장음표시 사용
171쪽
initio Deum: Et in alia conditIo: uidelicet propter eongruitatem
boni totius communitatis Nam congruuum est bonum omnibus homini sumus communionis couenire, et communica
re in aliquibus , ut per illa se cognoscant ad inuicem: de mutuo te iuuenta se fugiant alios alterius . Ex quibus omnibus sequitur, quod non potest ostendi aliqua necessitas sacramentorum: sed tantum aliqua congruitas.
monsequerer in isto secundo articulo uidebimu quo ne-
. runt sacramenta instituta. Pro euius determinatione ponutura liqui conclusione . Prima, aliunde habet signum practi-eum,u sit si num:& 93 iit lignum ortum. Nam, i sit lignum, habet ex irini tutioite: sed Ulit certum habet ex determinatione uoluntati x determinanti, se cooperari signo ad positionem signati, ut sacramentum est signum praeticum, significas Matiam in esse, uel in fieri: hoc probat Scotus per exemplum. Nam sit aliquis legi lator, i deii habens potestatem eondendi legem , qui instituat aliquod signum practicum: putat actum manuum,qui lignificet pacem. Uolis ulterius, quod sit aliquis
malus qui faciat tactum manu lim: tamen no uult pacem: erit
ibi signum, Sc tamen non erit ibi certitudo : sed magis talia, cia. Igitur aliunde habet,* iit signum, di ae sit eettum : hoc tamen potest declarari in signo speculati uo. Nam ecce signum speculatiuum; do tibi pacem meam . Unde quaelibet uox vitificativa ad placitum,dieitur signum speculatiuum : prose-xatur illud signum spreulatiuum ab illo, qui non intendit sacere pacem; sed magis bellum: tune erit signum, di tamen Don erat certitudo; igit ut aliunde babet, quod sit signum, di quod sit certum. Secunda concluso.Creatura instituere sacramenta, quo ad significationem potuit, quod probatur, quia aliquis legis litor, uel aliquis histi potestatem instituendit omnino e potuit instituere aliquod signum: puta aliquam uocem . vel xliquid aliud,ad significandum gratiam, uel inesse, uel in fieri: igitur
concluso uera . Nam leuis lator instituit multos terminos ad
significandum multot euectus Dei: ergo similiter potuit instixuere aliqua i gna ad significandum gratiam, uel in es e, uel iciheri.
Tertia conclusio Nulla creatura potuit instituere sacrameta,quo ad certitudinem signi, id est nulla creatura potuit insuluere aliquod signum,quod certitudinaliter, de uere significaret gratiam inesse, uel iri set iaprobatur se. Nullus potest d ocertitudinem alicui signo, nisi possit concurrere ad productionem effectus signi: puta gratiae assi stentis, uel inhaerentis; ergo nullo modo poteti tare certitudinem sisni, licet bene si-rnificationem.
Ex quo sequitur quarta concluso, et solus Deus potuit instituere sacramenta,quoad certituditum, quod probatur: solus Deus potuit concurrere ad productionem signati per sacramentum, idest ad productionem gratiae ' ergo solus Deus potuit instituere sacramenta, quoad certitudinem. Et si quis dicat,si aliqua creatura instituisset sacramenta: nonne illa militinio Milet bona s dieitur, quod illa institutio si ustra suisset: Nam illa institutio sui siet frustra, quae nunquam habui
set ueritatem,& celtitudinem signari, nisi aliquo concurren. te extrinsece; sed se est de creatura; ergo creatura trustra institueret sacramenta Et cum dicitur ultra. Nonne Deus p tuisset permittere creaturam instituere sacramenta s dicitur quod non licuit Deum termittere creaturam instituere s mammua,quias permisisset: tune fuisset approbator i grati alii: patet, quia ex tali institutione, creatura nu quam potuit iacere, T signatum euenisset, scilicet gratia. Lt si quis quaerat: nonne Deus potuit permittere, quod aliqua creatura
promulgaret: idest publiearet saeramentas Respondetur, pcreatura potuit promulsare sacramenta, quo ad significatio non,& quo ad certitudinem.Sed ex isto non sequitur, ν instituerit: quia omnis promulgatio priesupponiti per institutionem: aliter nunquam fieret promulgatio:faciamenta tamenon obligant nisi post promulgationem. Et si quis iterum quaerat.Vtrum institutio signi practici, ledeterminatio uoluntatis ad cooperandum signo, Ee ad produ----- ctionem signati, sunt duo actus, uel unus s Respondetur, insunt duo actus. Nam unus potest esse sine alio; ergo sunt duo actus. Antecedens patet. institutio alicuius signi, potest esses ne eert itudine; igitur unum potest esse sine alio. Antecedens patet satis: ergo sunt duo actus. Arguitur contra, quia hoc dato Deus nou instituisset sicramenta, quia in Deo uon sua
duo actus uoluntatis. Respondet Scotus ponendo talem propositionem; licet in Deo non sunt duo actus uoluntatis, illius per quem instituit signum , alius per quem determinat se adi cooperandum ligno,tamen ratione odiecti, sunt duo . Vnde deis mi intelligimus duo actu, non quod realiter sint duo actus Dei ἔsed quia est unus actu tendens ad diuersa obiecta, ut uelle, & ac nium
nolle . qui secundum nostrum modum concipiendi uidentur duo. Ideo vocamus actus realiter,& obiective. Lx quo sequi-- ct tur,quod isti duo actus r puta institutio sgni ,& determina- - De .rio uoluntatis iaciunt unam totalem institutionem copletam sacramenti
Finaliter quaeritur. Utrum de ratione sacramenti sit, si Dura. spirum estica uel et, sit signum certum,& uerum s Respondetur u de ratione sacramenti est, u sit signum certum, & ue s. it Q. rax: probatur sic, quia de ratione sacramenti est, quod lit si .gnum,esticax e ergo de ratione sacramenti est, qui, d sit s-gnum certum, & uerax, quod probatur per dictum superius positum, in quo dicebatur,quoia certum, uerax, & omnes aliae conditiones intelliguntur per illam dictionem , essicax, tiquiae uicax est de ratione sacramenti ad signatu in; ergo dialiae conditiones sunt de ratione sacramenti. Vnde per ei ficaciam sacramenti ad lignatum, idest ad gratiam. u. hil intelligimus, nisi certi rudi nem, uel ueritatem igni ad signatum.
Consequenter in isto tertio articulo quaeritur: utrum pro quo inque statu uiae post lapsum luerit aliquod sacramentum institutum.
I qtio est aduertendum, in suerunt tres status uix post n. natisa lapsum, idest post peccatum Adae. Primus est status naturae ab Adamu sque ad Moysen. Secundus est statui imis icriptae a Moyse usque ad Christum.Tertius est status legit Christi. uel euangelicae,& est a Christo, usque ad finem mundi. Et de istis
quaeritur nunc utrum tales habuerint sacrame uia. Ad hoc respondetur per aliquas conclusiones. Prima. Congruum est,& suit,pro quocunque statu uiae post lapsum esse aliquod sacramentum: quod probatur dupliciter. Primo.Nam comuum titit homini,'manu duceretur a se a milibus ad inui uvilia, ad salutem uiatoris pertinentia; sed istud non potest confine fieri nisi per sacramenta; ergo con-fruum fuit. Secundo probatur. Nam in quocunque statu post aptum fuit aliquod uulnus: eigo ad curandum illud oportuit habere aliqua remedia pro medicina, bc illa sunt facramenta: ergo conΠuum siti. suerit aliquod lactamentum pro quocunque statu uiae post lapsum. sed quaeritur: utrum in quocunque statu vix post lapsum fuerit unum sacramentum, uel plura r Respondetur, et de
hoc dicetur inserius,& non est dubium, quin semper suerit aliquod sacramentum puta circuncisio, quae non tantum luit data Moysi; sed quadringentis ali uis antea luit data Abrahet, de illum praecedentes, habuerunt aliquod sacrameneum aequi ualent illis sacramentis. Sed utrum habuerunt aliquod faciamentum pro peccatis actualibuis Dicit Henricus. 9, lic aequi ualeniet: dicit cnim Pistinet in anno summus sacerdos intrabat cornua altaris :oc se ibi sacrificabat,& istud sacrificium erat pro peccati, actua libus. Secunda concluso non oportet esse aliquod sacramentum in patria. Probatur,quia ubi non est morbus, non oportet ibi D, i. esse medicinam: sed in paradiso non est morbus; ergo non froportet illie esse aliquod sacriscium. neque sacramentum. Item in statu patrix non oportet hominem deuenire a ten ubi j ..tibus ad inuiti bilia, saltem pertinentia ad salutem uiatoris; sed per sacramentum uenimus in notitiam gratiae; igitur. Tertia conclus In statu innocentiae non oportuit esse aliquod sacramentum,quia in statu innocentiae nullum fuit pec t. c uia docatum; ergo non onortuit esse aliquod sacramentum; status Hatis νη-- autem innocentiae blum durauita creatione Adam, usque ad e ritia.
peceatum eius, dc illud tepus solu durauit per sex horas; de in
illis sex horis nullum fuit peccatum. Et cum arguitur, ii illo statu fuit matrimonium. Dico, Q in illo statu hait matrimo- 'mirm nium, quo ad ossicium, de non quo ad remedium. Ossicium autem matrimonii est, coniunctio uiri cum muliele, propter prolem procreandam, εe ad cultum diuinum educandam; Ied I non siit tune matrimonium, quo ad remedium. Vnde dicitur,u, de ratione matrimonii unt ista duo: tuta ossi vim, de
remedium: tunc inter Adam. Ec Euam, non tim utrum matrimonium, quia deiiciebat una conditio matrimonii, igitur. s.
172쪽
Si uero dicatur, v sit de ratione matrimonii solum ista con
CO N s e E N T L R in isto quarto articulo oportet ui dere. utrum luit aliud,& aliud sacrametum . in alia, & alia lege, id est utrum in 'ege naturi fuit aliud sacramentum . quam in lege Mosaica: Sc aliud in lege Mosaica,quam in lege Luanis
I io solutione huius articuli, ponuntur aliquae distincti nes:& multae conclusones. Prima distinctio: duplex est ita amentum, scilicet proprie N impropric dictum .proprie dictum est, ouod dii sinitur in praecedenti quastione secundum, quod est diis imum a magistro. Diximus enim, quod sacramentum est 1 suum sensibile &c.&schabemus septem sacramenta proprie dicta, scilicet baptismum, pinnitentiam. &c. Et illis conuenit dii sinitio prius data. Sed ita antentum improprie dicita est signum rei sacrae: ia istud non es sacramentum. Non enim sequitur: istud eli sacramentum improprie dictum, ergo sacramentum, committitur enim sallacia iecundum quid adiimpliciter. Lx quo sequitur quod ista diuisio sacramenti in sacramentum proprie dictum,& in sacramentum improprie dictum, est simpliciter diuitio aeqiii uoci in sua a m uocata: sic uidelicet, quod hoc nomen secramentum signiccat faciam ei: tum pro pii edictum,&improprie dictum sub alio & alio conceptii: Nnon importav conceptum communem illis, 1eu aliquod comni unicabile. Et si dicatur faciamenta proprie dicta sunt hae e se tem. Ideo uellem scire.quae sunt sacra meta improprie dicta .
