장음표시 사용
391쪽
tune non nit ad eorrectionem uel satisfactionem, sed potiui ad uindictam.
Secundo quaeritur, utrum ni ore sit satis actoria. Pro solutione nota,quod de morte possumus loqui dupliciter, quia
ma. De inis mora est una res quae sequitur naturaliter ex condi tione nanxero mat turae. i .ex debito, quia uiuimus ex dono Dei, & morimur exta. pDei ιν debito, de communiter tenetur quod non eii satissa tia, deurui. hoc eo, uod ei necelsaria. Sed Scotus tenet oppositum, dedico quod ista talis uoluntarie accepta est satis iactoria pro omnibu et uenialibus, de facit multum ad remissionem poenae
debitae pro peccatis commissis, in hoc seculo. Et ista opinio est magis pia. Alio modo possumus loqui de morte inflicta
pro peccato, ut mors latronum &aliorum. Ecdieci quisa ista est ratis iactoria,quia potest esse ibi unus aetas uoluntatis ae .ceptativus illius mortis in ordine ad Deum, Fc cum cosidera- . tione propriorum peccatorum. Ideo est ualde satis iactoria. quia notest habere maximam rationem uoluntatij. Ideo estam Lactoria.
Quaeritur nuid sunt ista opera pinnalia. Unde per opus . nale ego intelligo poenam quae sequitur adactum, veli puactus, uelut ruitque.Tunc dico quod opus pinnale in trini e- eum est nolle peccasse, de tristitia de peccato, de huiusni,di. Alio modo est opus poenale extrinsecum. & illud est unum . maximum quod ei lineonsessione: quia dicit Motus in fineo articuli quod nihil dissicilius est ipsa confessione. Alia
tria.uidelicet, eleemosyna,ieiunium ec oratio, de unum. quodque istorum capit ut tripliciter. Vno modo communit -- - se est abstinentia peccati. Et isto modo non loquiturr se modo eapitur communiter, de omne illud quod sa
cit ad macerationem carnis,est ieiunium. de isto modo ieiunium est in genere,sub quo cadunt peregrinationes, uigiliae.& extera opera poenalia, de isto modo capitur hie. Alio modo capitur magis proprie, te tunc est abstinentia a delectatioi ne, de si e tenemur ieiunare quotidie. unde oratio capitur tri-
. bur modis Uno modo comunissime, de tunc non est nisi ope ratio bona, quia non celsat orare, qui non cessat bene agere. Secundo modo capitur pro comemplatione, de pto quocunque opeie pietati . Se isto modo capitur in proposito quando capitur in genere . Tertio modo est eleuatio mentis in Deli,
id obtinendum aliquid, de quo uidebimus alias, quia non est bie ad propositum . Sed eleemosyna capitur impliciter,
stilicet communiit me, communiter,&proprie. vi de commuitiis me capta nihil aliud est quam exhibitio, seu datio: sue impensi o, actus pietatis , siue impendatur spiritualiter: siue corporaliter, siue circa se, siue circa proximum. Et se discit magister , quod potior eleemosyna est misereti tibi ipsi. Ideo dicitur communiter, quod petima charitas inci ita s ipso Sed communiter capta est actus pietatis impenitis spiri aliter,uel corporaliter non sibi, sed proximo. ut quado di .eimus orationes pro proximis nostris, damus eis eleemosynas, Scisto modo capitur hic. Tertio modo capitur ptorii ji
si me, de siceli actus pietatis, quo aliquid exhabetur proximo
Quaeritia Deinde respondet doctor quaestioni , in qua dux itur,. utrum cuilibet peccato mortali actuali, corresponaeat propria satisfactio.
Salii avis Pro solutione nota, quod satisfactio potest diui propriar. . H duci tripliciter. uno modo determinata secundum speciem, quaer pria irra est illi quae correspondet aliquibus peccatis , iuue sunt eiu μιι o. dem speciei . ut sat si actio quae est pro peccatis earnis: Alio modo determinata secundum numerum, quia correspondet. tantum uni peccat Tertio modo dicitur determinata sue propria sic, quod ista satus actio conuenit uni peccato densi altera.tunc dicitur primo, τ non cuilibet peccato mortali
actuali eortesponses tilia tio propria, de determinata secundum speciem, immo una satissa mo. i. una contritio sus scit ad doetionem multorum peccatorum eiusdem speciei.
- secundo Aco P non cuilibet peccato mortali correspondet. satisfactio proprie dicta, de determinata secundum numero: id est non oportet, et pro quolibet peccato disvincto ab alio, sat dis uncta pinitentia numero,quia unica detestatio , potest fossicere pro oninibus peccatis. Tertio dico, in nedum una sati, factio simpliciter totalis, sussicit ad sati Gionem multorum peccator lim, sed partiales satisfactiones integrantes unam totalem satisfactionem , quandonue suis ciunt, ut suando quis habet displicem iam, de flagellatur pro peccatis suis, ic eu Loc dicit Miserere mei Deu .ex tribus erum, erit una totalis satisfactio. inarto dico ut cuilibet peccato
mortali actuali non correspondet propria statui o, secuu- dum tertium membrum: Ita ut illa satis sectio sit iti pro Italani peccato mortali, non aueri, immo una potest esse te.
spessu multorum peccatorum distinctorum. Ex quibus inieri corollarium,P cuilibet peerato mortalia tu li,eortespondet satisfactio propria determinata, idest . disiuneta sat maliter , uel uirtualiter . Exemplum primi, ut uando actu consideretur peccatum. Exemplum seclidi: qua- . o aliquis habet unam satisfactionem pro multis peccatis,
eum intentione, P si occurret et memoria aliorum, tunc ap
plicaret satisfactionem pro illi . ergo, Soci DE NTo articulo in quo quaeritur, utrum satis. b c arris io de uno peccato possit ab alia satisfactione de alio peccato sedaram, vel utrum poenitentia possit diuidi: de uid, s intur,et uc, auditaritate Gregoria. Et arguitur se, ut patet intextu. igitur poenitentia potest diuidi .Secundo patet auciorata
te Ambrosij dicentis, de si fides de iit, pena latis facit. ex quo patet τ peccato inlidelitatis stante , valet pinnitentia. ideo id tu, di potest.Sed contra hoc eit Augustinus. Maxima impietas a Deo sperare dimidietatem veniae, ut patet in lito
Irici solutione nota satis iactio proprie dicta, potest capiduobus modis. uno modo pro sati, iam ove totali, ut est iii a 'r'
quae dicit aversionem ab omni peccato, ec conuersonem to talem ad Deum, de ista potest eis e contritio seu attritio cum quibuscunque requistis, cum confessione, te aliis exteriori .
bus. Alio inculo potest dici satis iactio partialis, de ista potest dici dii plex.Vno modo potest dici se, quia dolet de uno pe cato, bc habet uoluntatem peccandi altero. Et isto modo po It est diei satisfactio partialis, quo ad reeoneiliationem. Alio modo pote ii dici ad redditionem p nae pro peccato. ut siniuncta luerit mihi Pinnitentia, F in tribus diebus faciam risiactionem, in prima ut iei uinem: in secunda dare eleemosynam, Sin tertia fiagellari. Ita potest daci fatisfactio partiali, quo ai redditioncm p net . Tune ponuntur tres conclusiones Quarum prima in ali iactio totalis reconciliat pee-
eatorem Deo, quantum ad culpam, de quantum ad penam, quia uel talis placat Deum, vel non. ii primum, habeo i it en-tum.Si secundum: ergo Deus non est misericors. quod est in- conueniens.Secund coclusio. Impossibile est aliquem sati Giacere Deo satisfactione partiali, quae dicit reconciliatio ii εcum Deo de uno peccato, temanente in uolatione peccandi, ues in alio peecato quia quando Deus sanat, totaliter sanat. sed iste stat inimicus, quia stat in uoluntate peccandi. elta sequeretur,quod esset amicus, bc inimicus. amicux, quia ingrati inimicus,quia in peecato. Tertia concluso. I)ossibilo
est iliquem satisfacere satisfactione partiali quae dicit redditionem p nae, dato et non reddat pro alio, quia stat, ego doleam de omnibus peccatis meis. Ec tamen reddam pinai de uno latum.Sed nota ir aliquem reddere penani de aliquo, seu satisfacere de uno peccato , potest intelligi dupliciter. Vno modo actu.atio modo actu de asse . Unde primo mo- Art M s. do: Ille reddit penam quando a cogitat de uno peccato, de ι facere da non de aliis Sed isto modo stat ua aliquis sa issiciat pro uno sca- peccat. actualiter, dc non pro alio, Sed seeundo modo isto ρο ita escatissae it partialiter, re reddupsuam aetuta aflectu,quip . . se tui nam reddit pro uno taurum, de habet intentionem , quod si tiri eurreret sibi cognitio , uel cogitatio de altis : ita ii. .ceret de illis pαnitentiam , dc redderet ps nam pro illis, sicut pro isto. Lx quo sequitur corollarium. I, satis siciens satis iactione totali, reconciliatur Deo quantum ad obligationem culpata de absolutionem psne .ut dicitur in prima conclusione . M do ad auetoritates, in oppositum istili , solutio patet in m pistro vide in praesenti distinctione Sibi solui intur.
On s CV Noo principali. doe.ὶ Quantum ad secuti. μ ν
dum articulum, uidendum est, quid est ratio nominis huius, .
quod est fati,fictio proprie dicta De quo dicit primo. in s iti, actio generaliter dicta. est redditio uoluntaria sic itus operis rinalis, quae coiisistit in acta exteriori, uel in pag ones . consequente illum actum alem, ut ieiunium uel triuitia, vel fames quae sequitur adieiunium. Sed lati, io proprio o. - dicta, est operatio exterior laboriosa, uel ps nati . uoluntarie assumpta ad puniendum peccatum commissum a se . ut ieiunium, uel aliquod aliud tala. Ex quo sequitur, psati,ia iii t proprie dicta, de satisfactio generaliter dicta differunt tantumodo penes hoc, lsati sisto generaliter dicta se exmidie ad interiora , Sc exteriora. Quae Christus passus es in cruce, non dicuntur satisfactio proprie loquendo. quia illa no et e
392쪽
proarie imitendo. sed bene sne s relictio. Exquo sequitur τ aolor viminis in passione Chri iti,
non suittatis io proprie loqueno,quia non propter proprium peccatum. Sed ii quaeras, inquiuus consistatasta propria faciis io dico F in operibus pinsitat ut ieiunio, oratione, e eleemosyna. ut dictum est.
Contra, si hoc ei set verum, Τ in istis cons steret satisfactio
proprie dicta, sequeretur, Tauarus erogans unum dena tu, plus satis iacit pro peccato tuo, quam liberalit dando vinum aureum, sed consequens est absurdum. consequentia patet. quia magis rinale est uni auaro dare unum denarium, qui in liberalicite unum aureum . igitur magis satisfacit. eoas
ventia tenet quia opera magis pqnalia fiant magis sati sa- otia.Similiter potest dici de ieiunio in assueto, Se in non assueto quia videbitur,l in uno et it pina magis sati, sin s a ,-- in alio. Ο Pio tolutione nota,*rinalitat in opere attenditur duplieiter.Vno modo attenditur in ordine ad naturam nostram, Alio modo ad ma. eou luetudinem , do malam uitam, Nuoluntatem ipsius operantis, ut qui ex culpa sua accumulat sibi pessimos hab. tas, ita i non potest ieiunare. nec orati nes dicere, nee eleemosynas dare ex malitia sua, Sc non ex natura. lodo nos lo auimur de operi x rinalibus quae considerantur in ordine ad naturam nostram , de non in ordine ad malam uoluntatem operantis, quoniam dicimus, quod samo tisfactio millime in operibus rinalibut ad naturam. Ideo ad m-- δε arῆumentum, nego consequentiam, de cum probatar , neeto, H Puttali auaro magis rinale dare unum denarium quoad nam amira turam, licet bene quo ad suam malam consuetudinem. M metu, qua dodico ui penes istum modum, non attenditur pqualitas in dare auis opere. ideo non maςis salix iacit,& per hoc soluuntur multa Naὶ4ιε- a Nument ut patet:Tuuedi eo ad quaestionem, leui libetrali. peccato, correspondet propria tana regulariter,exceptis tri Ido e buxealibu , quos ponitdactoriariter a. natet eoncludo ista caro νιορ α quia tenacibus largitatem, luxuriosis catlitatem, Sce igitur. des pro ria Ilaimus casus est,.*si aliquis pauper Litatur tantum decem rasa νες. scuta. de iam consiumpsit, devenit ad me, tunc ei non debeo ι ι ter . x- imponere, Preddat illa: quia non habet illa nec debeo ei diceni ννιι. cere, i uadat ad quaerendum elemnosynam. Sed bene debeo pi, M. dicere, Vteterat Deo omnia opeta panalia quae secerit pro.
