selsum. Tertia consulto. Lapis, ζ quilibet res cognita habet tale
esse participatiue, obiective,&extrini 6quale habet cognitio, perquam cognoscitur: ut lapis, qui cognoscitura ino,
halnt tale esse, quale habet ipsa L ei cognitio, di hoc participative. Et quia Dei cognitio est infinita, increata, aeterna.
Ideo lapis in mente diuina babet elle infinitum aeternum, Nancreatum, oc cum esse aeternum si periectius ipso esse non aeterno; ideo lapis cognitus in mente diuina habet perlatii et Ie limpliciter,quam existem in muro. Id dicebat B. Ioan nes quod factum est, in ipso uita erat, idest quod factiam est ab ipso Deo erat in ipso uita creatris participative. Exempliam antequam homotuit creatus, truit cognatus a Deo.& ideo h
buit et se tale participatiue,quala cile habet Dei cognitio, sedilia hibet esse sie,l creatrix: Ideo de altiad, quod iaciuest in ipso.
Quarta concluso in intellectu divino lapis non habet u
riui esse lapis, quini extra, quia tutic sequeretur , quod a nquod intrinsecum Deo, ester ianualiter lapis . Ad propositum ergo applicando , domus ad extra habet verius ei et quam domus ad intra . Alia propositio, domus ad intra , ut cognita Nabet uerius es e, quam domas ad extra, quia d mus ad intra habet tale e se participatiue , quale E et i ta cognitio, perquam cognoscitatu iud illa cognitio est in iecitor, quam mima . dc figura domus extra; emo domus intra est persectior domo ad extra. Liper hoc soluitur ar-
sumentum, domus ad extra habet cuca domo ad iutra i scit
domus ad extra est persectior, quam domus ad intra. Negῶ
quia domus ad inita, habet tale eue, quale habet cognitio, i per quam cognoscitur: i cui iud est periectius ipsa solina. 5e ura domus ad extra: unde domus ad extia eu mediante domo ad intra, ides moti ante cognitione domui. Et Iioc. volebat habere Augustinus, ubi dicebat superius, P inus babet uerius,ideu perietatus viis in se, quini animente, uel in-.tellectu, sed aliati vim ora pere ius esse habent in lutei e-ctu, quam in se. Et probatur jecialiter hac de domo, qui λdomus ad extra habet uerius eiis reale, domus udio ad intra habet esse cognitum , modo dico, quod cognitio domus puperiectior domo ad extra. Ideo domus secundum ese cog tum, participative iis tumus eue, quam doniux ad extra, di ad limite cum arguitur; sicut se habet domus ad extra M. domum ad intra, ita Angelus realiter existem ad Anseluti
Dicit Scotus,quod non est senile, quia cognitio in alio Angelo: nunquam est ita Periecto sicut ringvius cognitus, quia nunquam accidens potest esse ita persectum, scut ipsa substantia: sic non est de intesiectione domus, quia illa in quocunquaintellectu sit,est persectior, quam domus ad extra, quaa O in Ποῦ accidens spirituale, pol ius est accidete corporali: coimi odomus intra, euaccidens spirituale. I igura uero Mo nu . ad extra, est accidens corporale rergo. Ideo dicitur , quod i ly hcut, dicit omnimodam similitudinem, non est siniste: Sed arguitur coutra hoc isc..,cut Angulus ea causa suae cognitio iis, Sc uitio Angeli non est ita periecta, scut ipse ange lus ; ita etiam cognitio domus, non erit ira periecia sicut Q
Prolo. utione nota , T 'biectum circa suam cognitioneti r. 4 pol tu habere triplicem actioneni, scilicet caulare , mensura- . .' 're, te miniate. t r. ino caulare,quia ab obiecto caui tur Poti mtia. Item habet mcusurare: Mculuia enti arma, S uia quanta taliua, quia intelliato habet tuam p.rioui ueni ab obie- . cto : ideo quanto cogisitio est de diguiori obiccto. Iaut O . est persectior. Habet ut iam terminare notitiam et unde minare notitiam non ea aliquid agere, sed est obi uni co--, gnosci ab uitellectu , mediante ii otitia : hoc supposito dicitur primo , quod artificiale , inquantum at litici ς , uti domus, inquantum domus, non habet duas conuitiones O tecti.