1ico quod omnes cerimoniae quas habebant in ueteri lege, erant sacramenta improprie dicia : sicut purgationes de actibus immundis,scut de tactu leprae. dc lic de alias. omnes oblationes, omnia sacrificia, uocantur sacramenta improprie di- nunc in lege nostra,renuit extolles, ec pectorum percussioires, uocantur sacramenta improprie dicta. Vnde cerim
nit quas habebant isti antiqui, babcbantur per modum praecepti,di non per modum sacramenti: sic u quando omittebant
Pro quo nota, quod ma na est disserentia inter sacramenta
improprie dicta, di proprie dicta. Nam sacramenta proprie diconierunt gratiam tanquam signa efficacia de cella: sed sacramenta improprie dicta non conio sit gratiam per modum signorum cis cacium: sed per modum meriti, de uirtute boni motus interioris,quem iaciebant: quando cnim faciebant propter obseritationem praecepti, meiebat itur. Nota quod iactamenta proprie dicta conserunt gratiam uirtute operis operati sic quoia in recipiente sacramentum, non requiritur de Decessitate motus interior, sed sussicit, ii non ponat obicem. vude illa conserunt gratiam, dummodo recipiens intendat reci-Wre illod,quod ecclesia intendit dare: de hoc uirtute pallionis Christi, aqua habuerunt eis caciam. Sed sacramenta impro-pra diri solum conterunt gratiam ex bono motu interiori, si conserant hane per modum inem , oportet quod iaciat illam penu flexionem cum charitate. Secunda diuitio . sicut superius vividit ut in sua interiora . cc sacramentum in septem sa
Vnde nota,et sacrameta proprie dicta, possunt distingui ab
inuicem dupliciter.Vno modo exi arte sensibilis Alio modo ex parte significationis:Lx parte Leti sibilis:sie uidelicet. quod illa sacramenta distinguuntur ab iuuieem, qui habent aliud taaliud sens te. unde in sacramento baptismi, sunt uerba, di aqua:& in sacramento altaris, est albedo, & rotunditas in pane seu hostia. Aliud enim sensibile est illa rotciditas, lucin uerba,& auua.Ideo distinguit ut per illa sensibilia. Sed illa sacramenta distinguuntur ex parte significationis, quae signiscant, te repraesentant aliud, & aliud signatum: ut sacramentum baptismi repta sentat gratiam inharcntem in terapiente : ita sacramentum Lucharalliae repraeseutat stata amisistentem,puta uerum corpus Christi.
Ulterius uota, ae facialiata repraesentare aliud,& aliud potest intelligidos liciter. Vno modo prepraesentent aliud. de aliud simpliciter. Alio modo, ut repraetentent secundum quid. idest mas, & minus quia Loc dupliciter potes intelligi, icit cet in ueteii l cita in noua lege. Pro euius si utione potiuntur aliqus propestiones Prima. Non oportet in alia, Malia lege eis o alia dc alia sacram cta improprie dicta: sed possunt bene aliter S aliter haberi: qui titila se Mostica habuerum aliquas cerimotria, per modum praec
pti: in lege autem nostra non habemus per modum prieoni . ,
Et ideo aliter erant in ueteri lege: N in uolita aliter. Secundaropolitio. Congruum fuit in alia di alia lege elle aliud de a- ilud sacramentum, di maxime de ceram euto,quod tacit di-lii notionem legis a lege, quod quidem sacramentum uocatur iiii lege nostra baptismus, de in ueteri lege uocabatur circumcisio. unde dictuni est, u post peccatum Adet fuerunt tresistatus, scilicet natur x, legis scriptae, de legis Euangelicae. Quaeritur.Vtrum circucisio tuerit ab Ailam, usque ad Moysen in remedium peccati originalis Dicituru primo fuit data Abrahae. ita quod Deus primo praecepi L Abrahae, ut scei ta .rim I cuneideret: de tune incepit circuncisio. Et ante Abraham ha- sed iis lis bii et uiualiquod sacrificium,uel aliquid aliud loco sacriscia, imbo.&circuncilionis, quod ess et in reminium peccata originalis. Circuncilio autem durauit ab Abraham usque ad promulga- . tioncm baptismi per Apostolos Christi.posta uam enim stactamentum baptismi institutum fuit, non iviti latim deleta circuncilio, sed durauit usque post promulgationem baptasim:.
quia nisi baptismus suisset promulgatus,non Obligasset. Et si dicatur.virum oporteat, in alia & alia lege sit aliqrimi ratis. saetamentum,quod iaciat distinguere legem a lege secundum significationem ibium, uel seeuudum signum sensibile. id est, quod circuncisio lignificaret aliud, quam baptismus: uel tui ei aliud, bc aliud sensibile R espondetur,quod congruum iuit,ut.sοωδε.esset aliud di aliud sentibile. Non secundum significationem ii impliciter: sed secundum magis di minus: quia nuc maiorem gratiam eonfert baptismus, quam conterret circuncilio: hoc probat Scotus dupliciter. Nam processu generationis hum nae seni percreuit notitia de secretis, aut descripturis iecun dum eum, quod suit alia& alia lex, ct quanto luit lex periectior, tanto magis creuit notitia Dei: ergo sequitur, t quai tb lexcreuit, M suit peritatior alia, tanto illius legis sacramenta maiorem gratiam lignificabantatem quia lex posterior, et bPeriectior priori: ergo con uum iuit,Ψ hnt maiora adiutoria propter obseruationem illius legis polletioris, quam in alia. Antecedens patet: quia Deus ordinate agcns,procedit de an
periecto ad pei secium:erso illa lex, quae eii potierior est peri
citor: de per conseques maicra adiutoria requirit, quam Prior.
Vnde aliqua lex dicitur periectior alia dupliciter. Vno modo, et his quiano habet tot onera, sicut alia. Alio modo, quia habet maiora adiutoria, quam alia: di secundum hoc ponuntur aliquae tapropositiones.
Prima: lex nostra persectior est lege ueteri primo mo: quia '
lex nostra non habet tot onera scut uetus lex. Nam inueteri lege sexcentum pracepta erant, obseruat, da sub una peccati mortalis: ergo erat magis onerata. Nostra uero solum habet decem praecepta: ergo nostra est persectior & minoris oneris , quam alia. Ideo dicit Christus Iugum meum suave est:& onus ni eum leue.Et ideo mirum est de istis Pontificibus, qui impo- P νεις, ennsit nobis tot praecepta, ubi Deus non imposuit nobis, uiti de- praeiam excetrapta cepi Pr cvi.
Secunda propositio.Lex nostra est persectior lege antiqua secundo modo: quia habet plura adiutoria. puta ierem cur menta proprie dicta.
Tertia propositio. Oportuit esse aliud, & aliud saerametsi, quo ad seii tibi: e:quod probatur. Nam primum signum no p
ierat aliud significare ex institutione, quam prius: ergo congruum ivit ad uariationem signatorum, habere aliud & aliud signum: ut circuncisio significabat minorem gratiam, quam bapti sinus.Ideo cotaruum fuit sitisse aliud de aliud faeramenta, tum quo adsensibile. Et hoc patet . qui, in omnibus actibus nostris uariamus signa. ut patet de uendentibus uinum, &
Ad argumenta ante oppositum, quae probabant, quod non S. -- oportuit ese aliud & aliud factamentum. Primum probat. νDeus non debuit instituere sacramenta. Nam Deus node esse causa,nec occalio directe errandi, uel idola colendi sed coitituere salutem insensibilibus, est dare occationem errandi: probatur quia dat nobis occasonem credendiaquod in istis sacramentis sit aliquid numinis , idest diuini: & non est aliquid: igitur. Ad istud argumentum dicitur primo, i Deus non est caula, nec occaso errandi, uel idololatrandia i Gix ecudodi icitur, quod Deus sacramenta non dedit nobi ut credamus esse aliquid numitus, uel diuini inii sis. Tertio dicitur. 9 Deus . instituit sacramenta, ut essent signa euectusa. gratiae ordinan- ad salutem hominis uiatori . Secundo arguitur sic, probando,quod Deus potuerat ita ruere aliquam creaturam ad insituendum sacramenta. Nam
173쪽
delm Mosa a,erro potuit ordinare aliquam ereatina, qu haberet instituere Meramenta, cuius oppositum dictum est
Iirim. Ad hoe dicitur,quod in qualibet lege, Deus ibit temperegislator Semando dicitur,quod legem tuam iecit promulgare ter multos praecones. puta per Moysen de Apostolos,nui tamen ivet ca legislatores. Tertio arguitur prodando , quod non fuit aliud, di aliud sacramentum secuta am lignificationem in diu et iis legibus. Nam sicut uox semel impolita ad lignifica dum non potest cadere a sua significatione, sic etiam sacramentum semel iustitutum ad signis calidum gratiam, nunquam potest aliud ii si ificare. Respondetur ad hoc. P de hae uitum est in quarto a
'tieulo. Secundo dico, sacramenta iemes instituta, noli cadunt a signi hcatione' li temanent. Si enim circuncisio emansisset, semper Labuisset uuam signiscationem,mii Deus reuocasset: circuncisio enim cli unum legale.
consequenter Doctor subtilis mouet quartam & quintam
quaestionem huius diiunctionis quarti . Prima est visum sit postibile aliquod 1acramentum quantumcunque m lectu, ira re causalitatem astruam res peta gratiae conferendae. Secunda quae uio,vitum possibile sit in aliquo sacran uto,
esse aliquam uirtutum supernaturalem. Et videtur. ite. In isto titulo runt multi rei mi ut declarandi IYimus te mi
Pro quo nota, τ istud uerbum, sum, es est, aliquando iacit propostionem d. est secundo adiacente, di aliquando de ei lremo adiacente. Unde tune facit propositionem de est secundo adiacente quando nihil aliud a seipso, uel a suo participio est praedicatum, ut dicendo o ium, tu es ens, Petri cstem, capiedo ly eris participialiter, de haec propositio de est
secundo adiacente, fit duobus modis. Vno modo onum ponitur aliud praedieatum, ab illo uerbo est. Alio niindo quido ponitur suum participiumc Ex quo sequitur, ui sicut est aliqua Propositio uocali de est secundo adiacente, ita etiam est ali qua mentalis, ut est ista propositio, Petrus est ens, concepta in mente.Sed isti id uel bum,est, iacit propolitionem de est tertio adiacente,quando aliquid aliud ab trib.uel a suo participio est praedicatum, ut dicendo Petrus est animal. io annes currit. Unde nota,*differetia est inter istud uerbum sum,es, ruando ea secunduna adiacens. de quando est teritu adiacens, ecundum adiacens est partim eat ego tenta, & partim syncategorema, & includit duo s.copulam,& participium, vidicendo Petrus xst, ly est, includit copulam, di etiam pax t m
Pium,puta ly ens. Lx quo sequitur, F istud uerbum est, s
cundum adiaces, non est proprie lyncat orcina unde secundiam logicum est unum complexum,quod signiscat suum imsnificat um,mediante coneeptu complexo. Est tamen uerta, capiendo uerbum large, pro omni illo quod potest esse appostum in oratione Sed ιν est,tertium adiacens. est unum syncate rema purum nitul signiscans, ut dicendo Petru, inanis
in ly est,nihil significat, sed solum denotat. l subiectum,&pradicatum debent pro eodem supponere, uel denotat uti ornem subiecti, k predicati, ut hic homo in bonui. Lx quo seruitur,v xl male dicunt,qui dicunt, est tertium adiacens, gnificat compositionem praedicati cum subiecto.Unde dici tui ad Ari telem primo perihomenias, v ly est, denotat. i. con notat unionem praedicati eum subie . Dcenorat, u su sinum, de praedicatum debent pro eodem supponere. Ex quoi sequitur, m solum istud uerbum est tertium adiacen est ver hum secumum logicum, licet sit unum syncategorema. vlterius sequitia i uinum uerbum adiectivum, secundum logis cum est uer quia quodlibet tale subordinatur iam tui collexo,ut bibit,legit,currit, bene aut sunt uerba, capiendo uerum large, pro omni illo, quod est appositum. Secundus terminus in ly possibile. Vmis possibile pol capi dupliciter.Uno
modo cat Horematice. Alio mo syncat orematice.Categorematice dupliciter.Vno mout in disset etia entiri ut cu dicimus Sortes eii postibilis. i. hic res possibilis. Alio mo capitur ut est da gerentia propositioius, ta tunc pure secindo intentionaliter capitur, de facit propostionem modalem compost 1, quae proprie non est modatis,sed simpliciter de inesse, ut A tem currere,est possibile, ly possibile capitur secundo intentiis liter, di non iacit propositionem taleSensus est, talis
propositio, retes currit, Mi possibilis, cognoscitur si est modalis composta,qn modul ponitur a parte subiem, uel a par
te praedicati, ut dieendo Petrum currere est milibile, de istae sunt de inelle. Alio modo capitur pollibile syncategoremat μ& tunc facit propositionem modalem dini iam, quae proprie est in alis, S in astam us attribuitur semper eopulae, ut dicendo, Sortem possibile est, eurrere, ly pollibile. capitus pure syncategorematice. Vnde sicut dicendo, quidam li-mo die. ly quidam est unum purum syncat forema, sic etiadicendo, sortem possibile eii currere,i y pois bile capitur sylleat orematice. Unde sola propolitio motalis di illa,ca modalis, ius copula est ali audo timplex,ut cum isti modica piuntur aduertit aliter r aliquando copula est complexa, qtrando isti modi tenentur nominaliter, es tunc copula est unum
aggregatum ex ly est, Nesse, ins nito expresso, uel incluso in aliquo uerbo, id est antellecto, ut dicendo Artem est possibile esse currentem. Nam si ut in bona logica, ly currit, includi ely est, ita etiam ly currere in ludit ly est e, inclusum in ly cur rere. &ly est, inclusum in ly currere est copula Vnde ium' dalibus, 'inciliat sparseopulae, est esse, uel non esse. Lx quo sequitur F ista est limpliciter neganda. Pettsi possibile est non esse, di licet non negatur tota copula, tamen P in
cipalis pars negatur, & sicut dictum in de possbili, ita dicendum eli de nectae.& impossibile, de contingenu.3 ertius terminus est, aliquid. Vnde aliquis aliqua, aliquid. Aliquid.