peccatis tuis in isto casa regulariter non correspondet propita satisfactio regutariter, e naturalitar huic culpae . cnii Tnetur δε- dux eas est de ieiunio. ut patetia textu . Tertius casas pa- μνem a vi tet in textu.In quo aliqvi carpiunt doctorem,dicendo.l risit m. n. multum liberalis cum peccatoribus.quod non est sibi imputandum ad malum,quia non intelli sunt ipsum, uia aliua emnolle rinitentiam sacere, de aliud istam impolitam ab illo, nolle acceptare,nuia primus impossibile estis sit renitens, de talis non debet absolui.Sed secundus stat, et nolit aceeptaro nitennam iniunctam sibi ab isto, di tamen cum hoc'ue sit simpliciter penitentiam sacere, uel bie, uel in alici siculo, H ille qui nee hie nee ibi, nullo modo est ri nitens. Ex quo sequitur, indoctor loquitur de secundo, de non de primo: ruando dicit, qu4d ille qui non uult penitentiam recipere, ebet absolui. Dx et v ARTO in quo quaeritur,utrum satisfactio pro-
pria de uno merato , pollet impleri absque satisfactione
de alio. Pro euius declaratione, quaeritur. virum possibile sit alia quem implete rinitentiam sta iniunctam in peccato mortali sibi dimitia ita ut ad illam amplius non teneatur. Pro euius declaratione sunt duae opiniones.prima est tanti Thomito stona uenturae. secunda uero Scoti. Qiai. D. Pro declaratione primae, ponitur talis eonduco ita Thoma.Nullus extra charitatem, neccatis commissis pq nitet mctis, iis tiam iniunctam adimplere potest, sed illas tenetur ad illam. ν..emmis Pro euius declaratione, nota T satisfactiones quae in ch tali Mn ritate sunt pro peccatis,possunt ab inuicem separati, dupli Da mi, a citer .vno modo acti . ita P quando unus orat,non ieiuna cere pr. e tucdicit, di bene, P una istarum posset ab alia separari. Alio omisso modo possunt separari ab inuicem habitu ita u quandocumque aliquis adimplet, nam, in uoto non habet intentionem
implendi aliam. Et isto modo dicit ae satisfactiones no posimi. Ioa sunt ab inuicem separari habitualiter, quia tune nihil ual rari tet satisfactio. quo sequitur corollarium secunda ipium, cito aien O oportet omnes satis satirones debitas ad tollendum rina,inti ri. esse simul iunctas, actualiter, uel habitualiter.In hoc, tam' hae distinctione eonueniunt omnes theologi. Sed non ui conebisoae,in quacior, et ςina clamatem millias pociniatilis mere de preeato sia dimisi auod probat se, quia in sitis.
factione, restituitur amicitia eum Deo: Ideo oportet 2 reddatur iussitiae uesitas, sed extra charitatem nullus potest aereddere aequalitatem: igitur extractaritate nullius stat acere potest de peccato sibi dimidis. Minor probatur, quia illa
aequalitas attenditur iuxta aeceptationem diuinam: quae non est cum illo, tui est extra charitatem. igitur. Maior patet per Aristotelem uom Ethicorum, ubi ait P reiii tuta amicitia, oportet reddere aequalitatem iustitiae. Confirmatur, quia si
extra charitatem quis simiacere pollet, sequeretur . talis edet amicus, de inimicus: sed Koc ea absurdum, igitur. quod
sequatur, probatur quia bene sequitur. Satisfacie. ergo est amicu etiam bene sequitur . Est extia charitatem, ergo est inimicus, di se habetur ut ea amicus di inimicus: & in gratia de extra gratia.quod uidetur :utdu, erga concluso D Tho mae remanet probat Beat ut Bona uentura addit huic conclusoni, a, ratisfactio includit acceptationem esuinam , ec extra elisitateni nullus est acceptus Deo. igitur nullux talis
extra charitatem potest satisfacere pro peccato dimissis. Ex quo sequitur , quod asterit eum do initio Thoma in sua conesulione, quia nullus poteli siti, iacere nisi 'acceptus. Sed opinio Moti est inoppolitum ad quaestionem pr dictam rui ponit talem conclusionem. P talis satisfacit de peccatis
Ilao quo nota qu5d aliquem satisfacere de peccato dim G M. so, potest duplicitet intelligi. Vno modo actu peccado. Alio tarii a M. modo a peccato abstinendo. Modo dico quod conclusio do- Atiis. ctorii intelligitur secundo modo, ic non primo modo it P sis usae'.
aliquis extra charitatem existens satisfaciat abstinendo a pec aiscato, Sc non peccando actualite quia tune non esset suis lactio, sed offensa sormaliter. plici er γ
ndo notandum esto de satisfactione possumus loqui , a iM. u.
dupliciter. Vno modo ut aecit redditionem tanae uolunta--.riam aequi ualent enim critorie . Secundo ut dicit redditionε
petitae simpliciter, te hoc dupliciter uel quia ipse eoi uolutas e nee soluit uel quia ab eo exigitur ut in naturalitatis. in pria . i. λεmo, est sati iactio, de meritum. in secundo satisfactio tan- h- , tum. in tertio nec setis sartio, nec metatum . Ex quo sequitur in adimplenti tanti euti alii eum charitate pro culpa dimici, datur aliquis uouit, gradus gratiae ultra illo quos dederit sibi Deus in remist olim,eccati , secundum obolem, de isto modo est securius adimplere pinitentiam in gratia. Ex quibus se luitur u ille qui adimplet nitentiam tibi iniunctam, pro peccato sati iacit, sed non meretur . Et sic soluit pinam, quia uoluntarie aisumit, S patitur: Exqnibus sequitur , Pqui terito modo satis acie, non soluirpinam', quia non uoluntarie assiimit, licet soluatur petita inuoluntaria, sicut damnati faciunt. Ex quibus inseruntur corallaria primum corollarium loquEdo de satis iactione primo modo rdi eo ut ear
merito lata condigno uitae Hem e.
Secudum corollari uni. i quis maγam partem satisfacti nis adimpleuerit in charitate,& reliquam in peccato mortali, de rigore iustitiae ille de illis peccatis non; euetur amplius recipere nouam petivitentiam, sed satisfacit, quia reddit pl- inam uoluntariam aequi ualentem. Contra. Satisfactio huius mortua est, quia est extra charitatem: ergo non est satis sa- ictio Respondet concedendo τ non sit meritoria, sed nego. st non sit satisfactio simpliciter. Contra. Non est meritoria, nee placans,nec reconciliam: et go non ea satisfictio:Res deo negando consequentiam, quia sullicit Deo niti non uult
plus secundum suam iustitiam , nisi quod soluatur ps
uoluntaria . Ideo concedo antecedens, de nego conse
quentiam, de dat Scotus duo similia de damnatis . Primo de rege temporali, de de exaltato ab ipso, uel dem
Tertium eorollarium. si ovis p irent p itentiam iii -ctam tibi magnam partem adimi euem extra charitatem, α οπιω-
in isto statu moriatur, licet isse in intereo damnetur, no exi ij, factis
seriar ipso stupinitentia bie facta: sed punietur se- - , . .
cundum metuutam Mnae quam non secit pro illis peccatis dimissis in hae vita. r x quo sequitur,l omnia peccata mor- Q m. d. taliam hae inta iiiiiiiii non puniuntur in in semo aeteri ali-'ini ιν
tes, sed temporaliter: Aliter est de illis quae non dimittuntur m minariis in hoc se lo quia illa punientur in sternum. Ex quo sequi- Salii finitur u in inservo est redemptio, quoad peccata veniali , de ,-- μιμι
etiam mortalia bie dimitia. Ex quibus omnibus insert e - extra ebais
cluso doctoris, quod sat iacient extra charitatem de pec- tinis, eatis dimissis, de quibus eontritus luit, e consei sus , uere ci- ρι mers Misacit, di simplicitet, licet unicii totie. Piobatur primasica ἀ
393쪽
ixi a se:quia si pinitentia ista non estes sinplieiter sati sactio, stabiti queretur P satis iacere in peccato mortali esset magis retia. here a uirtute & dare occasionem peccati di . Sed consequens est inconia emens, eum omnia bona opera secundum omnem scholam, ualent ad aliquid: agitur.Probatur e sequetra, quaa siquis confiteatur, di detur sibi ieiunium per triduum te, ieiunetvna die: Se peccet mortaliter secunda die, &dicatur sibi U enitentia facta in peccato mortali non insati si ictoria, iue talis eonsideratio hoc , non ieiunabit tertia dieti peccabit mortaliter,quia contra praeceptum eccletiae, quia contra illud,* sacerdos sibi imposuit re reo conclusio est vera.uidelicet, et satisfacere in peccato esset occasio peccati: quod est inconuenien . Secundo arguitur. Bene sequitur, Iste extra charitatem omittens ieiunare tertia die beeat mortaliter: quia contra praeceptum ecclesiae, cum sit mira praeceptum sacerdotis qui est uicarius Dei in hoc actu,& eit ecclesia: ergo ieiunans bene facie . Et ultra, ergo satisfacit, licet non mereatur: ergo satisfacies extra charitatem de peccatis dimissis, satis sicit simpliciter. Hae ura . Tertio Suitum Extra et aritatem potest aliquis sati, si-aγει cere satisfactione suis cienti ad obseruationem legis diuinis. axi eo prxcepto Dei: ergo extra charitatem satissaeient praecepto atharisa eccletiae .vere satisfacit. Consequentia uidetur nota, qtita ma sis obligamur aspraeceptum diuinum, quam ad praecepta ccclesiae,ergo extra charitatem possumus satis sacere illi, de isti Sed antecedens patet de Sorte honorante parent et in peecato mortali, pro loco.& tempore , quia talis satisfacit praecepto diuino de honorando parentem, de ea extra esistitate. ergo&eSi dicas P noma Tuam inquerendo, aut bono rado parentes bene sacit: aut malefacit, N e. Quarto arguitur,& pono ea sum, T sor: ex peccauerit, de non alio peccato uisi acquirendo bona temporalia in diueris si locis, & totis,ta ueniat ad consessionem, di imponatur et v per unum mensem continuum detPauperibus quinque denarios singulis diebus , eo quia ipse non habet mentoriam quibus teneatur, di postquam aederit per deeem dies, peccet mortaliter, tune clarum est, quod iste non tenetur propter hoc iterum dare quinque denarios, ergo concluso vim π eil vera. D. Ad rationes asit Thomae regum it Mem,&cu probatur, τ .c. 30 qui, secundum primum modum satis iaciendi, quando est euvi manae merito, uerum habet illud. uidelicet, v debet reddere aquas .in litatem iustitiae , sed secundum modum satis actionis tim initer, non: quia ad illum non requiritur redditio aequalitatis iustiti red tantum requiritur redditio penae, a qui ualentis uoluntarie. Ad eonfirmationem, nego consequentiam,& cum proba tui. Bene sequitur quis satis iacit: ergo est ami eos: Respondeo distinguendo antecedens. A ut primo modo, & ila concedo, aut iecundo triod ' sic nego:quia non ualet ista con sequentia, iste satisfacit iecundo modo:ergo est amicus, igitur rationes. D.Thomae non concludunt.