Secunda concluso artificiale, inquantum artificiale, habet
bene tertiam conditionem, idest potest ternimai c. iTema conclusio. Angelus habet omnes conditiones obiecti: ide ρAngeius, di domus, non te havent eodenim ' circa
suas cognitiones, quia unu tantummodo ter maiiuc. A. induero omnibus tribus modis.
Sed a suitur sic contra Scotum. Per te,domine Scote, Om-, ne eas partialiter ha et causare suam notitiain , ut habetur . . . ura se in tuo primo ; ita artihciale est aliquid reale, quia est terni. - . tius actionis realis et ergo ibima erit aliquid reaie. Item arti sex quotidιe laborat, uel iacit aliquid, uel non: uel illudelis,quosia ut es eas reale, uel rationis: non est dicendum, sit piis rationis, ergo ens reaic, ec percosequens poterit caulare,dc n. a. solum terminare.
Pio solutione nota, quod domus potest capi duplici ςr, N.s,lis iis, a
similiter quodcunque artifica se. Uno modo, ut est terminustealis actionis, tabe est unum ens reale. Alio modo porca --,a pi, ut est obiectii mariis, di sic non babet nisi esse cognitum : seicundo nota, tomu poteti capi dupliciter. Vnoin'do pro materiali. Alio modo pro iocinali. Vnde domus pr'. fgni uca to materiati,importat illa rem,quae in domus, pura laoides,ligna, de alia; sed pro sor mali importat illam figurani. it dico, ut illa ligura nonae nisi ordo 'partium locata ad paries loci, ει non est liqua qualitas Gliata, di illud est dementescoti,
Istis distinctionibus suppostis, Dico, et capiendo artempto formali, bue ut ens cognitum, idest, ut ea obiectum. artis, ii ue ut terminus actionis reali , nihil potest causare iista propositio pater, quo ad primam partem, quia obiectum eo tum, ut cognatum, non Dotest aliquid causare, ut habet cognitionem de rosa non existente, illa rosa habet esse cogo
tum in intellectu meo, rosa cognita non potest causare notitiam sui, quia rosano est; sed titis notitia causatura specie intelligibili rosae. Quo ad secundam'artem, patet ista propositio, quia domus, ut aretisci alis, est respoum: modo respectis non potest aliquid causese. Si quaeratur, a quo ergo causato notitia altilicialis, inquantum artis ciale: dico, ν causatur
159쪽
να M. eausatur a si indamento,uel termino: respectus enim non ea sat suas n uitias,licet possit terminare, ideo non sequitur domus ad extra habet ese reale, Se domus ad intra habet esse cognitum, ergo domus ad intra non habet esse a domo ad inita;
decunda concluso principalis est. Intellectio Angeli est tabi accidentalis; puta non est eadem realiter cum ipso AG lo,scut inte: l o Dei est ipse Deus. Ex quo sequitur, quod intellectio postquam est accidens, non requiritur ad orationem Angeli. Nam dicimus, quὀd accidens, non potest esse principium producendi substantiam , idest Angelum, de per consequens non requiritur ad creationem. Pro toe, dico primo, quod non repugnat intellectui Angeli intellisere distincte,quodcunque intelligibile, etiam si essent infinita intelligibilia.Sed quaeritur utrum Angelus uirtute propria potuit hoc sicere svidetur,quod non: quia non potest habere notitiam distinctam de Deo; igitur ι' Respondetur concedendo antec dens,quia notitia causatur ab intellectu,& obiecto. Et ideo
eum Deut si obiectum causans mere eontingenter, quia quicquid ea usat ad extra,mere uoluntarie causat, quia si uult causare causat; si non uult non causat,noa potest Angelus uirtute propria cosnoscere Deum.