accipitur pro omnibus suis signiscatis disiunctive. Vnde ly, naia. homo, in istis,homo ecci aliquis Ac. quidam homo &c. P tot accipitur pro quot accipitur in ista ouanis Eomo. Sc. sed aliter, dialiter, quia in uniuersali, capitur copulariue . Alii illae non contradicerent, quia isti termini quilibet, & aliquis, eodem modo supponunt. darius terminus est sacramentum, de quo superius satis dictum est. Quintus terminus est. Qi antum eunque quod est partim catecorema,& paltim lyncategorema, fetantum ualet,sicut aequalibet specie quantitatis habens, de non solum dicut M --si
aliquid de qualibet specie, sed etiam de qualibet quantitate.
unde quantumcunque, est distributivum accidentis, & talia distributiva accidentium, sunt semper partim syncategorematica,& partim cathegor emacica . Sextust et minus est persectum. Unde persectum est cui ni- -
hil periinionis deest. Et dicitur totum, cui nihil ad extra . deest.
Septimus terminus est, habere, qui iam fuit declaratus in
prinia quaestione. Octauus terminus est causalitatis. Vnde causalitas est unu . . .
abstratium de causa abstrahensas indamento, di a subiecim ut ignis causans caliditatem manua, ignis uocatur causa, 5e calor est potentia, de nullum istorum dicitur unlatas : quia ista est salia, ignis est causalitas, similiter calor, est causalitas.erso causalitas abstrahit a iandamento, de a subiecto Sed iste terminus insua, ponitur ibi ad maiorem expressionem. Decimus terminus est gratiae. Vnde dicit Scotus in secuti nisis, Iado, distinctione uigesimasecutida, quod est diaerentia inice iis, reis, alia
gratiam,&charitatem inconnotato, non autem in absolu-'o .. ii .iato. Nam gratia de charita; at una &eadem qualitas, crea sista a Deo. Vocatur enim charitas, inquantum peream habem ut Deum charum , seu dilectum, & hoc in ratione diligibilis, sed Deus habet se charum : quia Deus diligit, de amatis. ergo habet charitatem, sed grata et ca qua qui acceptatur a Deo pd uitam aeter iram, ita quod gratia, acceptabilitatem connotat, sed Deus an ullo acceptabilis est ad uitam temam ideo Deus non habet gratiam, sed Deus bene est charitat . Non enim inuenitur in sacra scriptura, quod Deus siegratia, sed bene inuenitur, ouod Deus est charitas. Dicitur enim Deus cbaritas est&c. Nota, quod tres sunt actus grati scilicet, purgare, illuminare, di perficere. Unde gratia pur τε extri gat hominem a uitiis , quia cum gratia non potest stare pec- ταν catum: ideo purgat a peccato mAtali, uel originali. Secundo illumina uia sicut unus Anaelus illumitrae alium Angelum causando conceptum in ilio de aliqua re, quam uiditici uerbo diuino, se illa illuminat sedentes in tenebris, idest in peccatis.Tertio poscit animum, sicut ornamentum per- , scit mulierem. ideo habet illos tres actus: quia per gratiam purgamur tam a peccato mortali actuali,quim originali . Secundo per eam illuminamur hic, di in patria. Tertio peream
perficimur Lac,& in patria. Undecimus terimnus est conseire , qui iam declaratus est. γ
174쪽
ritur erro viraim possibile sit aliquod sacramentu Sce. marguitur, quod sic per Augustinum super Ioannem, homilia so.& r.q. r.eapAletrahe. ubi dicit quae est ista uirtus aquae, quae corpus tangit, de cor abluit, sed cor id est anima, non potest ablui nis per gratiam, ergo aqua baptismalis habet a uitatem respectu gratiae.
In oppositum arguitiariqui adicit Bernar dux in sermone de eoena domini. Sicut inuestitur Canonicus per librum, Abbas per baculum, Episcopus per anulum, sic diuisiones gratiam diuersae sunt traditae sacramentis. igitur non habent 2iqua Gu- salitatem respectu gratiae. Patet, quia illa de quibus exemplisicat, ut signa gratiae,& non causae huius gratiae.
Vaestio quinta in ordine est ista. Vtraim possibile sit in ali-
quo lacramento esse aliouam uirtutem si pernaturalE. Omnes tei mini sunt declarati praeter istos duos termi-
gnam uirtutem,lixe herba habet aliquam uirtutem . & se noTi in P,a- m*do c*pitur pro aliqua qualitate exi.
est duplex, scilicet inlusa. & acquisita. g, . . Imus ςst ple , scilicet fides, spes,&chamas, di se eapitur
ι- ti Dς secundo termino scilicet supernaturalita Vnde super-νωm Ei ιμ- ψd 3, quot modis capitur naturale, sediti ab eo logia capitur pro omni illo, quod si a Deo, ut a se
ipso solo. Quaerit ergo quaesto. Vtrum possibile si &e. Et arguitur
ante oppositum per auctoritatem d. sam. In oppostumi men arguitur, F si in illis esset aliqua virtus, uel illa esset quoi ita , uti quantitas, uel aliquod ens: sed discurrendo per prie- dicamenta, non inuenitur, quod si aliquod ens, igitur non eii ponenda. i. D. TMPto solutione istarum duarum questionum.Primo soluitur in R prima. Et primo ponitur opinio Sancit Thomae, quae stat in ali . . mpQ. quibus propositionibus, didistinctionibus. Primo Sinus Tho . , t mas ponit talem propositionem, omnes coeuntur ponere saeramenta nouae legi sese aliquo modo causa gratiae. Probathoe multiplieiter. Primo auctoritate prius allegata. Secundo probat per commune dictum , sacramenta effetunt quod signant, ergo habent eausalitatem respectu gratiae .Lt si quis dicat, coneedo tibi, T sacramenta sunt causa sine qua non: contra causa sne qua non, nullam habet causalitatem: ergo non possunt esse causa sine qua non. Vnde nota, v ca sine qua non, non est ea. ita quod bene sequitur . est c1 sine qua non, ergo non est causa, neque habet aliquam causalitatem rei petae sectus ut ad hoc, quod ignis agat in lignum, oportet, Plignum fit approxamatum, S illa approximatio dicatur causa sne qua non, sed illa approximatio, nullam habet causaliatatem, sed est aliquid praerequisitum ad hoc, quod essectus causetiir, & producatur, de quod causa causet. Et siquis dicat. Dico quod illa sacramenta sine causa per accidens, di cit Thoma quod non, de probat dupliciter, quia si essent u sis cὸ . si per accidens, non deberet tune poni eis cacia in istu sacra.
mentis, cuius tamen oppositum uiuetur. Item de ente per a
cidens non habetur scientia , ergo de ipsis non esset scientia.
Dico pro hoe, quod duplex est causa, scilicet per se, de peraecidens, se ponit hoc Scotus in Prologo primi. Causa per se, est quae per eius propriam naturam aliquid causat. d. non per aeeidens. Cauca per accidens, est quae non per propriam naturam, sed per accidens causat. Dico quod ipsa sic intelligitur, causa per accidens est, quae cum causa per se iacitii- numens per accidens. Exemplum, ut museus est causa per accidens domus, labricator est causa per se, ponantur simul. eo dicatur domi ficator musicus. hoc totum, est rex H r acci dens, quia non se habent sicut determinatio de determinabile . Similite domiscator albus est unum elix per accident. Ideo dico, quod causa per accidens, nihil eaviat, ut dicendo
album Uificat, ly album nihil secit, nisi per accidens, de perhoe soluitur argumentum Ocham quaerentis. Vtrum ignis steausa per se caliditatis ignis. Dico, quod sic, contra. causat caliditatem Fer accidens, quia per suum calorem, concedo. ergo non est lausa per se: nego consequentam, & ratio est,
quia non dic Aur agens per accido eo, quod asar rer aliquod a idcns, sed quia iacit unum ens per accidens eum eausa in
se, ut a discator albus. Probat etiam, quod habent causalitatem actiue , quia omnes Sancti traiiantes de sacramentis, principaliter tractant de causalitate eorum. Ideo distinguuntur sacramenta nouae legis a sacramentis ueteris legis, quia saeramenta nouae legis causant gratiam, de ueteris legis nou.
ergo, dicit Scotus, quod illa distinctio nihil valet.Nam quo
libet sacramentum signis eat gratiam,sed sacramenta nouae legis significant maiorem gratiam, quam sacramenta ueteris legis.
Quaeritur a te Domine Thoma . Qismodo sacramenta . nsunt causa grati aes Respondetur, quod duplex est causa, scis .aciasib licet dispost tua, εc periectiva, dispositiva est quae causat alia quam dispositionem ad estinum principalem, ut ignis, per c
inrem suum disponit, sed petietatua est, quae tangit Aectum
Secunda distinctio, duplex est emeies.sprinei pale, te instrumentale.Vnde ponitur talis propositio. Instrument uni habet duplicem actionem, unam secundum propriam natura .Aliam habet secundum quam mouetur a principali agente. Secunda propolatio. Instrumentum secundum, uod mou tura principali agente, aliquando attingit dispolitionem praeuiam, aliquando effectum principalem, ut securis attingit dispolitionem ad faciendam arcam, te cundum propriam nati tam, sed secundum quod mouetur ab agente principali, alti
git effectum principalem. Ad propostum. Aqua semindu propriam naturam, madefacit de abluit, sed secundum, quod est
instrumentum uirtutis diuinae, potest effectum ulteriorem attingere. Additur, quod sacramenta inquantum sunt iiisti menta uirtutis diuinae, nullo modo altiligunt gratiam, sed tan tum modo praeuiam dispositionem gratiae,quae quidem dispo- stio ab aliquibus uocatur character, de ab aliis vocatur orna tus animae. Vnde nota, quod charactet datur in baptismo, Ee . in omni sacramento irre iterabili. Vnde character, non est gratia . Nam quis potes habere characterem ne gratia ut posi-
to casu,quod diastanus petens baptismum, intendat illud recitapete, quod ecc)elia intendit dare, de baptiretur tantum, pr pter luet uiritalis est baptizatus, Ec habet charactete, de tamen non habet gratiam. de nullo modo debet iterum baptizati,sed debet cogi ab ecclesia, ut confiteatur de illo peccato, e probat I homas, quia dieit magister in litera, τ homo non q-rit salutem a sacramentis, sed per sacrament tanqua per causam.Unde nota, v his praepolatio,ὸ. de late iam esset entem, sed, perridenotat causam instrumentalem. Secundu istam ,
opinionem re ndetur ad quistionem secundam, ponendo aliquas propolationes.