N--tis argumenta principalia quibus primo sic arguebatur. probando V non cuilibet peccato die. Si cuilibet peccato ., imalia mortali actuali corres onderet propria satis uuio, sequere-V tur,*alliquis posset satisfacere de uno peccato . sed hoceqsaliun .consequentia patet, quia una petua piopri 3 uni peccato, polist solui siue pinna propria alteri peccato, sed et consequens si fisum paret, quia tunc satisfaciens, esset amiculiti inimicu , te satisfaceret,& non satisfaceret.Nam bene sequitur,Satis sacit de uno: ergo est amicui. Noti sati iaci id soluitur alio:ergo est inimicus: Respondeo nNando ςoosequenti resina iniri Et cum probatur, T consequens siι salium probando, ut quis Oresti esset amicus, de inimicus: Respondetur negando. It cum probatur,quia bene sequitur. satis iacit .ergo est amicus cocedo, statutacit primo modo, idest in erit ortu. Et cum dicitur, b ne sequitur.Non satisfacit urgo est inimicus ego consequetiam,quia sat v non stamiacit actualites de uno pc atra, de tamen bene habitualiter . Lt in isto sensu cu ςditur ptima consequenti
et Muthin secundo si si cuilibet peccato corresponde pmpria sa-
s. d. - ti sinio,sequeretur P ala uis potest satis iacere de uno ictu peccando moti aliter, uel manente impinit ni ede alio, sed V hos est sil sum.igitur. quod sequatur, patςt: quias cuilibet peccato correspondeat propria satisfactxo praeci e stat unum S.Iritur ieiunare pro uno peccato,dc sacere pinnitentiam de illo, mah-- is nente in alio, igitur: R. espondetur nefando consequentiam,
quia satisfactio ςst x rip ea . laedam est metitoria. secunda quae diei e redditsonem penae uoluntariam. Modo negamibonsequentiam intelligo de sati factione primo modo, quia tunc esset in peccaro di in gratia,quod implicat. Sed si intelia ligas secundo mo, non habeo linconueni ti,T satisfigat de uno peccato, mane.ite in alio peccato.licet non possit Loefacere peccando actualiter. Quaeritur hi utrum bona quae sunt in peccato mortali. stat sunt rinae solutae de peccatis comminis, sunt alicuius boni meritoria. Pro solutione diciturquM hie non quaeritur , utrum snt meritoria vitae aeter e quia non . neque gratiar disponenti ad illam Sed utrum snt meritoria alicuius boni spiritualis, ut gratiae gratis datae, uel alicuius boni temporalis, ut sauitatis, di diuitiarum .dec. Pro solutione nota et meritum diruur actio qua fit, ut qui agit tale meritum, aliquod sit sibi debitum, de iunE, ut actio qua quis laborat in studio est huiusmodi. Pro quo notadum est,quod iustum dicitur duplieiter. uno modo quia illud condecet, seu decet bonitatem dantis, ta isto modo iustum esset saluare damnatos: Alio modo,quia illud exigit meritum recipientis,s: isto modo dicimus, τ erit ivditium ulcimum. uidelicet.ite maledicti in igne aeteritum. Venite be dicti ece. Lx quo sequitur ut aliquid dicit ut de-. bitum duobus modis. Primo: quia in recipiente ponitur ra. tio debiti, ut est meritu Secundo modo,qualido in largiente .seu conferetile. ponitur ratio dandi beniuolentia quae largu dicitur meritum. Existis sequitur , squotiescunque ali quideli debitum, quia in recipiente, cit ratio debiti, tunc uocatur meritu de condit Io, sed quanto debitum est in lat. gente, uocatur mei itum iae congruo, quia hoc ex meta liberalitate danti prouenit. Notandum est rexiliens in peccato mortali secundum. Bona uenturam.noli est dignu3 pane quo uescitur, quoniam tanta est proportio inter peccatorem hoc modo. de habente Erat an . icut inter lineam, di punctum quae idem est nul l Ideo dicitur 3 meritum de congruo, nihil est a parte peccatoris. Et secundum istum m adum dico ad quaestionem, Pnon ualent opera facta in peccato mortali, neque ad uitam temporalem, neque ad uitam aeternam , sed extendendo magis hoc uocabulii in de congruo : Respondeo. ui sunt aliqua. opera meritoria alicuius ni temporalis, ues honoris, vel sanitatis .uel alicuius alterius, licet hoc non concederet Bona uentura .si quaeras utrum alia bona contra charitatem sacta sunt diminutiva penae aeternae, si ii e moriatur in peccat mortali: Respondeo se negatiue ualent, quia negant actum mecati tunc iniuisse in peccatote, quando talo bona iactatuerunt, dis et consequens negant penam in uuerno in iii Gse, uel anesie pro illis peccatis de operibu quae tamen insulset ii tune actu peccas ent. Sed uon assit mariue. i. quod diminuam p nam extensiuῆ quia in aeternum punietur, neci luentae in isto se usu . uidelicet quod tibi de debiti, pcnis aliquod diminuatur , quoniam tantam habebit ille se. uel se .isse qiu in uno peccato mortali moritur, sicuti te qui, mille , s aequali conatu secerunt, licet prius secerat in u
Tettio arguitur . Si euilibet peceato mortali actualieor. Hi penderet propria satisfactio, seqqetetur quod iuxuriae coit est inderet ieiunium, te superbia oratio, sec.sed hoc elisalsum : igitur illud ex quo sequii ur . consequentia est notarquia quodlibet illorum est peccatum. ised quod sit falsum, ostenditur,quia tunc sequeretur, quod a tax esseti ita lux . ita quod non posset sacerennitentiam de peccato suos Loeest salsum. igitur.quod iequatur. pMel poneta casum de illo mi non potess ieiunare, nee reddere pecunias
quas stratus est, igitur. Respotideo concedendo regularitere sequentiam, sed in casui non ualet:urimo potest commi tari: modo tu loqueris in casu.ideo nego coui uentiam. Quarto arguitur. Omnibus peccalix correspondet unica satisfactio.ereo non euilibet peccato correspondet propria. antecedens patet auctoritate Augustini, quod comtitio una
test esse satissutio pro multis peccatis. Proselutione nota, quod tanta posset esse eoinritio fuemotus in insanii iuriscationis, quia non tantum remitteretur peccatum quoad culpam, immo quo ad rinam omne sufficeret. r. hoe tenet magister, de omnes dociores. Ex quo sequitur corollarium, quod si in illo instanti in quo dictum est Alagdaleliae dimissa sunt tibi peccata multa , dic ipsi mo tua sui siet.tunc probabiliter concedendum est, 'iuod i
sa e uiset ad statim Abraha absque solutionρ adicii tui pet
394쪽
Sed alargumentum respondeo,quδdantheedrni est sausum Et cum probatur, respondetur, quod coneliuio mea est regularis, Se non in casu, quia conclusio mea respicit iud rium eccisi quae iudicat regulari modo. in casu concedo illatum, sia tunc nihil contra me, immo adhue dico , quod conchilio mea habet uerum.quod uerum. i. quoad intentionem iaciendi eleemosynam, utempus, & locus adsitit ieet
non esset tunc ina ,ec .s Ad alia argumenta ut supra, reel Ad alia aretii meta post oppositum qui Sus primo se arguebatur,distanciae culpae correipondet propria pCena. ergo cuilibet peccato mortali actuati, correspondet propria latisfactio. consequentia est nota, sed antecedens pro tur, culpa reordinatur per ponam .igitur. Respondeo, concedo aut cedens, aut istin aliter aut uirtualiter. unde aliqua madicitur
virtualiter ad aliquod peccatum,quando solutio alicuius petnae,est tanti uirtutis, 3 ita est suilleiens , quod stilicet et pro isto peccato , M pro isto et Modo dico ad conseque
tiam lueet sit uerum regulariter,non in casu. immo stat,u una poena sissicit pro multis peceatis. Et lille qui tenetur ad ieiunandum, soluat erogaudo eleemosynam igitur argument m non concludit.
se do arguitur auctoritate Apocalypsis.quantum gloris eluit se in deliciis suis, tantum date illi de tormento, & de luctu .erso cuilibet peccato, te c. Respondeo imando conse mentiain.quia auctorito loquitur de pinna damnatorum, Senon de poena p itentium .ut patet extitera dicente cecidit illa Babylo, quas diceret de illo qui moritur in peccato mortali,qui comparatur Babyloni, diveileodem natus ad mortem eum diabolo, Se angelis eius, . qua condemnatione ille qui cum patre, de spiritu sancto uiuit in secula seeutor itin, dignetur nos praeseruare.
vel detinet rem alienam, teneatur illam restituere, ita aenon possit uere poenitere, absque tali restitutione. Pra declaratione tituli huius quaestionis est primo notandum,ae restitutio est de necessitate salutis,quia de praecepta diuino, ut patet Exodi. i. Non satis iacie , de QEx quo sequitur, in licui est de necessitate salutis non auferre alienam,ita
Secundo est notandum, et resta tio est aetiis iustitiae eommutatiuae,qua quis in possessione rei liue integratur. Dicit ut notanter actus iustitit commutat tu . Ex quo sequitur primor est a lux uirtutis.Secundo F est memoria, si cum charitateat. Tertio π eli laudabilit. Tertio est notandum ν in iniusta ablatione rei alienae,dominium non transfertur, sed bene aufertur usus quia auferme ut detentio. Exemplum, si edo suratus sum ab aliquo ueste, non austro dominium ab eo, sed tantum usum. Ex quo sequitur eo rollarium in secundus respectus restituendo te iniuste ablatam, lux est aliena alicui, non constituitur ille domi nus, sed iterato reintegratur,sed non quo ad dominium, sed
quo ad poste issionem rei. Quarto notandum est, 'uod aliquis potest diei detinere ' rem alienam dupliciter iuste, de iniust Iniuste, quia inuito domino, ut fur, lust ut quando quis Labet aliquid in mutua uel sub conditione. His notatis dico quod sensus quaestionis est, utrum si de necessitate salutis, quod quis restituat rem alienam. Pro parte uera, bc assirmativa arguitur auctoritatibus. Et primo sic. Auguatis Macedonianum ait, te ponitur a magistro in litera, quai diu res propter quam est peccatum non redditur, sed reddi potest, non agitur 'aenitentia sed fingitur.Igitur de n cessitate salutis est restituere rem alie iam dum est postibilia
tas .consequentia patet, quia aliter saluaretur inrisor, Et fi-- ctus taenitens,quod est inconueniens.
Secundo arguitur per illud quod habetur. t .dist q. i. Non dimittitur peceatum nisi restituatur ablatum. Igitur de ne cessitate saluti est restitutio alieni .consequentia tenet, cum de necesssitate salutit sit remissio peccati. Tertio arguitur per illud quod. betur Exo. ai.Ubi dici tur.Redde iniuste ablata, de additur poma dicens. Qui tura. ἰηνι- tus fuerit bovem .de uendiderit, condemnatus noxae morte Me wemo moriatur,ergo de necessitate salutas est, ae quis restituat resse ει--ν alienas uel rem alienam.
v i. Ia luc quaestiinae sunt quatuor articuli. ut patet tu te tur quorum primus est. unde rerum dominia sunt distincti, ristud dicatur meum, de illud tuum, ut nutic commauiter dicitur, ura stud eli fundamentiun omnis iustitiae intestitue do eam.Secundus uero, de tertius uidebuntur in suis locis. De Primo igitur Motus ponit sex conclusiones, quartim sement prima est. Ex lege naturae uel diuiua, dominia reru sunt sines s. distin pro statu innocentiar. de Pro declaratioue huius, nota ui leges distinguutur ab in- mine domi uicem dupliciter.Prima ex parse unis.Secundo ex modo tra ' -- .ditionis.Vnde lex diuina secundum de Gerione , est licaoni Lew-a reuelatum uerum notificativum te rationis diuinae seca HM UM dum quam uoluit creaturam rationabilem , bligare ad aliis νυν cum cre
ruid Mendum, uel non agendum, pro consecutione beatitu- te .inis. Primo igitur dicitur, pest signum. Unde sicut signum diuulitur, ita lex diuiditur,ti est triplex i dicitur reuelatum: quia nulla lex obligat nos nisi si diuulgata. ideo dicitur, Pest signia reuelatum. se ueriam, quia Deus veritas est. Ex quo sequitur m lex diuina non potest haberi nisi per reuelatione. te ite lex diuina habetur in sacra scriptura, ut iis minimi
pio, ec mente. Dicitur, noti dicatiuum rectae rationis diuinae, quia notiscat nobis illud quod diuina recta ratio a o aetemo ordinauit.Dicitur uolentis cieaturam obligare, quia amet non esset lex, quia ipsa a ligando dicitur. Dicitur, ad aliqindagendum, per hoc notatur suis diuinae legis. quae est, ut ciamus bona, de caueamus naala, uel caueamus a malis, vita deni deuemamus ad beatitudinem.
sed lex naturae est ' uoddam signum naturaliter notis ea- tiuunt rectae rationis druinae uoletis nos obligare ad aliquid et Hagendum, uel non agendum pro consecutione salutis humanae. Ex quo sequitur,s ipsa lex naturae indieat de docet quid Deus uult ut agamus. in praedictis patet ut diderunt illet le-
es ex parte finis, de non ex parte traditionis, quia una et dit salutem spiritualem alia corporalem. Ex quo sequitur, Psecundum leaena in genere non attenditur uirtus, nec vitiu, ut quando si e natui ali inclinatur animal ad coitum. Sed bene est attendenda uia tus secundum ipsam, quando sumi tur proprie. Unde quando pro tecta ratione nobis indicante quia aetendum est,ta quid non. de qua praei ictum est, Signatum eu supernos lumen utilius tui domine.Tettio nota, Tilatus innocentiae si it ab instanti ereationis ipsi iis Adae , ui- ue ad statum precati. Ex quibus sequitur declaratio praediis sensur νH conclusionis. uidelicet in clariora sensu, de lege naturae se eaneta in statu innocentiae omnia lucrum communia, de nullo nam Ii . do distincta . iii a coiiclusio patet auctoritatibus , de rationibus. Auctoritates, uide in textu. Sed rationibus se probatur. Primo, in statu innocentiae omnia ede communaa iaciebat ad paci heam conuersationem hominum, ergo in illo statu no fuerunt dominia distincta. Aficedens patet:qa donuspirituale datum homini, suit iustitia originalis, quae omnes uires hominum regebat, de ita nullus aecipiebat niti quod erat sibi necetiarium, et so omnia esse communia pro sint innocentiet iaciebat ad pacificam conuersationem Lominu. Seeundo lici Ad necessariam sustentationem hominum pro statu iii nocentiae expediebat omnia esse communia ergo tuedominia rerum non ivet at distincta. Antecedens patet, quia 'tantum unusquisque accipiebat quatum erat sta nee inaravide non plus, quod non ita fit modo, quia tunc non erant uiolentiae nec rapinae.