tertia conclusio. Angelus uirtute propria potest quodlibet cognoscibile snitum, creatum eognoscere, nisi impediatum, puta lapidem,alium, Angelum, die. Dicitur notanter nisi impediatur, quia Angelus, neque malus, neque bonus, cognoscit uolitiones meas, quia impeditur, quia hoe Gli sibi reseruauit ipse Deus. Et tamen si esset pinerieres ictus natu. , & si Deus concurreret cum eo coacuitu generali, posset
Alia coneluso. si essent infinita intelligibilia disparata, non reputuaret intellectui Angeli omnia iiitelligere. Vnde duplicia sunt intelligibilia, quaedam sui it disparata, di alia sunt subordinata. Disparata sunt illa,quae sic se habent, quod
inum non est ratio cognoscendi aliud, ut homo, & asinus. Alia sunt subordinata, quotum unum est ratio cognoscendi aliud, ut praemissa con lusio: maior, diminor, sunt ratio cognoseendi conclusionem. Alia concluso. Angelus per unam intellectionem non potin finita intelligibilia diuinae agnoscere, si essem; lite condus o immediate probabitur. Alia conclutio. Angelus per alios, Ralios actus intelliget di, potest infinita inteissibilia eoruose re, &intelligere, ii essent infinita; ita quod si essent infinita intelligibilia, per ins-nitas cognitiones ea poset eognoscere. Ex quo sequitur, quod poli uam duersa intelligit alia,& alia intellectione: s ritur,quod illa intellectio, siue illud intelligere, non est ipsengelus intelligens; quia ipsi Angelo repugnat , quod sit alius,& alius, de tamen non repugnat intellectioni, uod sit alia,&alia. Ideo si uitur Laee propositio, quod intellectio Anseli non est ipse Angelus. Nota, quod duplex est intellectio, uaedam est infinita, quae est linus Dei solummodo, & de illaico, quod per unam limplicem intellectionem, Deus intelligit omnia.
Alia est intellectio finita, seut est omnis intellectio alia si intellectione Dei. Vult ergo habere scotus, quod per in tellectionem finitam , non possunt distinctὰ echnosci insi-nita cognolcibilia , si essem. Dicitur noranter distincte, quia Anselus uirtute propria . potest cognoscere infinitaeognoscibilia confiise , ut eum Angelus descendit de ec lo ad tetram pertransit has nitas paries, quia hertransit alta quod continuum, & in quolibet continuo , sunt infinitae partes; igitur , di anima c nosmi omnes illat consus e. sed quaeritur de anima Christi. Nam anima Christi per uuam intellectionem finitam, mi oscit omnia, quae Deus cognoscit ἱ ergo peruuiem intellectionem, omnia possunt cognosci.
Dieo. quod anima Viristi unio intellectione cognosci equi equid Deus cognoscit, tamen tam uim obiecta secundaria. Per hoc soluitura mentum Occham: Intima cognitio rei, est conceptus rea: sed eonceptus unius rei, non potest esse conceptus infinitorum : ergo. Dialinguo,uel tanquam prima riorum obiectorum; di se concedo, aut tanquam secui id
rio miti se nego. Nunc oportet consequenter dicere, quod Angelus no torset cognoscere infinita intelligibilia, si essent, uniea intellectione,& hoc tripli et infinitate. primo ex infinitate intellectionis in se, di arguit ut se primo si infinitorsi obiectoria esset una notitia, illa esset insulta, quia illa eminenter eontineret om .
Des notitias omnium tuorum obiectorum,s essent .ergo iba es Dd ...tias et infinita. Unde magna es d fierentia inter contincte emi- in eremi αε menter, S uirtualiter. Nam continere uirtualiter, est polie ali se , σπιν- quid producere , ut sol continec uritualiter caliditatem: raraliter. quia potest illam producere. Sed .cone inere einanent ec, cst operationem illius pol se habere: modo si ei et una αotitia infinitorum obiectorum, illa continet et omnes operationes, ecpersectiones aliarum. Secu udo probitur. Nam oni ne in ligere, deuintellectio sit ira, terminatur ad certum intelligibile finitum, uel certa intelligibilia,se, quod ex se repugnat
sibi, i sit aliorum ab illis, 'el ab illo intelligibili. Sed si istus intelligere, siue ista intellisio poneretur in Angelo respectu
infinito tum intelligibilium disparatorum, si esseu non ueterminaretur: ergo non ellet intellectio finita, quia intellectio finita non potest eisse plurium obiectorum, tanquim primario rum , quia intellectio est similitudo certae rei, ues conceptus rei, sie,quod non alterius, saltem primarie; igitur. Vnde ego habeo conceptum hominis: conceptus hominis habet, quod 'rimarie repraesentat humani intem; di secundario omnes Domines. Unde qui habet conc tum superioris, confuse cognoscit Omnia inferiora eius. Mcundo probatur ex parte intellectus se et 'uorum potest esse unum intellisere, idest 'una intellectio, illa possunt sinul intelligi; ergoli infimi rum obiectorum potest esse una intellectio , illa possimi simul intelligi, &sie Angelus poterit omnia illa intelligere, di per c consequens erat infinitus. Ex isto sequitur, quod licet Angelus posset cognoscere omnia conlisse; tamen non potest co