Prima est, in sacramentis nou legis, est aliqua uirtus super n. τώ s
naturalis. ut in sacramento baptismi, in aqua dein uerbis, est uirtus supernaturalis.
Secunda propositio. Utrius supernaturalis suam habent ia--ἀi P AE amenta, non est ordo sacramentorum ad euectum, sed est Or tru - .do cause ad essectum,de quo ordine hic loquitur. Nec est quis ordo prioritatis mporis, sed solum naturae, de est ordo, multatis.Nam ad hoc. v ea producat euectum, non oportet, tempore prscedat, sussicit prioritas naturae, ut in illo insanti in quo Sol imit productus, in illo suit productum suum lumen. Et siquis quaerat, quid est illa uirtus supernaturali , quam ponit I homas in istis lacramentis Respondetur petauquas propositiones. Prima. uirius seu ibrma, qui est principium agendi debet semper esse proportionalis Menti, ut quia1 nis calefacit per suam sermani, oportet quod illa sit propertionata ipsi igm. Vnde illa proportio caliditatis, et ignis, debet attendi ex parte permanentiae, de Recessionis, se uides cet, quod agens permanens, requirit sermam pe manentem, perquam agat. similiter successivum, requirit tot mam se 'ssuam. Ad propositum de sacramentis. Saeramenta sunt in fieri, quia conssunt in uerbis, quae sunt necessiua, igitur uirtus eorum erit suecessiva. Secunda propositio . Asens principale agit, secundum exigentiam sui forme ἔ . ideo sita forma habet esse fixum, completum, de permanens. unde nota,quὀd Thomas uidetur hic habere, τ agens princi- pale, nunqua adit nis per sermam, qui quidem est permanA. seu habet estetixum,&completum, ut ecce ignet , ignis agit perealiditatem.oportet quod illa oliditas habeat esse perma nem. Tertia propositio. Instrumentum agit secundum, quod est motum a principali agente. Ideo uirtus per quam agiti frumentum, debet esse scam exigentiam motus ideo a
esse in seri, de incompletum,quia illa sorma haut solum esia siccessuum in fieri. Vada iaciam in consistunt uerbit.
175쪽
Illa uerba secundum Diuum Thomam, sunt instrum eta. Ideo
omit et,quod habeant tantum esse in fieri. hoc declarat dieendo. quia ista eiura imperiecta . quae solum habent esse in fieri,
dicuntur in elle. quodammodo intentiones .ut paret de uirtute, quae dicitur eue in aete , quae uocatur apud imito ibphos, species coloris. Vnde in aere est quaedani uirtus, puta sume:qa
quidem lumen dicitur uere species sensibili ripitus lucis: ita quod est i imaginandum, quoa lux est una uera ualitas tribraxen ipsis ali, suo modo. unde simit albedo innaeret parieti: ita etiam illa lux inhaeret soli, N illa lux producit in aere lumen. illud linii en est species luen.: di habet solum esse inseri:
quia non posi t ibi cile uisi causa preteiente. Et cum arguitur. Virtus supernaturalis non potest meae corpori: sed iacramenta sunt Mam corpora: igitur ipsis saera nentis non potest inhaerere aliqua uirtu i upernaturalis. Dicit Diuuo Thomas. quod materialidus non potest inhaerere uiri lupernaturalix an esse completos licet bene miteri. Undu Scotus beneco cedit, quod angelu, uete mouetur proprio in tu non habet pro inconueniet ut aiaque ii qualitatem tale in subsantia immae eriali . Ideo ine motus ipsi Angelo connenit. per o politum concedit homas, quod ei taliqua utitus suppinariiralis, quae habet esse conueniens materia lilii Lot. putataci ruenias . Et quod in sacramentis Possit esse talis uirtus lupet naturalis. probat Thonias per exempla. Primum de sermone . Nam in seimone eit quaedam utitus, ratione cuius causatur conceptus mamma. ut patet dicendo : homo est animal homino sotniat duos conceptus incomplexos, S unum complexum. Et hoc non est nisi quia in eo est quaedam uirius, idest quoddam pri acipium formale agendi: quare ergo non erunt in sacramenta , quae consistunt in uerbis ssed quaeritur, utrum uox causet notitiam rei. Dico quiam ni iud bene conceptum uocis.Vnde uox est lignum rememoratiuum quod immutat auditum, de postea phanratia nudi possa memorim , dc illius memoria memoratur ἰ ex qua me moratione, excitat intellecium ad formandum conceptum dei l. a te: tunc conceptus illius iei causatur, aspecto ip el-tigiali illius tui, do ab intellectu . ideo ii ior marem ut mille aioces, ta non haberem speci cs intelligibiles, nunquihi Labe
EA quo sequitur , quod rmens non causat notitiam in intellect/auditorix, sed praesetitat tantum signo notas audienti: Ecdat unum modum cognos Mi. Secundum exemp i m. Nam dicit, quod uirtus attit l, est quodammodo in strumento noto artabcer ut dicit quoia in malleo, est quadam virtus Milucri. unde in in illumento esse uirtutem artifici ,
potest duplicii r intelligi uno modo, quod sit qualita , 'uae
est principium a putet de sic non est uerum. Alio modo po- teit in diligi, quod in instrumento est qu*dam Martii arvs eis: eo quod ait sex per instrumentum agit secundum exige tiam arti . Tertιum exemplum. In motu corporis coelestis est quaedam uirtus substantiae mouentas, secundum Philosophos. Vndo Avicentia posuit duo moue uia, s cilicet unum antrinsecum, de aliud extrinsecum:& hoe in quolibet orbe: extrinsecum in substantia moueus ortam: intrinsectiva ueto eiu
anima olbis: imaginabaturenam Auice accelos aeste anima toti artum exemplum, semen agit in uirtute ammae. Pro quo nota, quod semen agere in uirtute animae potest
intelligi dupliciter. uno modo,quis d babeat aliquam ibi ina . per quam attingat satum: di hoc est salsum. Alio modo, quod
iemen agax per uirtutem animxusula distenditur pti membrati se est uerum ast ergo opinio I homae , quod in fac men intis est quadani uirtus supernaturalis, quae solum habet este in seri. Quid sit de semine dicendum: uideas in secundo Physicorum . Vnde semen est quoddam corpus imperist mnon propter se: sed propter ulteriorem sormam. Contra illa, quae dixit Thomas in prima quaestione dicebat,enim, quod sacramenta sunt causam dupositiva
gratiae. Cotura arguitur primo De . cre tura non potest agere in strumentaliter in terminum creationis, per in domine Tho--:sed illa dispositio, seu character est terminus creationi risitur no potςst apere in illis es aractere: patet minor: quia character est imi Iupernaturalis: ergo est terminus cieationis. I tu sit oran si periraturalis,p tet, quia talis characterquirecipitur ii urina, o potest edum de potentia alia maerergo ei it
Pio quo nota quod aliquid ed de potentia alterius non est aliud, quam isod de petaereines; ab illo, se, quod in
educitur de potentia materiae, non quia forma habeat esse
de materia ι seu quod materia caui et lorinam: i ed quia sorina inessendo dependet aniater a , id est non potest esse siue materia. Li cum dicit ut in Puilosophia, quod forma habet esse potentiale in materia, intelligendum est forma, non potestes e i me materia. Et per hoc soluitur argumentum de creatione animae . ut tuui iit productio, ii icatio animae Nam quando amnia creatur, si ex aliquo praesupposto ergo non est ibi creatio : quia praesupponit corpus, quod est subiectum. R.espondetor, qu s non Praesupponit illud tanquam,
quod de eius potentia educatur: quinaninia nulloni o deis penuet a corpore: quia anima pilus natura est, animat: Diae, idest prius natura habet esse , quam in tormet corpus. ergo noti educitur de potentia materiae. Et similiter uicatur duatus uirtutibus: uidelinet delide, spe, de charitate, quae ct antur: ta tamen pristipponunt subiecium uidelicet animaui.
Nota, quod qua forma dicitur supernaturalis dupliciter. Viio modo , quia a solo Deo potest produci. Et sic gratia, chalitas, amma, dicuntur sormae supernaturales. Alio modo : quia licet a Deo producatur: tamen ab agente creato potest produci riuii Geux produceret acientiam in intelio. ciu meo, sicut icca Apostoli , illa sciemia ellet lorina supernaturalis. Non quin possit produci ab agente natura
iii sed quia esset producia ab ipio Deo , qui est agens supernaturale.
Item arguitur talis dispositio. puta cliaracter fit in instanti:
ergo nullo modo porcu instrum ut aliter Pioduci a creatura : antecedens patet, quud producitur ait instanti: quia iurnia necet litans ad formam, cutimui cum illa forma :sςd cha ratae reis sorti a nec ei sitan, ad gratiam: ergo est simul eum gratia: sed gratia habet esse in instet uti: ergo character habet esse in inllanti. Vnde imas inandum est in Philosopbia, quod omnis dispositio necessitam ad sormam est simul cum
alla forma: ut orgam ratio est in corpore, est dispositio ad insutionem ammae : ita qiuod in illo instanti in quo corpus est. debit corganirataim , alia tna infunditur. Item probatur nouere aliquas cellio insorina nasi propter partes subiecti, uel propter pxrtes illius iarma: se quod ptius informat unam partem: S postea aliam partem. sed non est dicendum primum: quia character tarnaniana,M anima non habet par-
aes. Ne eradice dunis undum. Nam licitaracter ha retpartes, seque et ur quia secundum illam successionem par- Mum elisint tri grati: . Patet . nam eba acter est disposi- tio necessitam ad gratiam :& ii haberet aliam, de aliam par tem prius dispou et ad istam Pitcm, ad & post gratiae alia. ergo disponet Et ad partem post part cm gratiae: α ite non pro- . duceret i eus gratiam in instanti. quod est falsum. Tertio
Paceti quia chararit non habet eue in im tanti: sicut inlitu-nientum non agit in instanti : ergo si instrum euia . id est illa aeri cui sacramenta agunt in tempore ad producendum illum cha acterem, Deus agit in tempore,quod est falsum . Prinio propter insuit 'in potentiam auentis quia Deus est insultae potenti x. scciando propter suminam capacitatem rccipi-ςntis, siue sit baecti . puta animi. ideo non debet dicere, riuod character producitur in tempore: ergo cliarastet prod citur in instanti. quo Labito . Arguitur sic, ii sacramenta non pollunt producere citaracterem in instanti: ergo nullam uirtutem sui ei naturalem habent. Antecedens probatur. Sacramenta, & maxime illa lux sunt in uerbis, non possunti esse in instanti : ergo non possunt producere in instanti: quia nemo potest dicere illa uerbam instanti . ego baptiro te&c.
Et si quis dicat ii et illa uel ba non possunt esse in instanti: tamen una syllaba potest esse:&hoc susscit. Contra hoc arguit Scotus . syllaba illa, non potest cepr sero sine motu: sed motus non potest fieri in instanti. ideo illi male dicunt, qui dicunt quod motus potest fieri in instat
ii, immo neque Deus, neque Angeli. possunt facere motum in initanti: quia de ratione motus est habere suas parto sue cessive . Cotura: Deus potest iacere Angelum descendere de coelo in terram in instanti . ergo motus potest fieri in instanti. Dico, quia ita esset mutatio, di non motus.