Quaeritur.Vtrum ille peceauit mortaliter qui prius rapuit xliquid, de uidetur et sic quia secie eontra dictamen ectu naturae seu contra illud quod dictabat natura, di iaciebat cQR H M. M.tra conseientiam, di aediscabat ad geennam igi Iur ροςc lihi. d. uit mortaliteratem si omnia sunt communia pro statu innocentiae remo uidetur fae Omnia sunt communia pro statu naturae lapse: tenet consequentia, quia lex naturae unitor mismanet,nec in ea cadit dis satio: ita P nullius dispensare potest super hix quae sunt iuris naturata Pro solutione nota quod illa quε sunt de iure naturae sunt in tripli ei distetentia, quaedam sunt prohibitione quaedam praecepta, quadam uero demonstrationes. Praeceytum 4. 1-.-- de lege nature eu,quicunque uultis, ut faciant uobis laonii μὴ ne .hoe illis facite. ut dicitur Matii. 7.Prohibitio est ut est iu in ιρ diei Iud Tho. Quod tibi non uis fieri, alteri non facias, dicit filio suo. Sed demonstratio in proposito, est dictamen natur et dictantis, quia iustum est secundum diuerstatem statuum, uel fas ueniet gentium.ut est illud uim ui repelli relicet: de
395쪽
men desinunt esse simpliciter, sed eonsumuntur quant mad usum utentis,ut quando dopecunias pro uno libro aedam uero non, ut domu .quae ii habitatur, non consumitur, nec deterioratur,nili e, negligentia ipsius utem it.
Quaeritiir. virum usus iliarum rerum , quae sunt consumptibiles distinguatur a dominio. esse,ndetur, quod communiter dicitiit, quod non. His noulieit doctor, ut pol fieri trastatio dupliciter uno m5 quantum ad dominium, ut in uenditione. Alio mo quatum ad usum retento dominio, sicut sit in eo iductione, di locatione, in qua retinetur dominium apud locante. Vnde tras latio siue primo modo,siue secundo mo fiat, pol intelligi dupliciter. Primo auctoritate priuata l. lege propria. Igitur uideduest de translatione purulea. Secundo de translatione a pria. quae est sicut, quando ego sum diis alicuius rei, & uendo illa ad placitum meum,eu propria translatio rei,ut sit conci . prima.Translatio rerum quantum ad dominium, facta auctoritate publica est iussa. Patet bene sequitur ex iusta ei de rationibilisne elisa ista rerum distiniso.ergo ex iusta es, di rationabili fine potest seri dominiorum translatio auctoritate publica: Antecedens patet in praeced. art. sed consequentia patet, quia talis aut oritas non est magit iusta in rerum distinctione,quam in translatione dominiorum : igituripatet uia eadem causa,& idem suis,quibus saluatur rerum distin messe iusta:saluatur etiam, quod dominii rerum sit iusta translatio, quae quidem causae sunt pacifica hominum Guersatio,& necessaria sust latio illorum. Ex quibus sequitur corollarium,quod praescriptio in immobilibus, de usucapio in mobilibu , est iusta tran, latio. Pro euius declaratione not. est, quid est praescriptio . te uidest usucapio. unde praescriptio est acquisitio domini ii recti, uel utilitatis, per conseruat ionem misellioni tepe lestis dissinit ea. per spatium a lepe diffinitum. ut dicemus iniurius . Duplex est Ominium. auoddam directum, te quod dam utile. Primum est illud quod habet dominus rei priuei palis Secundum est illud, quod habet dominus qui non est dominus rei secundum ueritatem, sed tantum habet utilitatε illius rei. Iste dieitur habere dominium utile, ut est dominiunafallorum, qui habent dominium a rege per uitam . Et scpatet prima particula praescriptionis: dicitur ultra, per eon-
Pro quo nota, V ad praescriptionem requiruntur tres esiditiones. I rima, bona sues. et ille qui possidet rem, bona fide. id est bona coicientia iudicet se est e dominium illius rei, vel iudicet se bona conscientia possidere. Secuda conditio est iustus titulus,& iu sta causa po uidendi, uel per uenditionε. uel per donationem, de huismodi, te no per si audem, Sc deceptionem, uel per uiolentia.Tertio requiritur continuatio possessona , de 'non fiat interruptio, quia tunc non fieret praescriptio, dc per consequens nunqua acquirerem dominium illius
rei, ut ponatur exemptu de aliqua re data.Sed nota, τ ad hoc psal praescriptio in rebus laicorum, de clericorum est par tsi ruta non uni tormiter fit praescripto,quia in primi rebus, Pecem annos, ita , T requiritur continuatio possessionis per decem annos, at in aliis Per triginta, aut quadraginta. Quar-ra conditio,i non sit uiolenta illatio i. et non acquiratur per
rapinam, nee uitiose. Ex quibus patet quid est praescriptio. Et nota, quando dicimus, ista res proscribitur, sensus est, ista res trist id nium, uel in usu alterius. Et si quiras, qu disserentia est inter priscriptionε, de usui euetiam, uel usucapionem: Respondeo, in nulla alia est nisi , ut praescripto sit tanta in rebus immobilibus, ut ager , domus regnum, uinea. Sed usu captio, fit in rebus moialitari, ut ii quis det alicui aliquod bonum donum quod nou se suum, tamen ille ignotas possidet bona fide, Sc u per dece annos possideat, deinde quaerat ab illo cuiuς res illa erat, iam suit acquisita iuste per usucapionem . Tune ergo his notatis, probatur corollamu . Primo auctoritati bii Secundo r5nibus. Nam bene sequitur, translatio dominii rerum quae fit per praescriptione,& v suo pionem, tacit ad paei sicam hominis conuertationem, de ne cessariam hominum sustentationE: igitur est iusta. Consequεtia relinquitur nota sed ante des probatur practicado:qa si dominu Parisiensis donet Sorti domum istam per xx annos, quibus finitis surgat,quis, Ecdicat pertinet ad me, Scialis nox eclamauit peruieinti annos, de nune re laniat, εc ille alius nossedit harisee: Modo notu est,s i ste turbat pacem, de paciliem holm eonuersationem pete do domu, quia tunc ei sene infinitae rixae, delites, ergo tali res praescribitur,& transbit
o dominium illius cui ruit data secundo lectauior habes au
ctoritatem publieam in ciuitate, iustὰ potest applieare rem neglectam fisco, seu pol co fiscare illam rigitur in proposito,
habenet auctoritatem publicam potest transferre, seu priscribere iusta dominium rerum neglectarum in alis. Vnde confiscare est in ssea duci. Unde fiscus est caecut resius in auo sae σeo bona damnatorum ponebantur. Unde coli scare en in saceum mittere.Igitur.patet antecedens de domo quae minatur ruitiam 5e monito domino illius ut reparet illa, no uult, ita talis tecte consscabitur regi,quia propter bonum coe, de tueri pecuniis regis aedificabitur. Ex praedictis patet, quomodo illud iuris est intelligendum, uidelicet praescriptio iura , te ει - . . Iure contra quam non admittitur probatio, fit negligerisii sitam habuit eam proderelicta.Vnde praescriptio secudu . istas, est alicuius iacti dubii plena, ueri iplena inuestiga
iuristasitio. ut super furto commissis
unde praesumptio est triplex Quaedam est de iure, ut quado ius praesumit, de propter illud quod praesumit statuit aliquid Alia est praesumptio iuris, de non de iure, ut quando rus
praesim it aliquid Sc si ii statuit super illud, de super primam
non admittitur testis: licet bene super secundam, ut patet exempla. Primum de iuuene cognoscente spolim de de cle rico cognoscente ancillam. Unde si quis per uerba depraesenti habeat sponsam. te deinde in die sequenti furtiue cognoscat illam, Ze dicat deinde, non uult illam, quia no cognouit illam assectu maritali. praesumptio iuris est, τ ille cognouit eam assectu maritali.Ideo non admittitur probatio in oppositum. eo, ut lex est instituta super lio reus est et de Her
co, quia licet praesumeretur de illo, tamen adducet tenes in oppositum de admittetur.Tertio sciSi nersona priuata iustὰ potest transferre dominium suae rei in cominium alterius, eruo auctoritate publica poterit fieri translatio rei iusti, quae habetur pro derelicta.eonsequetia tenet, quia auctoritas publica est de consensu omnium priuatorum, dc per consequis in usucapione potest esse iuste translatio . .
Secunda potest fieri, tocii Trri cito Consequenter doctor tractat detrantiatione qui si aucto προν
vitate priuata, de qua ponitur talis distinctio quia quidam emere liberalis, i. quando a trans serente non spectatur reddi. tio, ab illo in quem traiisseretur. Et talis dicitur donatio,quaedam uero dieitur translatio dominii secundum quid liber ις,& est quando a transferente speciatur aliquid ab eo in quε transiettur, quemadmodum fit in locatione. secundo no.u prima translatio simpliciter liberalis est duplex. Quaeda est quantum ad domi iuum Sc usum, queadmo dum donatio libet alis,quantum ad substantiam, de usum est
cuius rei, quaedam uero quantum ad usum retento domini
ut quando datur aliquid alleui pro usu nihil expeMndo. I De primo,igitur membro, ponitur talis cocluso.Quilibex dominus alici ius rei, nulla lege nec a superiore prohibitus, potest transferte dominium alicuius rei in alium. Pro huius declaratione nota. r proprius diis alicuius rei,
nec a superiori plo Livitus, est ille adquῆ pertinet sacere de illi re, quocunq; mo ei placuerit se do nota. ν ά lege pol γhiberi, ut no possi quie ditium suu uendere, seu tr ei e ne tua licctia:lo dicitur in concl. nulla lege pro Libitus, eo P monachus no pol aliqxi id donaretine licetia superioris. Probat conclaste per actum sitae uoluntatis est dominus istiusi e rei, quia emitur per aeua uoluntatis: igitur pol cessare eεdns istius rei, cum possi renunciare omne ius et iis in alio Se mnat . eundo ponit Sco talem conci Translatio, ut si s donati nem iusta est. Unde donatio, secudum Atessamum e meta liberalitas, qua nullo iure agente, aliquid coceditur, εἰ donat. -- - . Pro quo nota, ut donatio est actus uirtutis,quia est actus liberalitatis, que eit uirtus: Dicitur mel quia nullo iure gete datur illud, sed sola liberalitas dat, quia illud quod daturione debiti alicuius, uel iuris, dicitur dari iure. Ex quo sequi tur, τ ad donationem tres conditiones requiruntur: 7uarum ptima est liberalis translatio, ex parte dantis. Secunda voluntaria receptio, ex parte recipientis. Tertia libera conditio, ex parte ambarum. Ex prima sequitur, quod quando liquid donatur alicui,ta conditione aliqua, non ei a donatio. Pro declaratione secundi occurit illud, quod dieit Bona- uentura in quarto sicut istud uerbum donare, dicit transi tionem dominii, ita istud uerbum recipere, quando opponi tur donationi Micit translationem dominii, iat licet acquisitionem dominii . Ex qua conditione inheri corollatium Scotus, quod nullus diotest donare pecuniam fratri min ri immo ultra ego addo,quod nemo potest breui oum, usi
396쪽
dominu , t s uelit male suit, quae propositio uera est. Et μ- -- nota,F ex ista propositione sequitur, quod no possit aliquit m nihil ρἔi doliare fratri minori breuiarium uel aliquid aliud, sicut ais qui praedicant, discatulati hant. λι- dari. Ita quo nota,P secundum Bonaventuram, dare aliquid,& donare, non stant idem Ruia donare, di in donatione acquiritur dominium, de non in datione, ut habetur in quaestione,sed contra maristrum ii nominatum, qui nomiuat tres er'i fontis rore, contra regu beati Francisci: Ideo eu in naucii tum Viare, radi quδd quis potest dare iuste, de licite, de meritoriὰς - . pecuniam,&eleemosynam, Sc quamcunque aliam rem, sed non donare fratri minori, quae proposito ita probatur. Primo quo ad primam partem, quia ii dare eleemosynam statri minori esset peccatum, uel prohibitum in quocunque ea su esset prohibitum, sed hoc est falsum, cum in aliquo casu potest aliquis date eleemosynam, uel pecuniam fratri minori:isitur: minor patet, uia posito, τ Qterminor sit in extrema necessitate.& sit aliquis qui non possit ei subuenire nisi
cum pecuniis In isto easu, talis leuetur dare eleemosynam, uel pecuniam isti fratri minori, & non peccat in dando, nec ille in recipiendo,ergo dans pecuniam,vel eleemosynam fratri minora non peccat.Secundo probatur, in dans eleemosynam uel peeuniam fratri minori dabit sibi illud, quo potest,
ei subuenire:igitur non peceat. Et ultra. ergolicite potest sibi dare illam eleemosynam. Antecedens patet,quia dans eleemosynam non dat, ut ille frater minor sit dominus , nectit peccet, sed ut se utatur ea, ut coneessum est ei uti. i. pro necessitatibus subueniendis.Secus esset si daret cum inretione. ut constitueret eum dominum, quia hoc est contra regu lam suam, quia tunc peccaret mortaliter.