gnoscere omnia simul distincte , licet intellectus Dei hoe possit. I ertio probatur dupliciter. Et suppono primo, suda duplex est ratio cognoscendi. Uxdam est obiectivalax, ct illa non est nisi abstractum obiecti, quod e nos itur. Alia est ratio cognoscendi, seu intelligendi formatas, ues repraesentativa, & illa non est nisi species intelligibilis, uel conceptursorinalis, per quem deueiunius in notitiam rei. Suppono secundo , quod est etiam obiectum cognitum, te nihil aliud est iiii re quae cognoscitur. Suppono tertio, quod est intellectio, quae est actus formali , sub qua potest intelligi species in-- telligibilis. Daco ergo, quod in toto isto totu per rat Ionem . . . obiectivalem, intelligitur natura Dpniscata in abstracto obiecit, quod cognoscitur; dc per obiectum res, quae cognoscitur,ti per intellectaonem conceptus formalis, sub quo membro ad proposit in , intelligitur species intelligibilis,licet non sit intellectus. Tune se arguitur: quilibet actus intestigendi, uel species intelligibilis, requirit unam rationem primariam, S unum primum obie iam, quia est similitudo dii tincta illius primi obiecit, quod attingitur sub illa ratione Grinali obiecti uali; ergo Angelui non potest unica in te lectione intelligere ins vita intelligibili quin si des oppositum, quod Angelut intelligeret per unicam intellectionem infinita intellia, ilia; tune oportet ex supposi to dare respectu illius intelleat ouis, uel speciei intelligibilis, unum obiectum, de una rationem io malem obiectivalem, subqua attingeretur. Et hoc maxime pollet esse essetitia A ngeli, lito ii ita sum, quia essentia An geli, iton potest esse ratio cognosccndi infinitum. Dis et
Contra per speetem intelligibilem , quam Deus creat in c. - . M intellectu Angeli , Angelus enixoscat Deum. ecilla est si- f. .sismis avita, de tamen est ratio counoicendi Deum, qui est insim- . O tur; ergo. Dico, quod dufex est ratio coῖnoscendi, scili- - .cet obiectivalis: N se intest igitur hie, & se nulli ratio o lectivalis finita, potest esse ratio cognoscendi infinitum: licet bene ratio intelligendi formalis, quae non est vis species intelligibilis. Secundo probatur; si esset una ratio Oi-ualis cognoscendi infinitum, illa esset infinita, quia s esset
una ratio eognoscendi infinita, contineret eminenter omnes Persectiones illarum notitiarum; de per consequens esset intinita. Adduci
Ad istud tamen ponitur una euaso; Pro quo nota, quὁd GaD. duplex est cognitior quaedam est unius obiecti non in ordine ad aliud, & uoratur simplex. Alia est collatio, quia unumco nostitur in ordine ad aliud. Tunc ista euaso uatur, cognitio eollativa semper inrepraesentativa obiectorum comparatorum:& tamen non est persectio quim entutio uni
illorum, Quae est cogitatio smplex: igitur c Respondeo, quod hoe est falsum. Nam semperennitio comparativa est perse ctior, quam cognitio simplex unius comparati, dei id oroba ' . r. cognitio comparatiuamnquam potest haberi oe alta quibus,
160쪽
quibus , nis mediantibus rationibus eognoscemsi duorum
comparatorum, ut non possum comparare lignum in ordine ad lapidem . nisi habeam speciem intelligibilem, uel notitias absolui m ligni, di lapidis; ergo. Vel aut cr sic arguitur. Itala notitia est yx lectior,quae requirit maiorem perfectionem; sed comparativa notitia requirit maiorem persectionen , quam notitia simplex: ermo. inobatur minor, cuia notitia comparatiua requirit ambas ratio uescos scenii, scilicet ligni,& lapidis, S: notitia simplex tantum unam. Ex quo sequi tur. quod mens Scoti est, quod propositio mentalis, non eii nisi notitia comparativa unius in ordate ad aliud. Ex quo sequit ut ulturius, quod mendi Moti ei , quod propositio mentalis componitur ex pluribus itotitiis. Diciturigitur, quod illa euasio nihil valet,nec ualet ad propositum. Tertia propositio. Si Angelus produceret Angelum, non posset producere nis per inicite Ium, dc uolationem primam, quia natura mere intellectualis quicquid agit,agit per intelleetia in ,& uoluntatem,quod probatur de Deo, 'ui non pol agere triti per intellectum, di voluntatem, quia si non ageret per intellectum,&uoluntatem: sequeretur, ς prius potui si et producere aliquid ante intellectionem, & uolitionem, di scio. tuissem esse quatuor personae in diuinis. Sed est dubium: vitum Angelus habeat potentiam executium, praeter intellectum, de uoluntatem ι' Respondetur, quod praeter intellectum,&uoluntatem ponenda est in Angelo potentia executiua non organica. Nam non sequitur et intellectus Angeli, intelligit se eue in terra, de uulteile in terra I ergo est in terra: noni equitur, sed oportet, T sit executi