Item arguitur de illa syllaba, uel illa syllaba esset prima, uel secunda, uel tertia, dic. Non pruna: nec ullitania quia sequeretur, quod illa esset totum sacrament uni: de
per consequens solum una syllaba illarum est et sacramentum. Diceret aliquis, quod illa disposito sumitur ab ultima syllaba, non uirtute propria: led uirtute syllabarum praecedentium: sicut videmus de multis guttis aquae quarum prima nihil iacit, nec secunda , sed ultima in uir ru-D.Petr.Tatar.Tom. Iul. C a te
176쪽
te praecedentium ea uat lapidem. Contra nunquam aliquod ultinium agit in uirtute praecedentium,nisi illa praecedeutia reliquerunt uirtutem ad illum ei sectum principalem, ut ultima fulta aquae ,quet iacit concauatione , nunquam iaceret, nisi esset facta dispositio apriam guttas:sed nia elui ede illis uerbis tquia nee prima syllaba: necneunda relinquunt aliquam dispositionem ad gratiam. Quaeritur. Vtrum Deus pater possit agere in tempore: RGialis, in in spondetur, quod aeus potest uere producere aliquid intempore: probatur sic:quia causa aliqua agit intem re : erso M. . . . ni. 'Deu .Patet sic:quia causa prima de causa secunda , smul aput
ad producendum e sectum: ergo si causa seeunda agit in tem pore, etiam causa prima. quoa probatur. quia si causa prima agit in instanti, ille effectus est productus ab illa. de ille effectus seeundo esset productus a causa secunda , quae agit in tempore: te se ille effectus esset bis productus. quod est falsum igitur dicendum est,quod Deus potest agere in instanti, & etiam in .aro. ea tempore. si sibi placet. Item in aliquo sacramento &e. Cou-
a D. T- tra. otus adhueProbat, quod sacramenta non habeant eau
salitatem: nec respectu effectus principalis: neque respectu dis sitionis. Et arguitur sic: est aliauod sacramEtum, quod nullam.eausalitatem habet: ergo nullum sacramentum causalitatem habet. Antecedens probatur de sacramento Eucharistiae. Pro quo notandum eii, quod sacramentiam Eucharistiae potest capi dupliciter. Vno modo proprie: desie non est aliud, quam species panis & uini, quae iaciunt unum totale Acrame tum. Alio modo improprie yro ipsa consectatione, quae est uia ad hoc sacramentum, dicedo: Hoe est enim corpus meum. Ita quod uerba nullo modo sunt sacramentum Eucharistiae: sed solum sunt uerba sacramentalia . Vnde sacramentum Lucharistiae nullo modo esset uerba . sed solum species panisti uim . Vnde quando arguitur. Nullum sacramentum talem causalitatem habet: neque capiendo pro speciebus p nis & uini: quia species panis & ium nullam causalitatem habent respectu extilentiae corporis Christi: neque talia uer ba sacramentalia . scilicet hoc est corpus meum , aliquam causalitatem habent respectu transubstantiationis panis ineorpus Christi , te tamen transubstantiatio panis, uere terminatur ad cotius Christi. patet, quia nulla est potentia creata, quae pollet transubstamiare panem in eorpus Christi. Item illa uerba nullam dispositionem habent ad transubsta tiationem illam. patet, quia uel talis dispositio esset in corpore Christi, uel in speciebus panis & uini, non in corpore Christi: quia tune adhuc non est ibi corpus Christi, quando proferuntur illa uerba, neque eis in speciebus panis , qui a s queretur, quod remaneret dispositio post itan substantiarionem panis, ubi subiectum non maneret: quia in illo instanti in quo transubstantiaturpanis in corpus Christi, non est amplius panis , sed corpus Christi, le tamen udhuc illa dispositio
maneret. Item saluum est dicere, cum istis uerbis: ille panis est albus, non ponatur aliqua caulalitas, quod in istis, hoe est corpus meum ponatur. Item uerba non possunt habere actionem suam nic in tei re: sed in nulla parte temporis uidetur, quod uerba illa pomni habere actionem.Patet,quia uel haberent in prima parte temporis, uel in secunda, uel in ter tia:sed hoe eli salsum, ut uisum est.ersto Item potest sic forma ri ratio specialis . uerba sacramentalia. puta hoe est corpus meum . nunquam tangunt species panis, neque uini, neque corpus Chrim:ergo sequitur, quod uerba sacramentalia nullam dispostionem potiunt caulare . A ntecedens patet, quia uerba nunquam sunt cum speciebus panis de uini, neque eum corpore Christi: ergo sequitur, quod nullam causalitatem habent circa illa. Patet antecedens per Philosophum dicentem , quod oportet, quod agentia simul sint & se tangant. Et si quis ditat, quod secundum propriam entitatem eorum nullo modo tangunt .neque sunt simul cum illis mamen secundum species bene su ut cum illis. Contra: quia in instati prolationis uerborum ibi sunt species panis di vini. N tamen illa uerba nullo modo tangunt illax species panis, neque uini: neque corpus Christi . Patet per Philosophum in libro de sensu te sensato u dii sus o specierum alicuius sensibilis, sit in tempore: ergo di ausio uerborum fiet in tempore. Pro iseo argumento nota quis d quodlibet sensibile diisu dit suas species tantum, quatum uirtus eiu potest se extendere: uerba sunt quaedam sensibilia, quia sunt sonit ergo dissuta indunt sua species id est in ilitudines e sed illia specie, non ponsunt dii fundi nisi in te in hole:& tamen ille species panis re uini sunt in instant Hergo illae species uerborum, non attingunt
s. a. albedo , nunquam diffundit, idest causat suus ciet
si secum sum figuram pyramida em ad oculum, sic etia uerba sensibilia..isundunt tuas toteles orbiculariter. Item arguitur se. Non inponenda pluralitas sine necessitate:sed nulla vid tur necessitas ponere alia causalitatem dispositiuam in saer mentis:quod probatur, quia mirabilis fictio esset dicere,quod inter itus species panis diuant, mediat aliqua dispositio, quα necessitat ad emistentiam corporis Christi. Item in sic me tis realerabilibus non ponitur aliqua dispositio praeuia ad effectum illorum sacramentorum tergo saltem habebo, quod non omnia sacramenta habent talem dispotitionem effectum sacramenti. A mecedens probatur, di capiatur pro exemplo sacramentum pinnitentiae, quod est sacramentum rei tetabile, in
ipso non requiritur aliqua dispositio praeui Patri Ruia si s sequeretur quod ille , qui ficte confitetur de suis peccatis non teneretur consteri de suis peccatis. Patet : quia remouendo obiectum, seu illam fictionem haberet sacramentum poeniteatiae: ergo. Exemplum: si sit paganus qui uult bapti hari intendit recipere illlud, quod eccusa intendit dare: de hoc prori
Iucrum, tuue recipit baptismum, di tamen peccat mortaliteri de non recipit effectum baptismi . scilicet gratiam : quia est iupectato mortali. Similiter sin sacramento punitentiae detur character,&dispositio praeuia, si homo confiteatur omnia peccata sua ficte propter laudem clarum est,quod peccat mortaliter: ta non recipit effectum enitentiae: scilicet gratiam . Sed si deponat obicem di fictionem dicendo, male feci:qvieris rimtur. utrum talis teneatur iterum confiteri peccata sua. Dico μι quod sic :quia non recipit sacramentum poenitentit:& tamen linti est et dispositio praeuia necessitans ad gratiam, non tener tur iterum confiteri. Patet de bapti Eato, qui non tenetur it
rum baptizari : quia praecessit dispositio praeuia, scilicet cha
racter . Et etiam in sacra nento p nitentiae non teneretur
iterum confiteri peccata sua, quod est falsi Iimum: ergo in istis sacramentis rei tetalibus, non habetur dispositio praeuia,
Nune consequenter uult scotus reprobare dicta, quae dixit Santius Thomas in seeunda quaestione. uidelicet quod in s reamentis sit aliqua uirtus supernaturalis. Arguitur se. Vel
illa uirtus supernaturalis esset in illis sacramentis indiuisbiliter, idest tota in toto, &tota in qualibet parte, uel diuisibiliter, id est tota in toto, de pars in parte, di alia, parain alia parte . sed neutrum est dicendum. Igitur non est ponenda talis uirtus supernaturalis. Minor patet : quoad primam partem: quia inter formas perseientes materiam, siue mediate, siue immediate, nulla est quae informet indivisibi.
ii ter, nisi anima rationalis : quae anima rationalis se est indiuisibiliter, qued tota, est in toto eo re: te tota in qualia e parte corporis . Sed anima sentitiua in brutis, est in corpore diuisibiliter: puta tota in toto: & pars in parte: Ecalia pars in alia parte. Nota, quia forma siue anima equi
inibimat totum corpus equi, de pars animae partem corpo-xis, te alia pars aliam partem :licut etiam patet in anim libus uenenosis, quando triancantur, mouentur adhuc esse
quae partes: & hoe non est nisi anima existens in illa parte mouens illam, non autem sanguis mouet illam partem r. seut aliqui imaginantur. Similiter dicendum est de an ma umetatiua , sicut de anima senstiua , quae est tota in toto : ta pars in parte , te alia pars in alia parte : ergo sola anima rationalis est , quae est tota in toto , Miota in qualibet parte': & quaelibet pars, in qualibet pa te. Eodem modo se habet corpus Christi in Eucharistiar uia est totum in tota hostia, di totum in qualibet parte hostiae. de quaelibet pars, in qualibet parte hostiae. Igitue non est dicendum, quod illa uirtus supernaturalis sit in sacranientis indivisibiliter. Nec in die dum, quod sit diuisialiter: quia hoc est eontra rationem sermae spirat alis, quM sit tota in toto,&pars in parte. Vnde Ocham quasi derisoriὀ, sumit hoe
argumentum ad probandum , quod relationes reales sunt di illinae realiter a sui damento. Et arguit se. Paterilitas mea est quidam respectus seu relatio realis, Nest in me: uel est diuit biliter, uel indivisibiIiter. Non indivisibiliter: quia esset tota in toto: di tota in qualibet parte. Ex quo sequo tur, quod brachium meum esset paternitas. Item patemitas non est in me diuisibiliter: quia est et tota in toto, &parrinparte, sed illa paternitas est indiuisibilis. non habens partes rigitur. Dico, quod isti respectus sunt in toto diui diter, inade qua ei tamen per modum indiuisbilitatis: quia non amipo sunt denominare totum, capiendo totum syncate or
uiaticae. Ideo dicitiar, quod patremitas est in me diuitibili,
177쪽
, a. et per modam it, uisbilitatis: quia non denominat totum.
nisi capi Mo totum cathegorematice: & non syncathego rematice,& tune tu arguta toto cathegoremtice, ad totum tyi cathegorematice.