Ex secunda conditione sequitur, quod monachus non potest dare aliquid sine licentia abbatis. Et si quaeras quate: Respondeo quod lege prohibetur, Se idem dieitur de filiosam ilia , nisi mediante uoduntate patrisfamilias. Ex quo sequitur
quod clerici non homini donare aliquid sine licentia Papae puta in die uisitationis casu,quia lege prohibetur,quod uisitandi non debent aliquid visitatoribus. Ex quibus senuit undeclaratio, quae est liberalis translatio, sine donatione liberali, simplicitet, ut in accomodatione, in qua st donatio ta tum, quantum ad usum, ut si ego donarem librum accommodando illum pro usu tantum, nihil expe-do de tali do
Alia translatio, ecc.Jie consequenter ponit de alio membro diuisonitis. de translatione secundum quid liberalis, ponens talem conclusonem: Unde ista eo uni nomine uocatur contractus. Unva emina de contractus secundum iuristas utroque, de citroque oritur obligatio. Pro declaratione nota quod eo tractus capitur dupliciter. Vno modo proprie, di sie importat obligationem ex parte utriusque partis,ut quando pannus uenditur pro decem ira n eis, uterq, istorum obligatur, puta uendes tenetur date pannum, de emens tenetur dare em straneos. Alio modo eui-ri . t ut communiter, de est quando aliqua pars tantum manet Obligata, uel nulla.Exemplum primi, ut in accomodatione pecumarum, commodansai. cunias non manet obligatus,
licet bene ille eui accommolat maneat oblieatus. Exemplus undi, ut quando est transactio litis: eo ut litigaret desinui litigate dimittendo litem talem, i amplius nolunt litigare. Dicitur ultro citroquea.ex utraque parie. Et hinc est, quod dicit, et in contractu proprio simul uoluntates partium tram. Hoc huntur.Vnde contractus est duplex. Quidam cum translatio Rra . ne dominii quidam sue translatione taminii : Ille autem a quem transfertur dominium est triplex. Primus est permutatio rerum. Secundus est transmutatio rerum. Terrius e mutui datio, ut do tibi decem ioneos mutuo, di das mihi dece, uel reddis propter utile. i. ptore necessaria immediate ad usum humanu ut pro pane, dc pro uino, quia pecuniano est
immediate utilis&x quo sequitur, in mutui datione trans sertur dominium, ita et quando accommodo decem. scuta Sorti,ego transiero dominium illorum decem scutorii, die. Vide inliter quia mihi non placen ideo si repeto illa.vnde accommodatum,& mutuum differunt, quia accommodatum est concisum, siue accommodatio est concessio gratuita alicuius rei ad aliquem usum specialem: Dicitur concesso quia non transfertur dominium: Dicitur pratuita, quia non otia alicuius, Eceait accommodo tibi librum meum,ut corrigas lusi. Ex quo sequitur, quod in accommodatione, opo
tet reddere idem numero quod accommodatur. Et ista prima differentia interaecomodatum,& murusi, quia in mutuatione ita seu domini & no in aeccmodatione: ergo poniti Tertia couctus Domini rerum iuste eas permutant, i quendo de rerum permutatione seruatis tribui conditioni Prima, ut fiat sine traud secunda, m fiat secundum aequali- . talem ualoris.Tertia π sat secundum rectam rationem: Vnde ad rerum transmutationem requirutitur aliqua coia, te
aliqua specialia,communia sunt illa,quae dicta sutit c*per 'mutaui uelit,& pollit permutare: Secundo,u sint sine prohibitione aliqua: Ita et non prohibeatur a lege, uel a iudice :Sed specialia, ut no ut ibi ira us. lux potest esse triplex.Prima
in rerum substantia. secvoda tu rerum quantitate. Exemptu, ut si uendatur orichalcum pro auro, ut faciunt deceptore argentarii. Exemplum secunai: ut quando datur dimidia uiua, pro ulva. Exemplum tertitiait quando datur acetum prouino. Ex illis sequitur, P omnes istae conditiones requiruntur ad horim sit iusta permutatio,vel translatio. Ex quo sequi. tur, I tῖis damni heans. tenetur ad restitutionem, Schoe est, quia simpliciter damnificat: Secunda conditio, secundu ualitatem ualoris:Vnderes quae pet mutatur sunt in duplici disserentia praecise.vno modo comparando naturam rei ad naturam rei Alio modo usum rei ad usum rei. Modo dico,u doctor intc. ligit ad usum non ad naturam,quia in usu aliquido unum magis ualet.quam mille. Nam quo ad usum. panizest melior quam mille scuta quia pane uiuitur, illo ueron
Tertia conditio est,quod illa aequalitas valoris fiant sera
Pro cuius declaratione nota, et est una opinio quae diciem aequalitas valoris in istis rebus, attenditur penes unum in diuiti bile, secundum rem,uidelicet, in oeortet uidere 'lii an tum unum ualet. usque ad unum indivisibile, ut quantum ualet unita panis usque ad unum indivisibile. Et si ultra exeo datur uesidendo, uel emendo, uel permutando,iniusta E talis et
permutatio. Et hoc tenet Ricar.Etsi emendo. uel uendendo, . debemus tenere istam aeuualitatem, dissicile esset salvare,
in aliqua emptio, uel uenditiost iusta. quod non est dieendum: ideo relinquitur ista opinio,eo quod nulli dat si est scire quantum ualethoe, usque ad unum indivisibile. i octor autem noster tenet, v aequalitas valoris atteditur penes quandam latitudinem, ut si panis uendatur quindecim aqua denariis semper, uel decent, Nodio est latitudo, penes quam Masa: tenditur tua aequalita .ita in intra illam, uel maeis, uel minui dando non est iniustitia, sed si excedatur, uel diminuatur Mn iambis iniustitia est.Et si quaeras quomodo cognoscetur ista latitu occido: Respondet doctor,in tripliciter Uno modo ex consuetudin ecundo modo ex meaertio modo ex ipsis permutantibus. imo modo secundum consuetudinem quia consueta do est in aliquibus locis, quod res ualeant magis in uno tempore, quam in alio secundo dico propter aliquas certas ordinatas, quae sunt in aliquibus ciuitatibus 'uia stat,qubd sit, εper consuetudo dare pii tam uini pro tali pretio. de cede interat semper attendendo latitudines ita. t s su intra latitudinem, uel imagis, uel minus,semper est iusta uenditio , ve permutatio rerum.Sed si excedat, uel desteiat: Responde Scotu et 'excellus in duplo, uel desectus in duplo, uendεdo rem plusquam ualet,ues dando in maiori pretio.quam ualer per dimidium. Tunc dicit Scotus, qubd tinx eontra bis nullus est in maiora pretio. de tenetur restitutioni, si quid excedat latitudinem per unum duplum ualoris, uel per dimidium, ita quod non erit in duplo. Et similiter ii diminuatur rRespondet doctor quod si apparet iniustitia, idebet fieri rastitutio correspondens. .