potentia.Nam dui lex eii agens quoddam eii agens secundum propositum,& illud agit propior fine, quem cognoscit. Aliud est naturale, & illud agit propter silent,propter quem inmeitur a causa superiori, pura i Deo: sed in Deo non est poneno potentia executiva. Vnde in Deo sunt tantum duae potentiae, scilicet intellectus, di voluntas: ti ruere Dei est uelle Dei. A o quaestionem ergo,quia si dissicultas de ereare,
In ista quastione Scotus uult ostendere: utrum creatura possit creare ,&potest intelliat quaestio dupliciter. Vno modo principaliter. Alio modo instrumentaliter. Pro quo nota, quod aliquid dicitur agere duplicitet. uno modo princi iter. Alio modo instrumentaliter.Principaliter adhue dupli ei-ter: primo quia agit independenter in agendo, idest quando asit non subordinatur alteri cause in agendo. It hoc modo solus Deus dicitur agere principaliter, idest independenter. Inde sumitur unum dictum, quicquid Deus potest facere cacaula secunda, potest se solo. Et si arguatur extra textum et Deus in producendo hominem dependet ab aliqua causa; ign r. AntecedEs patet, q-: D, quia Deus
depiadet ab illi Respondetur qu4d dictum debet intelligi,n producit independenter. . non potest producere nominem sine corpore, di amma; ergos, Deus in produeendo non pr supponit aliquam aliam ou iam in eodem genere causae; puta aliam causam eis cientem. Alio modo aliquid dicitur agere Irincipaliter, quia agit per aliquam lorinam intrinsecam ; licet in Mendo suboidin tur altera causae superiori et hoc modo ignis producendo ignem. agit principaliter, quia subordinatur causae supcriori, pura Deo. Per oppostrum dieitur aliquid agere instrunit maliter,dupliciter . Uno modo, quia agit dependenter. idest quia in sendo praesepportit aliam causam. Et sic omnis cauta secum dicitur agens instrumentaliter. Alio modo, quia non agit per aliquam sormam intrinsecam, sicut inurumenta artis. O ita: sicut securis dicit ut agere instrumentaliter, quia non habet aliquam sormam intrinsecam activam, per quam asae ad visectum principalem, quia non habet,nisi quantitatem, fi- curam, & motum, qui non sunt eausae activae: ideo talia in- tamenta non habent aliquam sarmam activam ad effectum cauiae principali : sed tantum motionem recipiunt ab agenteruit Mai, principali,uel supernaturali. ideo dicit Scotus,quod si siet serra de butiro, & Deus eo useruaret ipsam se, quod partes simul remanerent: ita bene seret.& scinderet, sicut terra de latro. It si arguas contra: si non haberent aliquam sotinam activam respectu essectus principalis; iequeretur, quod unum instrumentum, ad omneminectit m prodesset. Rei pondetur ponendo talem propositionem suer gulam: Indiumenta artificialia uata sunt expellere aliud eurpus, se--udum Hiariamou sit saura: . in sequitur, τ mistud instrumentum sequitur iste effectus: Be ad istud iste, te ciet
non ad quodlibet instrumentum qui labet effectus, uia quodlibet inutumetitum secui dum proportionem suae hsurae natum est expellere aliud corpus. Lxiliis patet, quod ad hoc, quod instrumentum dicatur agere in en ectum, requiritur, quod habeat tormam activam, de hoc dupliciter potest interuligi.vno modo,quod habeat in esse quieto illam formam aute actionem, sicut ignis. Alio modo in heri, inquantum mouetur a causa principali, ut serrum non calefacit aliud cor pus , sed si ponatur ad ignem iam per illam tormam, quam accipit ab igne: bene potest calefacere aliud corpus. Aliud exemplum, ut sol calciacit aerem. Et ille aer inquantum calest a sole, calefinit nos. Et breuiter dico, quod nullum agens creatum, uel limitatum, dicitur proprie agere : nisi altero illorum modorum habeat formam assum: puta uel ine: is quieto, uel in fieri. Et probatur, quia actui secundus iton potest elle, nis mediantea primo. unde forma dieitur actus primus per quem aliqvis agit: sed actus secundus, est operatio, quae non potest eise fine actu pramor ergo ad hoc, v au
quid agens habeat a. tquam operationem, quae est actus lucua dux, requiritu ,2 habeat sormam, quae est a sprimus altero illorum duorum modorum.