s. rn as . Secundo argu tur sic. vel eadem esses uirtus in eadem syn' liba uel ab N alia uitius poneretur mali ta alia syllaba uerborum . Lxemplum: ut ii a uerba. Bapti EO te de e. uel illa virtus supernaturalis,quam tu ponis, est et iii prima syllaba, di secunda. N tertia, die uel in alia& lia: sed hoc non est dicendum, quia tunc unum accidenseti et in diuertis subiectis, uel
inisti et de iubiecto in subiecium. Nec est dicendum secundum. I'at . . quia totum sacramentum consilit in tota otatione : ergo uinalia&in alia syllaba. euet alia ta alia uir
tu si sequeretur quod iacerent unum per accidens; sed hoe es falsum. itemurali uirtus supernatuta lis e latur in ta cramentii: uel ante applicat ouem eorum ad usum eorum, uel irando applicantur ad usum e puta quando capitur aqua, Eeponat ut pcr corpus. Exemplum, ut baptizo te die. Ista verba captu ut . d'pliciter . Uno modo ante applicationem ui us istorum s.cramentori'm: uri ergo ante usu ni causatur il la uirtus: uel quando applicantu asta sacrame tua. Non pri. iniim. paret: quia sequctetur, quod talis uirtus esset omnino raculosa, di nullo modo esset per aliquam dispositione siminatam cum ecclesi*. quia nunquam diceremus, quod talia verba haberent talem uirtutem mili applicaretur illi uirtus ad sacramenta.Neque secundum: quia insitument uni nou habet suam dispositionem propter hoc, τ applicatur ad illum ea Gm: iea lacramenta sunt instrumenta pirtutis diuinae t ergo
non babunt suam idoncitatem Hopter hoc, quod applicantur
Item ultimo arguitur. Quia non est ponenda pluralitas sine neeessitate' sed non uidetur esie necesse,quod ponatur talis uirtus stipe aturalis. Patet: quia neque ratio naturalis rneque u iras fidei ponit talem uirtutem:ergo sequitur quod talis uirtus non est tui ponenda Vnde nullus est qui iuste quaerere; naturalem rationem, qua posuit concludere ibi eis eui tutem supernaturalem. ergo sequitur, quod non debet pomni ista uirtu . Igitur ambae opiniones I homae sunt salsae, i stati luere exempla D.Thomae. Primum erat de sermo isne, perquen quem probabat, u sacramenta habebit quidam uirtutem supra naturalem. Tum uidebitur de opinione He
Primum ergo erat de sermone: ὀc pro illo exemplo ponuturali quae propolitiones. Mi Prima et Vox causit speciem sensibilem in organo pote D uox ita rix sensitiuae. Secunda propositio. Uox causat significationem partialiter inpotentia. Exemplum de ista prima. Haec uox, Petrus, causat speciein sentibilem in organo potent audit tuae: de ita lius uocis similitudinem . Ex quo sequitur tale corollarium, quod omnes species sensibiles in organo recapiuntur corpo-ieo,sicut omnes species coloris, odoris,& sc de aliis, quae in aliquo organo corporeo recipiuntur. Ex quo senuitur error nominalium, qui dicunt, quod omnes species sensibiles, remini iuntur anima, te non in corporeo organo. Exemplum de ecunda propositione. Haec vox, Petus causat uritualem significationem inpotentia auditiva. Ex quoi equitur, quod omnes significationes, totquot sunt, recipiuntur in aliquo ordia pano corporeo: puta in potentia sensitiva. Unde potentia
sensitiva est aliqvid compositum ex insano ia corpore: de quadam realitate anin . Ut homo honest corpus, Deque nima: smiliter potentia auditiua non est anima, neque cor pus: est quoddam compostum ex Potentia auditiara. Fundamen quadam realitate animae. Ex quo sequitur, quod nulla sensatio quaecunque stilla, recipitur in amnis. Et per hoc solui--. .ν a s. tur argumentum Occam , de Cierorii de Arimino, qui uule probare, quod anima post separationem a corpore potatui aere. Et arguitur sic. Omnem tartuam absolutamquam liabet anima in corpore, potest illam Deus conseruare in anim post separationem animae a corpore: sed anima habet uisiona in eorpore:quia in corpore uidet:ergo post separationem habebit uisionem:& sic sensibiliter Doterat uidere. Maior est nota, e minor probatur quia qua O est in corpore uidet, transeat maior, bc negetur minor. sed probatur: quia quanta anima est in corpore,uidet illa uisio ea in aliquo: concedo, de nonis inanim nego: quia est in potentia uisua, quae est unum compositum ex corpore, de quadam realitate animae: de inde est,quod quando homo corrumpitur,quodlibet sensitiuum in
homo e coitumpitur. Vndi sculatio est actus potentiae; ccia intellectio, ea perqium intelligo aliquid . Similiter uisio est
quaedam opermo, per quam potentia uisiua uia aliquid: pu
Tertia propositio vox causu similitudinem phantatue
in organo phantas Quarta propositio. Notitia phantacae causatur a uoce uela specie pliam allica , itastas haut alui te et ut ecce ι litari uo cem, Pe Irus,quae postquam si coeni seni ibi .em cautauit iii potentia auditiua saviat adhue speciem phaintesticam.i. tuum Damasina.
Pro quo notanduin ea, quod phantasma ni bil aliud est uisi
similitudo rei recepta in organo potentiae Dauost: --, undo causat notitiam pote litiae eliantasti . Vndu secundum scotiani non ponitur nisi unus tensus Materior, qua rea acre, P . tur ex Organo quodam corporis, de quadam realitate amniae: de similiter dicatur de omuibus altis potentiis: N eii poteritia, qu et cog scit in praerentia obiectum, di in abieatia, ut apparet in somno Nam nulla est potvntia, quAE operat ut in somno, nisi potentia phantastica de communi cursu, quod dicitur propterea quia aliquando uitelligens, intelligit ex reuelatio diuina: dei pecto phantasticanori est uisii pecies ia
Uintapropositio. Vox,uel sermo, causat mediante pha rasmate speciem tot ei iugi bilem in suo intelleau uae uocri te
sexta proposito. Vox causat in intellectu conceptum sui
Laconplum, ut ecce illam uocem, Petrusiam caurauit ipse
em tensibilem: Ze mediante sensibili phantalucani, di i minen adhuc duo causat: puta speciem intelligitalem, de cumline causat conceptum sui, idea notitiam suae uocis medianis tephantasmate.
Pro quo nota, quM duplex est similitudo rei, quaedam est smilitudo habituali, ei: ut sunt species intelligibiles Dantasticae. Aliae sunt actuales, ut sunt actuales notitiae, ut delinde habeo duas noti tras, unam perqoam cognosco actualiter lapidem, de eum hoc habeo speciem intelligibilcm in in te lectu,per quam uenio in notitiam rei habitua iter. Ponuntur adhuc aliquae propolationes. Vox, uel sermo, nest aliquo modo causa conceptus rei significat per eae ut illa uox, Petrus, nullo modo ea causa notitiae seu conceptus per suam cognaco Petrum, de in hoc deiiciebat. D. Thomas, qui
ponebat, ut in uocibus sunt conceptus significata per i las-ces,quod eil falsum. cunda propositio. Uox est signum' rememoratiuum rei
significatae per eam, εἰ nullo moia causativum. similiter omnes uoces impositae ad significandum, sunt quaedam signare- memorat tua: ut ista uox, Ilairus,causat notitiam sensitauam in potentia auditiua. Et cum hoc speciem phantasticam, cum qua phantalia caucat notitiam in moratiua in memoria, di illa memoria excitat intellectitui. ut ibimet sibi concep:um te
illare,nis habeat speciem intelligibilem de illare. Ex suo sequitur, T conceptus rei causatur ab intellectu de specie intentisibili illius rei .Et sic daeimus, quod species intelligibiles ipsus lapidis , Et ipse intellectus, concutiunt ad causandum conceptum de lapide, de conceptus rei nullo modo caus tura voce. Ideo minus bene Thomas dicebat, quod inuoce erant intestiniones de conceptus. Dico quod nullo modo sunt neque uirtualiter, neque sol maliter Ex istud probat Scotus dupliciter. Primo. In uoce non imposita adiisniheandum, quales sunt haec, Lbas, non est conceptus rei tigniscatae, id est,non potest rei conceptum causare intellectus: quia nodum
sunt impositae a significandum per impositionem, quae si eieca uocem:ergo neque post. patet:quia nihil additur voci: eriaso scut non poterat causate prius conceptum uocis: ita neque post. Item secundo. Si uox, uel sermo posset cavsare conceptum
rei,sequeretur, quod Latinus loqxiens Graeco uerbis Latinis Mimaret sibi conceptum, te quod Graecus intelligeret eu . probatur sic. andocunque est idem agens principale, de ii eminstrumentum susticiens ad aliquod causandum, semper producit ut essectus idem, nisi sit impedimentum: stii sic eli quod Latinus homo proserens uerba, est principale agens, de uox est
instrumentum, de tamen non causat conceptum rei in Graeco
audiente uocem Latini proserentis,ec est cientis, quod benet Diniaret conceptum uncum, sed non cMeptum rei. e Seriseeundum exemplum Tliomae erat , quod uirtus artibeis quodammodo in instrumento artiti eis. Exemplum, faber est alti rex, de dicebat Thomas quod in malleo, est quaedam uirtus artis.
178쪽
tis instrumetum artificis nullam qualitatem: 1M queentitatem realem, habet uirtute illius artis. Exemplum, ut domiscator
habet artem iaciendi domum in intellectu tuo . ex quo sequitur,quod male dicebat Thomas. Secunda propositio. Instrumenta inquantum huiusmodi, id
est inquantum instrumenta sunt,nullam sotinam activam habent respectu agentis principalis. Patet: quia instrumenta ar tis, non nabent nisi figuram,quantitatem & motum, quem reeipiunt a principali agente, id est a superiori agente i sed nul lum horam cani alitatem habet tergo sequitur τ illud exemplum est salsum.Tertium exemplum in de motu ecelesti: quia in corpore coelesti eiu quodammodo uirtus coelestis, respecturnouentis coelum. Et est aduertendum quod istud exemplum potest habere duplicem intellectum. Primus est, quod motui est productilius substatiarum separatarum, id es angelorum, ruisse sensus estialsus. Alius seu est, quod motus coeli est quodammodo a substantiis separatis, & ille sensus est uerus , quia seeundum Philosophos: & maxime secundum Aulee
nam eorpora coelestia mouentur a duobus. Primo ab intelli .. entia: ti hoc tanquam ab extrinseco. Secundo ab anima σμ is :&boetanquam ab inti inseco ino uente: &hoe uisum est superius ubi de cathena aurea visum est scilicet in prima quae mone. Corpora coelestia habent duplicem motum sei licet intrinsecum. & extrinsecum. Et si capiat I homa, in secundo sensu. nos sumus cum ipso,& non aliter. Quartum exemplum
est de semine. Et de illo dico, quod recurrendum est ad soeundum dist. tr. Et pro illis ponuntur aliquae propostiones. 'Prima Semen, est quoddam corpuit, mitis forma substantialis non intenditur a generante propter se: sed propter aliud tenerandum:quia Veiis naturale non producit semen propter se sed ad aliud generandum. Vnde semen est comus imperis, quod eu quasi uia ad perlectiores sormas uibstantiales. Vnde in natura duplex est processuri unus est astendendo, Riste semper fit ab impersecto ad persectius': ut i petieratione hominis est primo decisos initi postea fit sub torma lacti reeinde sub forma tanquinis. re ex illo generatur embrici, &exembrione, generatur homo. Alius processus est in destende do, di ille est a periecto ad imperiectum, ut suando homo eo
rumpitur: etiam corrumpitur corpus: ecce resolviturusque ad materiam primam.
Secunda propositio. Ratio seminalis est forma ipsiui seminis, sive substantialis sue accidentalis. Exemplum, ut homo decidit semen ratio seminalis est forma substantialis alterat iistia, uel accidentalis.
Tertia propositio. Semen nullo modo est principium acti uum prolis, uel sanguinis,quod probatur quia illud quod non est, non est principium alicuius :sed quando seneratur sanguis
ex semine, in illo instanti semen non est, sed est sanguis. Igitur. Minor probatur. Nam quando ex se ne generatur sanguis, semen corrumpitur, εc materia eius remanet, &inser matur forma sanguinis. Et ista propositio, semen corrampitur, see ionatur. Semen nunc non est, di immediate ante hoc suit.
De hoe uide in secundo. & in neundo Phylleorum ad lontu,
quomodo eausat sanguinem: & quomodo materia non inso matur duabus formis. Vnde quando dieitur, quod ex semine generatur sanguis, scoponitu Semen nunensi est. de sansuis est. Ideo relinquitur, quod omnia ilia exempla Thomae sint salsa.
ne ponitur opinio Henrici de Gandauo. Uttile est aduertendum is isse Henrieus ponit tres opiniones de sacramentis
in quolibeto ordinatim. Prima est. In sacramentis nullo modo est ponenda uirtus supernaturalis, quae sit causativa gratiae diuinae:sed ex pacto diuino in recipiente sacramentum, propter priesentia Dei confert gratiam ipsum sacramentum. Secunda est.sacramentum cooperatur ad gratiam, non tanquam agens principale, sed tanquam instrumentum motum ab agente principali. Et istas duas opiniones non tenet Hem eus , sed tertiam opinionem ponit,quae est sua:&est talis Sa et amenta nouae legis sunt causa gratiae, non quia actu causane
ipsam gratiam, sed quia continent illud, quod est productivum gratiae:quia sacramenta eo tinent Deum: & Deus est eausa gratiae.Probat de sacramento Eucharistiae sub quo continetur corpus Christi, Sc concomitanter Deus. Item in sacramento raptismi in quo continetur ni sui , & in sanguine concomitanter continetur Deus, quia dicit Apostolus, quod bapti-Gla,mundantur sangui ruli, ta in illo continetur mersetum Christi. 8e eoneomitanter Deus. ergo sequitur eo u
Contra hoe a te scotu .Quὁd Deus non est aliter in si cramentis secundi mi praesentiam, et sentiam, te potentiam , quam in altis rebus, ad aliquod specialiter eausandum: d propter id , quod Deus est praesens aliis rebus secundum praeseris
iam,essentiam, ec potentiam, illae re, non dicuntur ese causa alicuius ede ius igitur.