Hic dicit doctor noster,uieonsequenter ad ea, quae dicta sunt deterum permutatione, dicendum est de uenditione, do emptione.Et per consequens ponenda est similis eonet so praecedenti, quae erit quarta in ordine.declarativa, quo modo poterit saluari iustitia in uendendo, Ac emendo. unda uenditio est alicuius rei pro certo pretio datio. Pro quo nota, P res capitur dupliciter. uno modo pro re corporali di sic omnia, quae tangi possunt sunt res corporales. Alio modo pro respiritualia di scomnia qui tangi nopossunt, sunt res spirituales. Ex quo sequitur, quod res in prxdicta diis nition non accipitur pro re spirituali.quet nopotest uendi, sed pro re coiporali.Vlterius nota, av6d res est
duplex, scilicet praesum,& fututa, ut terra, & fructus terrae, de utroque modo capitur res in dissinitione. Dicitur orto pretio, hie num pretia uocatur pecunia numerata, quia
alias non ouactus ura sitionis, sed co nutatio
397쪽
ut supra dictum est. Et hic patet desti aptio emptioris, mi
His notat nota, cinptio,uel uenditio duplieiter serio potes. Aut eino arra, aut si ne ra. Primo quando datur atra,ra Meu si is Secundo modo quando emitur alui uid sine tali. si Pio. aritur utrum uendario, uel emptio cum arra posi sintdionis, uel destrui, uel utrum habeatit efficaciam: ita, σ iura non possunt di timere Respodeo,quod data atra, potea duobus modis sertiVno modo proprie, quando datur arra, in s em di in partem pretia. Alio modo quando datur arta in signum Mititis' cr de non in partem pretii. N isto modo est datio atratum. M ι, . do respondeo ad qu estionem quod si arra si pars pretii nono 'in teliditu laed potest cogi alter contrahentium, ut serue tur contrare .quia iam lac pit possidere, quia dedit part Ei pretii. Sed satra non sit data in partem pretii, contractus
dii t dirimi, mi perditione atrarum. idest si iste qui novulabere illud quod e t dando artam, praedam atra pςrditur. sed iid eas quia uenem recepta arra. non uelit date rem, dico, quod debet date atram in duplo. i liis notati quomodocunque capiatur emptio,& ucditio tria requiruntur ad iuste eme idum,uel uendendum, ut dicta sitit. Prima,quod iit suo fraude.Secunda, quod iit secundum
Tria rationem.Terti quod seruetur qualitas iustitiae. Citea prunam conditionem quaeritur, utrum uel den . t
D m neatur dicere deiectus rei uendendi ita spondeo, quiad sid publicus non debet tibi dicere , sed rejiciat ii uoluerit. Sed si sectus ellet occultus, tenet ut dicure des ctum occultum rei,quia aliter esset damniscans proximum. Et si sciret ille qui emit, non emeret. Secus est iii A lia in i sero notorio, ergo de seruati, quod uinditio natii ne
Secunda ditio,quod aequalitas iuni ua oris,circa quod quaeritur, utium licet emere redditus a iuuales, ut per tres ait sine fraude,&cut dictum est. Omioquenter uide udum est de mutui datione, pro quo ponitur quarta conclusio. Ad iustui colura tum mur ux dAL Ouis, re iustitui AEqualita inpondae, donensura: lia. Φmutuum dicitur in rebus talitum nodo, quae mensar ut , de ponderant, uel numerantur. Sed accommodatio in omnibus
alitia quo statuitur et ii do tibi librum meum, ut studeas, non est mutuari,sed commodari. Ex quo sequitur, F si dem
tibi decem aut eos, tu debes inibi d/re decem alios, de nun ut, tra. Et si quaeras quare oporter seruare hoc ues qui est. ratio . Re pondet hic Ricardus: T ratio est, quia in mutuo. trans servi ut tuum dominium, ut patet per uocabulum mutuum. Mihi iacere de meo iuumrigitur de redditione mutui. Opouet, Pi atro ditio in uumero, pondere,ia me sura edit quo u . truci quis possit mutuari pecunia alicu taliter, quod conc rdati bi usum,& non dominium, quod uidet ut Mei O- cardus in suo argumcnto: i et pondeo,et uidetur dinere Seo 'tus,quod sicata, Udomanium pecu olet dii linguauei ab usa, i liu ,: sed hoc aut usitur, ut pecunia cλutatur in ' P tu, sci. licet pio locatione pecuniae,ideat quando ego accepit iam inui, lato pecu 3 in ratione auri, uetargeuti, sis non propriς Io, ruendo,ut mutuis datis sub ratione mutuit tis,quia si non istu guttur usus ab illa. Sed ratio Scoci quare in muratore Iuatur aequitas iustitiae, est talis, quia si uora, sequeretur quod icipale , sed hoc est Lus
mutuatae, de per consequens s aliquid recipit ultra ibitem, , idest ulit a pri apale ex pecu' , recimi non saxi. ci uel ast nou suum. V ei quae mutuantur, i uti dupli 3 sum natae asterrei luctum ex natura sua. Quidam herosunt in quae non nisi eamdastri Deprimi mutu/m,i sic MN. est yς 1 'T, . . . fel pereulua seriem, ut de uineis mutuatis. de agris. De secμα δὲ - .M L,' di, uero, alicui aliquid reopere ultra fortςm industrina . . in
tus pio tota uita sua, & filiorum suorum a facultate alicu- poti dentis, ut ii accommodo pecunimii pecunia a tuu- - , i ii iii, si uolui, ut tu hoc liceat, a ' setur. quod si uiuat mul- ciu uel lacrum, non est nisi ex industria illius cui faeni io, annos recipiet in duplo lud quod dedit, vel sorte accommodatae, quoniam pecunia quantum est de se, non in triplo: Res pondeo, quod de Mant uuae opinioues. IVi- est ita afferre frumim, ut patet ii sepeliatur liquMurs a loen lino
emto mo totam uitam, ut qui nulle ducatis emit reddi-
ma dicit quod hoc potest usu a, eo quod recipit ultra sortem mutui quia ii potest esse in Nu contractu emptio, uel venditio, cum pecunia Don sit eme ibilis, .ucluendit, ili , Iicetiit medium emptionis. ergo ii non e ii emptio, nec uenditio, nec rerum permutatio, go tu Aco uincias est mutui. datiis. Alia autem eli Opinio,quam tenet dominus ducet sono in libro de contractibus, sice uod talis est licitus, beetiam Riearduon' arto, quia ali conua lux est emptio- nis, S uenditionis, α non mutationis,quia tali emens tale
fiuctus,non emit decem ducλto , sed emit ius recipiendi sui et bona uendentis decem ducatos. Et lic soluitur argumentum alterius opinioni .Lt siqv ras, quae opinio eii uerior, si ico, quod secunda quia si ter on nis ecclesa,& omne i iiiii re ligiosi essunt usurarii, cum clarum sit, quod ipsi emunt multo iredditus, i d hoc non est dicendum, igiturat ii dica, con' ira dat cur aliquis recipiat magis tu tri, o, quo facio non ser-' tiatur aequalitas valoris igitura espondeo, talia nonat rei idit illud ,quod pol sit in tuturum, uel in perpetu viri habere, ex illa emptione, sed pro uita tantum secundum recta ratio- nem:ergo: Ex istis sequitur, quod emptio, di uenditio istis seruatis, i ulla est,&iui est. Sed si deficiat in aliqua: sequitur statim iniuste, di tenetur ad testatutionem. Quibus dicita addit doctor pulchram propositionem contra mercatores modernos,quae talis est. Dans aliquam temalicui, non debet considerate eommodum, quod inde emens ' Τ coiis qui potest,uel damnum,quini inde potest sibi proueni'. te, quas dicat non pollunt uendere res suas plus simpliciter, quam scium eas esse utiles emptori, nam propter hoc. ipsa
res non est sibi pretiosior, sed bene propter damnum pro- prium essicitur talis res pretiosior, di ideo potest uendi carius, dic.
. Consequenter dieendum est de contractu qui est liberalia
'' accomodatio, tu correspondet inretum.domini. tianil tione, permutationi, sicut coductio emptioni,& locatio ueditioni an qui transiertur usus, uel ius ut edi.Vnde loc tio est personae uel rei ad usum facta concessio , mercede termiuata. Dicitur personae,quia possunt coduci homines, se res,quet uocatur locatio ex parte locantis,& uocatur conductio res pinu locari,& in illis non repetitur dominium, sed tantumus M. si quiras quid requiritur ad hoc, u locatio sit iusta:
ima luctu, exemplo illius: exui ni quam, de quo i tui cur u .
Conte uenter doctor ponit aliquos easus laquibus licet.
r pereliquid ultra sortem. Ut ponatur catas , quod tet Potu minata tum vadat Sortes ad Petrum. de petat ilia centa libras. & dat tibi tempus usque ad nundinas, ut reddat ei, tunc acci, nodatis erit nece ilitatus, & ideo dat cu.tali pacto, qu bd ii5 reddat. tunc debebit dare centu :ibiai. M ultra decem libraia quo facto il:e non potuit tempote oportuno red- . deten unc quaeritur, uti uni iste accommodans possit quetiere illas euutua, libras,& etiam decem,libras ii , usura Res , dco uisioguendo, aut faciat inuaudem,S: siceit usura, aut no tune i set sibi ea re, & sic non est usqra, quia tali pactum, di hoc propter detrimentum accoma, an is Et si quxta, qui dii fiat in fraudem: Respondeo . quod est quando
accommodatis De let magis diem praefix uni transire sue so . tutioue pecuniae mutuo datae .usibi restitui . . ut alius obliget. dare sibi ceutum. A decem. Et ut ponatur. hoc in Mectum, ponitur hac in custodia. it ut nunquam exeat, ad hoc, ut i Dist solui. I secundus caius est ratione. ii cresse et quia ac- acidat sorte,quod Sortus accommodet illatoni eantum libras dicendo se nullo modo uelle habere aliud a te nisi meum, sed . caueas ut reddas mihi meum in tempore oppori uno, alias . damnificabis me multiim, quo facto rite deludeqimit pecu--.nias,& iste non dat, quia non uult, uel, quia non p. tes. Deinde soluit quando potest,& in solutione dicit Sortes, eo, quod non solui ui in tempore debito, ego sui damnificatus. Ideo da mihi intereste meum. Dicit Status, quod in tali eatis, licet te ete aliquid ultra sortem, propter eius interesse . tertius casus est rone dubii ut ii quaerat Soties a Plato uel tempore statis quod dat sibi dece modios fiumenti cum tali. pacto,quod in seito natalis, reddet ei alios & ii non, quod da . Ut sibi deo modios bladi uel Loidei , tunc dubia est, an decemodii, bladi, uel hordei, in hieme ualetant plus, qui de modii stumenti tune ualent, utrit requiritur, st talis restituatur: Respondet Scotus et nolu& hoe ideo est,quod utrumque est subdubio cus esset sit alii accommodan haberet inteli , ne in recipiendi plus,quia sciebat, ut in hieme ualaret, pluta
qua in istat tu uc tenetur restitutioni. Cori sequenter addit .
in liter aliqn sine casu,& pacto, cet recipere ultra Sortent, ut natair sus, quod Dite, qu at Liat e tacem --
398쪽
eos accommodatos,&dicat Platoni, tene, accipe,&quando Deus dederit tiba iacultatem tu reddes mihi. Benὰ,ine vadit supra mare,& habet bo ni i ortunam, ita quod eum istis lueratur mille, tunc reddit Hatoni de ultra da Gibi duas ueste ,
licet non teneatur, utrum tunc ille recipiens teneatur resi-
tutioni, uel si reeipiat, utrum sit ustra: IRespolidet Scotus, lnon, quia ante mutuationem poterat sibi dare uestes eratis de iste poterat accipere sine conscientia , igitur, de poli . Et, quia est liberalis donatio, non tenetur restitutioni.Sed illius erit si mutuam decε aureos nihil dicit, sed eo itauit: ille non eri Nam ingratus quin dat mihi aliquid despci eo, quod ille . no tenetur testitutioni, ii nec si tui aliter, nec interpretatiue
ipse fecerit eum alio pactum, licet haberet animum solum recipiendi aliquid, ibi non est usura, licet sit auaritia, di cupiditas, di per consequens peccatum.
Consequenter nota, quod pecunia potest capi duplieiter.
uno modo secundum propriam naturam , idest inquantum est aurum uel argentum. secundo pro quanto tiri is stademendum aliquid, de ratione mutuationis. Primo inodo
quis test locare pecuniam, sicut equum, ista non secundo modo, declaratur, sunt duo mereatores unus habet decem staneos tantum, alter habet mille, ille qui non habet nisi deceest captus amore puellet hospiti hoc petens illam in uxorem, pirentes dant sibi: sub tali conditione, ut monstret an sit di Des, quod oste iidat mille ita ueos, di ille non habens niti dece neos, uadit ad socium, de dicit, des mihi mille se eos, deero data tibi caligas vel biretum.Tune quaeritur, utrum re cipiens biretum tenetur restitutioni. Respondet Scotus, pnoo sed secus esset si esset ad emendum aliquid,& nemo exceptis illis casibus nullo modo potest recipere ultra sortem. Et si e patet quomodo potest locari. Unde contractus sunt duplices. uno modo quando statim sit coni mutatio rerum &in aliquibus fit ad tempus. Exemplum primi, ut quando in emendo simul, de semel capitur res empta, de datur pecunia. Exemplum secundi, ut quando fit cotractus ad tempus. S eundo nesa,v commutatio est duplex.Quedam sconomica, ut qua do quis aliquid emit, non ut uendat, sed ut prouideat sta , de domui sus. Alia eii commutatio negotiatiua, di est quando quis emit ut uendat , e commutetur in pecunia. In prima de qua nuc dicitur oportet seruare illas sex condationes. Prima, quod talis non intendat uendere tempus. puta quod si seiuauerit per centum die, vendat cariori pretio ,
quam si seruas et scium per quindecim talis uendit tempu . Ideo uendens ad tempus non debet uendere tempus, idelicarius quam si tunc solueret. Secsida eon icio,quod uendὀs noponat se in tuto de lucro, α alium in periculo, seu in pluti quia tunc esset usura, Niniustitia est et ibi in tali contraii. ut quando quis uendit aliquid cum tali pacio, ut detur sib ortu praetium ultra debitum, die. quae uidebis in textu. vel quando quis uia ita ut sbi soluat urin aliquo tempore in Quo scit,
quod semper plus ualet. in illo tem, re, quam In aliis temporibus, quia claret, quod est usura.
Sequitur nunc de commutatione negotiativa, quet est qua commutans intendit, de re quam acquirit. & illa dicit ue commutatio lucratiua,sua pecuniaria, de qua mouetur ta- o lis euistio, utrum negotiari ut licituma i uidetur,quod non, ut dieit Ioannes Chrysostomus super illud uerbum. Eiecit ementes, &c. Vbi dicit, quod n otiatores eiiciendi sunt de ecclesia Bene sequitur. Negotiatores sunt eliciendi de Getesia, igitur negotiari est illicitum. Consequentia patet, quia nullus eiicitur de ecclesia,nis pro re illicita Secundo exauctoritate prophetica, in qua habetur. Non cognoui, dic. dc
secundum aliam translationem, idest non cogi oui translatorem . Super quod dicit. Cassiodorus, quod negotiatores sunt extetminandi . tunc bene sequitur. Negotiatores sunt exterminandi, ergo negotiati est iiii OtuMonimuEria pater, quia propter rem licitam mullus exteramnatur, ergo negotiati non est licitum.In oppositum est Augustinus dicens et auo. licet fornicari hominibus non si licitum, tamen negot: ari is .imia quandoque est licitum. Vnde habetur, quod negotiari est
mi i quandoque licitum. Vnde negotiari est rerum comutationi insistere.ut mercatores, institores, dicuntur de lotae portantes pannum suum.