Sucuncio probatur illud idem,quia alioquin quodlibet ponset esse instrumentum cuiuslibet, cum non requiratur sorma activa,quod tamen est falsum, quia Deus non posset per cal rem,tanquam per instrumentum, producere si istis: rat. o est, quia quac quid repugnatalicui naturae, per nullam potentiam
potcst fieri,quod ui sibi conueniat; sede lora repugnat ex natura sua , quod producat stigvs ; ergo Deus non potest
uti calore, ut ius rumento, ad producendum frigus. adeo per hoc soluuntur omnia argumenta, quae faciunt nominales, creatura possit creare, quia naturae creatae repugnae creare. Ideo per quamcunque potentiam non posset tibi conuenire,
idest nullum ages,quodcunque illud sit, potest dare sibi poleotiam ad hoc, i creet. Et si dicas : tota Philosophia est plena, si unum oppontum per antiperistatim causat aliud: ut putas rigus est causa caloris. Respondetur, quὁd stigus nullo modo ast eaulaealoris: sed bene est causa alicuius, quod est causa caloris.Concluditur ergo, up solus Deus potest 'sere prin
cipaliter, idest independemer . Etiam quod ereatura dicι- tur agere principaliter, Per formam quam babet in eiso quieto. Pro solutione ergo maestionis noti, τ nunquam aliquis dubitauit: utrum creatura possit creare independenter. Sed dubiiun est: virum Dilat creare instrumentaliter. Et sunt tres opiniones.
Primest Uarionis Magistri Moti direntis, quod illa pro-yositio solum est nobis credita propter auctoritates iaetae scriptum; sed non potest probari ratione. Et alluitur sic. i ii locunque aliqua creatura est periectior alia , ex se non repugnat aliam rem inrisdictiorem producere nullo prε supposito, cum quilibet inlaus eius semper si imperfectioriali causa; sed creatura est huiusmodi; raso. Minor patet per exemplum Nam primus Anselus est periectior omnibus aliis 4stecubus creatis; ergo potestproducere illos effectus,cu emi
seeundo se . Agens naturale potest producere esse tum nullo praesuri Ato . Patet , quia ignis producit sormam ignis, quae en persectior materia ignis: si ergo poterit producere sol mam ignis : etiam poterit producere materiam e de per cons quem totum eilectum nullo praesuppo
Tertio se ad idem.Non uideriar maior repugnantia, P ta. cut mnis producit alium arnem: ita etiam unus Angelus producat alium Angelum: ergo signis, ut patet ex argumento trunc facto, potest producere alium ignem nullo praesupposito: Sc Angesus alium Anselum; ergo &e. Alius modus dicendi est Landolpni, qui ponit talem propostionema ita propositio, creatura non potest creare estotiensibilis,& ostenditur sic.Nam sicut causa sor malis, re materialis secundum suum totum genus se requirunt ad causandum rem in eo, ita etiam causa eis ciens creata habet necessario materiam sibi concomitantem, quantum ad fieri res: ergo semper requirit materiam : de per consequens non potest