Pro solutione notandum est, v bd Deus euilibet rei est prisens tribus nindis: scilicet per elientiam, praesentiam, dc p tentiam suam. de non est imaginandum, quod Deus lit in pa radiso per entitatem suam se, quod non si in isto loco perentitatem suam. Ideo dicit scotus in hoc libro, quod multum debemus timete olfendere Deum, cum Deus sit nobis intimior, quam sit anima nostia. Ideo multum cauendum est peccare coram tanto rege, sicut non peccaremus praesente rege terreno, uel aliquo esto: quia uere anima nostra non
est nobis ita intime praesens , sicut Deus per realem praesentiam, essentiam ,&potentiam. Hoe uide in Physica, de diuisibilitate materiae separatae a quantitate: de in multis aliis
pulsibus. Nunc restat respondere secundum mentem Scoti ad prima
quaestionem, in qua quaerebatur. Vt in sacramenta dieantur habere aliquam cauialitatem activam&c Ponuntur aliqua propositiones.
Ptima. Necessitas eorum, quae sunt ad snem sumitura sne. Pro euius declaratione ponitur secunda proposita . Omnes Theologi eonueniunt in hoc, quod finis lacramentorum est statia, uel aliquis essectus Dei inuisibilis. Ideo si gratiast lini, sacramentorum: erso sacramenta sunt, quae sunt ad finem talem .
Pro de elatatione ulteriori istarum duarum propositionum est notaduui,quod neeessitatem eorum qui sunt ad finem, sumere a fine, nihil aliud est,quam illi quae sunt ad finem attribuere aliquid rone finis. Ideo si attribuatur aliquid illis, qua sunt ad finem: debet ipsis attribui ratione finis. Tertia propositio est ista. Iste sinis saeramelorum, pura gratia sufficienter potest Saberi ponendo sacramenta, Mut ponimus: scilicet ponendo, qliod sacramenta notiabent actionem respectu Patiae, vae esse sectus, neque ad dispositionem prae . uiam: ergo non eii necesse ponere sacramenta habere causalitatem proprie dictam ingratiam, quae causatur,uel ad dispositionem gratiae.
Et si quisquaerat, qualiter salvabuntur omnes auctorita te Doctorum, tisanctorum qui uolunt habere , quod iaci menta sunt rratiae Et tameti Motus uult illud negari: iuia dicit, quisdsm iste potest Laberi sine hoe,quod factaurienta habeant actionem. Ideo respondet Scotus ponendo talem propositionem. Omnis dispositio necessitans ad aliquam forata, uae no est ratio recim i illam formam,dicitur eue causa repedita illius isti Cied sacramenta sunt dispositionei necessitantes ad gratiam: de non sunt i5 recipiendi gratiam:ergo i spectu gratiae,dievntur elle quodammodo causa. Notandum est pro maiore. Duplex est dispositio necessitans ad aliquam formam. Vna est dispositio, quae non est ratio recipiendi illam ibrana: ut sunt sacramenta, respectu gratiae: sicut etiam sunt merita, respectu praemii: sicut elimo. tus, respectu termini ad quem. Vnde ratio reeipiendi est semper in illo, quod recipit, ic manet cum illo cuius est ratio reeipiendi: puta cum illo, quod recipitur, de sacramenta ne sunt ex ratio diuino dispositiones necessitantes: tame non
ratio recipiendi,quia non sunt in anima, sicut stratia. Item merita di euntur esse dispositiones necessitantes ad praemium, de non sunt ratio recipiendi praemium, quia illi actus non rem nent,ubi manet praemium. Alia est dispositio necessitam ad formam, de cum hoc est ratio recipiendi tarmam, ut organi ratio respectu animae,&sorte quantitates respectu coloris, quia secundum Philosophum, omne eorpus naturaliter est loratum: immo Deus non Dosset facere aliquod corpus, quod noesi et coloratum secundum ipsum. Maiorem probat Moto per duo exempla, dc unam rationem. Primum exemplum est de motu,qui motus dicitur esse erasa termini ad quem.&conceditur,u per motum acquiritur terminus ad quem fit motus , di est disposito nectilitans ad terminum ad quem: & tamen motus non dicitur causa acti-ua,respectu illius termini ad quem: ergo disposito potest esto causa: dato,quod non habeat uirtutem activam respectu iulius cui tu in caus viae motus non ea nisi qirantitas contia
179쪽
quem; quo habitoeessat motus, e in alteratione. Et motus nullo modo est productivus, productione simpliciter natutati; sed si producat aliquid, producit'roductio ue intentionali: heet Plii phus dicat, ae motus est causa generabilium , iamrruptibilium, re c. Secundum exemplum est de meritis, quae dicuntur esse rausa praemii &eone tur, qu bd per merita a uiruntur semia. et amen trierisa, nullam causalitatem atauam habent pectu pi emit ergo aliqua causa erit dispositio neeessitans ad tormam, nullam habens actionena respectu termini 'sicut merita,nullam habent actionem respectu praemii. Vnde merita sent actus nostri boni.Undealiqui tactus dicitur esse duplieitet meritorius; scilicet desondigno, di de eonpruo. De oririno,quando quis est in peecato di ficit quod in se est: ut ego feci peccatum mortale,& ego detestor illud. illa detestatrix, que ad illud instant, in quo Deus dat gratiam, uocatur actus meritorius de eo mo. quia Deus sed iij osuit: sed actus bo- et meritor iux de igno dicitur ille actus. quem sacit, quis existes in gratia, te nos uam sumus in statia Dei. sumus amici eius. de quando facimus aliquos a x bonos , sunt merito. xii di illa merita sunt eausa praemii. Et dico, quod quicunque sacit actus meritorios, habet lux in paradiso, & multi sunmnins ,qui habent melius ius , qu m multi,qui sunt in para.diso; sed non habent executionem, quia peccauerunt inor
Secundo probatur ratiorie resematur siet. mndo aliquid
est causa sicilius medii de illud medium dicitur causa tertii: ambo in eodem genere causae reducuntur. Et hoc est quod dicebat Philosephus, quδd quidqυ id est eausa causae: eueausa
causati,id est,quidquid est eaula medii est eausa tertii: sed heest quod eo erens sacramenta causat medium, quod est sa- cramentum, M saeramentum est causa platita: ergo priuinin puta causans s ramenta erit eausa pratiae,& non nisi in genere causae essesenti . Et ista ratio duo probat, scilicet 'a cramenta sunt cause gratita. secundo. Psacramenta si asa gratiae in genere causae efficienti, Et si dicatur, uidetu Plscotiis contradicat sibi ips, quia dicit, quod sacramenta non Hicuntur eausa gratiae,& Me, m reducuntur ad emat eauseeficientis. Dico τ sacramenta Si euntur esse eaus,, tibi, quia habeant aliquam uirtutem respectu gratiae: sed quia sum dispostiones necessitantes ad gratiam,& sit debent stollari omnes auctoritatei dicentes, quod sacramenta habent alii nem ad gratiam, idest sunt dispositiones nece istantes ad gra
Et si quis quaerat quis est modus, quo lita sacramenta diuuntur eaulae prati t Respondet Scotus, et susceptio sacramenti est dispositio neeeiulans ad signatum per sacramentrum, id est ad gratia oti quidem necessitans ad gratiam: he. quod habeant aliquam Gimam intrinsecam, quae si causa gratiae; neque quae ut causa dispositionis gratiae; sed solum per amistetim Dei causantis gratiam se enim ordinauit, quandocunque alicui consertur sacramentum,illi dabit gratiam: nisi si indis ostio in recipiente. Et si quisquaerat,quo modo habemus, quod Deus hoe ordinauerit c Respondetur, uod omnia qui sicit ecclesia, mut
probat Mouo dico, quoa eerta fiouerit ecclesiam, rcuicunque dabitur sacramentum, illi dabit gratia, te hoe Deus ostenvit Apostolis, Sc per eos eertis uerit e lisam. Et si dicatur.Sacramenta nullo modo sunt dispositiones ad gratiam; ergo malῆ dicitur,quia dispositio ad aliqua forma: ec sorma de t esse in eodem; sed sacramenta , de gratia ad quam disponunt, non sunt in eod quia sacramenta non sunt in anima, eum sint tigna sensibiliai gratia estio anima; γrgo non sunt dis rationes. Pro quo nota, m duiae est dispositio necessitant ad ali
quid ,quaedam est si spolitio ex ordinatione uoluntatis alicuius; quemadmodum sunt sacramenta, quae Deus sic ordinisuit. Et de hac dico, P non oportet dispositionem, quae est ex ordinatione uoluntatis,& illud ad quod est dispositio. esse in eodem subiecti M. Ideo non oportet sacramenta esse, ubi est xratia. Alia est dispositio ex natura rei, sicut motus est diis o- titio ad terminum ad quem, & organi ratio, debita est di mstio ad inseconem animae.Et de ilia dico, loportet bene,wisit dispositio naturalis, di illud ad quod eii dispositio.snt iueodem,& ideo motus, &terminus a quem, semper ianon eodem, ut in aqua,quae calefit est eales . Pro quo est adhue notandum , quod duplex est instria mentirin:quoddam est, quod distinguitur contra causam prim
quod dedendet in agendo a causa prima; & sse dico omnis eausa secunda, luaecinulue sit illa, dicitur esse causa instrumenta is,quia agit dependenter, di solus Deus astit inde endenter. Alio mDo capitur instrumentum. ut di tinguitur e6traeausam secundam, de istud eli triplex. Quoddam est quod dicitur instrumentum quia est pars, per quam agit totum, de talo intur irinosophus secundo de Anima: ubi dicit u o
rana stant instrumenta totius, ut sunt potentiae auditiua, uri ua.&e. quae di euntur esse instrumenta. quia sunt partus totius per quas totum effer et suas operationes. Secundo modo
aliquid dicitur esse instrumentum quod est causadispolitiva. id est quae producit aliquam qualitatem, quae dis mi ad uiateriorem esse m ut ealtat ignis, dicitur esse instrumentum. ignis ad producendum ignem, quia calor producit caliditate, que disponit materiam ad sopiendam ignem. Tertio modo sumitur insti timentum pro iii strumento arti scis, scue est malleu . uel securit. Et de istis dubium est, utrum habeant aliquam causalitatem. set uirtutem activam, respectu effectus principalis,ut per securim scindendo lignum, uel per serram aut ruisi neuti , uel atra habeat aliqua uirtutem respecitu lose sonis ligni.Similiter patet de aliis. Res ondet Mus,2 ista instrumenta artit nullam uirtutem activam habeat, seu cau- talitatem respectu ininus agentis principalis. Probatiar, quia ista instrumenta tantum tria habent, inlinet figuram, quantitatem, se motum sed traliam istorum dicitur esse causa acti ua: ergo illa instrumenta nullam eausalitatem habent, de istud Scotui probat dupliciter. Nam si figura, uel quantitas essent
farinae activae: sequetetur, P Mathematieut consideras quan tu isti figuratum,non abstraheret a motu quia non abstraheret
ab ini quae sunt eausa motus,quia quantitat, di figura essene
Seeundo sic probat Motus, respondendo ad obiect ionem
quam laceret aliquis diems, quoa illa tria quantita , figura. d. motu, non sunt tarma a uar tamen durities instrumenti,
dici: ur esse set ma ictitia, dieit, quod nihil est hoc, quia duri,
me, mallei non mi ibrma iniva. t. ivi rebatur sic anis Deus de potentia sua ab luta seni a. ret aliquod quantum molle in eadem quantitare. de figura, dc moueret illud: ita bene scituleret illud molle sicut durum,s- . . . um est Og quod duri ei et non est sernia activa. Vnde si es. 'set una serra de butyro, uel de caseo; ita bene scinderet, sicut utra de serto, uel de chalybae. Pater, quia si non scinderet. hoc maxume esse quia lignum destrueret dent et serrae de butyro is asea ,e non, quia tune Deus non conseruaret, ruod est sal comper casum potitum. Et si dicatur; quare ergo uriti apud Philosophos dieitur esse causa acti uac Dico, miει di adurities dicitur esse causa activa apud Philosophos, sta apud eos est immisibile, quia corrumpatur; Se non propter hoc, ua a P . quod Labeat istinam activam. Et si arguatur,s sacramenta sortiti non habent serviam activam ii et uirtutem; sequitur. quδd ad instrumentum non magis pertineret iste essetas, quam alius, quod est taliam, quia secutis non pollet sacere sigillum
Pro mlutione huius ponit Scotus talem propositionem. Manente fsura in aliquo, e quantitate, no mutam aliquo alio, neque eorrupto s moueatur ab aliquo. expelletur corput se eundum exigentiam suae spuri de quantitatis, ut serra e pellit corpus secundum suae ib x exigentiam. Et declarat Seotus hoc.quia sunt aliqua duo, quae habent uicompossibilitatem sermaliter adimatrem ergo linum non expellit aliud es-
iue i sed solum formaliter; sicut securit, de lignum. sunt
duo quanta quae habent incompossibilitatem ad muleem seria malem, Ze unum expellit aliud corpus set maliter, de non esi reue te essective expellitur illud corpus amouente securim. Similiter caliditas, de frigiditas sunt incompossibiles adinviiseem: erto unum expellit aliud formaliter; ita frigus expelli tur entiue ab illo quo inducitur eali data ,re quia ignis i dueit caliditatem in aquam, ideo ignis dicitur opes tere essi muὶ frigiditatem ab aqua.Vnde duplex est repugnantia. scialicetist malis, Ecuit tusit. Repugnantia r malis est interit
ia,quae secundum se, te suos est x repugnant ad esse in e dem subiecto, ut oliditas 5c frigiditas, de quando aliqua repumant sic, unum expellit aliud sorinaliter, de expellere forma liter, est plus quim expellere essectiuE. Item si caliditat sep reretur ab igne retentia diuina. adhue expelleret frigiditat εset maliter. ed illa duo repugnant.virtualiter e sicut causa, Ee oppostum sui effectute sitat essectus ignis est ealefacere, ee et
ignis, re frigiditas, opponuntur, seu repugnant virtualiteris iis .