Leudo nota,quod illicitum dicitur dupliciter. Vno modo
quando actus ex natura sua et ta malus, quod non potest bene fieri.ut inicari, dare ad usuram. Atio modo aliquid est illicitum non ex se, sia ex circunstantia sua, ut negotiari. Ideo negotiati in ptima signifieitione, non est illieitum, sed
ne in s cunda rites tile licitum, di potest in mes ra
tebit inserius,quii psit esse illicit si n tiari quinque modis.
Primo modo ex Orcunstantia personet ut, quia elericus est, quo dicit mustinus in lib. de quaesti uet.de novi testameti Pante ecclesiasticos ordines nistrari Itera, sed ,ou post Ideo clericus non potest negotiati Secundo ex eitcunstantia causa. ut quando negotiu est solum ex intctione cupiditatis.
Tertio ex citcunstantia modi, puta mentiendo,& iurando, ut faciunt mercatores ut carius uendant. Quaeritur hic, utrum omne mendacium in mercatore, ut
suam mercedem uendat, sit peccatum mortale. Reseondet Stephanus, quod non, ii mentiatur solum ut salvet scitiect eperuenialiter, eo quia nullo modo licet mentiri, secus est de illas qui aliter mentiuntur . Quarto negotiati no est licituratione loci, ut quando quis moriatur in ecclesia. dein i
eis sacris. Ex quo sequitur, quod horrendum est illud quod
nunc fit apud mercatores. quia omnia negotia tractant ineeclesia. Qui ut o negotiari si illotum, ratione temporis, ut
quando fit diebus festis. Istis igitur modis negotiari potest
esse illicitum.Ideo respondetur ad quaestionem per illam diis stinctionem, quia negotiari est licitum, si sit persona e tua, puta laicus, de causa iusta, ut prouideat republicae, dein loco debito, dc sine mendacio, di in tempore ἡebito. Quaeritur, utrum negotiari sit licit si,ut innititur sertunae, ut eli quando mercator,est in Hispania, de habet nauem sua nullam, debet uenire ad Angliam, ec timet periculum, de uadit ad aliquem diuitem, ut assecuret nauem, de ille petiae tantum pretium ab illo, quo iacto iste promisit ei dare eentum ducatos,uel mille, hancos, si ueniat ad portum secure. Quaeritur, hoc lucrum, an dicatur esse licitum, uel non, eo. Pinnititur tortunet, te non est in potestate illius facere, quod nauis permaneat sana, sed in potestate dei. Et super hoc uoconsului doctores Parilienses, sed inueritate sunt diuerti, quia quidam dicunt, quod est illicitum, quidam uero, Uno Ratio primorum est, quia contractus qui innititue tortu proprie est industrix.Ideo eiu usura. Alii autem, de plures dicunt, et est licitum, scutre sibi caute dare emtum aureos
ante auecurationem, et i Sed tenetur, T in hoc contractu aliquando est illieita cie aliquando licitum. illicitu, quia in alleculatione illa est quaeda praesumptio hiauiana, is dat illud quod non potest, pura talem auecurationem,quet
soli Deo conuenit. Iaeo talis grauiter peccat. Est illicitum negative, id est non est licitum, ia non est licitum tales pecunias recipere, te non tenetur restituere. Et qui a s est i ut pelucrum,& cum peccato, licet non teneatur restitutioiii, peccat tamen cum exponit se periculo solutioms tanta ualoris.
Consequenter est notandum, quod de mente doctoris ad negotiatone',quaedam communia sunt seruanda, α qu tam specialia. De communibus dicatur scut dictum est. de
aliis autem uidebitur. auaeritur ergo. utrum licet carius uε-
dere ultra quam suerunt emptae: Reipodet Stephanus, quod de emptione, idest de rebus quae emuntur, uet uenduntur potest loqui dupliciter. Vno modo quando lo uitur de merci- mmmoda
nuessam aubus abiolute, A secundum se, te sc non deber uendi res ma
gis,quam empta suit. Alio modo possumus loqui de iiii, in ordine ad ementem, uel itendentem. Hi quantum exposuit multum in nauigando, de seruando Ece. Et illo modo licet res ultra uendere, quam suerunt emptae,pecialia,quae requiruntur ad rectam negotiationem, sunt duo. Primum quod nano talis negotiatio debet seri ad utilitatem teipti blicae . Secundum debet habere proportionem in pretio,i cu udum expensas. Pro prima: propiatio deciaratur in textu , dc in se in euud unde, luxlibet prouincia abundat aliqua re, qua in ret alia Ideo oportet quo una prouideat alter , ut tes publica gubernetur . Ita, quod portantur in eccantiae , de hoc non iussi eit, sed etiam oportet quod ibi sint mercatores qui conseruantilla dedi uiuantur, Bedentur pto ut necesie est. Ex quo sequitur, quod omnes qui portant,uel deserunt aliqg
Micae. probat doctor tribus rationibus, quod liceat rex ue
dere ultra. quam fuerunt empta Prima sumitur ex parte laboris Secunda ex parte indui uix.Tertia ex parte periculi . IVimose,ex lege ciuina praecipitur, Labores manuum tuarum quia manducabis, ergo licitum est mercatores in labore
honesiores uendere, de uiuere de suo labore. Secundo sie, unicuique licet uiuere de industria sua. ergo licitum est eis uendere res illas, quoniam per talem illae sunt meliores, uesportantur, ex alia parte.Ex quo sequi tur,quod melior i attifici, licet melius umere res de industria sua qua alii aettio exram periculi,qiua bene selia exponunt se in vis periculis
399쪽
D negotiation erigitur liciniines ei tres uendere etiam ex Parte expensarum: ideo egent practica z ideo dimittuntur practicari. Quaeritur, utrum ista regulast vera, quae habetur apud mercatores. Res tantum uini,quantum uendi potest: Respodet Henrieus distinguendo illam,qu ia si intelligatur tantum ualet, quantum uendi potest. potentia legati,ideu secundum leges.& rationem: sie est uera: Alio modo potest iis intelisi. . si tantum ualet res,quantum uendi potest de iacto. & sce lassa Sed multi sunt negotiatores Parisiis.& alibi iniusti, qui contra rem publicam mereantur,ti sunt de illi ei uitate, qui emunt tempore aestatis res, ut uendant in hieme,non habri industriam, non periculum,neque aliquid aliud: isti sunt e terminadi, quia sunt contra rempublieam . Ex omnibus istis coneluditur,qubd commutatio negotiativa est iusta si bene sat, scilicet seruatit seruandis, di per eonsequens negotiari est iustum,& lieitum. Ad argumenta igitur in oppostum d - co, quod prae licti doctores intelligunt de negotiationibus
iniustis.' Quatum ad tertium attieulum patet ex dictis in quo quae
rebatur: luid sit iniusta rerum occupatio . seu alterius dam niseatio in re temporali, donando,emendo, uendendo, ee mutando,uel mutuando, quae omnia possunt patere ex iuperius dictis. Pro declaratione textus est notandum, & p o quaeritur, utrum intrantiatione dominiorum potest esse iniustitia. Pro solutione nota, v sundamentum Aristotelis estini. de anima,* rectum est iudex sui. N obliqui. Ex quo secluitur v quieunque cognoscit iustitiam esse in translatione dominiorum,saei liter potest cognoscere iniustitiam, in tali per mutatione. Primo igitur uidendum est de donatione ad qua donationem tria requiruntur, ut dictum est.Prit um liberta in dante: ideo si in donationibus interueniat, raus, siue deceptio, si ratio inuolutaria, ibi est iniustitia, quia deficit illa conditio,quod sit libertas ex parte dantis. Exemplum prim, ut siquis petat decem denυio mutuo ab usuratio, de dici edes mihi decem,& libere, ego uolo tamen date duodecim,ed nolo quod sit ibi usura: Vitumst hie iniustitia, s aeeipiat illos duos: uete dieo,quod sic,& ratio est, quia ad donationε non sunt ei uni uerba, sed requiritur intentio liber Sed sic tiqvod adcipiens illo decem, licet dieat illa uerba, tantu non
habet intentionem dandi, nisi quia aliter non posset habere dece ergo est usura:Exemplum secundiaut quando interuenit iraus, uel deceptio, ut ii quidam diues habens pulchram uxorem.eredit habere filium ex illa, de ille filius est curati,vel alicuius alterius, di quando iste diues uenit ad mortem dat silio, quem oedit esse situm suum omnia bona sua, tune diem
quoia iste non dat, quia est deceptus: ideo talis filius eurati tenetur restitutioni,de est iniustitia.Exerimum tertii, ut quando aliqui non libera uoluntate donant, sed timore, uel z a
Gone, quia ibi non in donatio, sed iniustitia. di etiam qui viam oppositum est institutum a lute. Dubium est de mutuatione sue Meommodatione. Igitur quaeritia utriini, possit esse iniustitiar Respondemquod se. ut ego mutuo librum s.cio, de ille mutuat alteri, ibi est iniustitia,quia ego dando usum libri mei, hute non dedi ei dominium,nee potestatem dandi alteri. Et ita diciturde accom-m latione.Quaeritur, utrum in permutatione rerum potest
accidere iniustitia:Respondeo,quisd sic: Si aliqua illatum eo ditionum defieta quae posita sui it superius, quando fiat ea
Baude in substanti uel in quantitat uel in qualitate Sec risuriis do potest seri iniustitia in rerum permutatione propter pro Da. i-t hibitionem superioris,uenestis. quo sequitur, T quaecim malis d. - que translatio quae si per ludum alearum est iniusta. euius ratio est quia fit eontra prohibitionem legis. Quaeritur, utrum in ludo alearum, ues taxillorum,uel aliorum, transse tui dominum:Respondeo primo, quM ludus alearaim,e quieunque, qui innititur fortunae, te iuribus eius, & voco tortunam in proposto,omnem contingentiam in effectibus humani quae aduenit absque aliqua deliberatione, ues ind fria humana,ut cum quis inuenit bullam plenam aureix ea
do ad plateamVnde ludus non est semper prohibitus Immo sunt laudandi, ut ludus David Gentia: ludam ut uilior fiam ante lactenm Dei, de illo modo psalmodia, di omnia quae latia Moesia infestiuitatibus, uocantur ludi laudabilest Alii μι-- turpes, ut ludi eomoediarum, di metriae, di quae s rrv i tu Mouoeant ad luxuriam. & ad alia inhonesta: malii ner . iudi aleamm,quet ne inter praedicta,qui sunt prohibiti
persona sit constua si non eleritus r secundo eausa conuiuii.Tettio locus quarto modus Quinto tempus. Sexto na-merus, usque ad unum solidum. Respondeo ad quaestionem. I. I mea quod usque ad iiiud tempus dubitatum eit, quia multi di- eunt, quod sic. alii uero, quod non. Ratio autem primorum in sim. est quia sicut libere poteras dare ante ludum, ita in ludo. De hoc uide doctores politivos, quia alii dicunt, quod bene potest edii ditionaliter, si talis conditio non sit prohibita a lege. Si ergo teneo, quod trans sertur dominium, dicendum est consequenter,quod non tenetur ad restitutionem. Sed si teneas,quod non transscitur, semper tales tenentur ad tessitution .sed non est dicendum. Quod transiettur dominium,
quia tunc esset occaso ludendi: si teneat, quod aequiritur dominium,oportet , quod credas, quod adhue tur
pe lucrum Consequenter quaerit, utrum in emptione, te uenditione.
possit esse aliqua iniustitia: Respondet doctor,quod se, s nos eruentur conditiones superius positae.
Quaeritur utrum in mutui datione possit esse aliqua iniustitia. Respondet Motus, quod in mutui datione praecipua iniustitia est usura, propter quod quimur, utrum usura sit prohibita : Et videtur, quod non , auctoritate uteronomii xxiii. ibi dicituriNon sitneraberis proximo tuo sed bene alie Ano: ergo lieitum est dare ad usuram. Seeundo sie auctoritatem et saluatoris Mutuum date nihil inde sperantei.Tune sic. Nihil 'sperare mutuando, est consilium, ergo licitum est sperare aliquid in mutuatione eonsequentia patet . quia facere contra . lillud non est praeceptum , sed contilium tempore necessita tis. Tertiolie. Ille qui dat ad usuram,liberaliter dat Ideo Mest prohibitum dare ad usuram. In oppostum infiniti auctoritates,quae patet in textu igitur. Re pondeo , quod usura dicitur quicquid Sorte accidit, rei secundum alios, ex sola intentione in mutuo. Ex quo sequitur:in nullo contractu est usura, nisi in contractu mutui, uel immediate reducibili, ad mutuationem. Dicitur quicquid . Ex quo sequitur, qu5dito, tantum est usura in pecuniis, sed in aliis. Dieitur secundum alios, secundum solam intentionem,quia secundum istosis Hi, M. la inuntio iacit usuram, quod tamen non placet scotiLIdeo dico, quod usura est prolus ta in lateis, eleritis &in omnibus,quia usurae crimi utraque pastina detestatur: Primo quia est contractus cupiditatis. nia, quia est contractarit 'tem proximi, de hoc secundum Stephanum, quoniam scriptum est Io a latea prima. avi mderit fratrem suum in necessitate quo modo enaritas Dei manet in illo. igitur: Morido ad argumetum dico, quod illud sim tua is permissum,sea
non coiicessum. Et hoc fuit petivissum ad euitandum marias malum Aecundo ad istud dicitur, quod textus incorruptus. quia in uero textu non dicitur, nisi non feneraberis prori'
ino tuo Sed mali iudaei addiderunt aliud. scilicet, sea bene alienis. Ad argumentum dicitur, quod illud praeeeptum satiatoris ea tempore neeessitati uidelior illud mutuum date nihil,&c Lucaevi.Etestem silium. Sed semper praecipitur nihil inde sperantes. Dico, ergo , quia semper est praeceptum, ec non consilium. Ad aliam rationem negatur. quod non possit se saluare.Et eum probariari negatur. Ad aliam raspondetur, quod hic esset pulchra dissiciatas, utrum usura data ultra debitum, transeat in dominium usurarii .: Dicit tamen Motus siue transeat, sue non . semper tene
tur ad restitutionemdgitur patet quid dicendum est depradictis . Quantum ad quartum artiolum in quo quaerit ut respon-
so ad quaestionem. unde doctor res; det hie ad quaestionL-, Pro quo sunt uidenda quinque. Primo videndum est de ne cessitate restitutionis. Ideo quaeritur, si sinuessaria ad
Plo quo ponit doctor una regula omnis actui preteem siue affirmatim,si uenegati ut est necessarius ad salutem. Sed restituere alienum est actus praecepti negat tui: Patet:quia idε -M-i Assunt,auserre alienum,&detinere alietriam:Igitur, ad quinionem dico,quod sic Ialisia. Meundo quaeritur, utrum si sacerdos praeciperet 'nit in ti,quod immediate recedendo ab eo restituat, utrum non satisfaciendo peccet mortaliter: Respondeo quod sie, quia in praeceptum negativum ad quod semper, & pro semper oblieatur:quod sacerdos per suum praeceptum declarat, quomodo est intelligendum praeceptum diuinum. Tertio quaeritur, utrum rei titutio sit satis iactio . vel pars p nitentiae, eo quod non est contritio, nee consessio τι tur quatit ruitum sit satisfactio: Respondet do δ'
400쪽
quod de satisfactione ea dupliciterio Lut dictum est, pro- via prie dicta,& large, ii ue generaliter, di i pecialiter. restitutio. - Lenon aliqua earum,quia satis iacto, primonio redditio aequivalemi, alias indebiti, sed haec restitutio eia aeqvi ualentis alias debiti.quia quod redditur est debitum,&potest fierisne ponitentia,& a manente in peccato.quod negatur de fatui actione.Secundo dico,quod restitutio non est isti, iactio proprie dicta , quia talis requirit contritionem, & consese sonem, sed restitutio debet piscedere conieisionem: ergo v num non est ali uiolator patet, quia talis est operatio exterior laborios sed quod restitutio debeat praecedere conse
sonem, patet quia ponitens antea uana ueniat ad eonsessionem, debet dinvitet e peccatum, uel dimittere uelle peccati, ergo debet restituere antequam ueniat ad poenitentiam, saltem in uoto ergo ad quaeuionem dico, quod restitutio non
ea satisfactio,nec para pinnitentiae, sed potius quoddam praeuium ad ponitentiam, seu ad satis,iactionem.Et hoc secundum seoLicet Rieardus aliter dicas. Secundo uidendum est quis tenetur restituere. Pro quo nota,quod aut erre alienum potest seri tribus moedis, primo ut caula superior recipiendo. Secundo tanquam caula noxima, quia immediate contractat alienum inuito domino, ut surri uel raptor in itinere. Tertio tanquam causa adiuuans .ut socius, ta omnes tales tenentur ad restitutione Sed detinere alienum potest intelligi dupiciter. Primo modo ior maliter, cum quis possidet alienum. Secundo modo interpretatiue, ut cum quis non actualitet possidet alienum, sed est in potestate sua ille,qui sermaliter detinet, dicuqueratur apud do num de sermo qui actu detinet uestem,
de non uult audire illum, e facere, T ille non det ineat. Iste dominus dicitur detinere rem interpretati ue. Ideo omnis detinem rem sol mala ter. uel interpretatiue, tenet ut ad restitutione Sed si quaeratur qualiter di quomodo facienda est restitutioatas podet doctor per unum uersum, ut patet in textu. Vnde ille qui praecipit gelinere uel auferre alienam, i net ut ad restitutionem, quia qui per alium iacit, per se sacere uidetur ed hoc intelligitur secundum Alexandrum de illo qui habet potestatem p reipiendi: Be non de alioqui non
habet potestatem praecipienda,licet tamen aliunde teneatur, videlicet quia dedit utilium ut eum praecepit Usuretur, π tune talis non tenetur . quia talis non poterat praeopere,
sed eo quia consuluit. Viae ille qui dat consilium ut sutetur
uel alienum esse detinendiarn, taliter, et si non adueniret consilium non sequeretur detenso, talis tenetum n solidum. Ex quo sequitur,m in testamentis multum fit hoe, quia detestatur aliquis ut Atur centum librie pauperibus, interueniente conlilio amici, uel filii sui, non tacit illud.Omnes tales tenentur in solidum pauperibus. . Tettio. eoaleni Vt omtus ille qui consentit, taliter, P si eonsentiis ille non interuenisset, non ueniret talis ablatio, tenetur talis restitutioni in sesidum, ut consensus datoris executioni detur. Quarto palpoci .adulator.Unde adulatores tenentur resti tuere cum laudant allum dominum qui iacie surtum, Ee ostea durit quomodo possit iacere rapinas.
ι ininto, recursiis: perhoe, datur intelligi,mqui Octodit
furtum, dc celat hirtum, tenetur ad restatione in solidum, de Meandem pinnam criminalem, ad quam tenebantur lavo
Sexto, participaus: ut dictum est.sed ponitur casus, i multi eundo perui anxiarentur, te diuidatur surtum. Respondet doctor.quδd quilibet istorum tenetur in solidum. Pt. quo nota,v quemlibet tenere in solidum, potest duplicitet intellisi Uno modo diuti m. Alio modo coniunctim.
Primo modo sensus est, et iste si rellituat totum,iste non te-
netur restituere illi cui fuit fictum iurium ed tenetur reddere illi,qui restatuit totum , septimo,mutus, uicunque uidit eoiuractare alienum inuito domino, di vetuo suo potest satis iacere, per demonstrare, se non uult sacer talis tenetur in solidum. Octauo non obstam . Omnis uidelicet qui sua potestate aut auctoritate posset obstate, ut non sutetur, uel res non detineretur, talis tenetur ad restitutionem. Nono, non manife stan dicatur militer. Ex quibus omnibus sequitur et quiliaet istorum tenetur restitutioni.
.m Quantum ad tertium in quo quaeritur, quid teneatur rostituere, utrum tantum res ablatas, uel aliquid aliud. Pro euius solutione nota, et doctor respondet per unam' pro stionem, quamlui polictim s. dicit, et x startalis ressi tuere illud quod abstulit, quantum ad capἰtale.
quo notandum est, quod aliter loquedum est secundum s rum conscientiet,&secundum leges imperiales, seu secundum
ciuiles,quia secundum te es, si surtum fuit publicum, restituere debet quadruplum, sed si hiem occultum debet rem tu te duplum secudum Francis eum de Plate sed isto modo noloquitur hie scotus: sed secundo modo in Aro scilicet n-
scientiae. In quo tantum tenetur restituere quantum abstulit
de non plus Lundo dici quod auferens, abenum. uel detinens non tenetur ad principale tantum, sia etiam ad interesse quod debebat habere ex illo, quod sui ablatu sibi si pro
tali, patiebaturanteresse. ut patet intelligenti. Tettio dieit,quod quicumque abstulit, uel detinet rem alienam, tene tur ultra hoc quod dictum est, ad fructu cum illa res ablata ex natura sua germinauit uel nata est asserte tactu, ut Veri
uel uinea. Ita, s intelligit hie doctor, si res de se absque industria aliqua, de no ali ter uidelicet ii res de se est fructi setiuQu ritur, utrum usurarius teneatur ad restitutionem illorum quae acquisiuit par industria suam ex pecuniis usura a quisitis.ut si quis usurarius poneret suburia sua usuras quas acquiluit, utrum teneatur restituere illud, quod aequisivit
ex industria sua, sicut illud quod acquisiuit per usuram. Re spondet doctor, quod non . Cuius ratio est,quia si redderet illud aliis quibus accipit, illi reciperent quoa suum non est. de per consequens esset licitum dare ad usuram , quod est susum. Ideo non tenetur ad restitutionem. Ex quo 1 uitur,Pidem dieeiu est de furibus qui furantur aliquia, de cum illis lucrantur aliquid, quia licet isti teneatur restituere principale, notamen illud lucratum est cum illis. Ex quoi equitur Pisa ueritas theὼogica non est praedicanda coram usurariis, cuia possent aliqui uelle esse usurarii ad tempus, de deinde de illis pecuuiis lucratis uiuere cum bona conscientia restituto principali.
Quaeritur hie primo. utrii ille qui fortuito, uel aliter sustulit aliquid ab illis qui ieceritne tibi malum, ut si quis uioletur
uel sertiue,abstulit mihi breuiarium rutrum ego possem ei ausure uestem suam, uel teneor ei restituere. Respondet Alexander, quia ues hoc fit statim de sine interruptione tam s.uel cum interruptione temporis Ei primum non tenetur ad relli
tutionemvetiis, s sit qui pollens,sed si ualet plus, nullus duritat Si uero secundo modo , tenetur ad restitutionem . quod probatur per Leviticum dic mem, quod ii quis interfecerit stratrem alicuius coram stat re suo, de ille stater tactus dolore intersciat statim liueri ectorem,quod non punietur, sed bene si fecerit hoc deinde, cum interruptione temporis.ideo a simili dicitur in proposio. l dico, P secundum alios possum occulte retinere , uelauierre aliquid alicuius qui abitulit a me aliquid, de conuocans eum coram iudice non positam habere iustitiam de illo. Secus est et si allegans causam antei dicem quare abstulerim illi .eo, quod in causa propria nemo potest vis iud Atiniliter dicendum est de se tuis conductis, quibus domini nolunt soluere mercedem fiam, utrum nose
sint auferre aliquod aequivalens ad illud quod debebat sibi dari, ue eventur restituere , quia communis opima tenet, aerion licet tales possint peccare in hoc iaciendo.
, ritur, utrum istud, quod acquiritur per hypocrisim
debeat resitui: Respondet Alexander, quod sic, s talis accipiat beneficium tenetur ad restitutionem illius,quia qui dat senescium hypocritae iudicat illum religiosum, de uiro religioso dat beneficium interpretatiue ed hypocrite non sunt religiosi. ideo non transfertur dominium rei sibi catae, ad eum.de propterea tenetur hypocrita restituere beneficiuper hypocrisim acquisitum. Quaeritur utrum timulantes infrinitatem, Sc ex hoe acquirant pecunias, teneantur ad restitutionem: Respondent ibi .
dem et se. Duo dicit, ν ii tales extranei sunt exulandi sunt, .sed si sunt intrane cogendi sunt ad laborandum.
Quantum ad iiij. Re ndet doctor, quod illi cui sunt blationes debet regulariter fieri restitutio, si possibile iuras,
sed quia potin esse moriuus, uel etiam multum distans, uel aliter impeditus. Dicit doctor, quod debet sera propinquis, si sint, si uero no, seri debeat pauperibus, uice illius, quia hoc. modo magis recti tuitur illi,quam ualeat illud quod debit iastitui,quia redditur spirituale pro temporali. Quantum ad v.quando de seri restitutio. Respondet Motus per duas propositiones. in arum prima est negatiua, scilieet nunquam licet detinere alienum inuito domino. SQ eunda yropositio.Immediare debet quis restituere kiemim,