militer duo quanta repugnam adinvicem uinualiter, quia es a
180쪽
sectui unius repugnat alteri,quia unum oecupat loeum, di oecupatio istius corporis,repi Duat alacri corpori . erbia initu subile est itaturaliter, sint cluae repletionem mei do ergo, quod illa initrumenta non habent aliquam caulalitatem reqi lectu effectus, etiam potiumus tenere,quod iii a sacra inenis, quae sunt instrumenta utitutis diuinae, non habent actionem respe luptariae. Et si dicatur, quod non est idem de incramentis,iade instrunielitis artis, quia insitum citra recipiunt motum. Dicit Scotus, quod hoc ito obitat,quia scut secuta , quae reeipit totum effectum a principali agente. potest. dici instrumentum illius eTecius puta scillionis ligni. Ita sacramenta dicuntur instrumenta icipe gratiae, quae eli effectus agetiris principali et ergo rei Peciu azentas principalia , edoctus possunt diei instrumenta. Restat nune respondere ad quaestionem secunda secundum mentem Moti,in qua quaerebatur . Utrum iu sacramentis iit aliqua uirtus supernaturalis,ut in sacramento baptismi; v ruin ablutione si aliqua ulmis supernaturalis.Respondetur ponendo aliquas propolitione . Pruna. Non est masti selliam, quod in talibus saeramentis cetalis uirtus sapernaturalis. Ista Fropositio est clara. Secunda. Non est impoli ibiae uile talem uirtutem super naturalem in sacramen is, di L. a relinquitur, tanquam pro bata per rationes, quas Hoc bat Scotus colura TLomam. ii Tettia propolitio. Non est nectae ponere talem uir utoti super turalem in talibus sacramenti, , de licet sit hae e piopositio satis probata: tamen adhuc eam probat scotussic. Nam mirum esset, quod talis uatius supςrnaturalis esset in talibus saeramentis, di quod generaretur, di corrumperetur in infinitum,scut sacramentum. Item daςo,quod poneres illam uiri utem supernaturalem in sacramentis, adhuc non pol et prodi cere gratiam, neque illa dispositionem praeuiam ad gratiam, quam tu ponis,'quod non pol et illana producere: patet herrationes praedictas.ltem uirtus diuina ex pacto, sine aliquibus intermediis, poteti producere gratiam in anima nosia: putasne illa uirtute, uel dispositione: ergo re .inquitur ista prima conclusio uera, τ nullo modo est ponenda ista virtus supernaturalis in sacramentis. Et videtur,quod Scotus neget omnes auctoritates, & cinctos. Et arguitur se. Multi sancti, di auctoritates Mucio unuclamaut in sacr. mentis elle aliquam uirtutem supernaturalem; ergo uidet tu,quod Scotus malu dicat. Respondetur, ut habet Pulloiophus in secundo de Emta mundo. Virtus alι uando eapitur pro uitimo de potcntia alicuius, di tali mo-o ceperunt omno sancti, di omnes auctoritates dicentes, quod in sacramentis est uirtus supei naturalis, adest est ultimuae potentia sacramenti. Et si quis quaerat, quid intelligitur per ultimum de potentia. Dico,quod nihil aliud intelligitur nisii tota extentio alicuius uirtutis,quae extensio uirtutis, uespotem iae fit per minimum, in quo non potest illa uirtus, inclusa in minimo illo,quemadmodum diceremus, P uirtus potia tua Petri teri natur ad centum libras: tunc portare centum libras esset ultimum de potentia Petra, quia non potest ultra portare, uel per maximum , quod potest ut inclutan in maximo ino.
Quaeritur pro hoc una quaestio de eotentia. Vtrum d terminatur ad maximum, in quod potest, uel ad quid tetui
Pro isto ponuntur aliquae propositiones. Prima. Potentia activa terminatur ad maximum, in quod potest,ita elii aliis. Secunda. Potentia activa terminatur ad maxima, in quod non potest di ista est salsa. Tertia. Potentia activa terminatur ad minimum, in quod potest, de ista est falsa. Quarta Potentia activa terminatur admitumum, in quod non potest, ista est uera Sensus primae . . Potentia attiua potest in istud magnum,& non potest in maius, di istud est tal- sum. ensus secundae est, uirtus activa non potest in istud in mum, di potest in maius, de istud in falsum. Sensus tertiae eiuuiitus activa in istud potest, di in nullum minus isto potest, de hoc est falsum. Quarta se exponitur. Virtus activa non potest in istud. de potest in minus, di istud est uerum. Et dico, listud minimum, in quod non potest uirtus, dicitur ultimu illius uirtutis, εο potentiae. Et hoc uuli habere Philoso obus iis secundo de anima, ct in primo de ri t. i aside cetio. Ideo dico ad propostum. π sacramenta babent utitutem, capietulo uirtutem pro ultimo de potentia.
Dicci quid inultimum ecpotenti iaciam ut nihil aliud est, quam Mociter,certitudinaliter,& prius natara, usuaucare gratiam,ut lignat ut Et si quaeratur, quideli illud significare certius di taliter, uer ς gratiam . Responacturi Sacramenturiis igni hcare uere cert iudicialiter gratia', non est aliud, quam coitiormitas signiadi gnatum.vude quandocunque lignum significat uere, certitudina. iter sipuatum; tunc signi adsignatum est uera relatio , quae uocatur cohi omnita, . quae coulor tas.m facrarmeluis, nihil aliud est, qua in ueritas, ta eisicacia. in sacra metitis. It quod contormitas ueritatis , di cificacia idem agni dicant.
Et si quaeratura Vtrum illa consormitat si serina absolvta. Respondetur, quod non; sed praecise est retatio signi ad
Ilio quo est notandum,quod Qui ad signatum duae sunt re
Prima est, uae uocatur fgnificatio, quia hoe innitari Ggnum, quod significat lignatum. . iacunda est relatio, quae uocatur consermitas, deissa praesupponit pia mam, quae est relatio significationis, quae noti est niti respectus sm ad signatum . Lt isto modo consermitas, nullo modo est absoluta , sed est respectus ii sui ad signatum Lx omnibus istis ςoncludit Scotus, quod licet si ponenda uirtus an sacramentis, capiendo uirtutem pro ultimo de potentia a non tamen, dicendum est quod habeat in Mitatem respectu Pratiae. une restat sellaete argamenta principalia. Et primo arguebatur contra primam quaestionem aueiotitate Augustinia centis Quae est asta uirtus aquae, ut corpus tangat, dc cor abluat, scd uirtus, seu aqua non potest abluere cor, laesi animat nisi producendo gratiam in auima ι sed hoc est per uirtu ei aquae rogo aqca nabet aliquam causalitatem. vii e Deus de potentia ab .uta posset nobis remι tere peccata notio; darto, quod non acceptaret nos ad PMiam: tamen ex pacio, de de potentia ordinat nunquam iaciet,quaa sic di potuit. Respondetur,u quando Augustinus dixit istam auctoritate,uOuuoluit intelligere, ae sacramcnta habeant aliquam causalitatutes pectu gratiae: sed F sacramenta sunt dis titiones propin- ux, necessitantes ad gratiam, hoe capacio diuvi Q, quia Deus. sciui potuit.
. Securico arguitur. In dissinitione sacramenti, quam potui magi det in . mera ponitur causa, dicendo sacramentum estinuis bilis grat: ae, uitariis torina, ut eius timilitudinem gerat, causa existat: si ergqexista causa, uidet uc quod iactamenta sulit causa gratiae. Respondetur, quod magister nunquam uoluit intelligere, quod sacramenta naberent causalitatem respou gratiae; sed ponebat causam in diuinitione, eo, quod certitudina iter, iacisiraeiter ligniscant gratiam. Et s arguatur sacramenta n uae lesis non distinguuntur a sacramentis ueteris legis, nisi quia iacramenta ueteris legis non causabant gratiam, Asa cramenta nouae imis causant . Iam responsum' est, quod duplex est sacramentum: isti licet improprie dicitam, di illud sunt cetianoniae, bc de isto dicitur, Wista non ei sicaciter significae gratiam, di dictum G, v antiqui habebant sex centum cirι- monias ta sacramentum proprie fgnificat et seacuet gratiam:& etiam istud potaut esse inueteri lege, sicut satis am-
cisionem,quae erat sectio pelliculae. Et ideo diem in sacram ta nouae legis, di sacramenta ueteris legis, non diuerunt, eo, quod sacraniciita proprie dicta nouae legis causant gratiam,di ueteris legis non: sed quia sacramenta nouae legis cauisne maiorem gratiam,quam sacramenta ueteris legis. Sed contra dieitur in quadam oratione, quam ecclesia saeu.scilicet per Gelant domine tua sacramenta in nobis.Tunc sic arguitur. vel petimus pollibile, uel impossibile: sed non petimus inis iubii ergo possibile, pura gratiam, sed sacramenta continent gratiam, de illam petimus ergo sacramenta iunt causa prati i- v sacramenta continent gratiam sicut dictum est,sicis P saetamenta sunt dispotitiones necessitantes ad gratiam sed propter hoc non sunt causa gratiae. Resai soluere argumentum quod saeiebat Thomas, ad probandum quod sacramenta sunt causa gratiae:& non causa per accidens: ergo causa per se. Respondetur primo, quod sto munia non sunt caula gratiae. Dico secundo, quod adhuc si ponet cmus, quod sacramenta sunt causa gratiae, adhuc nocieisent causa per se: sed essent causa eodem modo, taut lup